Articulus 3

Questio I PRimo ostendo quod abgtinentia in sit virtus: quia virtus secundum se est laudabilis: sed sicut dicit Greg. in pasto rali. ca. 42. abstinentia non nisi ex aliis virtutibus commendatur: ergo non est virtus.

¶ Item Glo. super illud Rom. 14. Non est regnum dei esca et potus: dicit id est horum vsu non acquiritur regnum dei: sicut nec amittitur: et parum post dicitur: nec in abstinendo: nec in manducando esse iustitiam: sed quilibet virtus est iustitia quedam ordinata ad acquirendum regnum dei: ergo abstinentia a cibo et potu non est virtus.

Contra illud quod opponitur vitio est virtus: sed abstinentia gule opponitur: que est magnum vitium: quia sicut dicit Greg. in pastorali. cap. 42. Gule deditus luxuria sequitur: ergo abstinentia est virtus.

Respondeo quod abstinentia potest accipiseuum quod importat subtractionem cibi et potus absolute: et hoc modo non dicit virtutem nec actum virtutis: quia hoc potest fic ri bene et male. Alio modo potest accipi secundum quod importat subtractionem cibi et potus regulatam ratione: et hoc modo est virtus: quia per eam carnis vitia reprimuntur: vt tamen natura corporis non destruatur: et est virtus spercialis ab aliis distincta: suum enim formale obiectum quod est medium in delectationibus secundum gustum per comparationem ad cibum: distinctum est a formalibus obiectis aliarum virtutum: et est pars subiectiua temperantie: sicut declaratum est lib. 3.

Ad primum in oppositum dicentdum: quod Greg. non intendit negare abstinentiam esse virtutem: immo ibidem est virtutem eam dicit. Sed quia vna virtus adiuuatur ex alia: ideo dicit abstinentiam non nisi ex aliis virtutibus commendari. Magis etiam dicit hoc de ea quam de aliis: quia vt ibidem dicit respectu aliarum perua virtus est. Ad 2m dicendum: quod illa Glo. loquitur de abstinentia pro subtractione cibi et potus absolute: non de abstinentia ratione moderata: quod patet quia in eadem Glo. subiungitur iustitiam esse in equanimitate tolerandi inopiam: et in temperantia non se corrumpendi per superabundantiam atque opportune sumendi vel non sumedi.

Quaestio II.

SEcundo queritur vtrum ieiunium sit actus abstinentie. Et videtur quod non. quia omnis actus virtutis est in operando: sed ieiunium dicit cessationem ab actu comedendi: ergo non est actus virtutis: et ex conseqenti: nec abstinentia.

¶ Item omnis virtus est qualitas vel actus mentis: sed corporale ieiunium est actus corporis: ergo non est actus virtutis abstinentie.

Contra Isi. 2. libro de summo bono. ca vlt. Facilius t ieiunium oratio penetrat caelum: ergo ieiunare est bonus actus et meritorius: sed omnis talis actus est actus virtu tis: sed non est dare quod sit alterius virtutis quam sit abstinentie: quia vtriusque est idem obiectum.

Respondeo quod ieiunum tripitr potest acciposilicet proleiunio nature: et pro leilunio quod est actus virtutis tantum: et pro ieiunio ecclesie.

¶ Primo modo est quilibet neiunus quolibet die antequam comedat: et tale ieiunium non est actus virturis abstinentie: nec alterius.

¶ Secundo modo ieiunium est actus virtutis abstinentie. sic enim iseiunare est refrenare delectationes gustus per comparationem ad cibum secundum regulam rationis: siue homo pluries in die comedat siue non.

¶ Tertio modo ineiunium institutum est ad satisfaciendum pro peccatis ad quod requiritur quod non solum homo abstineat ab illis quae virtus prohibet: sed etiam ab illis quibus alias possemus vti salua virtute: quia qui illicita commisit: satisfaciendo debet ab aliquibus licitia abstinere: itatum quod non corrumpatur medium: quod obseruatur a virtute. Unde ineiunium ecclesie et actum virtutis importat: et quandam superaddit abstinentiam ab illis que non corrumpunt medium virtutis: et quia ieiu nium est respectu obiecti abstinentie: vt visum est: concedendum est quod est virtus abstinentie.

Ad primum in oppositum dicendum: quod ieiunium ecclene nominat actum secundum quem homo in cibis sumendis se regulat secundum ecclesie statutum quod est consonum dictamini virtutis

¶ Ad 2m dicendum: quod virtutis abstinentie duplex est actus scilicet interior: qui est velle refienaragustum a delectationibus que sunt in cibo: et actus exterior qui est ipsa frenatio corporalis: primus est a virtute elicitus: secundus ab ea imperatus

Quaestio III

Tertio queritur vtrum ieiunium sit sub praecepto. Et videtur quod non. Apostolus Rom. 14. Quinon manducat manducantem non iudicet: sed transgressor praecepti bene est iudicandus: ergo ieiunare praeceptum non est.

¶ Item illud quod ad modicum vtile est sub praecepto poni non debet: sed sicut dicit Apostolus primo ad Thi. 4. Exercitatio corporalis ad modicum vtilis est. Cum ergo ieiunium sit quaedam exercitatio corporalis sub praecepto poni debet

Contra. Aug. 1. libro de lib. ar. quasi equa distanter inter medium et finem. Temperantia est cohibens appetitum ab his rebus que turpiter appetuntur: ergo cum ieiunium actus sit abstinentie quae species est temperantie temperat appetitum ab his rebus que turpiter appetuntur: sed sic appetitum temperare praeceptum est: ergo ieiunium est sub precepto.

Respondeo quod ieiunium sub praecepto est: tam ieiunium: quod tantum est acius virtutis: quam etiam ieiunium ecclesie: quod quidem ietunium ecclesia instituit: de conse. di. 5. Quadragesima. et. c. sequenti. Et hoc propter quadruplicem vtilitatem: vna est: quia vitia comprimit. Unde decret. di. 35. Sexto die: dicitur de noe: quod vbi malum ebrietatis agnouit iumen tum suum id est carnem secundum Glo. ad remedium temperauit supple per abstinentiam: et de conse. di. 5. Sint tibi ieiunia: dicitur de ieiunic quod curat vulnera delinquentium: Simile habetur di. 86. Igitur. Mentem etiam eleuat ad spiritualium cognitionem. Unde Danielis 9 habetur quod postquam Daniel orauerat dominum in ieiunio sibi angelo reuelante ministrorum sacramenta cognoscere meruit. Et Isi. 3 libro de summo bono ca. vlt. per ieiunium occulta ministeriorum celestium reuelantur. Per ieiunium est ieiunantes ad vir tute disponuntur. Unde decret. di. 35. Sexto die dicitur quod cognitio infirmitatis in cibo: firmitatis virtus est in ieiunio. Et Apstulrus 2 Cori. 12. Cum infirmor tunc potens sum id est secundum Glo. cum infirmor exterius: tunc potens sum id est victor efficior. Et de conse. di. 5. Sint tibi ineiunia. dicitur. quod curatos sanctificat ieiunium: et de his tribus dicit Greg. in praefatione ad deum. Corporali ieiunio vitia comprimis: mentem eleuas: virtutem largiris. Disponit estim ad vincedum diabolum. Unde Matth. i7. Hoc genus non eiicitur nisi per orationem et ieiunium: et Isi 2 libro de summo bono ca. vlti. Ieiunia fortia tela sunt aduersus tentamenta demoniorum: cito enim per abstinentiam deuincuntur: praedicta autem ieiunio conueniunt: maxime inquantum per ipsum corpus anime subiugatur.

Ad primum in oppositum dicendum: quod cum manducare quanalii non manducant: possit esse ex bona causa vel mala: non debet homo hoc interpretari in partem peiorem: quia sicut dicit Glo. ibidem de materifestis non de occultis iudicandum est: manifestavero sunt quae non possunt bono animo fieri. extra de reg. in. Estote misicordes. dicitur quod hoc loco nihil aliud nobis praecipi existi mo nisi: vt ea sacta qui duum est quo animo fiant in meliore partem interpretentur

¶ Ad 2m dicendum: quod exercitatio corporalis ibi ab apitulo dicitur esse ad modicum vtilis non simpliciter: sed in compositione ad pietatem. Unde immediate subiungit: quod pietas ad omnia vtil est.

¶ Argumentum ad partem aliam gratia conclusionis concedendum est: procedit tamen de ieiunio inquantum est actus virtutis tantum.

Quaestio III

QUarto queritur vtrum omnes obligentur ad obseruationem ieiunii. Et videtur quod sic neiunium ponitur sub praecepto: sed omnes obligantur ad obseruandum praecepeta: ergo omnes obligantur ad obseruan¬ dum ieiunium.

¶ Item omnes obligantur ad actus cardinalium virtu tum: sed ieiunium est actus abstinentie quae est species temporantie quae est cardinalis virtus: ergo omnes obligantur ad obseruationem ieiunii.

Contra extra de reg. in. Quod non est. si quis ieiunium fregerit egrotus reus voti non habetur.

¶ Item ieiuitum institu tum est ad satisfaciendum pro peccatis: sed cessate causa cessat effectus: ergo illi qui satisfecerunt pro peccatis suis ad ieiunium non tenentur.

Respondeo quod ieiunum acceptum non secundum quod est acivtutis tantum: sed praecise ratione huius quod superaddit statutum ecclesie: non est de iure nature nec diuino: sed de iure positiuo: tali autem iure prohibentur talia: vel praecipiuni quae alias bene vel male possent fieri: et ideo legistatoris in condendo ius positiuum non est intentio vel esse non debet obligare homines ad obseruationem illius iuris habentes legitimam causam et rationabi lem non seruandi illud. Unde extra de obser. ieiu. Consilium dicitur quod legi non subiacet necessitas. Sunt autem plules persone habentes causam legitimam: quare melius est eas non obligari ad ieiunium quam obligari scilicet pueri: mulieres praegnantes: egrotantes: nimium senes: cum graui labore victum necessarium lucrantes: et ad loca sacta peregrinantes: et victum necessarium ostiat im mendicantes.

¶ Pueri periquatuor rationes. Una quia est in eis caloris magnitudo: que multum consumit. Alia sxe huiditatis: quamuis multa sit: spissitum dinis defectus: propter quod facilius consumptibilis est. Alia quia nutrimentum in eis est materiam opositionis duplicis virtutis scilicet nutritiue et augmentatiue. 4o quia non ita in eis: sicut in prouectis necessaria est compessio vitiorum ad quam maxime constitutum est ieiunium.

¶ Mulieres praegnantes propter duas rationes. Una est: quia debent accipere cibum non tantum pro se: sed pro nutrimento fetus. Alia est: quia praegnantes consueuerunt habere varia et inordinata desideria ciborum diuersorum: et quandoque ita intensa: quod nisi aliquo modo possent appetitui satisfacere: posset esse periculum periclitationis fetus.

¶ Egrotantes: quia in eis natura debilis est: et ideo si daretur eis vna vice simul totum id quod est necesarium conuenienti sustentationi sue nature grauaretur: et si datur pluribus vicibus confortatur natura et vigoratur: et ideo inillis infirmitatibus in quibus confert abstinentia: etiam ad seiunium non tenentur: quia et si conferat abstinentia a multo cibo: non tamen confert eis totum quod accipere debent sumere simul: sed magis pluribus vicibus Et peroporea propter inordinationem nature quandoque valde parum possunt accipere vna hora: et residuum sufficientie possunt accipere alia hora.

¶ Nimium senes quia in eis calor et virtus debilis est: et quamuis sint sicci siccitate opposita humiditati naturali: superabundat tamen in eis huniditas accidentalis ex indigione causata. Unde si totus cibus quem natura eorum requirit pro die naturali ab eis sumeretur vna vice nimium obtunderetur in eis: et grauaretur naturalis calor: et non possent cibum conuenienter digerere.

¶ Cum graui labore victum necessarium lucrantes: quia in talis magna sit humidiconsumptio: nec cum ieiunio possent commode efficaciter operari. Debent tamen si assit facltas a suo sacerdote petere dispensationem non leiunandi: et ille debet eis concedere. Qui tamen operarios conducere nolunt in diebus ieiunabilibus nisi sub hac conditione quod non ieiunent a peccato non excusantur. Si autem victum necessarium possunt acquirere cum labore quem conuenienter exercere possuent eum ieiunio: tunc a fractione ieiunii non excusantur.

¶ Ad loca sancta peregrinantes si sit talis peregrinatio quae commode differ. ri non possit vsque post tempus ieiunii: vel anticipare illud: et tanti laboris quod cum illo commode ieiunare non possint.

¶ Uictum necessarium ostiatim mendicantes: quando simul tantum habere non possunt de elemosyna hora comestionis quod ad victum totius diei commode sufficiat: vel est quando ex precedenti inedia debilitati ieiunium sufferre commode possunt.

Ad primum in oppositum patet solutio ex dictis in quaestione.

¶ Ad secundum dicendum: quod ieiunium ecclesie superaddit aliquam supererogationem vltra id quod sufficeret ad actum virtutis abstinentie: et ideo non sequitur quod quicunque te netur ad illud ieiunium quod sufficit ad actum virtutis teneatur ad ieiunium ecclesie.

¶ Ad 2m argumentum ad partem aliam dicendum: quod ieiunium non tantum institutum est ad satisfactionem pro peccatis praeteri tis: sed est ad praecauendum a futuris: et ideo illi qui pro peccatis suis sa¬ tis fecerunt adhuc ad inelunium tenentur.

Quaestio V

QUinto queritur vtrum esus carnium frangat ieiunium. Et videtur quod non: quia ieiunium institutum est ad reprimendum carnalem concupiscentiam sed vinum magis excitat concupiscentiam quam esus carnium: iuxta illud Prouer. 20. Luxuriosa res est vinum cum ergo eiunantibus licitum sit vinum bibere: multo fortius licitus est esus carnium.

¶ Item aliqui sunt cibi magis delectantes gustum quam alique carnes grosse: et tamen illis ieiunantibus non interdicuntur: ergo nec esus carnium grossarum.

Contra. in diebus sabbatorum a carnibus abstinere debemus. de conse. di. 5. Quia dies: ergo multo fortius in diebus iei: nabilibus.

¶ Item decret. di. 4. Denique Par est vt qui his diebus a carne abstinemus animalium ab omnibus: que sementinam attrahunt originem carnis ieiunemus: a lacte. ve3t. caseo et ouis.

Respondeo quod ieiunio ecclesie annexa est abstinem tia ab esu carnium: sicut patet per decretum 2. allegatum ad partem secundam: quia esus carnium multum commouet carnis concupiscentiam: ad quam domandam et refrenandam simpliciter institutum est ecclesie ieiunium.

Ad primum in oppositum dicunt quidam quam esus carnium magis commouet concupiscentiam quod vinipotus: quia cum ad incitationem concupiscentie concurrant tria scilicet abum dantia caloris et spirituum: et semis: ex esu carnium multiplica tur semen: quia in ea multum est de nutrimento: et ideo ex eius esumaxime multiplicatur superfluitas tertie digionis: quae semis est ma: vt ostensum est. li. 2. Ex esu ventosorum multiplicatur abundantia grossorum spirituum: ex potu vini caloris abundantia: et secundum illos abundantia semis magis est incitatiua concupiscentie quam abundantia caloris: maxime causati ex potu vini: quia illa cito euanescit: et calor in semine manet

¶ Sed contra hoc arguipotest sic. In excitatione concupiscentie causa efficiens est calor: et materia est semen: magis autem est causa rei efficiens quam materia: ergo potus vini magis est causa excitationis concupiscentie quam esus carnium.

¶ Et si dicis quod cito euanescit: non obstat: quia non ita cito euanescit: sicut potus iteratur.

¶ Item ad oc arguunt per experientiam: quamuis enim in mulieribus magis abundet superfluitas tertie digionis quam in viris: non tamen feruet per se in eis: ita carnalis concupiscentia propter debilitatem caloris respectu caloris virorum: quamuis propter minorem vsum rationis non frenantis concupiscentiam interdum magis. in eis ferueat quam in viris. Flegmatici est quamuis plus hebeant de superfluitate tertie digonis quam cholerici: tamen quia in cholericen fortior est calor magis feruet in eis appetitus carnalis concupiscentie quam in flegmaticis: quamuis fleg. matici propter abundantiam seminis plus possent illum actum exercere quam cholerici.

¶ Secundum igitur istos dicendum est ad argumentum: quod ec clesia magis interdicit ieiunantibus esum carnium quam vini potum duplici ratione. Una est: quia difficilius est abstinere a potu vini quam ab esu carnium: et ideo si ecclesia interdixisset vinipotum: plures fuissent expositi periculo transgressionis: quam per interdictum esus carnium. Alia est quod ieiunium frequenter tristitiam excitat: et vinum letificat: iuxta illud pslamum. lom. Et vt num letificet cor hominis: et ideo congruentissime ieiunantibus vsus vini permissus est. Ad 2m dicendum: quod leges date sunt propter ea que vt in pluribus accidunt: vt in pluribus autem esus carnium magis delectat carnis naturam: quam esus piscium vel pulmentoru

¶ Primum ad partem aliam scilicet de abstinentia carnium in die sabbati intelligendum: vbi talis est consuetudo: aliter non nisi de congruo. Unde Glo. ibidem dicit quod consilium est nisi vbi consuetudo est quod abstineant: tunc enim est praeceptum.

¶ Ad 2m dicendum: quod illud quod ibi dicitur de caseo lacte et ouis: non est necessarium obseruari nisi qui dragesimali ieiunio nisi vbi consuetudo est ab his abstine. re in quolibet ineiunio ecclesie.

Quaestio VI

SExto queritur vtrum gula srangatietunium. Et videtur quod non. quia quicquid frangit ieiunium est peccatum mortale: sed secundum sententiam Aug. de bono coniugali: non longe vltra medium. Non omnis gula est peccatum mortale: ergo gula non frangit ieiunium.

¶ Item decretorum di. 4. Denique dicitur de ingurgitantibus se: quod cum venia suo relinquendi sunt ingenio: ne forte peiores existant si a tali consuetudine prohibeantur: ergo tales quamuis sint gulosi mortaliter non peccant: et ex conseqenti ieiunium non frangunt.

¶ Item dissolute loquo et ludere cum iuuenculis magis excitat carnalem concupientiam quam gula: sed tales non frangunt ieiunium: ergo nec gulosi.

Contra C de legibus non dubium in id est modo dubium est in lege committere eum qui verba legis amplex contra legis nititur voluntatem: sed ille qui in diebus ieiunabilibus sels tantum comedit: et tamen cum vitio gule: quamuis seruet statuti litteram quia non comedit nisi seli: non seruat tantum statuti mentem quae est vitium concupinie carnis reprimere: ergo talis frangit statutum.

¶ Item decretorum di. 4i. Delitie viles cibi appetenter accepti impediunt profectum abstinentie: sed quod abstinentie profectum im pedit frangit ieiunium: ergogula que est in auiditate sumptionis cibi frangit ineiunium.

Respondeo quod triplex est ieiunium. Unuscilicet ab in quitatibus abstinere: et ab illicitis voluptatibus seculi: quod est perfectum ieiunium. de conse di. 5. Ieiunium: et hoc ieiunium frangitur per quodcunque mortale peccatum. Aliud quod est actus virtutis abstinentie: de quo dicitur. 4. di. Sit tibi quotidiana. Sit tibi quotidiana ieiunii refectio satietatem fugiens. Et hoc seiunium frangitur per gulam que est mortale peccatum. Tertium est ieiunium institutum ab ecclesia: et hoc ineiunium frangitur per quamlibet gulam que est peccatum mortale inquantum hoc ieiuniu includit illud quod est necessarium ad actum virtutis abstinentie. Sed quantum ad illud quod additur ex sta tuto ecclesie specialiter frangitur per gulam que est in comedendo plus quam seli: vel in comedendo cibos qui interdicuntur ieiunantibus: et in praeueniendo nimis notabiliter horam comedendi ab ecclesia determinatam. de conse. di id .t Solent.

Ad primum in oppositum dicendum: quod qunque modis committitur gula: vt habetur de conse. dis. 5. Quinque. aliquando enim homo indigentie tempora praeuenit: aliquando tempota non praeuenit: sed cibos lautiores quaerit id est praeciosos: aliquando quae sumenda sunt expetit accuratius sid est cum nimia sollicitudine praeparandi: aliquando et qualitas ciborum et tempus congruit: sed quantitate intemperata sumendi mensuram refectionis excedit: nonnumquam abiectius est quod desiderat: et tamen ipso esu immensi desiderii deterius peccat: qui modi continentur hoc versu. Propere: laute: nimis ardenter studiose. Quolibet autem praedictorum modorum potest esse gula peccatum veniale: et sic per eam frangitur ieiunium: et in quo libet potest esse tantus excessus quod est peccatum mortale: et sic per illam frangitur ieiunium quod est a vitiis abstinere: et in aliquo casu ieiunium ecclesie. Nec est intelligendum quod praedictum decretum in reprehendendo illos qui lautiores cibos querunt: intendat diuites artare ad cibos pauperum: quia vt dicitur decretorum di. 41. Non cogantur. Non cogantur diuites cibis pauperum vesci: vtantur consuetudine infirmitatis sue: sed doleant se aliter abstinere non posse

¶ Ad 2m dicendum: quod secundum Glo. ibidem non est dicendum quod ignoscatur eis: licet non puniantur per hominem: dissimulanda enim sunt a temporali iudice aliqua crimina ratione scadali vel schismatis: vitandi tamen illud quamuis antiquitus dissimularetur ex causa praedicta: hodie tamen non dissimulatur saltem in clericis: extra de vi. et ho. cleri. A crapula: et merito non est dissimulandum: quia talis ingurgitatio potus et cibi recte contraria est causae propter quaminstitutum est ieiunium: quia carnalem concupiscentiam excitat. de. cretorum di. 44. c. I. Uentris ingluuies ad luxuriam facile prouocat: et parum post. Uenter et genitalia sibimetipsis vitia sunt: vt ex vicinitate membrorum confederatio intelligatur vitiorum. Uenter etiam pinguis crassum sensum generat decre. dil. 44. Non liceat. §. Si ergo. virtutem est corrumpit: vt supe rius habitum est.

¶ Ad tertium dicendum: quod quamuis dissolute loqui et ludere cum iuuenculis multum incitet carnalem concupiscentiam: hoc tamen non est per illum modum per quem incitat gulaquia gula incitat multiplicando materiam luxurie: sed ludere cum iuuenculis et dissolute loqui incitat per praesentiam delectabilis: et excitationem imaginationis. Unde quamuis de propinquo dispositionat ad frangendum vel frangat ieiunium generale: quod est a vitiis: maxime mortalibus abstinere: non tamen frangit iesunium speciale.

Questio. VIII

SEptimo queritur vtrum ebrietas frangat ieiunium. Et videtur quod sic. decret. di. 4. Denique. Uinum ita bibere permittitur vt ebrietatem omnino fugiamus: alioquin restat vt omnia quae corporibus libent similiter faciamus. Cum ergo ibi loquatur de obserua tione ieiunii: vt expresse patet: ebrietas frangit ieiunium.

¶ Item. magis est contra causam institutionis lelunii ebrietas quam tempoarate in mane bibere vinum. Sed bibentes vinum in mane reputantur a multi frangem ieiunium: ergo mlto fortius inebriantes se hora none.

Contra illud quod excusat peccatum: non est causa peccati: et ex consequenti non frangit ieiunium: cum fractio ieiunii sit peccatum: sed ebrietas excusat peccatum. Unde Aug. 22 li. contra Faustum longe ante medium: dicit de Loth: quod culpandus est: non tamen quantum ille incestus: sed quantum illa meretur ebrietas: ergo ebrietas non frangit ieiunium.

¶ Item illorum quorum excessus prohibitus est inesunantibus: prohibita est est iterata sumptio: quamuis temparata: sed interata sumptio vini non est prohibita ieiunantibus: possunt enim bibere et in prandio et in collatione: ergo videtur quod excessus vini ieiunantibus non prohibetur.

Respondeo quod ebrietas dupliciter potest accipi. Uno modo pro impedimento vsus rationis ex immoderato vini: vel alterius potus inebriantis sumptioni casata. Alio modo pro immoderata sumptione potus inebriantis. Primo modo ebrietas peccatum non est: sed passio pena peccati. Unde frangit est ieiunium quod est abstinentia a peccatis. Secundo modo peccatum est et maxime cauendum. Unde frangit seiunium quod est abstinentia a peccatis. Ieiunium autem inquantum dicit aliquid per se directe et immediate necessarium ad actum virtutis non frangit: quamuis frangat illud quod est necessarium ad actum virtutis sobrietatis: sobrietas enim alia virtus est ab abstinentia: quia spicialis difficultas est in moderando delectationes gustus comparationem ad vinum: alia ab illa que est in modetando delectationes gustus per comparationem ad cibum. Unde frequenter inueniuntur moderati in vino: qui sunt immoderati in alio. Ieiunium etiam statutum ab ecclesia non frangit: quia ea in quibus non potest accipi certa mensura regulariter non cadunt sub determinatione legissatoris. Unde sub determinatione precepti ecclesiastici de ieiunio non cadit nisi sel comedere in die naturali: et hora determinata et abstinentia ab esu carnium: et ab ouis et caseo in quadragesimali ieiunio. In aliis autem non prohibentur oua et lacticinia: per inordinationem tamen circa potum potest homo tantum excedere quod et plus peccat quam si frangeret ieiunium tantum.

Ad primum in oppositum dicendum: quod ebrietatem et excessum in quantitate cibi: et cibi praeciositatem: in comedendo auiditatem: et in preparando curiositatem debent fugere ieiunantes: quia quamuis per illa non frangerent statutum ecclesie de ieiunio: tamen per illa frangitur ieiunium generale: quod est abstinentia a peccatis: quod ieiunium: et si semper et ab hominibus debeat obseruari: tamen cum maiori perfectione et sollicitudine illi ieiunio insistendum est illis temporibus: in quibus speciale ieiunium statutum ab ecclesia celebratur.

¶ Ad secundum dicendum quod quamuis aliqui dicant quod bibere vinum in mane vel ceruisiam: et comedere electuaria in sero delectationis causa frangant ieiunium: credo tamen contrarium quod quamuis aliquo modo nutriant: in hoc tamen non est principalis vsus eorum alilius frangeret ieiunium bibens vinum vel ceruisiam in collatione: quia aliquid habent de nutrimento. Si tamen homo in mane ceruisiam biberet non ad extinguendam sitim: sed famen: et etiam in sero magnanacciperet electuariorum quantitatem ad subueniendum fami: credo quod talis faceret fraudem statuto: et ex conseqenti frangeret: quia lege frangit qui in fraudem legis aliquid facit. Concedo tamen quod de bono et equo cauendum est a potu vini et ceruise et similium in mane magis quam in sero: quia potus sumptus post prandium et siti subuenit et digestionem iuuat inquantum per potum facilius et conuenientius defertur cibus ad singulamembra: sumptus autem ieiuno stomacho vtplcium nocet.

Ad primum ad partem alia dicendum quod ebrietas inquantum est passio excusat peccatum in iudicio dei: quia omne peccatum actuale est ex libero arbt. cuius vsum non habenperfecte ebrii: et huic expresse concordat Aug. in auctoritate praeallegata: quia tamen ex ebrietate multu damnificatur res pu. ideo est secundum aliquas leges positiuas puniuntur facientes turpia facta exebrietate: et aliqui magis quod si non essent ebrii: vt magis sollicite caueant ebrietatem. Unde philosophus. 3. ethi. ca. 8. Ebrius duplices habebit increpationes: et credo quod ebrius occidens hominem irregularis esset: et quamuis perfecte ebrius nouam cul pam non committat: quia nouum motum libero arbtri non habet: tamen homicidium quod committit: culpam quam commisit inebriando se aggraunat: quia illa voluntaria inebriatio imputatur ad culpam: vt quasi circumstantionatam omnibus inordinationibus quae ex illa ebrietate procedunt: eo quod aliquo modo voluntarie sunt per voluntariam ebrietatis causam.

¶ Ad 2m dicendum: quod bene concedendum est quod quamuis immode rata sumptio vini prohibita sit inquantum est contra virtutem: non tamen est prohibita per praeceptum ecclesie de ieiunando nisi inquantum includit illud ieiunium quod est actus virtutis.

Quaestio VIII

Octauo queritur quibus tpribus ieiunandum est.

¶ Respondeo quod omnes dies quadragesime exce¬ ie ptis diebus dominicis ieiunandi sunt: ita quod de quadragesima non remanent nisi. 36. dies ieiunabiles: et ideo vt sacernumerus: 4o dierum adimpleatur quem saluator noster sacrosuo ieiunio consecrauit. 4 dies prioris hebdomade ad supplementum. 40 dierum tolluntur id est 4o feria que a capite ieiunii subnotatur. et 5o feria sequens: et 6feria: et sabbatum de conse. di. 5. Quadragesima. nec licet ieiunium soluere feria 5o vltime septimane de conse. di. 6. Non liceat: et. c. sequenti. Institutum aut est illud ieiunium conuenienter: in memoriam scilicet quadragesime quam christus ieiunauit: et vt digne praeparemur ad susceptionem corporis christi: et ad significandum quod per tribulationes praesetis vite peruenitur ad gloriam resurrectionis: et quia sic quasi soluimus decimam totius anni: in qualet est quarta anni scilicet vere: estate autumno: et hyeme: tres dies sunt ieiunabiles scilicet fe. 4. et 6 et sabbatum: decre. di. 76. c. id est ita quod illi tres dies veris solebant accipi prima hebdomada Martii et tres dies estatis in 2o hebdomada Iunii. 3. autumni in 3o hebdomada septembris 3. hyemis in 4o hebdomada decembris di. 76. Constituimus sed quamuis sic fuerit antiquitus: tamen hoc immutandum est propter illud quod habetur. e. dist. Statuimus: vbi dicitur sic. Sratuimus vt ieiunia. 4. temporum hoc ordine celebrentur. Primum seiunium in initium quadragesime 2m in hebdomada pentecostes. 3m vero et 4m in septembri et decembri more solito fiat. Et hec ieiunia instituta sunt ad expiandum peccata quae committimus in qualibet praedictarum quartarum.

¶ Item tres dies rogationum ante ascensionem domini seiunabiles sunt. de conse. di. 3. Rogationes: sed vt dicit Glo. ibidem hoc non praecipitur: sed suadetur: vbi tamen est consuetudo approbata illud ieiunium est per equiualentiam sub precepto.

¶ Item omnes vigilie aptulorum ieiunabiles sunt Philippi et Iacobi: et Ioannis euange. et Barnabe: exceptis: ex eo quod Philippiet Iacobi solennitas infra solennitatem paschalem: et Ioannis infra natalem domini celebrantur: extra de obser. ieiu. Confilium.

¶ Item vigilie natiuitatis domini penteco. et assumptionis beate Marie verginis: et Ioannis bap. et sancti Laurentii: et omnium sanctorum ieiunabiles sunt: et si solennitas cuius vigilia est ineiunabilis eueniat: se. 2o in sabbato praecedenti ineiunandum est. extra de obser. ineiu. Consilium. §. sanctorum. Et si solenitas natiuitatis domini eueniat se 6 illi quae nec voto nec obseruantia regulari sunt astricti ad abstinentiam carnium: tali die carnibus vti possunt secundum consuetudinem ecclesie gnaturalis: nec tamen hireprehendendi sunt qui ob deuotionem abstinere voluerit. extrao de obser. ieiu. Explicari.

¶ Item quia consuetudo approbata ob¬ ligat: vt habetur decre. di. 1. Consuetudo. et di. 11. Ecclesiasticarum et. c. in his. in antiqua religione vel diocesi est aliquod ieiunium consuetum: quod tamen non est praeceptum per ius scriptum: nihilominus obseruandum est ab existentibus ibidem.

¶ Item diebus ieiuniorum hora comedendi determinata ab ecclesia est hora nona: quia sic obseruauit diu consuetudo. Unde cum dicitur de conse. dist. I1. Solent quia nullatenus ieiunare credendi sunt: qui manducant antequam vespertinum celebretur offinium. et i. §. In ieiuniis. 4 temporum. circa vespertinas horas etc. sub hora vespertina comprehendendum est tempus ab hora. 9. inclusiue. et vltra. nec opoet praecise accipere horam none. Si enim per modicum tempus ante horam none comedatur non propter hoc frangitur ieiunium: et quamuis hi qui comedunt statim post horam sextam vel hora sexta derogent in aliquo perfectioni ieiunii: non tamen sunt transgressores huius quod est necessitatis inieiunio: maxime quia iam inualuit consuetudo in multis locis comedere statim post horam sextam vel ipsa hora. 6 non enim tante necessitatis est in obseruatione ieiunii: hora praedicta: sicut comedere semel tantum.