Table of Contents
Commentarius in Libros Sententiarum
Liber 1
Prologus
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Pars 1
Pars 2
Distinctio 4
Distinctio 5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctio 21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27
Distinctio 28
Distinctio 29
Distinctio 30
Distinctio 31
Distinctio 32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctio 40
Distinctio 41
Distinctio 42
Distinctio 43
Distinctio 44
Distinctio 45
Distinctio 46
Distinctio 47
Distinctio 48
Liber 2
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctio 4
Distinctio 5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctio 21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27
Distinctio 28
Distinctio 29
Distinctio 30
Distinctio 32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctio 40
Distinctio 41
Distinctio 42
Distinctio 43
Distinctio 44
Liber 3
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctio 4
Distinctio 5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctio 21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27
Distinctio 28
Distinctio 29
Distinctio 30
Distinctio 31
Distinctio 32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctio 40
Liber 4
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctio 4
Distinctio 5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctio 21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27
Distinctio 28
Distinctio 29
Distinctio 30
Distinctio 31
Distinctio 32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctio 40
Distinctio 41
Distinctio 42
Distinctio 43
Distinctio 44
Distinctio 45
Distinctio 46
Distinctio 47
Distinctio 48
Distinctio 49
Distinctio 50
Articulus 4
Quaestio 1
PRimo ostendo quo omeo sit actus voluntatis: eius est orare cuius est desiderare rem que in oratione petitur: sed desiderare actus est voluntatis: ergo et orare.
¶ Item eius est orare cuius est exaudiri: quia oratio ordinatur ad exauditionem: sed voluntas est que exauditur iuxta. psam. 9. Desiderium pauperum exaudiuit dominus: ergo orare est actus voluntatis.
Contra Dam. lib. 3. ca. 42. Oratio est ascensus intellectus ad dominum: ergo est actus intellectus.
¶ Item Dam. e. c. Oratio est petitio decentium a deo: sed petere est loqu: loqui est actus intellectus: ergo orare actus est intellus.
Respondeo quod orare dupliter potest accipi. Uno modo pro desiderio obtinendi aliquid a deo: quo desiderans ordinetur in ipsum: et sic oratio est qui dam ascensus anime intellectiue ad deum: qui est voluntatis vt elicientis: et intellectus vt dirigentis. Unde Glo. super illud pslamum 33 accedite ad deum. dicit. Fide inherendo: et duobus pedibus gemine charitatis currendo. Primum pertinet ad directionem intellectus. Secundum ad sensum effectus: etiam sic accipitur oratio secundum quod prima ad Thi. 2. distinguitur contraobsecrationem: postulationem et actionem gratiarum: et etiam in Glo. super illud psal. 37. Domine ante te omne desiderium meum. vbi dicitur. numquam desinit orare qui non desinit amare. Alio modo orare idem est quod predictum desiderium loquendo deo proponere non per modum indicatiuum: sed supplica tiuum: et sic orare actus est intellectus vt elicientis: et voluntatis vt mouentis: et sic loquitur Isido. de oratione. 10 lib. Etymo. quasi eque distanter inter medium et finem vbi dicit quod orare est dicere. et Aui. primo meta. ca. 3. cum dicit quod per orationem homo est loquens deo. Et philosophus. I ethic. cap. penul. vbi dicit: ad optima deprecatur oratio:
Quaestio 2
Quaestio II SEcundo quaeritur vtrum qoratio sit actus virtutis latrie. Et videtur quod non. orare est actus poenitentie: cum sit pars satisfactionis: sed penitentia alia virtus est a latria: quia poenitentia reddit deo debitum pro commisso: et latria pro beneficio recepto: ergo orarenon est actus latrie.
¶ Item nullus actus inutilis est actus latrie: ne cuiusque alterius virtutis: sed orare deum est inutile: quia ad hoc oratur quicumque oratur: vt ille qui orat desiderium suum illi exprimat: et vt ipsum flectat: sed deus scit quid nobis opus est: vt habetur Matth. 6. Nec flecti potest: quia vt dicitur. 1. Re. is. Penitudine non flectitur: ergo orare nullius virtutis esta
¶ Item latria pertinet ad vitam actiuam: quia reducitur ad iustitiam que est vna. 4. cardinalium: et secundum Aug. 12 de trinitate. c. 14. Cardinales virtutes pertinent ad vitam actiuam: sed orarepertinet ad vitam contemplatiuam: ergo non est actus latrie.
¶ Item actus latrie sunt sub precepto: sed actus orandi non inuenitur penitus sub precepto: ergo non est actus latrie.
Contra. Glo. super illud Luc. 8. Opotet semper orare. dicit. quod homo non desinit orare nisi cum desinit iustus esse: ergo orare actus est iustitie: sed non videtur ita esse alicuius partis iustitie: sicut latria: ergo est actus eius.
¶ Item psalmum 140. Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo: sed offerre deo incensum materialem ad eius reuerentiam est actus latrie: ergo multo fortius offerre deo incensumspirituale: quod est oratio: est actus latrie.
Respondeo ad virtutem latrie pertinet deo exhidere bonorem testificantem in ipso sunmum dominium: inquantum ipse solus est creationis et conseruationis mundi principium: homo autem cum orando aliquid petit a deo: quo in ipsum ordinetur: sicut in suorum bonorum principalem auctorem: sibi exhibet honorem protestantem in eo summum dominium. Unde sequitur quod oratio est actus virtutis latrie.
Ad primum in oppositum dicendum: quod oratio est actus penitentie et latrie: sub ratione tamen alia et alia: quia inquantum homo orat deum: vt per hoc deo satisfaciat de peccato: actus est penitentie: inquantum autem orat deum vt sibi exhibeat bonorem et recognitionem summi dominii actus est latrie: nec mirum. Unus enim et idem actus plurium est vitiorum inquantum refertur ad finem alium et alium. Unde secundum philosophum. 5. ethi. ca. 4. Ille qui mechatur lucrandi gratia auarus est: qui autem propter concupiscentiam luxuriosus est.
¶ Ad secundum dicendum: quod orare deum non est inutile: sed maxime vtile: non ad hoc vt diuina dispensatio mutetur: sed quia vt dicit Aug. I. li. de praedestinatione sanctorum versus fine: cum deus vult fieri quod non nisi volentibus hominibus oporet fieri: inclinat eorum corda: vt hoc velit: et est sicut dicit. 2. libro longe post principium: valet ad hoc vt oratione nostra amoneamur: a quo accipimus hec beneficia: et sicut etiam dicitur. e libro longe ante finem. Fortasse sic praedestinati sunt aliqui vt nostris orationibus concedantur: sub diuina enim prouidentia non tantum cadit quod effectus fiant: sed est ex quibus causis: et a quo ordine proueniant
¶ Ad 3m dicendum: quod quamuis vtplcium virtutes cardinales pertineant ad actiuam vitam: aliqui tamen actus virtutum qui reducuntur ad cardinales: vt partes potentiales pertinent ad vitam contemplatiuam.
¶ Ad 4m dicendum: quod minor est falsa: dicitur enim Matth. 7. Petite et dabitur vobis. Et Luc. 8. Optet semper orare: oportet autem sonat necessitatem: nec intelligendum quod homo teneatur ad orandum pro semper: praeceptum est enim arfirmatiuum: quod et si semper obliget: non tamen pro semper. Primum ad partem aliam: quamuis gra principalis conclusionis possit concedi: tamen non procedit Glo enim loquitur de iusto a iustitia gnaturaliter dicta: qui comprehendit omnem virtutem necessariam ad salutem: et extendit nomen orationis ad omnem bonam opeorsitionem: vnde immediate ante verba praedicta dicit: quod semper orat qui semper agit bona.
Quaestio 3
Tertio queritur vtrum solus deus sit orandus. Et viquod sic. Solus deus est latria colendus: vt in 3 libro ostensum est: sed orare est actus latrie: ergo solus deus est orandus.
¶ Item frustra oramus illos qui non cognoscunt orationes nostras. Sed sicut dicit Aug. in primo libro de cura pro mortuis agenda inter medium et finem ibi sunt spiritus defunctorum vbi non vident quecumque aguntur aut eueniunt in ista vita hominibus: ergo anime sanctorum non sunt orande.
Contra Iob. quinto. Ad aliqem sanctorum conuertere. Respodeo dupliciter porrigitur alicui oratio: autem tamquam per ipsum implenda: aut vt per ipsum eius adimpletio impetretur primo modo solus deus orandus est: quia illa bona que principaliter petenda sunt in orationem scilicet gratia et gloria a solo deo dari possunt: temporalia etiam bona eo modo quo in oratione petenda sunt scilicet inquantum nobis deseruiunt ad acquisitionem virtutis: a solo deo dari possunt: secundo modo sancti orandi sunt: quia a deo impetrant exauditionem orationis nostre: et hoc significatum est Apoc. 8. vbi dicitur quod ascendit fumus incensorum de orationibus sanctorum de manum angeli coram deo.
Quaestio 4
QUarto queritur vtrum aliquid determinate petendum sit in otone. Et videtur quod non. Matth. 6 Scit pater vester quid optismussit vobis ante quam petatis: ergo superfluum est aliquid ab ipso determinate petere: cum homo non debeat petere nisi quod sibi opsus esta
¶ Item nullus debet aliquid determinate petere: nesciens quid oporteat ipsum petere: sed sicut dicit Apostolus ad Ro 8. Quid oremus sicut oportet: nescimus: ergo in oratione nihil determinate debemus petere.
Contra. Math. 6 habetur quod christus docuit discipulos suos petere aliqua determinate: que comtinentur in oratioue dominica.
Respondeo quod quidam sunt quibus non possumus male vti: sicut virtutes: gratia et gloria determinate: et talia determinate petenda sunt in oatione. Quedam sunt quibus possumus vti bene et male: et illa non sunt determinate petenda in oratone absolute: sed sub conditionem scilicet sideus preuidet illa ad salutem nostram fore vtilia. Illa autem quibus bene vti non possumus acceptando: nullo modo in oratione petenda st.
Ad primum in opositum dicendum: quod sic dic Aug. in epostuluri ad proba. quasi in meus. Illle qui nouit quid nobis necessarium sit priusquam petamus: non voluntatem nostram vult sibi per nostram petitionem innotescere: quia eam non potest sgnorare: sed vult exerceri in orationibus desideriu nostrm: quo possimus capere quod preparat dare.
Quaestio 5
QUinto queritur vtrum orandum sit vocaliter. Et videtur quod non. Saluator Matth. 6. Orantes nolite multum loqu: sed multum est orandum: Unde Aug. in epitula ad probam parum vltra medium. Non desit multa precatio: ergo non est vocaliter orandum.
¶ Item eadem epitulra post auctoritatem allegatam. Quiomnia per verbum condidit: humana verba non querit.
Contra eadem eptlua statim post anctortem vltimo allegatam. Nobis verba necessaria sunt quibus commoneamur et inspiciamus quid petamus: non quibus deum seu docendum seu flectendum esse credamus.
Respondeo quod duplex est oratio: quedam comnscilicet que per ministros ecclesie in persona totius fidelis pplulri deo offertur: et talis debet innotescere poptulo: pro quo offertur: vt excitetur ad deuotionem: et ne posset suspicari in ministris ecclesie illius debite orationis omissionem: et ideo talis oratio debet esse vocalis. Alia est oratio singularis scilicet quaeoffertur ab homine inquantum est singularis persona: siue oret a se: siue pro alio: et talem orationem quamuis non sit necessarium esse cum sensibili voce nisi ad hoc homo sit obligatus ex voto: quandoque tamen expedit ad meritum vt mentali adiungatur vocalis: vt per vocalem feruor cordis amplius excitetur: ex quadam enim naturali vnione anime ad corpus motus corporis diuersimode affectiones anime excitant. Et affectiones eorum anime maxime si sint fortes diuersas mutationes in corpore excitant. Unde Aug. in eplura ad probam: circa medium. Per certa interualla horarum et temporum: etiam verbis rogamus deum: vt illis rerum signis nos ipsos ammo neamus: quantuncumque in hoc desiderio profecerimus nobis ipsis innotescamus: et ad hoc augendum nos ipsos acrius excitem Expedit est ad hoc vt lingua nostra deo seruiamus: si tamen incasu vocalis oratio remitteret interiorem feruorem: tunc non esset vocaliter orandum oratione singulari: quandoque est prorumpit homo in vocalem orationem: ex excessu seruoris mentis: quia sicut dicit Aug. ad probam. circa medium. Diguior sequitur effecctus quem feruentior precedit affectus.
Ad primum in oppositum dicendum: quod sicut dicit Aug. ad probar. parum ante medium. non est orandum in multiloquio tamquam eo fiat vt exaudiamur quo loquaciores simus: et eadem eplturla vltra medium. Multum loqui est in orando rem necessariam superfluis agere verbis: et sic planum est: quod non est vocaliter orandum. Sic enim potest exponi illud Saluatoris verbum. Et cum dicit Aug. multum esse orandum: intelligit deprecatione mentali: vnde dicit. Non desit multa precatio si feruens perseuerat intentio.
Quaestio 6
SExto queritur vtrum vocalis oratio sit satisfactoria sine mentali. Et videtur quod non. decrentorum di. 38. Sedulo: et sumptum est ab Augu. in libo de cathetizandis rudibus quasi eque distanter inter principium et medium dicitur sic. Nouerint non esse voces ad aures dei nisi affectu animi: sed numquam voces sunt satisfactorie nisi audiantur a deo: ergo non est satisfactoria vocalis oratio sine attentione interiori.
¶ Item de conse. dis. 1. Quando dicitur quod tempore orationis animus non cogitet quicquam quam illud solum quod precatur. Et infra. di. 5. Numquam dicitur quod sine in termissione vigilet sensus: sed oratio non est satisfactoria que est contra precepta iuris canonici: ergo vocalis oratio non est satisfactoria sine attentione interiori.
¶ Item Hug. in libro de virtute orandi parum post principium. Sic orationi sancta meditatio est necessaria. vt omnino perfecta oratio esse nequeat: sieam meditatio aut non commitetur: aut precedat.
Contra illud quod impedit vocalem orationem non est necessarium ad efficaciam illius: sed interior at tentio eam impedit: quod probo per simile: quia si homo in ambulam do vellet cogitare de quolibet passu in speciali: et citharizans de qualibet percussione cuiuslibet chorde: ille impediretur in ambulando: et iste in citharizando: ergo a simili si orans vellet cogitare in qualibet voce impediretur in horas dicendo: ergo ad efficaciam vocalis ofttionis non est necessaria at tentio.
¶ Item. 2. Top. Non possumus intelligere plura simul sed orans vocaliter debet cogitare de deo: ergo non tenetur cogitare de sua vocali oratione.
Respondeo quo orationis triplex est efficacia: sec in merendo: et sic est satisfactoria: et impetrando: et in orantem spiritualiter et experimentaliter reficiendo: et nullam istarum efficaciarum habet vocalis oratio si eam non precedat aut concomitetur concors meditatio: aliter enim non esset moralis: actus enim moralis exterior non est nisi per comparationem ad actum rationis interiorem. Si autem assit intentio debita et actualis in principio vocalis orationis: quamuis postea non concomitetur: tamen oratio vocalis est meritoria: et impetratiua pervirtutem prime intentionis: nisi postea interrumpatur per intentionem contrariam: sicut aliquis ex bona intentione incipit pere grinari: vel elemosynam dare totus actus sequens meritorus est virtute intentionis prime: quamuis cesset sua intentio actualis: sed efficaciam spiritualiter reficiendi orantem non habet vocalis oratio nisi quamdiu ea concomitatur intentio: et sic intelligitur illud verbum Apstulio primo Corim. 14. Si orem lingua spiritus meus. idest imaginatio mea orat: mens autem mea sine fructu est. Sciendum tamen quod tripliciter potest applicari intentio vocali orationi scilicet aut applicando eam ad verba quae dicuntur: autem ad illud quod petitur: aut ad illum cui oratio porrigitur: et quocunque istorum modorum assit intentio non est inefficax ad satisfaciendum vocalis oratio: sed secunda intentio melior est quam prima: et tertia quam secunda. Unde Hug. in libro de virtute orandi inter principium et medium. Pura oratio est quando ex abundantia deuotionis mens ita accenditur: vt. cum se ad deum postulatura conuerti pre amoris eius magnitudine: etiam petitionis sue obliuiscatur.
Ad primum in oppositum dicendum: quod illud decretum intelligendum est quando debita intentio nec precedit nec concomitatur.
Ad primum ad partem aliam dicendum: quod nimia intemtio ad verba ipsa que dicuntur esset impeditiua orationis. Unde quandoque experitur homo quod quando vult nimis in particulari cogitare de verbis sibi minus occurrunt verba dicenda: et impediret est talis intentio intentionem que det esse ad rem postulatam: et ad illum a quo postulatur: vnde sufficit quod prima intentio sit talis quod sufficiat ad integram formatio nem verborum.
Quaestio 7
Quaestio VII Eptimo queritur vtrum orato debito modo facta semper exaudiatur. Et videtur quod non. Trens. 3 dicitur ad deum. Opposuisti tibi nubem ne transeat oratio.
¶ Item omnis oratio que exauditur est meritoria: sed oratio existentis in peccato mortali non est meritoria: quia vt superius ostensum est: bona in peccato mortali facta meritoria non sunt: ergo oratio existentis in peccato mortali non exauditur.
¶ Item psamus. 144. Uoluntatem timentium se faciet. et deprecationem eorum exaudiet: sed oratio non fit debito modo nisi fiat cum timore domini: ergo omnis oratio debito modo facta exauditur.
Respondeo quod omnis oraeto facta debito modo exaudi tur: non semper statim: sed pro illo tempore quo diuina misericordia exauditionem conspicit vtiliorem esse omnibus pensatis. Unde Aug. Homelis ior. super Io. quedam non negantur: sed vt congruo dentur tempore differuntur. Ad hoc autem quod oratio fiat modo debito. 4. requiruntur scilicet vt ille qui petit petat humiliter et frequenter: et bona intentione: quod est pie petere: et est perseueranter: et vtilia ad salutem: quod orans sit constanter fundatus in fide. Unde Iaco. I. Postulet in fide nihil hesitans: talis autem oratio semper exauditur: inquantum homo orat pro sem Homelis ior. super Io. Exaudiuntur omnes scienti pro seipsis: non autem pro aliis omnibus exaudiuntur: exaudiuntur tamen vt dicitur. 1. q. 1. Ipsiquanto digniores fuerint orantes pro pplulo tanto facilius: necessitatibus pro quibus clamant exaudiuntur.
Ad primum in oppositum dicendum: quod illud verbum intelligitur de oratione qua petebant iudei liberari a temporali persecutione: que oratio non fuit exaudita: non enim petebant necessarium ad salutem: sed magis erat inutile animarum suarum saluti.
¶ Ad secundum dicendum: quod non est idem orationem exaudiri et eam meritoriam esse: quia debito debetur merces secundum iustitiam: sed petitio orantis exauditur pie gratiam: et ideo quamuis orationes facte in mortali peccato non sint merito: ie proprie loquendo de merito: exaudiuntur tamen quantum ad illud quod pro se petunt orantes si assint conditiones. 4 quae sunt dicte. Unde Aug. homelis 44 super Io. 9. reprehendens illud verbum ceci illuminati. Scimus quia peccatores deus non exaudit: dicit: adhuc inunctus loquitur. Si enim deus peccatores non exaudiret frustra ille publicanus oculos in terra demittens et pectus suum percutiens diceret. Domine propitius esto mihi peccatori. Matth. 18 Argumenta ad partem aliam procedunt de oratione in qua homo petit pro se cum quatuor conditionibus supradictis.
Quaestio 8
¶ Respondeo quod sic. et hoc ostendit auctoris dignitas. Christus enim ore suo immediate illam fecit: et discipulos docuit: vt habetur Matth. 6 et est orationis sententiosa breuitas: que multum commendat oationem vocalem. Unde Augu. in eplura ad probam parum vltra medium. Dicuntur fratres in egypto crebras habere orationes: et eas tamen breuissimas: hoc est ostendit petitorum vtilitas: quia omnia que desiderare debemus et petere in hac oratione petuntur. Unde sicut dicit Augu. in eplura ad probam. vltra medium: quelibet alia verba dicamus orando nihisaliud dicimus quam quod in ista oratione dominica positum est: si recte et congruenter oramus: et eo ordine posita sunt quo sunt desideranda et petenda.
¶ In principio enim exhibetur reuerentia illi cui porrigenda est oratio cum dicitur. Pater nosterqui es in celis in quo captat orans beniuolentiam dei. Et quia primo desiderandus est finis et petendus quam ea que sunt ad finem: ideo primo ponuntur petitiones que respiciunt finem. secundo respicientes ea que sunt ad finem. ibi. Fiat voluntas etc. Respicientes autem finem sunt due. In prima enim que est. Sanctificetur nomen tuum. petitur vt nomen dei ab omnibus habeatur vt sanctum: secundum quod dicit Aug. 2. libro de sermone dei in modote. longe post principium in eplura ad probam post medium dicit. Cum dicimus. Sanctificetur nomen tuum. nos admonemus desiderare quod nomen eius quod semper sanctum est: etiam apud homines sanctum habeatur: hoc est non contemnatur: quod non deo: sed hominibus prodest: aut prodesse debet
¶ In secunda que est. Adueniat regnum tuum vt dicit Aug. vbi prius. desiderium nostrum ad regnum illud excitamus vt nobis veniat: atque in eo regnare mereamur: vnde per primam petitionem petimus vt deus ab hominibus glorificetur: per secundam vt ad dei gloriam venia mus.
¶ Petitionum respicientium ea que sunt ad finem quaedam sunt respectu boni: quedam sunt respectu mali. Respectu boni due sunt. In prima petitur meritum quo beatitudinem mereamur: quod consistit in obediendo diuinis mandatis. Unde Aug. 2. lib. de sermone domini in modote longe post principium. cum dicitur. Fiat voluntas tua. recte intelligitur obediatur praeceptis tuis. Sicut in celo et in terra id est sicut ab angelis: ita ab hominibus: et in eptula ad probam. post medium. Cum dicimus. Fiat voluntas tua etc. nobis ab illo precamur ipsam obedientiam: vt sic a nobis fiat voluntas eius quemadmodum sit in cetestibus ab angelis eius.
¶ In secunda petitur illud quo tanquam instrumento possumus nos iuuare ad merendum: et hoc est victus quotidianus ad sustentationem necessarius: vel victus anime scilicet eucharistie sacramentum. vnde Augustinus 2 lib.o de sermone domini in monte. longe post principium. Panis quotidianus: aut pro his omnibus dictus est: que huius vite necessitatem sustentant: aut pro sacramento corporis christi quod quotidie accipimus: et in eplura ad probarm. post mediu: eandem ponit sententiam.
¶ Petitionum que sunt respectu mali. vna est respectu mali culpe. hoc scilicet Dimitte nobis debita nostra sicut et nos dimittimus debitoribus nostris: vnde Aug. 2. lib. de sermone domini in monte: bene longe vltra principium. Debita peccata dici maperifestum est: et in eptula ad probam: vltra me¬ dium per illud. Sicut et nos dimittimus debito: ibus nostris: admonemus quid saciamus: vt accipere mereamur secuet remissionem peccatorum nostrorum.
¶ Alia est respectu mali inclinantis ad culpam: que est hoc. Et ne nos inducas in tentationem. quod non sic intelligendum est: vt non permittat nos tentari: quia quandoque tentatione homo probatur ad bonum suum: de quibus tentationibus dicitur Iac. primo. Omne gaudium existimate fratres charissimi cum in tentationibus variis incideritis: et etiam humiliatur: et ad deum recurrerequasi compellitur. Quapropter non remouit christus tentationem ab apitulo quam cito apostolus remoueri eam petiuit: vt habet secunda ad Corim. 12. Sed predicta petitio sic intelligenda est vt non deserti diuino adiutorio alicui tentationi vel consentiamus decepti: vel cedamus afflicti: secundum quod dicit Augu. in epilurla ad proba: post medium: in quo patet quod non est idem tentari et in tentationem induci.
¶ Tertia est respectu mali pene. bi scilicet Sed libera nos a malo. in qua secundum Aug. ad probam: vbi prius. Admonemus vos cogitare nondum esse in eo bono vbi nullum patiemur malum. De efficacia predicte orationis loquens Isido. primo lib.o de summo bono. c. 22 dicit. Symbolum fidelium et dominica oratio pro tota lege paruulis ecclesie ad celorum regna sufficit capescenda. Et Augu. enchi. ca. 40. De quotidianis et breuibus leuibusque peccatis sine quibus hoc vita non ducitur quotidiana oratio fidelium satisfacit: eorum enim est dicere pater nostr.