Articulus 1

Quaestio I.

PRimo ostendo quod non debeant esse aliqua bona matrimonium excusantia. Res bona excusatione non indiget: sed matrimonium est res bona: et inquantum est in officium: et inquantum est in remedium: ergo bonis excusantibus non indiget.

¶ Item sicui conseruatio indiuidui que est per actum nutritiue est de intentione nature: ita conseruatio speciei quae est per actum generatiue: sed actus nutritiue bono excusante non indiget: ergo a simili nec concubitus matrimonialis qui est actus generatiue.

¶ Item non minorem iacturam patitur homo quantum ad rationis vsum in dormiendo: quam in actu carnalis copule: sed dormitio non indiget aliquo bono excusante: ergo nec actus carnalis copule.

Contra magister in principio huius di. tria sunt principaliter bona coniugii. Et i. eadem dist. c. 4 dicit: quod cum hec tria in aliquo coniugio simul concurrunt valent ad excusationem coitus carnalis.

Respondeo rectu ratio docet non esse aliquid saciendum ab homine de quo patiatur iacturam: nisi pro recompensatione equalis boni vel maio ris: sed in contrahendo matrimonium homo obligat se saltem im plicite ad carnalem copulam sub conditionem scilicet si alter coniumx exegerit: et nisi coniunx exactus religionem infra tempus de bitum intrauerit: in carnali autem copula sub conditione scice si alter coniunx exegerit: ratio iacturam patitur quantum ad sui vsum: quia in illo actu impeditur vsum rationis. vnde philosophus. 7. libro ethi. c. 8. dicit de venere quod furatur intellectum spisse sapientis. homo ergo in contrahendo matrimonium obligat se sartem implicite et sub conditionibus predicts ad patiendum iacturam quantum ad vsum rationis. Existentes etiam in matrimonio iacturam patiuntur propter sollicitudinem et carnis tribulationem. vnde apostolus prima Cori. 7. dicit de illis quod tribulationem carnis habebunt huiusmodi. et ideo debuerunt esse bona predictas iacturas recompensantia: et hec sunt illa que concubitum matrimonialem excusant.

Ad primum in oppositum dicendum quod matrimonium sine predictis bonis non esset res bona. vnde pro tanto ipsum excusare dicuntur: quia pon ipsa est res bona.

¶ Ad secundum dicendum quod homo per actum nutritiue non patitur iacturas similes illis quas patitur per actum generatiue non enim sic infect a est nutritiua et generatiua.

¶ Ad tertium potest dici quod maior est falsa non enim idem est pati iacturam quantum ad rationis vsum: et impediri in vsu rationis: quamuis enim dormiens impediatur inivsu rationis: non tamen patitur damnum si moderatel dormiat quantum ad rationis vsum: immo post somnum moderatum homo potentior est quantum ad rationis vsum. non sic autem potest dici de coniugaliconcubitum non tantum enim homo per illum actum impeditur in rationis vsu: sed etiam damnum patitur quantum ad rationis vsum. vnde illum actum frequentantes efficiuntur debiliores ad clare videndum ea que sunt secundum iudicium rationis: et merito: quia impedimentum quod homo tunc patitur prouenit ex repugnantia et inobedientia sensualitatis contra rationem: et ex dominio eius super eam durante illo actu. vnde illud impedimentum est vitiosum: sed quando causatur per coniugalem actum propter aliquod bonum matrimonii factum non est vitiosum secundum quod vitium accipitur pro culpa: sed secundum quod acccipitur pro quodam recessu seu pro quadam obligatione a prima rectitudine nature: impedimentum autem vsus rationis in dormiendo prouenit ex lassitudine naturalium virium et sensitiuarum.

¶ Potest etiam dici ad minorem quod dormitio habet bona excusantia impedimentum vsus rationis in somno que bona sunt vigoratiovsus rationis post somnum: et corporalis fortificatio et nature sustentatio: quia sine somno natura humana pro statum isto sustentari non posset.

Questio I

SEcundo queritur que et quot sunt matrimonii bona.

¶ Respondeo. quod sicut bonitas creature duplex est. quedam essentialis: et quedam accidentalis sic matrimonii quoddam est bonum essentiale quod in tria diuiditur scilicet in fidem: prolem: et sacramentum: quoddam accidentale: et illud est multiplex et indefinitum: sicut pax: et multa alia que ex matrimoniis aliquibus proueniunt. Numerus autem bonorum essentialium in matrimonio potest accipi: aut ex parte cause mairimonii: aut effectus: aut nature ipsius boni.

¶ Primo modo sic: vt superius visum est ad matrimonium inclinat natura: et sic respicit bonum prolis: et ratio recta: et sic respicit bonum fidei. est etiam a iure diuino quod ipsum ad aliquod significandum instituit: et sic habet bonum sacramenti.

¶ Secundo modo sic. in matrimonio est tria considerare. v3t. vinculum: et vsum vinculi: et fructum ad quem ordinatur vsus. ratione primi bonum matrimonii est sacramentum. quo ad secundum bonum fidei. quo ad tertium prolis.

¶ Tertio modo sic. secundum philosophum. 8. eth. cap. 2. bonum diuiditur in del et ctabile: vtile: et honestum: delectabile est bonum fidei. vti lebonum prolis. honestum bonum sacramenti que propter appropriationem dicta sunt: quia in quolibet trium predicto rum potest inueniri aliquo modo ratio delectabilis: vti lis et honesti.

Questio III.

Tertio queritur vtrum bonum sacramentisit principalius inter illa. Et videtur quod non: quia finis est principalissimum in vnoquoque: sed bonum prolis est finis propter quem institutum fuit matrimonium: ergo bonum prolis principalius est in matrimo nio quam bonum sacramenti.

¶ Item illud est principalius in vnaquaque re quod magis pertinet ad eius essentiam: sed bonum fidei est huiusmodi: quia matrimonium nihil aliud videtur esse nisi mutua obligatio ad reddendum debitum exigenti: que obligatio ad bonum fidei pertinere videtur: ergo bonum fidei principalius est in matrimonio: quam bonum sacramenti.

¶ Item rei naturali essentialius est illud quod in ea respicit esse nature: quam illud quod respicit esse gratie: sed vt superius habitum est: matrimonium est res naturalis: et bonum prolis: et bonum fidei ipsum respiciunt: inquantum est quoddam officium nature: bonum autem sacramenti inquantum est sacramentum gratie: ergo bonum prolis et bonum fidei essentialiora sunt matrimonio quam bonum sacramenti: et ex consequenti in matrimonio principaliora sunt.

Contra illud est principalius in re quod in eius diffinitione ponitur quam illud quod non: sed inseparabilitas est huiusmodi: vt patet supra. di. 27. c. 1. cum ergo bonum sacramenti sit in matrimonio ratione inseparabilitatis: bonum sacramenti principalissimum est in matrimonio.

¶ Item illud bonum principalius est in matrimonio: sine quo matrimonium esse non potest: quam illud sine quo matrimonium esse potest: sed sicut dicit magister huius di. cap. I. matrimonium potest esse sine bono fidei et prolis: et non sine bono sacramenti: ergo in matrimonio bonum sacramenti est principalius quam bonum fidei et prolis.

Respondeo quod simpliciter et omnibus pensatis in ter bona matrimonii bonum sacramenti principalius est: tum quia dignius: tum quia matrimo nio essentialius. Quod autem sit dignius patet: quia bonum fidei et bonum prolis pertinent ad matrimoniu inquantum est quod dam officium nature: bonum sacramenti inquantum est sacramentum gratie. dignior autem est gratia quam natura. Quod vero sit matrimonio essentialius: patet: quia pertinet ad matrimo nium ratione inseparahilitatis secundum Au. 9 li.o super Gen. longe ante medium: et recitat magister huius di. c. 1. inseparabilitas autem essentialior est matrimonio: quam bonum prolis: et bonum fidei. postquam enim matrimonium contractum est possunt ab ipso separari bonum prolis et bonum fidei vinculo matrimoniali remanente: si enim coniuges venena sterilitatis procurent etiam ex pacto inter se: non propter hoc soluitur matrimonium prius contractum: quamuis si tale pactum interuenisset in contrahendo nullum fuisset matrimonium. cum etiam obcausam fornicationis coniuges separantur adhuc remanet matrimonii vinculum: nec tamen inter eos remanet mutuaobligatio ad exhibendum sibi mutuo vsum sui corporis: et si hoc alter eorum exigeret. inseparabilitas vero ita matrimonio adher et: vt sine illa esse non possit.

Ad primum in oppositum dicendum quod finis matrimonii inquantum est quoddam officium nature est bonum prolis: et bonum fidei: sed inquantum est sacramentum gratie: principalior finis eius est bonum sacramenti.

¶ Ad secundum dicendum quod minor falsa est. illa enim mutua obligatio tolli potest ob causam fornicationis: vincuio tamen matrimonii remanente. vnde cum sumatur matrimonium sub ratione qua res: et plenum sacramentum in significando videtur essentialiter esse quoddam vmculum vnionis inter virum et mulierem per mutuum consensum expressum per verba de presenti: vel per alia signa in non potentibus loqu: et copulam carnalem sequentem. casatum: per quod neuter eorum potest alii matrimonialiter copulari altero viuente: indissolubilem vnionem nature humane cum persona filii deium ex institutione significans.

¶ Ad tertium dicendum quod matrimonium nontum est res nature: sed etiam gratie: et quamuis essentialius pertineant ad matrimonium bonum prolis et bonum fidei: in quantum est quoddam officium nature: quam bonum sacramenti: tamen est econuerso inquantum est sacramentum gratie: et quia omnibus pensatis principalior estgratia quam natura. ideo omnibus pensatis illud bonum est essentialius matrimonio quod ip sum essentialius respicit. inquantum est sacramentum gratie quam illud quod ipsum essentialius respicit inquantum est officiuiu nature.