Articulus 2

Questio. I PRimo ostendo quod summa bonitas non sit prima ratio diligendi ex charitate: quia sicut se habet ens ad cognitionem: ita bonum ad dilectionem: sed prima ratio cognoscendi non est summum ens: sed ex commune creatori et creature communitate analoga: ergo similiter prima ratio diligendi non est summa bonitas: sed bonitas communis creatori et creature communitate analoga.

¶ Item non diligitur bonum nisi cognitum: sed primo ordine nature seu secundum rationem intelligendi occurrit intellectui bonum communissime dictum quam summum bonum: ergo prius diligit voluntas bonum conmunissime dictum quam summum bonum: sed primum dilectu est prima ratio diligendi.

¶ Item secundum sententiam philosophi innata est nobis via a magis communibus ad minus communia: et a consusis ad distincta. ergo prius mouetur voluntas nostra a bonitate communissime dicta quam a bonitate increata. Sed illud quo primo mouetur voluntas nostra ad diligendum est prima ratio diligendi: ergo prima ratio diligendi est bonitas communissime dicta.

Contra sicut se habet prima veritas ad actum credendi ita summa bonitas ad actum charitatiue diligendi: sed prima veritas est prima ratio credendi: ergo summa bonitas est prima ratio ex charitate diligendi.

¶ Item illud propter quod diligendum est ex charitate: quicquid ex charitate diligitur est prima ratio diligendi ex charitate: sed propter summam bonitatem diligendum est quicquid ex charitate diligitur. Dicit enim Ansel. monolis 68 c. quod rationalis creatura nihil debet diligere nisi summam essentiam aut propter illam: ergo summa bonitas est prima ratio diligendi ex charitate.

Respondeo quod prima ratio diligendi ex charitate est summa bonitas: sicut enim prima ratio videndi est illud ratione cuius mouet visum quic quid mouet visum vt lumen vel color. Et prima ratio intelligendi est illud ratione cuius intelligitur quicquid in telligitur: sicut est ens vel verum: ita concedendum est illud esse primam rationem diligendi ex charitate ratione cuius diligitur quicquid diligitur ex charitate. hoc autem estis summa bonitas.

Ad primum in oppositum dicendum: quod non est simile de prima ratione diligendi ex charitate: et de prima ratione diligendi communiter dicti sicut enim diligere communius est quam diligere ex charitate: ita prima ratio diligendi communior est quam prima ratio diligendi ex charitate: vnde si detur quod prima disigendi communiter dicti non sit summa bonitas: sed bonitas communis creatori et creature communitate analoga: sicut videtur concludere argumentum: non propter hoc sequitur: quod summa bonitas non sit prima ratio diligendi ex charitate.

¶ Ad secundum quod quamuis ex charitate non diligatur aliquid nisi aliquo modo sit cognitum: non tamen ex hoc sequitur quod bonum primo cognitum primo sit ex charitate dilectum: et ideo non oportet: quod si communissima ratio boni primo oc currat intellectui quam bonitas summa quod propter hoc primo diligatur ex charitate quam bonitas summa.

¶ Ad tertium patet solutio per illud quod dictum est ad primum.

Questio. II. Ecundo queritur vtrum summa bonitas sit formale charitatis obiectum secundum esse quod habet in re vel secundum esse quod habet in anima. Et videtur quod secundum esse quod habet in anima: quia non est obiectum charitatis nisi inquantum est cognita: quia per charitatem voluntas non potest moueri in ipsam nisi cognitam. Sed esse cognitum est esse in anima: ergo non est obiectum charitatis nisi secundum quod habet esse in anima.

¶ Item sicut se habet verum ad intellectum ita bonum ad volutatem. Sed verum non est obiectum intellectus nisi secundum quod habet esse in anima. Unde secundum Auicem. I metaphy. c. 5. Enunciantes re vera non sunt nisi per illud quod habet esse in anima: ergo a simili bonum non obiectum volutatis nisi secundum esse quod habet in volutate: sed esse in voluntate est esse in anima: ergo non potest esse charitatis obiectum nisi secundum esse quod habet in anima.

¶ Item bonum quod non est in re nec esse potest: et dum tamen sit in mente potest esse voluntatis obiectum: vnde secundum philosophum tertio ethi. capitulo quinto. Uoluntas est im¬ possibilium. Sed bonum quod potest esse voluntatis obiectum potest esse charitatis obiectum: ergo bonum non secundum aliquod esse reale: sed secundum solum esse quod habet in mente potest esse charitatis obiectum.

Contra si summa bonitas esset charitatis obiectum secundum esse quod habet in mente non plus diligeretur quam cognosceretur nec alio modo: sed hoc est falsum: vt enim habetur in commento super illud septimi capituli angelice hierar. Calidum actutum et super feruidum plus diligitur quam intelligatur: et vt declaratum est lib. iI. Di. 17. quamuis deus in via immediate a nobis non cognoscitur: tamen immediate diligitur: ergo summa bonitas non est charitatis obiectum secundum esse quod habet immediate: sed secundum esse quood habet in re.

¶ Item secundum philosophum sexto metaphy. Uerum et falsum non sunt in rebus sed in mente: bonum et malum econuerso: ergo nullum bonum potest esse obiectum charitatis secundum es se in mente cum ibi non habeat esse.

Respondeo quod summa hominitas est formale charitatis obiectum secundum esse quod habet in re: et ex consequenti est eius obiectum secundum esse quod habet in nostra mente: esse enim reale summe bonitatis realiter idem est cum ipsa bonitate: suum autem esse quod habet in nostra mente in ratione cognoscibilis est ipsam nostre menti representari: vel ab ea aliquo modo cognosci: voluntas autem nostra per charitatem primo et principaliter tendit per dilectionem in ipsam summam bonitatem in suo reali esse quod est idem cum ea: et ex consequenti diligit eam nostre menti representari: et a nostra mente cognosci.

Ad primum in oppositum dicendum: quod non est idem dicere ipsam summam bonitatem a nostra mente cognitam esse formale obiectum charitatis: et dicere ipsam secundum esse cognitum esse formale charitatis obiectum: quia secundum primum modum dicendi non aliud dicitur nisi quod cognitio illius bonitatis est necessaria ad hoc vt voluntas per charitatem diligendo tendat in ipsam existentem in suo esse reali. Sed secundum alium modum dicendi includitur quod voluntas per charitatem primo et principaliter tendat in ipsam ratione illius esse quod est causa nostre menti representari vel a mente nostra cognosci: quamuis autem ipsam esse in mente nostra sit necessarium ad hoc: vt voluntas per charitatem tendat in eam existentem in suo reali esse inquantu ipsam esse in mente est sue essentie realis ostensiuum: non tamen ex hoc sequitur quod ratione sui esse quod habet in memte sit formale charitatis obiectum: et potest aliqualiter poni exemplum: quamuis enim similitudo lapidis in mente sit necessaria ad cognoscendum lapidem in suo esse reali secundum opinionem ponenttiu intellectum nostrum non posse intelligere eti am dum est actu corporis corruptibilis forma nisi per aliquam speciem intelligibilem qua informatur: non tamen est primarium et directum cognitionis obiectum.

¶ Ad secundum dicunt quidam quod non est simile de obiecto intellectus et voluntatis: quia operatio intellectus completur secundum quod intellectum est in intelligente. Operatio autem voluntatis perficitur in inclinatione volentis ad rem sicut ad terminum: sed aliquibus non placet hec responsio: quia sicut ipsa res est amata per voluntatem: ita ipsa res intelligitur per intellectum per eius similitudinem. Unde Auicena. in auctoritate preallegata voscat rem esse in intellectu ipsam esse intellectam: vel ipsam esse intellectui representatam. Dicendum ergo ad minorem argumenti: quod res secundum suum esse reale intelligitur ab intellectu per suum esse quod habet in intellectu per suam essentiam vel per suam similitudinem: vel per esse quod habet in imaginatione per suum fantasma.

¶ Ad tertium dicendum quod non plus concludit nisi quod aliquod bonum quod non habet esse nisi in mente potest esse charitatis obiectum: sed ex hoc non sequitur quod possit esse primarium et formale charitatis obfectum: tamen argumentum peccat in materia. Non enim omne illud bonum quod potest esse obiectum voluntatis potest esse obiectum charitatis. bonum enim quod ab homine impossibile est haberi ex charitate non potest concupisci: quamuis illud bonum homo possit ex charitate velle illi a quo possibile est et conueniens homo haberi. Primum argumentum ad partem aliam non plus concludit nisi quod summa bonitas non est charitatis obiectum secundum illud esse quod habet in mente tantum: nec etiam secundum illud esse est primarium et formale charitatis obiectum: et est verum.

¶ Ad secundum dicendum: quod ibi loquitur philosophus. de vero et falso que sunt circa compositionem et diuisionem que tantummodo sunt in intellectu non de vero quod est ere ex hoc quod conformatur ad suum exemplar a quo dependet: et de falso opposito isti vero quod consistit in apparentia conformitatis: que non est in re. bonum autem dixit esse in re: quia non sic causatur bonitas in re a nostra voluntate sicut in nostra voluntate ab ipsa re: non enim quia diligo rem ideo bona est: sed quia bona est: ideo dilectio qua diligo eam bona est si ordinate diligo: non fuit ergo intentio philosophi negare bonum esse in nostra mente: eo modo quo cognitum est in cognoscente.

Questio. III. TErtio queritur vtrum ratio summe bon tatis differat a summa bonitate. Et videtur quonon: quia secundum Augu. 6 de trinitate. cvlti. Omnes rationes viuentes et incommutabiles in arte omnipotentis et sapientis dei vnum sunt: sed ratio summe bonitatis est summe viuens et incommutabilis existens in arte omnipotentis dei: ergo vnum est cum aliis rationi bus que sunt in arte illa: sed ratio summe bonitatis magis videtur conuenire cum summa bonitate quam quod veritatis rateone: ergo videtur quod non differat a summa bonitate.

¶ Item philosophus. 4. metaphy. Dicit quod ratio quam significat nomen est diffinitio: sed diffinitio idem est cum diffinito: ergo ratio summe bonitatis non differt ab ea.

¶ Item ratio summe bonitatis est increata: quia fuit ab eterno: sed nulla res increata differt a summa bonitate: quia nihil est increatum nisi deus: qui a sua bonitate non differt: ergo ratio summe bonitatis non differt ab ea.

Contra siratio summe bonitatis non differt ab ea pari ratione nec ratio veritatis ab ea differt sed summa bonitas idem est cum summa veritate: ergo ratio summe bonitatis et summe veritatis idem essent: et sic bonitas et veritas dei non differrent ratione: quod falsum est. Attributa enim dei secundum rationem differunt: vt in primo libro. Di. 22. ostensum est.

¶ Item quamuis diffinitio et diffinitum realiter idem sint: tamen secundum rationem differunt: quia quod dicit diffinitum modo indistincto: dicit diffinitio in partes secundum rationem distinctum. Unde philosopus I physi. Totum quoddam et diffinitum significat vt circulus: diffinitioautem ipsius diuidit in singula: sed ratio summe bonitatis aliquo modo se habet ad summam bonitatem sicut diffinitio ad diffinitum: quamuis non proprie sit diffinitio: ergo secundum rationem differt a summa bonitate.

Ad istam quaestionem dicunt aliqui: quod non est inconueniens in vna resimplicissima inuenire differentiam secundum suum esse intellectum.

¶ Unde quamuis veritas dei et eius bonitas sit vna res simplicissima non est tamen inconueniens quod differant secundum suum esse intellectum inter se et a suis rationibus: et sue rationes inter se nec dicunt istam differentiam inter predicta reperiri tantum secundum suum esse intellectum in comparatione ad intellectum creatum: sed etiam in comparatione ad intellectum diuinum.

¶ Sed hic modus respondendi obscurus est et male intelligibilis: nec video quomodo possit sustineri nisi verba multum distorqueantur. Inter ea enim que in deo sunt per modum rei intrinsece quantumcumque conciderentur: vt a diuino intellectu intellecta non video quomodo sit differentia nisi eo rum differentia per comparationem ad aliquod extrinsecum at tenditur.

¶ Uidetur ergo mihi dicendum aliter ad quaestionem secuet quod ratio summe bonitatis dupliciter potest accipi. Unomodo pro illa quam format diuinus intellectus de sua bonitate: et hoc in deo est: non tantum per modum rei intellecte: sed etiam per modum rei intrinsece: et sic loquendo de ratione summe bonitatis non video quomodo differat a summa bonitate nisi sorte illa differentia attendatur per comparatione ad creatum intellectum: qui aliam conceptionem format de sunma bonitate: et aliam de illius intrinseca ratione.

¶ Alio modo potest accipi ratio summe bonitatis pro illa que est concepta ab intellectu creato vel conceptibilis et ab ipso deo intellecta que in deo non est per modum rei intrinsece: sed est in diuino intellectu obiectiue tantum: sicut obiectum secundarium: quia obiectum primarium intellectus diuiniin eo est per modum rei intrinsece: non tantum obiectiue. Et sic loquendo de ratione summe bonitatis: dico quod differt a sunma bonitate: quia talis ratio creatura est: et summa bonitas est ipse creator.

Ad primum dicendum: quod illa auctoritas intelligenda est de rationibus existentibus in deo per modum rei intrinsece non obiectiue tantum.

¶ Ad se cundum dicendum: quod ratio summe bonitatis concepta vel conceptibilis a creato intellectu non se habet ad summam bonitatem vt diffinitio ad diffinitum: quia diffinitio totam essentiam diffiniti comprehendit et terminat. Unde quandoque a philosopho vocatur terminus: sed nulla ratio concepta vel conceptibilis a creato intellectu summam bonitatem comprehendit: quia talis conceptio finita est: deus autem infinitus: quapropter bene dicit Auicena 8 metaphy. c. 2. Quod primus non habet diffinitionem.

¶ Ad tertium dicendum: quod rationem summe bonitatis fuisse ab eterno dupliciter potest intelligivno modo ita quod fuerit ab eterno in deo per modum rei in trinsece. Et sic verum est quod illa non differt a summa bonitate. Alio modo ita quod fuerit ab eterno in diuino intellectu non per modum rei intrinsece: sed obiectiue tantum: sicut color est in visu: et lapis qui intelligitur in intellectu: et sic non oportet quod sit res increata. Tali enim modo fuit ab eterno quelibet creatura in diuino intellectu.

¶ Argumenta ad partem aliam procedunt de ratione summe bouitatis. Secundo modo dicta: quamuis secundum argumentum concedendum esset: et de ratione summe bonitatis primo modo dicta secundum illam opinionem que in principio corporis quaestionis fuit recitata secundum illam enim non est inconueniens dicere quod illa ratio et summa bonitas inquantum intellecte sunt differant ratione.

Questio. IIII. QUarto queritur vtrum ex deliberatione diligere aliquid: non propter sum mam bonitatem semper sit peccatum mortale: sed quia veritas huius quaestionis clare videri potest per illam quaestionem que determinata est superius lib. 2. Di. 47. que est vtrum propter omne peccatum ex deliberatione commissum obligetur peccans ad penam eternam. Ideo ad presens supersedeo de ista questione.