Articulus 6

Quaest.

PRimo ostendo quod nunquam formetur actus penitendi nisi elicitus ab aliquo poenitentie habitu: quia omnis actus voluntatis formatus ab aliquo habitu virtuoso elicitur. Omnis enim talis actus meritorius est actus alicuius virtutis: sed actus penitendi formatus est actus voluntatis: ergo omnis actus penitendi formatus actus est alicuius habitus virtuosi: et constat quod non alterius quam habitus poenitentie.

¶ Item quante actus a charitate formatur immediatius tanto est nobilior: sed si actus penitendi non elicitus a poenitentie habitum formaretur a charitate immediatius formaretur quam ille qui elicitur a poenitentie habitu: quia talis formatur suo habitum mediante vt visum est in precedenti questione: ergo actus penitendi formatus non elicitus a poenitentie habitum esset nobilior quam elicitus ab habitu penitentie: quod est falsum.

Contra aliquando peccator per poenitentiam in breui tempore iustisicatur: vt patet de digne penitentibus imminen te articulo mortis: sed in breui tempore non acquiritur habitus poenitentie: nec aliqua virtus: quod probari potest ex dictis philosophi. 1. libro ethi. c. 9. et lib. 2. c. 1. ergo aliquando formatur actus penitendi non elicitus ab aliquo penitentie habitu.

Ad istam quaestionem dicunt aliquid quod nunquam formatur actus penitendi nisi elicitus ab aliquo habitu poenitentie acquisito vel insuso. Unde dicunt quod primus penitendi actus iliius qui penitet imminente mortis articulo nunquam formatur: sed talis infunditur poenitentie habitus a quo elicitur nouus penitendi actus: et ille formatur: et alius desinit esse.

¶ Sed quia hec opinio nec auctoritate nec ratione probatur: nec apparet ratio quare primum actum oporteat desinere esse et alium substitui.

¶ Ideo videtur mihi dicendum quod aliquando formatur actus penitendi non elicitus ab aliquo poenitentie habitum: sicut enim habitus poenitentie charitate formatur per hoc quod voluntas que in eius immediatum subiectum charitate formatur ita actus penitendi a voluntate elicitus immediate aliquo poenitentie habitum formatur per hoc quod voluntas quae est eius immedia tum subiectum charitate formatur: et quamuis concedam aliquem actum penitendi charitate formabilem posse elici a voluntate non mediante aliquo poenitentie habitu: tamen non concedo nec debet concedi talem actum posse elici a voluntate sine aliquo supernaturali adiutorio: vt declaratum est libro 2. di. 7. in illa que stione. Utrum diabolus possit digne penitere.

Ad primum in oppositum dicendum quod maior non est vera: nec opetet quod omnis actus mreitorius sit actus virtutis: sic intelligendo quod ille idem in numero sit elicitus a virtute: tamen opetet vel quod sit elicitus a virtute vel consonus virtuti: et quod simul ei a virtute possit elici: cum autem voluntas est in actu penitendi non elicito ab aliquo hitu poenitentie: et durante isto actu sibi infunditur hietus poenitentie cum charitate: quamuis iste actus non possit dici elicitus ab illo habitum: cum esset elicitus ante eius infusionem: tamen illi habitui est consonus: et alius actus isti similis ab illo habitu potest elici.

¶ Ad secundum dicendum quod non oportet vniuersaliter maiorem esse veram: nisi intelligaceteris paribus. In proposito autem non sunt cetera paria: quia equali charitate perfectius formatur actus penitendi elicitus ab habitum quam non elicitus ab habitum si sit equalis conatus voluntatis in vtroque actu.

Quaestio II.

SEcundo queritur vtrum actus poenitentie forme tus sit nobilior quam eius hieitus Et videtur quod non: quia causa nobilior est effectu. Unde aug. lib. 83. q. quaestione. 2. Omne quod fit ei a quo sit par esse non potest. Sed hitus poenitentie est causa sui actus: ergo est eo nobilior.

¶ Item secundum philosophum. 3. topi. Bonum diuturnius magis est eligendum eo quod minus est huius. Sed habitus poenitentie est bonum diuturnius quam eius actus: quid habitus mauet et actus transit: ergo habitus nobilior est quam actus.

¶ Item illud bonum nobilius est quod plus et principalius remuneratur quam illud quod minus. Sed gratia quae est habitus principalius et plus remuneratur quam eius actus. Unde dach. 4. dicitur. Exequabit gratiam gratiae id est gratiam patrie gratiae vie: ergo nobilior ast habitus gratie quam actus eius: ergo a simili et habitus penitentie quam eius actus.

Contra secundum philosophum. 3 topi. Illud quod est similius melio ri: secundum optimum quod est in eo est melius: sed actus virtutis est similior deo qui est optimus quam habitus: et attenditur ista similitudo quantum ad illud quod est in deo nobilissimum: quod est esse purum actum: ergo actus virtutis nobilior est quam habitus. Sed penitentia est virtus: ergo actus eius nobilior est quam habitus.

Respondeo quod actus poenitentie formatus est nobilior quam eius hieitus: quod potest declarariauctoritate exemplari manuductione: et ratione.

¶ Auctoritate sic: secundum philosophum 1 ethi. c. 6. Felicitas ciuilis non consistit in virtute: sed secundum eundem eo. lib. c. 9. consistit in optima operatio ne secundum optimam virtutem: cum ergo secundum eundem li. 1 c. 6 predicta felicitas sit finis ciuilis vite: operatio virtutis nobilior est ipsa virtute: cum ergo habitus poenitentie formate sit virtus: actus penitendi formatus nobilior est suo hbietu.

¶ hoc idem ostendo exemplari manducatione: sicut se hebet dispositio ad hientum ita aliquo modo se habet habitus ad actum: quia sicut dispositio est quedam preparatio coadiuuans ad susceptionem hitus: ita hitus est quedam qualitas disponens potentiam et adiuuans ad eliciendum actum perfectum: et modo perfecto: cum ergo videamus hientum nobiliorem dispositione: et dispositionem ordinari ad ipsum: concedi debet actum penitendi formatum esse nobiliorem sub hieitu: et suum hietum ordinari ad ipsum tanquam ad aliquid nobilius eo. Unde conuenienter dicitur quod actus penitendi est finis proximus hitus poenitentie. Et consequetem ostendo propositum: per rationem duorum per que receditur a malo culpe et acceditur ad summum bonum: illud est nobilius: per quod magis receditur a malo culpe: et perfectius acceditur ad summum bonum: sed per formatum actum virtutis magis receditur a malo culpe quam per virtutis habitum: longius enim est malo ceteris paribus qui longe est ab eo in actu quam qui non est ab eo longe nisi in habitu: per actum etiam perfectius acceditur ad summum bonum quam per habitum. Unde beatitudo vera magis consistit in actu charitatis perfecte et in actu illius habitualis luminis per quod intellectus eleuatur ad videndum clare deum quam in habitu charitatis: et in illo habituali lumine: ergo nobilior est formatus actus virtutis quam hietus: cum ergo hitus poenitentie formatus sit virtus: actus penitendi formatus est nobilior illo habitu.

Ad primum in oppositum dicendum: quod habitus penitentie non est tota causa nec principalior pars cause ipsius actus penitendi: causatur enim actus penitendi a voluntate et ab obiecto et ad ipsum eliciendum disponitur voluntas per habitum penitentie: et ad imperandum vt talis actus eliciatur disponi tur per charitatem: ita quod in eliciendo principalior causa sub deo est voluntas: in specificando obiectum in disponendo imperatiue charitas: in disponendo ad eliciendum penitentie habitus. quamuis autem causa principalis fit effectu nobilior: non tamen oportet quod dispositio canse ad prompte et faciliter agendum sit nobilior actu

¶ Ad secundum dicendum: quod maior intelligenda est ceteris paribus: diuturnior enim est lapis quam equus: nec tamen propter hoc melior est.

¶ Ad tertium dicendum: quod quamuis equales in hitu luis glorie et charitatis prime equaliter deum videant: et eo fruantur supposita equalitate naturalis virtutis: tamen isti hitus dantur maiores anime propter bona opera quie fecit ex charitate quam sit ex habitu charitatis vie illa bona opera non ficisset vnde gratia vie et bona opera per eam elicita comprehenduntur nomine gratiae in illo verbo. Exequabit gratiam gratiae.