Articulus 3

Quaestio Rimo ostendo quod donum fortitudinis est respectu cuiuscumque ardui. Omne enim arduum: aut est bonum: aut est malum: sed per donum fortitudmis bene se habet homo: et respectu ardui mali sustinendo vel aggrediendo: et respectu ardui boni prosequendo: et perseuerando: ergo est respectum ardui cuiuscumque.

¶ Item animus debet firmari in bono respectu ardui cuiuscunque: sed per nullum aliud bonum a fortitudine firmatur in bono respectu ardui. nullum enim aliud donum a fortitudine est in irascibili: ergo per donum fortitudinis firmatur animus in bono respectum ardui cuiuscumque.

¶ Item quod potest plus potest et minus: sed per donum fortitudinis potest firmari aius in bono respectu maximiardui sicut respectu martyrii: ergo per donum fortitudis potest aius firmari in bono respectu cuiuscumque alterius ardui.

Contra secundum Greg. libro v. mor. longe ante medum super illud Iob 4. Ubi est timor tuus: et fortitudo tua: fortitudo non nisi in aduersitate ostenditu: sed arduitas non tantum est in aduersitate: sed est in prosperitate. Arduitas enim inuenitur in bono et in malo: ergo donum fortitudinis non est respectu ardui cuiuscunque.

¶ Item fortitudo virtus est respectu ardui: ergo si respectu illius eiusdem ardui esset fortitudinis donum superfsueret fortitudo vertus quod falsum est.

Respondeo quod donum fortitudinis non est secundum aliquoo respectu ardui cuiuscunque: sed tantum respectu ardui mali pene extremum tenentis in rduita te cuiusmodi est mortem sustinere pro sidei vel morum veritate promouenda: aut defendenda: et quia ad hoc homo promptus este non potest nisi qui affectum suum ab omni mortifera iocunditate reru transeuntium separauit: ideo dicit Aug. 28de doctri. christia. Bene post principium quod affectu fortitudinis homo ab omni mortisera socunditate rerum transeuntium se extrahit o qua se perfecte separauerant sancti maertyres: de quibus dicitur ad Hebe. xi. Fortes sancti sunt in bello. Respectu huius ardui mali penalis: aliter se habet fortitudo virtus: aliter fortitudo donum: quia fortitudo virtuo respectu illius pene se habet secundum dicta men principiorum legis nature: donum autem fortitudinis secundum dietamen principiorum legio eterne: sequendo sancti spiritus specialem inspirationem: qua mouentur ad vltro se offerendunm ad sustinentiam pene pedicte:rcum tamen secundum communem legem non eogutur ad hoc ex legio necessitate: quamus forte compensata inspiratione mouente ad sic se vltro offerendum tencantur. Et sic ex dictis colligitur quod donum fortitudinis est habitus existens sicut in subiecto in voluntate inquantum negociatur circa ardua quo voluntas habilitatur ad volendum mortem sustinere pro de sensione: seu pro motione veritatis fidei vel morum secundum dictamen legis eterne sequendo sancti spiritus motiuam inspirationem: ex consequenti tamen per ipsum bene se habet voluntas respectu cuiuscunque alterius ardue pene: et melius quam per aliquam moralem virtutem.

Ad primum in oppositum dicitur quod bene se hebere respectu ardui boni distinguendo donum arduum contra malum pene spectare non videtur ad fortitu dinis donum directe: sed ad habitum altiorem scilicet ad spei virtutem que virtus theologica est vel ad magnanimitatem que est directe moderatiua spei: que est respectu boni ardui existentis infra facultatem nature Greg enim primo libro mora. non videtur ponere donum fortitudinis directe nisi respectu aduersorum: vnde dicit quod fortitudo dum aduersa non metuit trepidanti menti consfidentie cibos apponit.

¶ Uel potest dici quod fortitudinis de num est est respectu ardui boni directe oppositi arduo malo respectu cuius est.

¶ Ad secundum dicendum quod non tantum per donum firmatur animus in bono respectu ardui: sed est per virtutem spei que altior est fortitudinis dono: non nego tamen quin respectu omnium arduarum penarum homo per donum fortitudis bene se hebeat: quamuis primo et principaliter vt supra dictum est sit respectu maximi mali penalis: quod est mortem sustinere: vnde alias penas non respicit nisi in aliquali habitudine ad istam

¶ Ad tertium patet solutio ex iam dictis.

¶ Argumenta ad partem aliam gaia principalis conclusionis possunt concediSecundum tamen peccat in processu respectu enim eiusdem possumus dirigi per duos habitus altiori tamen modo per vnum quam per alium.

Questio II. SEcundo quaeritur vtrum donum pietatis sit respectu dei vel proximi: et videtur quod non sit respectu dei. Greg I. moralis super illud vob I. Faciebant conuiuia: pietas cordis visce ra misericordie operibus replet: sed talia opera non conueniunt homini respectu dei qui misericordia non indiget: ergo donum pietatis non est respectu dei.

¶ Item Aug. 2 liro de doctri. christiana. longe post principium. Mitescere opus est pietate: ergo mitescere est opus pietatis: sed iste actus non conuenit respectu dei: cui nulla pena potest inferri: ergo donum pietatis non est respectu dei.

¶ Item pietas dirigitur dono scientie: vnde Isale. xi. Sibi praeponitur: et combinatur sicut directiuum dire cto: sed vt superius visum est: scientia est respectu agibilium per nos: ergo et pietas respectu eorundem est quamuis sub alia ratione non est: ergo respectu dei.

Contra glo. super illud ad Tit.. Sobrie et pie etc. dicit sobrie in nobis: et iuste ad proximum: et pie ad deum: ergo pietas est respectu dei.

¶ Item Augu 2. li. de doctrina christiana. Ubi prius. Actus pietatis est non contradicere diuine scripture siue intellecte si aliqua vitia nostra percutit: siue non intellecte quasi melius nos sapere meliusque percipere possimus. Sed reuereri diuinam scripturam sibi non contradicendo. Sed assentiendo est actus respectu dei qui eam inspirauit: ergo donum petetis est respectu dei.

¶ Item Augu. 12 de tri. cap. 14 exponens illud Iob 28 secundum transtationem. 70. Ecce pietas est sapisentia dicit quod pietatem hoc loco posuit dei cultum et ergo pletas est respectu dei.

Respondeo quod donum pietatis principaliter est respectu dei sub ratione summi patris: sicut enim per latriam exhibetur deo cultus inquantum est dominus: ita per donum pletatis exhibetur deo debitus cultus inquantum est pirsummus: non tantum secundum dictamen principiorum legio nature: sed est secundum dictamen principiorum legio eterne: quia tamen bonus filius non tantum debet exhibere pate cultum debitum in se: sed est in sua similitudine: ide ex consequenti per donum pietatis reddit homo debitum cultum proxioinquantu insignitus est imagine summi pts.

¶ Ad primenitum in oppum dicendum quod illud verbum Grego. intelligitur de secundario actu pietatis: et bene concedo quod ille est respectu proximi.

¶ Ad secundum potest dici sicut ad primum vel aliter quod mitescere non asungnatur ibi sicut actus pietatis: sed sicut betitudo pietati correspondens inquantum pietatis.

¶ Ad tertium dicendum quod pietas dicitur esse respectu dei non quia deum habeat pro obiecto: sicut nec latria: sed quia est respectu operum principaliter que offerri non debent nisi deo: et talia opera bene sunt agibilia per nos. Argumenta ad partem aliam procedunt de actu pie tatis principali et primario: et bene verum est quod ille actus non est respectu proximi.

Quaestio III. Tertio queritur de numero et ordine donorum. Ramens quod dona sunt 6 vt patet Isa. xi. cuius ratio est. Dona enim sunt perfectiones anime: per quis redditur bene mobilis ab inspirationibus spiritus sancti: non tantummodo autem voluntas sed est intellectus mobilis est a spiritu sanctio: et ideo oportet esse dona et in voluntate: et in intellectu: et quia intellectus est mobilis a spiritu sanctio: ideo sunt quaedam dona in ipso inquantum est speculatiuus principaliter: quae sunt sapientia et intellectus: et quaedam in ipso inquantum est practic principaliter quae sunt consilium et scientia: et sunt duo dona in intellectu speculatiuo: quia intellectus est iudicatiuus et inuentiuus: et ideo indiget dono sapientie per quam bene iudicat: et dono intellectus per quem bene inuenit. Similiter intellectus practicus respectu agibilium est iu dicatiuus: et inuentiuus: et ideo indiget dono scientie: per quam bene iudicat: et dono consilii per quod bene inuenit. Uoluntas autem a spiritu saecunmobilis est in comparationem ad alterum: et ad hoc indiget pietate. Bne est est mobilis a spiritu sancto quantum ad ipsam in sustinendo mortem: et alia terribilia modo debito: et quo ad hoc indiget fortitudine: et concupiscentias moderando: et carnales delitias abiiciendo: et ad hoc indiget timore: quae propter dicebat psalmum. Confige tiore tuo carnes meas: a iuditiis enim tuis timui.

¶ Dicunt est aliqui quod secundum ordinem quo narrantur in Isaia est ordo dignitatis eorum simplihoc excepto quod consilium et fortitudo non sunt digniora simpliequam scientia et pietas: sed secundum quid inquantum sunt circa materiam habentem specialem difficultatem. Quod autem sapientia: intellectus: et scientia: et consilium sint nobiliora: patet vt ipsi dicunt per hoc: quia virtutes intellectuales praeferuntur moralibus: propter hoc quod sunt quasi regstbile dirigentes morales virtutes: aut finis virtutum moralium: quod ideo dicunt quia actio ordinatur ad contemplationem per consimilem rationem concedendum videtur: dona quae sunt in intellectu esse nobiliora illis quae sunt in affectu. Sed illud quod dicunt de excellentia virtutum intellectualium super morales non est vniversaiter verum. Scientia enim speclaratiua non est ita nobilis: sic aliqua virtus moralis: de comparatione autem prudentie ad eas dcum est superius. De sapientia autem quia deum habet pro obiecto: quamuis non sub illa ratione qua est obiectet virtutum theologicarum aliter est dicendum. Et quia intellectus sub ratione quae practicus non est indignus: sic sub ratione quae speclaratiuus secundum Aug. 22. libro contra Faustum inter principium et medium: quia secundum dignitatem essentie. Contemplatio est actione dignior: ideo sapientia et intellectus nobiliora sunt quamscientia et consilium Et quia nobilius est iudicare de veritate quam inuenire vias ad cognitionem veritatis: quia secundum ordinatur ad principium: ideo sapientia per quam homo cognoscit causam primam secundum se: et ex consequenti per eam: et secundum eam de inferioribus iudicat nobilior est quam intellectus per quem quodam excellenti modo homo apprehendit credita penetrando: non dico clare videndo veritates enunciabilium secundum seipsas: sed apprehendendo quod propter aliquid quod dicatur in contrarium non est ab illis recedendum: quae apprehem io est quaedam inuentio cognitionis prime veritatis: quia est nobilius est de agibilibus bene iudicare quam inuenire: ideo videtur quibusdam quod simpliciter nobilior est scientia quam consilium: quamuis secundum quid sit contrarium: quapropter in enumeratione prius enuerauit Isaias consilium quam scientiam: et sicut virtus iustitie dignior est fortitudine: et fortitudo tempantia: sic pletas dignior est fortitudine: et fortitudo timore. Et hiis dictis concordant verba Aug. id est li. de sermone domini in modonte non multum longe post principium vbi loquitur de 6 donis: dicit postquam locutus est de beatitudinibus videtur mihi septiformis operatio spiritus sancti: de qua Isaias loquitur his gradibus sententiisque congruere: sed interest ordinis: nam ibi numeratio ab excellentioribus cepit: hic vero ab in ferioribus: ibi namque incepit a sapientia et desinit ad timorem dei: sed initium sapientie timor domini est. Quapropter si gradatim tamquam ascendentes numeremus prius est ibi timor domini et infra et septima sapientia.

Questio. IIII QUarto queritur que dona quibus respondeant virtutibus: et quae beatitudines quibus donis: et equi sint actus donorum in patria.

Respondeo quo virtuti tempantie responde timoris donum. Utrumque enim frenatiuum est carnalis concupiscentie virtuti iustitie respondet donum pietatis. Uterque enim hitus respicit debitum fortitudini fortitudo. ambo enim sunt respectu terribilium prudentie scientia: vtraque enim est iudicatiua de agibilibus: prudentie est ratione sue partis potentialis quae est eubulia respondet consilium intellectui intellectus: quia sicut intellectus quae est vrtus intellectualis est hitus principiorum existentium intra facultatem nostre naturalis cognitionis siue principiorum legis nature: sic donum intellectus quamuis non sit hitus principiorum legis divinae: sed fides tamen circa illa negociatur per creaturas illa intelligendo. Sapientie rasteondet sapientia. Utraque enim est contemplatiua dei quamuis sapientia quae est donum altiori modo. Scientie autem aliquo modo respondet scientia inquantum vtraque est cognitiua eorum quae sunt ad finem: quamuis virtus scientie sit respectu speculabilium: et donum scientie sit respectu agibilium: et sic scientia vertus resoluit ad printia naturaliter cognita: sic donum scientie ad printia supernaturaliter cognita quae sunt princtia legis divine quae sunt articlsi fidei. Sapientia etiam inquantum ad actum suum mouetur ex dilectione: et saporem causat in affectione respondet charitati. Unde Ber. de amore dei. c. xi. Uolun tas perficit in amorem: amor in charitatem: charitas in sapientiam. Donum est intellectus et scientie quantum ad secundarium scientie actum correspondet fidei inquantum per intellectum intelligimus qui fidei sunt modo superius expresso: et inquantum secundarius actus scientie est fidem roborare et defendere vt superius visum est. Fortitudo respondet spei: et est timor inquantum omnia ista sunt: sunt respectu ardui: quamuis differenti modo sed alio modo correspondet timor quam fortitudo: quia timor magis est contra oppositum sei quod est praesamptio: et fortitudo contra aliude oppositum quod est desperatio.

¶ Dico est quod secundum gl. mat. 5 vbi enumerantur beatitudines et Aug. 1. li. de sermone domini in modote satis cito post principium beatitu do paupertatis respondet timori: mititas pietati: luctus scientie: esuries et sicis iustitie fortitudini. Esse misericordem consilio: monditia cordis intellectui esse pacificum sapientie. Pauperes enim spiritu sunt non inflati et humiles: et timor excludit tumorem et causat humiliationem mititas pietati respondet inquantum excludit impedimenta pietatis: vel est pietatis effectus. Qui enim cuilibet paratisunt cultum debitum exhibere punitiui non sunt. Misericordia est quae pietatis est effectus multum reprimit iram. Ex consideratione aut agibilium per donum scientie luget homo pro temporalium rerum implicatione: et pro summi boni dilatione id est pro dilatione dulcedis divine. Esuries autem iustitie forditudini respondet non quia sit actus eius: immo magis videtur actus pietatis esse. Sed quia per fortitu dinem homo viriliter resistit impedimentis iustitie quae inferuntur per terribilium illationem seu comminationem. Esse autem misericordem respondet consilio non quia sit actus immediate a consilio elicitus: sed quia est optima via per consilium inuenta ad hoc vt homo a deo adiuuetur: et quia sicut dicit Aug. in loco praeallegato. Iustum est consilium: vt qui se a potentiorisadiuuari vuult adiuuet infirmiorem in quo est ipse potentior. Munditia cordis respondet intellectui: non quia sit act ab eo elicitus: sed quia ad actum eius qui est per creaturas deum speculari dispoteonit sicut mundare oculum disponit ad actum videndi. Esse aut pacificum respondet sapientie: quia sicut dicit Aug. in loco praeallegato. Sapientia totum hominem pacificat: et verum est quia pacificat intellectum per contemplationem: et voluntatem per saporem. Unde dicit Aug. 2. libo de doctrima christiana longe post principium quod homo per sapientiam pacatus tramquillusque perfruitur. Si autem vis scire a quibus hientibus isti actus qui beatitudines dicuntur eliciantur dico quod esse pauperem spiritum elicitur a virtute humilitatis. Esse mitem hoc est non punire a virtute mansuetudinis. Lugere a virtute penitentie vel a charitate: sed quod est luctus pro desiderio celestis patrie. Esurire et sitire iustitiam a virtute iustitie. Esse misericordem a pietate. Munditia cordis id est in tellectus a fide: quia fides purgat ab errore. Esse pacificum a charitate. Quantum autem ad actus in patria: dico quod donum sapientie eundem actum habebit in patria: quem habet in via: sed in patria erit perfectior: et hic actus est deum contemplari secundum se: et est intelligendum de. principali actu: secundum se. Actus autem doni intellectus in via est per discursum a creaturis deum cognoscere: sed actus eius in patria: erit simplici intuitu deum videre in creaturis vnico actu: siue discursu videndo creaturas: et omnia quae de deo refulgent in creaturis. Actus confiliii qui est in via inuenite quid agendum per inquoe sitionem non remanebit in patria: quia vt dicit Damas. hoc est ignorantis nature: sed actus eius erit per conuersionem mentis ad deum videre quomodo homo debeat se ad quemlibet habere. Actus fortitudinis de plenaria euasione terribilium perfecte gaudere. Actus scientie recte iudicare: quomodo homo se habere debeat ad quencumque. Actus pietatis deo sicut summo patri mentalem cultum exhibere: et cui libet alii modo suo inquantum est insignitus dei imagine. De actu timoris superius dictum est.