Articulus 4

Quaestio I.

PRimo ostendo quod ad iustificationem impii non requiratur conuersio voluntatis eius ad deum. de ecclesiasticis dogmatibus. ca. 20. dicitur. Sicut initium salutis nostre deo miserante et inspirante habere nos credimus: ita arbitrium nostre nature sequax esse diuine inspirationis libere confitemur: sed in nostra iustificatione est initium nostre salutis: ergo iustificatio impii praecedit conuersionem voluntatis ad deum quod non esset verum si requereretur ad iustisicationem.

¶ Item vt habetur 3 Reg. ca. 3. Deus salomoni dormienti infudit sapientiam: ergo a simili peccatori dormienti potest infundere gratiam: sed gratia est iustitie forma: ergo sine aliqua conuersione voluntatis ad deum potest impius iustisicari.

Contra. Der. libro de it ari versus sinem dicit de gratia dei et libero artro quod totum bonum actum singula opere indiuiduo peragunt. Sed iustificatio impii est bonus actus: ergo est a gratia dei et libero arbr. quod non esset verum: si ad hoc non requireretur conuersio voluntatis ad deum.

¶ Item non respondet similitudo solis in speculo nisi facies eius conuertatur ad solem: ergo similiter gratia que est quaedam similitudo solis iustitie non resplendet in anima nisi facies eius ad deum conuersa fuerit per voluntatem. Cum ergo sine gratia non possit iustisicari impius: conuersio voluntatis ad deum requiritur ad iustisicationem.

¶ Ad hanc quaestionem possunt adduci argumenta ex his que dicta sunt di. 15. in illa quaestione: vtrum deus possit remittere peccatum sine aliqua satisfactione.

Respondeo quod sicut de remissione peccati connue nit loqui dupliciter scilicet autem de lege communi aut de priuilegio speciali: sic est de iustisicatione. Et sicut loquendo modo secundo de remissione peccati: deus posset remirtere peccatum absque omni satisfactione. sic loquendo de iu stificatione modo secundo deus posset impium iustificare sine conuersione voluntatis eius ad deum precedente. Sed loquendo de iustificatione de lege communi: sic dico quod ad hboc quod corpus formetur per animam inesse nature: oportet corpus per naturam disponi prius ordine nature: quam infundatur anima a creatore. sic ad hoc quod anima adulti formetur per iustificationem in esse gratie: oportet precedere conuersionem voluntatis ad deum tempore vel natura: qua conuersione disponatur anima ad susceptionem gratie qua formaliter iustificatur. Et sic procedunt argumenta ad partem secundam.

Ad primum in oppositum dicendum: quod ibi accipit initium salutis non pro iustisicatio ne: sed pro aliqua diuina inspiratione: qua anima excitatur et adiuuatur ad conuertendum se ad deum per voluntatem.

¶ Ad secundum dicendum: quod non est simile de gratia que principaliter respicit affectum liberum que cogi non potest: et de sapientia que respicit intellectum que cogi potest. Et ideo magis requiritur voluntaria dispositio ad susceptionem gratie quam sapientie.

¶ Uel potest dici quod tunc Salomon recepit sapientiam non secundum legem communem: sed secundum legem specialem et priuilegiatam.

¶ Uel potest dici aliter quod ad etus susceptionem se disposuerat in vigilando.

Quaestio II.

SEcundo queritur vtrum ad iustificatio nem impii requiratur gratie infusio. Et videtur quod non. quia quicquid deus potest facere mediante causa secunda potest facere sine ea: ergo si deus potest impium iustificare mediante gratia potest etiam sine gratia.

¶ Item Io. 6. Nemo venit ad me nisi pater meus traxerit eum: tractus autem motus violentus est: sed deus potest mouere voluntatem ad se violenter sine gratia: ergo ad iustificationem impii non est necessaria gratia.

Contra non expellitur tenebra corporalis nisi per iumen corporale: ergo nec tenebra peccati expellitur nisi per gratiam lumen est spirituale.

¶ Item omnis anima aut est deo inimica: aut amica: sed amica non est nisi per gratiam: ergo cum desinit esse inimica per iustificationem: oportet quod detur sibi gratia.

Respondeo quod sicut quando ex vno elemento fit aliud concurrunt quatuor scilicet vnius forme corrumptio: et alterus generatio: et dispotio ad corruptionem vnius et dispotmo ad generationem alterius: sic cum de impio sit iustus requiruntur quatuor scilicet impietatis destructio que est culpe remissioet gratie infusio: et dispotmo ad destructionem impietatis que est culpe detestatio: et dispositio ad susceptionem gratie: que est liberi arbitrii ad deum conuersio: et sic patetque gratie infusio requiritur ad iustificationem impii.

Ad primum in oppositum dicendum quod illa propositio intelligenda est de secunda causa efficiente: gratia autem est iustificationis causa secunda formalis non efficiens: et ideo sicut deus non potest facere aliquid esse album sine albedine: sic nec iustum sine gratia.

¶ Ad secundum dicendum: quod illa auctoritas loquitur non de tractu violento: sed accipitur ibi tractus pro voluntatis inclinatione secundum sententiam Augusti. Homelis 26 super Io. in expositione verbi predicti: quod patet per exempla que ponit dicens: ramum viridem ostendis oui: et trahis illam: nuces puero demonstrantur et trahitur: ita de ostendit interius homini ea per que homo ad deum inclinatur: et hoc est ipsum ttahi.

Quaestio III

Tertio queritur vtrum prior sit ordine nature ad deum conuersio quam a peccato auersio. Et videtur quod non. psal. 33. Declina a malo et fac bonum: ergo prius est ordine nature declinatio mali que est auer sio a peccato quam operatio boni: que est ad deum conuersio.

¶ Item in motu locali prius est ordine nature recessus a termino a quo: quam accessus ad terminum ad quem: ergo a simili: ita est in motu anime. Sed auersio a peccato est recessus a termino a quo: conuersio ad deum est accessus ad terminum ad quem: ergo prior est ordine nature a peccato auersio quam ad deum conuersio.

¶ Item Ecclis primo. Dilectio dei honorabilis sapientia: sed ibidem immediate subiungitur quod initium sapientie est timpr domini. ergo timor prior est dislcctione. Sed auersio a peccato est ex timore: conuersio ad deum ex dile ctione: ergo prior est a peccato auersio quam ad deum conuersio.

Contra. ordine nature prior est ad creaturam conuer sio quam a deo auersio: sed sicut dicit philosophus. 3. ethi. cap. 6. Primum in generatione est vltimum in resolutione: cum ergo conuersio ad deum sit destructio auersionie a deo: et auersio a peccato sit destructio conuersionis ad peccatum: prior est ordine nature conuersio ad deum quam auer sio a peccato.

¶ Item prior est ordine nature infusio gratie quam remissio culpe: quia culpa remittitur per gratiam: ergo a simili conuersio ad deum que est dispositio ad susceptionem gratie: prior est ordine nature quam auersio a peccato: que est dispositio ad remissionem culpe.

Respondeo auersio a peccato et conuersio ad deum possunt considerari inquantum sunt radicate in vno motu libei arbitrii sicut recessus a termino a quo et accessus ad terminum ad quem in vno motu: aut inquantum sunt duo liberi arbitrii motus scilicet detestatio peccati: et tendentia voluntatis in deum per desiderium vel amorem: primo modo in ordine nature prior est conuersio libro arbitrii ad deum quam auersio eius a peccato: quamuis in motum exteriori prior sit recessus quam accessus in executione: in in tentione enim motoris prior est accessus quam recessus: vt enim accedat ad terminum ad quem recedit a termio a quo et hec duo in motu liberi arbitrii ordinata sunt secundum ordinem intentionis non exterioris motoris: sicut enim dicit August. Homelis 26 super Io. ad deum non motu corporis: sed voluntate cordis accedimus: sed voluntate ad deum accedere est intendere ipsum deum. Secundo modo loquendo de conuersione et auersione distinguendum est de auersione a peccato: quia detestatio peccati aliquando oritur ex serui li timore: et hec est prior quam conuersto liberi arbitrii ad deum: aliquando ex amore dei vel desiderio: et hec est posterior ordine nature conuersione lier arbtitri ad deum: sicut effectus posterior est causa.

Ad primum in oppositum dicendum: quod ille ordo et sisit in executione: tamen in intentione est econtrario: prius enim intenditur consecutio boni quam fuga mali. Unde vt lib. 3. ostensum est: amor prior est odioet eius causa est.

¶ Ad secundum dicendum: quod solutum est ex dictis in questione.

¶ Ad tertium dicendum: quod et si timor seruilis prior sit quam dilectio dei: tamen timor filialis ordine nature est posterior. Et ego concedo quod auersio a peccato que oritur. ex timore seruili prior est conuersione ad deum: non tamen illa que oritur ex timore filiali.

Quaestio IIII. QUarto queritur. vtrum priorsit ordine nature gratie infusio quam culpe remissio. Et videtur quod non prius est ordine nature alicui remittere mimicitiam quam ipsum recipere in amicitiam: quia sicut dicit philosophus in postpredicamentis prius est a quo non conuertitur consequentiam: sed ad recipere in amicitiam sequitur remittere inimicitiam: non econuerso: sed remittere culpam est remittere inimicitiam: dare gratiam est recipere in amicitiam: ergo prius ordine nature est remissio culpe quam infusio gratie.

¶ Item impossibile est eundem simul esse deo amicum et inimicum: sed si prius ordine nature effet infusiogratie quam remissio culpe: prius ordine nature esset peccator dei amicus quam desineret esse inimicus: et sic simul esset amicus et inimicus: non est ergo prior infusio gratie quam remissio culpe.

¶ Item in transmutatione elementorum prius est ordine nature corruptio vnius quam generatio alterius: ergo a simili prius est ordine nature corruptio culpe per remissionem: quam introductio gratie per infusionem.

¶ Item prior est ordine nature dispositio quam habitus: sec remissio culpe dispotmo est ad infusionem gratie: ergo ordine nature praior est.

Contra. prius est contritio quam culpe remissio: quia est eius causa. Sed gratia prior est ordine nature contritione. quia forma prior est composito: ergo infusio gratie prior est quam culpe remissio.

¶ Item remissio peccati facit de peccatore non peccatorem: non per aliquam mutationem ex parte dei: ergo est per aliquam mutationem ex parte peccatoris: non per mutationem peccatoris informem: quia nullus motus informis meretur de condigno remissione peccati: ergo remissio peccati est per aliquam mutationem formatam per gratiae infusionem: sed causa prior est effectu: ergo est prior ordine nature gratiae infusio quam culpe remissio.

Ad istam quaestionem dicunt quidam quod infusio gratie prior est quam remissio culpe ordine nature: quia sic esse prius: est esse prius causalitate: infusio autem gratie causa formalis est remissionis culpe: remissio etiam culpe prior est quam gratie infusio: in quantum habet rationem causalitatis materialis respectu ipsius: non est enim inconueniens quod duorum vnum sit alterius causa: et econuerso in diuerso genere cause. Unde philosophus 2 phy. Sunt quedam abinuicem cause: vt dolere est causa bonihabitus: et hoc dolenti: sed non eodem modo: sed hoc quidem sicut finis: illud autem sicut principium: vnde motus.

¶ Sed hec solutio falsum supponit: et non sufficit. supponit enim quod esse prius ordine nature: sit esse prius causalitate quocunque genere cause: quod non est verum: vt accipitur pro esse prius origine: vnde cum finis dicitur prior ordine nature quam efficiens: vt sanitas quam exercitium: hoc non est verum nisi secundum esse quod habet in intentione: et sic iam habet aliquo modo aliquam rationem efficientis cause: inquantum per eius intentionem mouet se efficiens ad ope rationem qua possit consequi sinem illum. Et praeterea nos hic querimus de praeoritate qua reducitur ad genus cause efficientis: infusio enim gratie et remissio culpe actiones quaedam sunt: destruere enim peccatum est agere.

¶ Alii dicunt quod sicut deus sine mutatione voluntatis sue vult esse aliquid vel fieri hodie: et aliud cras quod non voluit esse vel fieri heri: sic sine mutatione voluntatis sue vult illum qui de peccato suo sufficienter penitet non esse obligatum ad penam eternam: et non esse sibi imputandum ad offensam quod si fecit: quod est peccatum remittere quo ad offensam: que tamen antequam peniteret reputabat inimicum: et volebat eum esse obligatum ad penam eternam: et hi dicunt non esse remissionem peccati per infusionem alicuius habitus in anima: sed pergratuitam dei voluntatem: et hoc vocant gratiam per quam remittitur peccatu: postea deus infundit sibi habintu charitatis: qua sit dignus specialiter amari a deo: ita vt sibi velit vitam eternam: et qua possit digne deum amare. Es hi dicunt quod prius ordine nature est peccati remissio quam gratie seu charitatis infusio.

¶ Sed quia libro primo et secundo. sufficienter ostensum est: gratiam seu charitatem: per quam remittitur peccatum esse aliquid positiuum manens habitertu dinaliter in anima: ideo predictam opinionem non approbo: sed reprobo: maxime cum sit contra dicta sanctorum: et contra communem opinionem doctorum in theologia.

¶ Alii dicunt quod infusio gratie prior est ratione sue habitudinis ad illum a quo infunditur: sed posterior re missione peccati per comparationem ad animam: in qua suscipitur.

¶ Sed contra. per gratiam esse a deo non expellitur peccatum nisi mediante sui susceptione in anima ergo prius ordine nature in anima suscipitur quam peccatum remittatur: si est illius remissionis causa.

¶ Alii dicunt quod infusio gratie ordine nature prior est quam remissio culpe. Et remissio culpe prior est quam esse iustum per gratiam: quod sic declarant: quamuis in mutationibus instantaneis simul sit mutari et mutatum esse: tamen ordine nature prius est mutari quam mutatum esse. Unde infusio gratie prior est ordine nature: quam gratiam in anima esse: per gratiam autem esse in anima non expellitur peccatum: sed presupponit eius expulsionem: sed per ipsam infusionem gratie que est introitus eius in animam expellitur peccatum: exemplum. Si illa virtuo per quam ignis corrumpit formam aeris fie ret materie aeris forma: prius ordine nature esset fieri illius forme quam corruptio forme aeris: et posterior in sacto esse.

¶ Sed contra hoc sic potest argui: sicut infusio gratie prior est ordine nature quam ipsam esse in anima: sic remissio peccati prior est ordine nature quam ipsum esse remissum: ergo si ordine nature prior est gratie infusio quam culpe remissio: similiter prius erit ordine nature per gratiam esse iustum quam peccatum esse remissum. Et sic vt dictum est in opponendo: prius ordine nature erit peccator dei amicus quam sit non inimicus.

¶ Alii dicunt quod non est ibi aliqua prioritas ordine nature: sed tantummodo secundum rationem: quia ipsa infusio gratie est realiter ipsa remissio culpe quantum ad offensam: non enim potest dici quod sint due mutationes distincte sicut generatio vnius et corruptio alterius: vt enim superius declaratum est in lib. secundo peccatum formaliter nulla essentia est: sed carentia siue absentia boni debiti. Unde quamuis sit absentia alicuius absentie et in aliquo habente essentiam: tamen nulla essentia est: cum ergo destructio seu corruptio sit ab ente in non ens: deformitatem peccati destrui: non est aliud realiter quam bonum cuntus est priuatio restitui: hoc autem bonum restituitur in infusione gratie: imo vt verius loquar est ipsa gratia que insunditur: et illius boni restitutio est ipsius gratie infusio: quia tamen infusio gratie gratum facientis est remissiopeccati: per quod anima deo displicebat: et est quedam per fectio anime per quam deo placet: et prius per rationem intelligendi est animam non deo displicere quam sibi placere: ideo ipsius gratiae infusio prior est secundum rationem intelligendi sub ratione qua est peccati remissio quam sub ratione qua per eam anima placet deo illa placentia qua eam reputat dignam vita eterna.

¶ Preterea destructio non entitatis boni debiti est facere non entitatem non entitatis bone debiti. Sed non entitas non entitatis idem est quod entitas: negat io enim negationis realiter affirmatio est: ergo corruptio corruptioni boni facte per peccatum nihil aliud est realiter quam restitutio boni oppositi: quod est gratia: tamen secundum rationem intelligendi ipsa infusio gratie prior est sub ratione que est remissio inimicitie que erat per culpam quamsub ratione qua est restitutio amicitie.

Ad primum in oppositum dicendum: quod maior est vera per comparationem ad illum qui remittit inimicitiam et recipit in amicitiam per mutationem voluntatis sue. Uoluntas autem diuina hoc facit non per voluntatis sue mutationem: sed per habitus gratie infusionem.

¶ Ad secundum dicendum: quod homonon est amicus dei nisi inquantum est gratia informatus: et ego bene concedo quod ipsum esse gratia formatum presupponit peccatum remissum esse per introitum gratie in animam: quod est per fieri gratie ipsius.

¶ Uel potest dici quod in eodem instanti in quo primo est esse gratie: est primo non esse culpe: et hoc nullam includit incompossibilita tem.

¶ Ad tertium dicendum: quod quamuis in transmutatione elementorum prius sit ordine nature vnius forme corruptio quam alterius generatio: tamen prius est virtutis immissio ab agente in passum quam ipsius forme corruptio: per formam enim quam ignis generat in materia aeris non corrumpitur forma aeris: quamuis sit finis corruptionis: sed per virtutem ignis aerem attingentem. In iustificatione autem impum per immissionem gratie: que postea informat subiectum est expulsio culpe: et si in transmutatione elementorum destrueretur forma corrumpenda per formam que in eius materia generatur: prior esset ordine na¬ ture generatio vnius quam corruptio alterius.

¶ Ad quartum dicendum quod maior est falsa: quamuis remissio culpe sit dispositio ad esse gratie in anima: differt enim vt superi us dictum est infusio gratie et ipsam esse in anima sicut fieri et factum esse.

¶ Qui autem vult tenere vltimam opinionem que ponit realiter idem esse infusionem gratie et remissionem culpe quantum ad offensam: que probabilis est et rationabilis: mihi videtur quod faciliter posset euadere argumenta vt patet intuenti. Ex dictis patet quid dicendum in praesentiarum sit ad questionem quintam.

Questio. VI

SExto queritur vtrum iuti ficatio impui sit in instanti. Et videtur quod non. Nullus motus est in instanti: sed ad iustificationem impii requiritur motus liberi arbitrii: ergo iustificatio non est in instanti.

¶ Item intellectus non potest intelligere plura simul: vt dicit philosophus: secundo Topicorum: non potest ergo simul ferri ad considerandum peccatum et deum: sed ad iustisicationem impiirequiritur detestatio peccati et tendentia in deum: que includunt cognitionem peccati et dei ergo iustificatio impii non est in instanti.

¶ Item nulla forma que recipit magis et minus introducitur in instanti. Sed gratia recipit magis et minus: ergo non introducitur in instanti.

Contra in eodem instanti est in aere tenebre expulsio et illuminatio eius: ergo a simili in instanti est tenebre culpe remissio: et per gratiam illuminatio.

¶ Item quedam sunt mutationes in instanti per virtutem finitam: vt sunt ille mutationes que sunt fines motuum: ergo multo fortius iustificatio impii est in instanti: cum sit per virtutem infinitam.

Respondeo iustificatio impnuem consfiderari potest quantum ad motts disponentes ad eam: qui sunt detestatio culpe: et conuersio voluntatis ad deum informes. Uel quantum ad gratie infusionem: et predictorum motuum formationem: et culpe remissionem: in quibus consistit iustificationis essentia: prima duo non sunt semper in instanti vno: nec inter se nec cum iustificationis essentia: quandoque enim tempore precedunt iustificationem ipsam: sed ea in quibus consistit iustificationis essentia semper sunt in eodem instanti. Ad hoc enim quod forma non possit in aliquo subiecto fieri in instanti requiruntur tria simul. scilicet quod sit talis quod recipiat magis et minus: et quod sit limitatio virtutis in agente: et indispositio seu contraria dispositio in suscipiente. Quocumque autem istorum deficiente forma potest introduci in instanti. Unde non obstante luminatione virtutis in sole: et lumen inmedio natum est magis et minus suscipere: quia tamen medium diaphanum est in vltimata dispositione ad luminis susceptionem: ideo illuminatur in instati. Si autem forma non recipit magis et minus planum est quod introducitur in instanti: quia nihil de ea habetur nisi totum habeatur. Si etiam agens est infinite virtutis quanuis subiectum sit indispositum: et forma sit nata recipere magis et minus: potest tamen eam illi subiecto imprimere in instanti: quia in instanti potest remouere dispositionem illi forme contrariam: et causare dispositionem: que requiritur ad illius forme susceptionem. Quum: ergo infundens gratiam sit infinite virtutis: non obstante quot gratia in anima possit recipere magis et minus potest eam infundere in instanti: et quoniam magis congruum et conueniens est eam in instanti infundi quam successiue: ideo semper eam infundit in instanti: et quia formatio conuersionis ad deum et detesta tion is peccati precedentium gratie infusionem: est form atimo anime cuius sunt actus: quia illos actus esse fomatos est realiter animam cuius sunt actus esse formatam quamuis sit ibi aliqua differentia secundum rationem: ideo illorum motuum forma tio est in eodem instanti in quo est gratie infusio. priuatioautem remanere non potest post forme opposite infusionem. sicut patet quod tenebra non remanet post infusionem peccati luminis: ergo in eodem instanti est remissio culpe: in quo est gratie infusio. per hoc autem quod dixi quia formatio actus: et formatio anime realiter idem sunt: non credas quod velim negare causari in actu similitudinem habitus que aliquo: modo sit eius forma: ego enim concedo quod voluntas formata icharitate actum suum qualificat aliquali similitudine ipsius charitatis: sed volo dicere quod per fornam voluntatis que est charitas per quam anima est deo accepta: ipse actus est deo acceptus magis et per prius secundum rationem intelligendi quam per similitudinem illius forme: que similitudo est in actu in eodem instanti in quo anima charitate formatur. Sienim illa similitudo esset in actu absque hoc quod charitas esset in anima: ille actus non sic esset deo acceptus quod esset meritorius de condigno.

Ad primum in oppositu dicendum quod fauit in duobus: vnum est quia motus libero ari. non est de essentia iustificationis: sed eius formatio quae est in instanti vt visum est: aliud est quia motus liberii arbicui quantum ad id quod est de essentia eius in instanti est: velle enim liberum post consiliationem actus est essentia actus libero arbitri et hoc in instanti est. etiam si precedat consiliatio in tempore.

¶ Ad secundum dicendum quod superius dictum est libro 2o et 3 quod intellectus potest simul intelligere plura: et voluntas velle: quando vnum ordinatur ad aliud: sic autem in proposito. Consideratio enim culpe et detestatio eius ordinatur ad cosiderationem dei: et conuersionem voluntatis ad deum.

¶ Ad tertium patet solutio ex iam dictis.

¶ Aliqui tamen aliter soluunt dicentes quod formarum quaedam recipiunt magis et minus et per sui maiorem vel minorem permixtionem cum suo contrario: et per maiorem vel minorem accessum ad terium: vt albedo. Quedam altero modo tantum scilicet per maiorem vel minorem accessum ad terium: vt lumen corporale et lumen spirituale: quod est gratia: quorum neutrum secum compatitur aliquid de contrario. Quedam sunt quae non recipiunt magis et minus vllo modo: prime introducuntur successiue: secunde et tertie in instanti.

¶ Sed hec solutio supponit quod deus non posset infundere gratiam successiue: eo quod natura forme hoc non patitur: quod multis dubium: et aliis falsum videtur: eo quod gratia non tantum recipit magis et minus quam tum ad sui esse in subiecto: sed etiam plus et minus in essentia sua: per hoc enim homo est magis gratus deo quia plus habet de essentia gratie eius: per quem autem modum posset augeri secundum essentiam patet per ea que primo. lib.o dicta sunt de augmento charitatis.

Qquestio. VII.

SEptimo queritur vtrum impii iustiscatio essentialius respiciat gratie infusionem quam peccatorum remissionem. Et videtur quod non: mutatio essentialius respicit terminum finalem quam initialem: quia terius initialis est terminus a quo: et terius finalis est terius ad quem: sicut dicit. Philosophus. 5 phy. mutatio essentialius respicit terium ad quem: quam terminum a quo. Sed in iustificatione impii terminus initialis est gratie infusio: et terius finalis culpe remissio: quia vt prius visum est: prior ordine nature est gratie infusio quam culpe remissio: ergo iustificatio impii essentialius respicit culpe remissionem quam gratie infusionem.

¶ Item si posset esse culpe remissio sine gratie infusione: homo sine gratie infusione iustificaretur. Sed si posset esse gratie in¬ fusio sine peccati remissione non propter hoc homo iustisicaretur: ergo essentialius dependet impii iustificatio a culpe remissione quam gratie insusione.

Contra maius est esse det amicum quam non esse eius inimicum: quia carentia intmicitie ordinatur ad praesentiam amicitie. Sed infusio gratie ponit ami. citiam: remissio culpe tollit inimicitiam: ergo principalior est in iustisicatione impii gratie infusio quam culpe remissio: sed totum essentialius respicit illam partem que in se est principalior.

Respondeo quod de essentia iustificationis impiest gratie infusio et culpe remissio: essentialius tamen respicit gratie infusionem quam cuipe remissionem: quando enim de ratione alicuius totius sunt due partes: quaerum vna est alterius causa: illa que est causa: principalior est in illo toto et essentialior illi quam illa que est effectus. Sed vt visum est superius: infusio gratie est causa remissionis culpe secundum opinionem dicentium quod realiter differunt: que est communis opinio. Et ideo principalior est in iustificatione impii et ipsi essentialior quam culpe remissio.

Ad primum in oppositum dicendum: quod in iustisicatione impii gratie infusio non est terminus a quo: quia illud quod mutatur per mutationem recedit a terio a quo: homo autem cum iustisicatur non recedit a gratie infunsione: similiter remissio culpe non est terius a quo: quia homo cum iustisicatur non recedit a culpe remissione. Sed terminus a quo in iustificatione impii est esse iniustum: et terius ad quem est esse iustum: iustificari enim est ex iniusto iustum fieri: et certum est quod ista iustisicatio essentia lius respicit iustum qui est terius ad quem. quam esse iniustum qui est terius a quo peccat: ergo argumentum in supponendo quod in iustificatione impii terius a quo esset gratie infusio: et terminus ad quem culpe remissio.

¶ Ad secundum dicendum: quod si esset culpe remissio sine gratie infusione: homodesineret esse iniustus: sed non esset iustus: quia non haberet formam iustitie. Et si posset esse gratie infusio sine culpe remissione simul posset esse homo iustus: et propter presentiam culpe esset iniustus. Unde positio non tantum est impossibilis sed etiam incompossibilis.

Questio. VIII. Octauo queritur vtrum iustificatio impiisit posterior ordine nature quam gratie infusio et culpe remissio.

¶ Respondeo: in via generationis partes ordine naturure sunt priores toto. Unde et secundum Philosophum. 5. metaph. accidens ordine nature prius est toto composito ex substantia et accidente: vt musicum musico homine. Inratione autem iustificationis impii comprehenditur gratie infusio et culpe remissio: vt iam dictum est: ita vt respectu iustificationis impii se habeant sicut partes et iustisicatio impii sicut totum: posterior ergo ordine nature in via generationis est impii iustificatio quam prime gratie in fusio et culpe remissio.

Questio. I

Nono queritur vtrum iustifica tio impii sit miraculosa. Et videtur quod sic. glo. super illud Io. 14. Maiora horum faciet. Maius est impios iustisicare quam iustos creare: sed secundum Augu id est de ciuitate. c. 5. Illud est mirablius quod est potentius. ergo magnum miraculum est impios iustificare.

¶ Item non est minus resuscitare mortuum spiritualiter quam resuscitare mortuum corporaliter: sed resuscitatio corporaliter mortui est miraculosa: ergo impii iustisicatio cum sit resuscitatio spiritualis est miraculosa.

Contra Aug. 10 de ciul. c. 12. Quicquid mirabile sit in hoc mundo: profecto minus est quam totus hic mundus. Sed quamuis creatio mundi fuerit supernaturalis: non tamen dicitur fuisse miraculosa: ergoquamuis iustificatio impiisit supernaturalis: non tamen est miraculosa.

Respondeo quod quamuis iustificatio imprii sit superna turalis: non tamen est miraculosa: vt includit argumentum ad partem secundam. De ratione enim miraculi proprie sumpti tria sunt. Unum est quod siat per actiua potentiam supernaturalis agentis: quod opere nature sit etfiquandoque sit mirabile eo quod ignoretur causa secundum Augu. 21 de ciui. c. 4. tamen miraculum non est. Aliud est quod in materia non sit aliqua dispositio nisi solum pura potentia obedientie ad hoc quod in ipsa vel de ipsa fiat illud opus quod est miraculum. Tertium est vt sit preter modum consuetum. Unde dicit Augu id est libro retracta. c. 13 quod si solita essent miracula non essent: quamuis autem non omne mirum vel mirabile sit miraculum: tamen omne miraculum et est mirabile: et est mirum: et propter ista tria dicitur quod miraculum est opus arduum preter cursum nature et insolitum: cum ergo iustificatio impii non sit insolita: et de lege communi reque ratur aliqua dispositio in adulto qui iustificatur: iustificatio impii que sit de lege communi non est miraculosa: quam uis effectiue fiat per potentiam supernaturalis agentis. Iustificatio autem impii preter legem communem que sit: si dominus iustificat adultum aliquem qui prius se non disposuit miraculosa est: quia in tali iustificatione sunt omnia illa tria que ad miraculum requiruntur.

Ad primum in oppositum dicendum: quod quamuis creatio anime sit supernaturalis: quia sit per potentiam supernaturalis agentis: tamen miraculo sa non est proprie loquendo de miraculo. Unde cum i0. de ciui. c. 12. dicit Augu. quod in miraculo quod sit per hominem maius miraculum est homo: sbi accipitur miraculum pro mirabili: cum autem dicitur quod illud est mirabilius quod est potentius: intelligendum est ceteris paribus: et preterea impium iustificare dicitur non maius esse quam iustos creare: quia sit maioris potentie. Unde glo. super illud Io. 14. Maio ra horum faciet: dicit quod etsi vtrumque sit equalis potentie: hoc id est impios iustificare est maioris misericordie.

¶ Ad secundum dicendum: quod quamuis vnum non sit minoris potentie quam aliud: quia neutrum eorum fieri potest nisi per diuinam pontentiam: tamen duo alia que requiruntur ad miraculum inueniuntur in resurrectione mortui corporaliter que non inueniuntur in resurrectione mortui spiritualiter loquendo de illa que sit de lege communi