Articulus 4

Questio. I. PRimo ostendo quod bonum sub ratione ardui non sit obiectum spei. sicut enim se habet obiectum charitatis ad obiectum spei: sic charitas ad spem: sed charitas non est de ratione spei: ergo nec ratio boni que est formalis ratio obiecti charitatis est de ratione obiecti spei.

¶ Item de ratione obiecti virtutis cuius actus est in prosequendo non est aliquid repulsiuum ipsius appetitus: sed ratio arduitatis magis repellit appetitum quam attrahat: quia difficultatem in prosequendo in gerit: ergo ratio arduitatis non comprehenditur in ratione obiecti spei: ergo bonum sub ratione ardui: non est obiectum spei.

Contra nihil attrahit appetitum nisi bonum: ergo cum actus spei sit in prosequendo oportet quod in obiecto eius sit ratio boni. Si sola tunc spes non differret a charitate: ergo obiectum spei non est obiectum eius: sub ratione boni solum: sed sub ratione boni ardui.

Respondeo quod bonum sub ratione qua ardui est obiectum spei: quia sicut delectabile et vtile sunt quedam differentie boni: ita et arduum est vna differentia boni: et ideo sicut de ratione delectabilis: et vtilis est ratio boni: ita est de ratione ardui: et ideo sicut vna est ratio hominis quamuis in se comprehendat rationem animalis: ita vna est ratio ardui quamuis in se comprehendat rationem boni. Unde dicere quod bonum sit obiectum spei sub ratione ardui non est dice re quod sit obiectum eius sub duabus rationibus: sed sub vna ratio ne. Sed contra hunc modum dicendi sic arguunt aliqui. Nulla essentialis differentia boni conuenit malo: sed arduum conus nit malo: vt enim supra habitum est. Timor est respectu mali ardui: ergo arduum non est essentialis differentia boni.

¶ Preterea differentia boni essentialis de qua hic loquor conuenit bono: siue sit habitum quantum possibile est haberi ex parte sua: siue non: sed arduum inquantum requiritur ad obiectum spei non conuenit bono habito: quantum ex parte sua possibile est haberi. Unde bonitas dei non est ardua per comparationem ad voluntatem ipsius: quia quod est alicui arduum est altum in comparatione ipsius: seu eleuatum supra ipsum: eri go arduum secundum quod requiritur ad obiectum spei non est essentialis differentia boni. Unde istis videtur dicendum quod coniunctum ex ratione boni: et ratione ardui non sicut ex constituentibus vnam ratio nem per essentiam: ita vt arduum sit essentialis differentia boni est formalis ratio in obiecto spei. non enim potest poni aliquid pro formali ratione in obiecto spei: quod non comprehendat boni rationem cum actus spei sit in prosequendo: nec sola ratio boni cum illa sit formalis in charitatis obiecto: sed prima responsio vt detur mihi conuenientior.

Ad primum in oppositum dicendum quod maior non est vera: nisi intelligat de obiectis quantum ad illud quod est formalissimum in eis. Formalissimum autem in obiecto charitatis est ratio boni absolute dicti: sic autem non cadit in ratione obiecti spei: sed ratio boni specificati per differentiam que est arduum.

¶ Ad secundum dicendum quod arduum per se attrahit appetitum cum sit essentialis differentia boni quamuis repellat ratione accidentis quandoque anne xi: quod est difficultas ad acquirendum. De essentia enim ardui secundum quod est essentialis differentia boni non est perdicta difficultas. Unde illius perfectionis in voluntate bonorum que correspondet seu succedit spei: deus est obiectum sub ratione ardui. Ardui tas enim boni idem est quod excellentia boni. Excellentia autem boni per se allicit appetitum. I. Ad primam autem rationem: que adducebatur contra predictam opinionem in corpore quaestionis dicendum quod arduum secundum quod est essentialis differentia boni: et arduum quod dicitur de malo non sunt rationis eiusdem: quod patet quia arduum bonum est difficile ad acquirendum: et arduum malum est facile ad acquirendum.

¶ Ad secundum dicendum quod sicut quamuis deus se ipsum comprehendat: et quo ad hoc sibi non sit infinitus: tamen infinitus est simpliciter sic quamuis non excellat seipsum: tamen est bonum excellens simpliciter. Ex dictis patet quod ratio quare respectu boni habiti non est spes: non est quia habitum no remaneat arduum simpliciter: sicut et malum habitum non perdit rationem illius arduitatis que est in malo: sed quia hec est natura motus. spei: vt tendat in arduum absens: sicut natura motus desiderii est tendere in bonum absens.

Questio. II. SEcundo quaeritur vtrum sit certitudo in actu spei: et videtur quod non: quia certitudo non conuenit: nisi virtuti cognitiue: et habitibus: et actibus eius: quia certitudo est respectu veri. Sed spes non est in virtute cognitiua: sed in voluntate: et est respectu boni: ergo in actu eius non est certitudo.

¶ Item certitudo excludit dubitationem: sed sperans beatitudinem futuram simul potest dubitare ne perdat eam: ergo in actu spei non est certitudo.

¶ Item in homine respectu futurorum contingentium non est certitudo: sed spes est respectu futuri contingentis. Est enim respectu beatitudinis future que potest haberi: et non haberi: ergo in actu spei non est certitudo.

Contra apostolus ad hebre. 6. Confugimus ad tenendam propositam spem quam sicut anchoram habemus tutam ac firmam: sed res tutaet firma est certa: er go in actu spei est certitudo.

¶ Item magisterin littera. Spes est certa expectatio future beatitudinis.

Respondeo quod certitudo in actu creature dupliciter inuenitur. Uno modo principaliter et essentialiter: et sic est certitudo in actu virtutis cognitiue firmiter assentientis rei cognite. Alio modo secunda rio et participatiue inquantum ab aliqua vi cognitiua determinat ad certum actum et obiectum: et secundum huc modum dice mus naturam certitudinaliter operari inquantum ad certum actum et effectum determinata est per sapientiam illius qui naturam in stituit: et quia virtus inclinat potentiam ad modum nature ad determinatum actum et obiectum: ideo est virtus dicitur in suo actu certitudinem habere et est illa certitudo quedam participatio certitudinis rationis per quam dirigitur ad actum certum secundum quem modum est certitudo in actu spei participata a certitudine fidei que dictando ipsam spem: et de hac certitudine procedunt argumenta ad partem secundam.

Ad primum ad partem aliam dicendum quod procedit de certitudine primo modo dicta.

¶ Ad secundum dicendum quod dubitatio proprie dicta non opponitur nisi certitudini que est in cognitione. Unde proprie fidei opponitur dubitatio: certitudini autem spei opponitur diffidentia et eam excludit: dubitationem autem de abso luta consecutione rei sperate non oportet quod excludat: quia illa non est in sperante ex parte diuine omnipotentie et misericordie quibus spes innititur. Sed ex libe. arbitrio defectiua veritibilitate per quam potest homo deficere a consequendo rem speratam.

¶ Ad tertium dicendum quod maior non est vera loquendo de certitudine quam ponimus in spe: vera tamen est loquendo de certitudine cognitionis: si de lege communi intelligatur.

Quaestio III. TErtio queritur vtrum spes sit in nobis a solo deo: et videtur quod non: quia immediatum principium rei est immediatus finis eius. Unde quia anima et angelus immediate sunt a deo in ipsum sicut in finem immediate ordinantur. Sed deus non est immediatus finis spei: sed visio et fruitio dei quae non sunt deus: ergo spes a solo deo non est in nobis.

¶ Item sperans gloriam anime et non carnis resurrectionem non habet speciem que est virtus infusa: quia per illam vtrunque predictorum speratur: ergo potest quis sperare gloriam anime ex acquisitione: sed maius est sperare gloriam anime quam gloriam corporis: ergo et gloriam corporis potest homo sperare ex acquisitione: videtur ergo quod omnia speranda per acquisitionem possit sperari.

¶ Item ab eodem est spes a quo est certitudo eius: sed secundum magistrum in littera. Certitudo spei est ex gratia et meritis: ergo spes a solo deo non est in nobis.

Contra secundum Augu 4. de ci c. 2o cuirtus a soio deo dari potest: sed spes est virtus: ergo a solo deo in nobis est.

¶ Item magister libro 2. distin. 27. dicit quod virtutem deus solus in homine operatur. Sed spes est virtus: ergo in nobis illam operatur deus solus.

Respondeo quod spes que est tpeoiogica virtus de qua hic loquimur in nobis a solo deo est. Non enim est in nobis per acquisitionem: sed per infusionem. dicitur enim sub illa ratione speciali sub qua est obiectum spei scilicet sub ratione qua est summum bonum arduum: in quo sola uatra voluntas perfecte beatificari potest: et propter quod omnia alia que sperantur speranda sunt excedit facultatem nostre naturalis cognitionis: et naturalis extensionis seu erectionis nostre voluntatis. Unde apostolus I corinth. 2. Oculus non vidit: nec auris audiuit: nec in cor hominis ascendit: que praeparauit deus his qui diligunt illum: et glo. ibidem super cor. est eternum ad quod cor ascendit: ergo non potest esse in nobis: nisi ab illo solo qui omnem naturalem facultatem creatam excedit: hic autem non est nisi deus.

Ad primum in oppositum diceudum quod deuo¬ iest immediatus finis spei. Non enim speramus eius fruitionem et visionem: nisi inquantum per ipsas est adeptio illius.

¶ Ad secundum dicendum quod sperans gloriam anime et non carnis resurrectionem non sperat gloriam anime eomodo quo eam speramus per virtutem spei: quia nos speramus eam innitendo diuine omnipotentie et misericordie: ille autem sperat eam innitendo alicui humane persuasioni et virtuti.

¶ Ad tertium dicendum quod quamuis certitudo que est in actu spei sit ex gratia dei et meritis: non propter hoc sequitur quod virtus sper sit ex gratia dei et meritis. quanuis enim habitus sit a solo deo actus tamen eius et certitudo que est in actu est aliquo modo ex libero arbitrio: sicut actus gratuiti ex gratia et libero arbitrio sunt: quamuis principaliter ex gratia.

¶ Auctoritates ad partem aliam: aut intelligende de virtutibus infusis: aut siintelligantur de omnibus virtutibus: intelligi debent de ipsis: secundum quod habent plenam rationem virtutis quod non habent: nisi per charitatem: aut cum dicuntur a solo deo esse intelligendum est tanquam a causa prima et principali.