Articulus 3

Quaestio I. Rimo ostendo quod spes nonsit virtus magister in littera. Spes est certa expectatio future beatitudinis veniens ex dei gratia: et ex meritis praecedentibus: vel ipsam specie: vel remsperatam: sed expectatio non est habitus: ergo spes non est habitus. Ex quo sequitur quod non sit virtus.

¶ Item omnis virtutis est aliquis actus: sed expectare qui est per specie: non est actus: sed quies: ergo spes non est virtus.

¶ Item timor quo debito modo resilit a malo: non est virtus. Nusquam enim inuenitur a philosophis timor numerari inter virtutes: ergo a simili spes qua debito modo tenditur in bonum arduum: non est virtus.

Contra magister dicit n littera quod spes est virtus.

¶ Item omnis actus meritorius in homine: est per aliquam virtutem. Sed sperare qui est actus spei: est meritorius actus: ergo spes est virtus.

Respondeo quod spes potest quadrupliciter accipiscilicet pro spe secundum quod est passio: et pro actu sperandi: et pro re sperata: et pro habitum per quem elicitur actus sperandi tribus modis primis: non est virtus. Quarto autem modo adhuc distinguendum est. Ille enim habitus potest considerari: autem inquantum est informis: aut inquantum est formatus. Primo modo non attingit ad plenam rationem virtutis que est perficere habentem: et actum eius et ipsum referre debi to modo in vltimum finem. Uoluntas enim in sperando est mouens et mota: et quamuis sit bene mobilis ad actum sperandi per habitum spei: non tamen est debito modo perfecta ad mouendum: nisi per habitum charitatis. Ad debitam autem perfectionem actus non tantum requiritur debita dispositio mobilis: sed et debita perfectio mouentis: voluntas est actum suum debito modo referre non potest in vltimum finem: nisi de bito modo se habeat ad finem illum: quod sine charitate esse non potest. Secundum tamen quod virtus large accipitur: pro quocunque habitum determinante potentiam: ad aliquem actu respectu obiecti debiti. Sic habitus spei informis virtus dici potest. Si autem loquamur de habitu spei vt est formatus: sic dico: quod virtus est simpliciter: quia sibi conueniunt omnia que requiruntur ad plenum esse virtutis: habentem enim perficit et actum eius: et per ipsam refertur ipse actus: modo debito in vltimum sinem: quod quidem referri est per illud quod est qua si materiale in spe formata dispositiue: et per eius formam que est charitas completiue.

Ad primum in oppositum dicendum quod magister ibi describit specie: per eius actum cum dicit expectatio: et quo ad complementum actus cum dicit certa: et quo ad obiectum cum dicit future beatitudinis: et quo ad causam completiuam: cum dicit veniens ex gratia: et quo ad causam dispositiuam cum dicit: et ex meritis: et quo ad modum se habendi ad illam causam dispositiuam cum dicit praecedentibus: vel ipsam specie: vel ratio speratam volens dicere: quod ipsa merita per que homo disponit se: ad sperandum praecedunt specie: vel in re: vel in proposito: dico ergo quod in predicta descriptione: non describitur habitus spei: sed eius actus: vel si describitur habitus spei: tunc cum dicitur: spes est expectatio: non est praedicatio essentialis: sed causalis.

¶ Ad secundum dicendum quod expectare: qui est actus spei: non accipitur pro cessatione ab actu: sed pro extensione: seu erectione voluntatis ad habendum bonum arduum: quod speratur.

¶ Ad tertium dicendum quod sicut eiusdem rationis est diligere bonum: et odire malum contrarium illi bono: sic per eandem rationem homo sperat bonum arduum: et ex consequenti resilit a malo arduo contrarioilli bono: et ideo vt quidam volunt: sicut per eundem habitum virtutis: qui est charitas: diligit homo bonum: et odit contrarium illi bono: ita per eandem virtutem: que est spes tendit homo in bonum arduum: et resilit a malo arduo illi contrario.

¶ Aliis autem non videtur hoc sufficere: tum quia timor pene non sic videtur se habere ad specie: sicut odium ad dilectionem: quanto enim plus crescit amor boni: tanto plus crescit odium contrarii mali: sed cum spes perficitur cum per eius perfectionem cre¬ scat securitas: timor pene minuitur. Unde quia per perfectam charitatem perficitur spes. ideo dicit beatus Ioannes in I can. sua c. 4. quod perfecta charitas foras mittit timorem: tum quia negari non potest: quin in homine sit aliquis habitus: quo habituatur ad timendum penam: qui habitus non est ipsa spes.

¶ Dicendum ergo quod illi habitui ratio virtutis non conuenit propter hoc: quod solum in quadam resilitione consistit: et ideo rationem actus perfecti actus eius non habet: vel potest dici: quod timere moderate: et si non sit virtus: tamen est actus virtutis fortitudinis.

Questio. II. Ecundo quaeritur vtrum spes sit virtus e theologica: et videtur quod non: quia omnis virtus media inter duo vitia opposita secundum abundantiam et defectum est cardinalis: sed spes est huiusmodi: est enim media inter praesumptionem: que est vicium superabundantie: et desperationem que est vicium defectus: ergo est virtus cardinalis.

¶ Item longanimitas est pars fortitudinis: sed idem est spes: quod longanimitas expectare enim qui est actus spei: actus est longanimitatis: ergo spes est virtus cardinalis. Fortitudo enim cardinalis virtus est.

¶ Item omnis virtus: quae est in voluntate respectu obiecti creati: est moralis non theologica: sed spes est huiusmodi. Est enim respectu beatitudinis que consistit in clara dei visione: et consumata fruitione que visio et fruitio res create sunt: ergo spes est virtus moralis: non theologica.

Contra apostolus. 1. Corin. 13 numerat speem mediam ier ter fidem: et charitatem: que sunt virtutes theologice: ergo cum medium communicat cum extremis: spes est in genere virtutum theologicarum.

Respondeo quod spes est theologica virtus vt enim superius habitum est. distin. 23 inter alias differentias inter virtutes cardinales et theologicas: hec est vna: quod omnis virtus appetitiue partis: deum habens proobiecto theologica est: que autem creaturam habet pro obiecto est moralis: sed virtus spei deum habet pro principali obiecto et formali: siue accipiamus eius obiectu rem speratam: quia per spem extenditur affectus: seu erigitur principaliter ad habendum deum: siue accipiamus obiectum spei illud: per cuius adiutori um speramus nos habituros rem speratam. Per specie enim in solo deo principaliter confidimus: vt obtineamus rem speratam: que est ipse. qui enim confidit se hoc posse per hominem principaliter obtinere maledictus est iuxta illud Hiere. 17. Maledictus homo qui confidit in homine: et ponit carnem brachium suum.

Ad primum in oppositum dicendum quod maior in telligenda est: quando illa superabundantia: et ille defectus possunt inesse ex parte proprii obiecti: quia tale obiectum oportet esse obiectu. Ueritati enim increate: quia infinita est: non potest intellectus nimis inniti: nec voluntas in deo nimis confidere: nec ipsum nimis diligere: praesumptum autem: et desperatio inter quas est spes media sunt superabundantia: et defectus: ex parte sperantis: vel desperantis: quia sperando illud: ad quod habendum non est dispositus: nec in re: nec in proposito: sperat se habiturum plusquam habere debet: quod est presumere: non sperando autem illud ad quod habendum aptus natus est: et quod cum dei adiutorio: si vult habere potest non sperat bonum tantum: quo dignus fieri posset: quod est desperare.

¶ Ad secundum dicendum quod expectare secundum quod pertinet ad longanimitatem importat dilationem: non autem secundum quod pertinet ad spei virtutem: sed importat quandam confidentiam in diuino auxilio: siue illud quod speratur differatur: siue non.

¶ Ad tertium dicendum quod bonum creatum sub ratione: qua summum arduum: est obiectum in quod principaliter tendit voluntas per spem: in visionem autem et fruitionem eius tendit inquantum per illas est adeptio illius: in omnia est alia ardua creata in qua tendit: tendit inquantum ad suum arduum sunt ordinata. Unde sicut charitas principaliter diligit bonum increatum: et propter ipsum alia bona: sic spes principaliter tendit in arduum increatum: et propter ipsum in alia.

Questio. III. Tertio queritur vtrum spes sit vna virtus secundum speciem: et videtur quod non: obiectum spei est arduum increatum: sed in deo sunt plures nobilitates bone et ardue: ergo respectu dei sunt plures spei species.

¶ Item omnis virtus cuius bonum arduum est principale obiectum est spes. Sed magnanimitatis bonum arduum est principale obiectum: secundum enim philosophum. 4. ethicorum c. 8. magnanimitas est circa magna: ergo magnanimitas est quedam spes: sed non est spes que est virtus theologica: er go virtus spei diuiditur in plures spes secundum speciem.

Contra virtus ab omnibus alus per essentiam distinctavna est secundum speciem. genus enim non est per essentiam distinctum a suis speciebus: sed spes est distincta ab omnibus aliis virtutibus. est enim distincta a fide et charitate que sibi propinquiores sunt: vnde cum eis ponit in numerum: ergo spes est virtus vna secundum speciem.

Respondeo quod spes est vna virtus secundum speciem: Species enim virtutis attenditur ex sui comparatione ad suum principale et formale obiectum. Tale aut obiectum spei que est virtus non est nisi vnum scilicet summum arduum: siue accipiatur obiectum pro te primo et principaliter sperata siue pro eo in quo principaliter confidendu est de optinendo rem speratam.

Ad primum in oppositum dicendum quod quamuis in deo sint plures nobilitates secundum rationem: tamen quia omnes sunt ardue vna arduitate respectu omnium est spes vna secundum speciem.

¶ Ad secundum cum dicitur quod omnis virtus cuius bonum arduum est principale obiectum est spes etc. dico quod verum est de bono arduo increato quod homoper spem expectat optinere per solum diuinum auxilium: sicut per adiutorium principale: arduum autem respectu cuius est magnanimitas est infra potestatem magnanimi. Est enim magnanimitas respectu alicuius magni: quod ipse magnanimus operari potest.