Articulus 2

¶ Questio.

PRimo ostendo quod a deo mediantibus verbis non sit virtus sanctificandi in aqua: nihil enim recipit virtutem mediante aliquo a quo non patitur: quia recipere est quoddam pati. Sed aqua nullo modo patitur a verbis: ergo mediantibus verbis non est in aqua virtus sanctificandi.

¶ Item si virtus sanctificandi sit in aqua mediantibus verbis: hoc esset aut tanquam medium remotum: aut tanquam proximum. Non primo modo: quia si verba essent medium remotum oporteret dare inter verba et aquam medium proximum mediante quo deriuaretur predicta virtus ad aquam: quod non videmus. Nec secundo modo: quia medium proximum tangit extremum: verba autem tangunt aquam: ergo nullo modo est virtus sanctificandi in aqua mediam tibus verbis.

¶ Item quanto agens est principalius: tanto operatur immediatius: quod patet: quia deus qui est agens principalimimum immediatissime operatur in omni effectu: sed principalius agens in sanctificando sunt verba quam ablutio: ergo immediatissime operantur circa baptizatum: non ergo mediante ablutione: quod verum non esset si in ablutioue esset virtus sanctificandi a deo mediantibus verbis.

Contra. Aug. homels 8 super Ion vltra medium: et recitat Magister huius di. ca. primo. Et Gratio nus: prima. q. primo. Detrahe. Unde ista tanta virtus aquevt corpus tangat et cor abluat: nisi faciente verbo: ergo per verbum est virtus sanctificandi in aqua.

¶ Item Hu. primo libro de sacra. parte. 9. capi. 2. Accedit verbum sanctificans ad elementum et sit sacramentum. Et parum ante eodem capi. dicit quod sacramentum habet virtutem sanctificandi ex apposita vebi vel signi benedictione: ergo per verbum sanctificatur aqua: et vim habet sanctificandi.

Respondeo quod quando aliquis motor ad aliqui effectum adhibet instterum constitutum ex duabus naturis diuersis: quarum vna propinquior est motori: et malorem habens aptitudinem naturalem ad effecctum illum producendum mediante illa virtus moto ris deriuatur ad partem aliam: et est principalior in causan do effectum quam alia: sic autem est in proposito: sacramentum enim baptismi constituitur ex ablutione in aqua: et verbis que sunt diuerse nature: et sunt verba in representando propinquiora deo qui est principalis motor quam ipsa ablutio: quia ex pressius representat deum sanctificantem et anime sanctificationem quam ipsa exterior ablutio. si enim nunquam fuisset sacramentum baptismi institutum tamen inuocatio trinitatis esset aliqualis dispositio: quamuis nonper modum sacramenti ad sanctificationem illius pro quo inuocaretur: quod non sic potest dici de ablutione. Et ideo virtus dei qui motor est principalis in sanctificando: immediatius et principalius attingit verba: et mediantibus verbis ipsam exteriorem corporis ablutionem: et sunt verba principaliora in sanctificando quam ipsa exterior ablutio: quamuis sine ea nullum possent habere per modum sacramenti sanctificationis effectum.

¶ Ad primum in oppositum dicendum: quod secundum illos qui ponunt in sacramento virtutem per quam efficiunt in anima aliquam dispositionem ad gratiam posset dici quod extendendo nomen passionis ad omnem re ceptionem: aqua patitur a deo mediantibus verbis: secundum autem aliam opinionem non oportet dicere quod aqua aliquid recipiat: sicut nec nummus aliquid recipit cum statui tur precium.

¶ Ad 2m dicendum: quod verba secundum aliquos non sunt medium proximum mediante quo virtus sanctificandi deriuatur ad ablutionem: sed intentio bapti3antis: que verba intentionaliter vnit ablutioni: nec oportet quod ipsum medium siue sint verba siue intentio realiter vnia tur ablutioni ad hoc quod ipsa virtus sanctificandi deriueiad ablutionem: sufficit enim vnio intentionalis.

¶ Ad 3m dicendum quod maior non est vniuersaliter vera: quamuis veritatem habeat de agente quod est deus qui sicut est agens primum: ita est vnicuique rei immediatissimum.

¶ Uel potest dici quod non sequitur quod si verba non operentur immediate dispositionem ad sanctificandum quod non operantur mediante ablutione. Deus enim immediate operatur in omni actione. Et tamen in multis operationibus operatur creatura mediante.

¶ Questio II SEcundo queritur vtrum ordinatio ad sanctificandum sit forma baptismi. Et videtur quod non: quia vnius sacramenti non est nisi vna forma: sed verba rount forma baptismi: non ergo est ordinatio ad sanctificandum.

¶ Item forma plus habet de esse quam materia. Sed ordinatio ad sanctificandum cum sit relatio minus habet de esse quam ablutio et verba: ergo non est baptismi forma.

¶ Item vnius sacramenti non est nisi vna forma: quia vni tas rei est per formam. Sed ordinatio in verbis ad sanctificandum alia est ab illa que est in ablutione: ergo ordinatio ad sanctificandum non est sacramenti forma: quia cum non sit ratio quare vna predictarum ordinationum magis sit forma sacramenti quam alia oporteret quod ille due essent forme: et sic baptismi esset duplex forma.

Contra. omnis forma siue naturalis siue artificialis est in sua materia. Sed verba non sunt in ablutione: nec econuerso: ergo neutrum est alterius forma Sed non est dare aliud quod possit habere rationem forme nisi ordinatio ad sanctificandum: ergo talis ordinatio est baptismi forma.

¶ Item sic videtur se habere in sacramento baptismi ordinatio ad sanctificandum: sicut in dictione ordinatio ad significadum. Sed ordinatio ad significandum est dictionis forma: et vox eius materia: ergo similiter in sacramento baptismi ordinatio ad sanctificandum est eius forma: et ablutio et verba sunt materia.

Respondeo quod baptismus potest accipi pro ipia ablutione et verbis secundum se: et absolute: vel pro ipsis: et sub illa ratione qua sunt baptismi sacramentum.

¶ Primo modo ordinatio ad sanctificandum non est essentialis forma baptismi: sed accidentalis: accidit enim ablutioni et verbis quod ordinentur ad sanctificandum.

¶ Secundo modo dicendum: quod si accipiatur forma pro parte principaliori totius integralis: secundum quem modum dicitur tectum esse forma domus: sic ista verba. Ego baptizo te etc. sunt forma sacramenti baptismi: quia cum inte gratur ex ablutione et verbis: verba sunt pars principalior quam ablutio vt videri potest in questione precedenti. Si autem accipinatur forma pro eo quod primo resultat ex vnione partium integrantium: secundum quem modum dicimus esse formam domus id quod primo resultat ex ordinata coniunctione sun¬ damenti parietis et tecti: sic verba non sunt forma sacramenti baptismi: sed ablutio et verba materia sunt respectu forme predicte: sicut fundamentum paries et tectum sunt materia forme domus: sed hoc modo forma baptismi conpletiua et vltima ad quam refertur seu ordinatur ad significandum est ordinatio ad significandum: ex vnione enim ablutionis et verborum et virtute institutionis baptismi resultat quedam ordinatio ad specialem significandi modum: que est in composito ex ablutione et verbis sicut in subiecto: que quamuis accidat ablutioni et verbis inquantum sunt res tales: tamen est de eorum ratione inquantum sunt baptismi sacramentum: sicut quamuis isti voci que est: panis: accidat significatio: tamen est de eius ratione inquantum sacramentum est nomen: de ratione enim nominis est significatio: non accipitur autem hic ordinatio pro ordinantis actione: nec pro ordinatis passione: sed pro virtute qua baptismus dispositiue sanctificat: seu pro eius ordinatione ad sanctificandum.

Ad primum in oppositum solutio ex dictis in questione.

¶ Ad secundum dicendum: quod maior non est vera de forma artificialium: plus enim habet de esse aurum quam eius figura: per quam est statua.

¶ Ad tertium dicendum: quod sicut ad integritatem materie baptismi requiruntur verba et ablutio: ita ad inte gritatem forme requiruntur ille due ordinationes per intentionem vnite.

¶ Uel potest dici quod vna ordinatur ad aliam: et ideo ex illis potest constitui vna forma: sic videmus quod ideo patet et mater sunt vnum generationis principium: quia illud quod est ex parte matris ordinatur ad illud quod est ex parte patris.

¶ Ad argumenta ad partem aliam patet quid dicendum ex dictis in corpore questionis.

¶ Questio.

Tertio queritur vtrum in his verbis. Ego baptizo te in nomine patris et filii et spiritus sancti: ita consistat forma baptismi precise quod non liceat aliquid substrahere vel addere: seu per quencunque alium modum immutare. Et videtur quod non: quia baptizando principalior est deus quam minister. Sed non exprimitur ipse deus sicut baptizans: ergo nec necessarium est exprimere ministri personam.

¶ Item in verbo prime persone intelligitur hoc pronomen ego: sed baptizo est verbum prime persone: ergo licitum est subtrahere hoc pronomen ego.

¶ Item christus tradens discipulis formam baptismi. Mat th. vltimo non expressit personam ministri: ergo quic quid spectat ad significandum ministri personam licet a forma predicta subtrahere.

¶ Item superfluum est dirigere verba ad non intelligentem. Sed puer qui baptizatur non intelligit: ergo a predicta forma licitum est remouere hoc pronomen te.

¶ Item Ambrosius primo libro de spiritu sancto: capi. 3. et recitat magister in littera huius distin. capi. 3. Si fide ministerium trinitatis teneatur: et vna persona tantum nominetur plenum est sacramentum: ergo licitum est de forma predicta subtrahere verba significantia filium et spiritum sanctum.

¶ Item verbum sanctum non minuit virtutem alterius verbi sancti: ergo predictis verbis licitum est addere aliqua verba sancta: vtpote. Et in honore beate Marie virginis et omnium sauctorum.

¶ Item interpositio non mutat verborum substantiam: nec ergo virtutem: ergo circa verba predicta licet facere intetpositionis mutationem.

¶ Item idem significatur per genitorem et genitum: sicut per petrem et filium: ergo loco patris et filii licitum est dicere genitoris et geniti: licitum est ergo circa predictam for¬ mam aliquid mutare ponendo vnum verbum pro altio

¶ Item greci verum conferunt baptismum: et tamen loco istorum verborum baptio te: dicunt bapti: etur seruus ehristi: ergo licitum est aliquid immutare ponendo verba pro verbis.

¶ Item de consecra. distin. 4. Romanus a quodam: dicit Nicolaus papa de baptizatis a quodam iudeo: quod si in nomine trinitatis: vel tantum in nomine christi baptizati sunt non debent reb aptizari: ergo pro istis verbis patris et filii spiritus sancti: licitum est ponere nomen trinitatis vel christi.

¶ Item de confecta. distinctione. 4. Rettulerunt dicit Sacharias papa de sacerdote: qui propter imperitiam latine lingue dixit. Ego baptizo te in nomine patria et fimilia et spiritus sancta: quod sinon intendebat errorem introducere: verum contulit baptismum: ergo licet in forma baptismi aliquid immutare per verborum corruptionem.

¶ Item secundum philosophum 2o Perihermenias. Nomina et verba transposita idem significant. Sed eadem signisicatione manente manet eadem verborum virtus: ergo licitum est facere mutationem in verbis predictis ea transponendo.

Contra extra de baptismo et eius effectu capi. primo. Si quis puerum ter in aqua immerse rit in nomine patris et filii et spiritus sancti: et non dixerit. Ego baptizo te in nomine patris et filii et spiritus sancti: non est puer baptizatus: ergo hec forma baptismi est de necessitate seruanda. Ego baptizo te in nomine patris et filii et spiritus sancti.

Respondeo quod circa verba praedicta sex modis potest fieri mutatio scilicet subtrahendo a addendo: interponendo: verbum pro verbo ponendo: verba corrumpendo: et verba transponendo: nullo predictorum modorum licitum est baptizanti facere scienter et voluntarie mutationem circa verba predicta: quocunque enim predictorum modorm faciat baptizans mutationem circa predicta verba peccat: et nulli licet aliquid facere cum peccato. Sed quolibet predictorum modorum potest fieri taliter mutatioquod non tollitur sacramenti virtus: et taliter quod virtus sacramenti non remanet.

¶ Quod primo declarandum est in subtractione.

¶ Secundo in additione.

¶ Tertio in interpositione.

¶ Quarto in verbi pro verbo positione.

¶ Quinto in verborum corruptione.

¶ Sexto in verborum transpositione. Quantum ad primum sciendum est quod si subtrahitur aliquid de esse forme non remanet virtus baptismi. Et quia tota ista pars. In nomine patris: et filii et spiritus sancti: per quam exprimitur principalis baptizans: et sanctificatur elementum: est de esse forme: ideo si de hoc subtrahatur aliquid non remanet virtus baptismi. In illa autem parte forme que est. Ego baptizo te: sunt aliqua pertmentia ad essentiam forme scilicet expressio actus baptizandi: et persone baptizate: eo quod ad illam terminatur baptizandi actus. Unde si aliquod predictorum subtrahatur non remanet virtus baptismi: expressio autem ministri non videtur esse de essentia forme quam christus tradidit in baptismi institutione: quia a ministro baptismus non habet virtutem. Unde greci personam miuistri non exprimunt: et tamen vere baptizant

¶ Sed auctoritate ecclesie exprimimus in baptizando ministri personam ad maiorem expressionem. Unde si baptizans eam non exprimeret non propter hoc tolleretur virtus baptismi: sed grauiter peccaret: quia institutio ecclesie obligat baptizantem.

Quantum ad secuindum sciendum quod circa huius consideranda sunt duo: vnum ex parte addentis: aliud ex patte additi: si enim etaddens illud quod addit intendat esse de essentia for¬ me volens baptizare in alia forma quam baptizat Ecclesia tollitur virtus baptismi: quia ad hoc quot remaneat baptismi virtus requiritur quod baptizans intendat facere quod facit ecclesis vt inferius in eadem di. patebit. Si etiam illud quod additur est corruptiuum forme non remanet virtus baptismi: vt si postquam dictum est. Et spiritus sancti: addatur hec determinatio creati vel minoris quam pater. et fi. Si autem addens non intendat mprtare ritum vel formam ecclesie: et illud quod addit non est corruptiuum forme non tollitur per hoc virtus baptismi. Unde si baptizans terminata forma qua vtitur ecclesia superaddat istud. Et beata Uirgo adiuuet te: vel aliquid consimile: vel si in principio forme addat nomen proprium post hoc pronomen Ego. dicendo. Ego Ioannes bapto tem nomine patris et filii et spiritus sancti non tollitur virtus baptismi. Quantum ad tertium sciendum quot cum ac tus baptizandi sit actus vnus si siat interpretatio talis que corrumpat vnitatem actus: et maxime si corrumpat continuitatem intentionis baptizantis: non remanet virtus baptismi. Unde si bapti3ans postquam dixit. Ego. baptizo te in nomine patris: inter ponat vnam longam narrationem: vel vadat ad faciendum aliquod negocium: et postea reuertens dicat et filii et spiritus sancti: non est puer baptizatus. Si autem interpositio sit modica: ita scilicet quot non discontinuet intentionem baptizantis neque actum: secundum vsum communem et interpositum non sit forme corruptiuum non propter hoc impeditur virtus baptismi. Unde si baptzans postquam incepit actum tusciat vel dicat: taceatis: vel aliquod simile: et postea perficiat: non propter hoc impeditur virtus baptismi. Quantum ad quartum sciendum quot si accipiatur verbuum pro sua materia que est vox: ponere verbum pro verbo non impedit virtutem baptismi: quia in qualibet lingua licitum est baptiaare: quamuis male faceret latinus si baptizaret in lingua greca vel hebrea: nisi aliquo casu imperitiam lingue latine incurrisset: et in aliis linguis esset peritus. Si autem accipiatur verbum pro sua materia et forma simul. Uel pro sua forma tantum: quum forma verbi sit significatio: ponere verbum pro verbo essente de essentia forme impedit virtutem baptismi: quia talis mutatio eorrumpit formam. Quantum ad quintum sciendum quot si corruptio verborum sit talis quod non remaneat eadem significatio: nec secundum institutionem prime impositionis: nec secundum accommodationem vsus impedi tur virtus baptismi. Si autem sit talis quod quamuis non remaneat significatio secundum institutionem impositionis prime: et remaneat secundum accommodationem vsus: tunc si non fiat talis corruptio ex malitia: vel ex derisione: sed propter imperitiam illius lingue in qua baptizat: vel propter aliquod impedimentum lingue: non propter hoc impeditur virtus baptismi. Quantum ad eum sciendum quod si fat talis transpositio que mutet sensum orationis: quem habet ex vi ordinis verborum impeditur virtus baptismi: vt si dicatur. Ego patris et filii baptizo te in nomine spiritus sancti: quia ex vi istius ordinis verborum sensus est. Ego qui sum patris et filii etc. et hoc quod dico. In nomine: non accipitur nisi respectu spiritus sancti. Et si dica tur. Ego baptizo te in nomine patris et cetera: quia ex vi verborum non est sensus quod ego baptizem te: sed aliquid in te per nomen patris etc. Si autem transpositio non mutat significationem orationis: et quam habet ex vi ordinis verborum: tunc dico quod si nonn fiat exr malicfa: sed ex ignorantia non impeditur virtus baptismi. Si autem fiat ex malitia impeditur baptismi virtus propter defectum intentionis in baptizante: qui formam Ecclefie intendit mutare.

Ad primum in oppositum dicendum: quod ipse deus qui est principaliter baptigans exprimitur cum dicirur. In nomine patiis et filii: et spiritus sancti.

¶ Ad secundum dicendum quod quamuis hoc pronomen Ego intelligatur in hoc verbo baptio: tamen ecclesia ordinauit quod exprimeretur ad euidentius ostendendum determinationem intentionis baptrzan. tis vnde in eius expressione non est nugatio: quia non est inutilis: et quia expressum non amplius intelligitur in verbo: sicut nec uasus in simo cum dicitur nasus simus.

¶ Ad tertium dicendum quot non plus concludit nisi quot expressio ministri non est de essentia forme quam determinat christus in baptismi institutione: tamen christus expressit personas ministrorum in hoc quod eis loquebatur in secunda persona: tunc tamen baptismum non instituit: sed precepit eis quod baptizarent secundum formam prius institutam.

¶ Ad quartum dicendum quum dicitur quod superfluum est dirigere verba ad non intelligentem: dico quod non est verum de verbis que non tantum sunt significatiua: sed etiam causatiua: cuiusmodi sunt verba in quibus consistit forma baptismi.

¶ Ad quintum dicendum: quod illud verbum Amb rodeber intelligi in casu necessitatis: vt si post nominatio. nem patris moreretur puer ante subiunctionem filii et spiritus sancti: pie credendum est quod deus suppleret: vnde talis debet in cymiterio sepeliri: si autem antequam omnia verba complerentur impediretur baptizans ita vt complere non posset: puer iterum esset baptizandus presupposita hac conditione: si tu non es baptizatus.

¶ Ad sextum et septimum patet quid dici debeat per predicta in corpore questionis.

¶ Ad octauum dicendum: quod per nomen patris: et nomen filii significantur ipse persone principaliter: per genitorem autem et genitum significantur principaliter notionales actus. Et ideo si pretermissis patre et filio diceretur. In nomine genitoris et geniti: non esset baptismus.

¶ Ad nonum dicendum: quod expressio persone ministri non est de essentia forme: quam tradidit christus in baptismi institutione: vt superius habitum est: quamuis autem expressio actus baptizandi et persone que baptizatur sint de essentia forme: non tamen modus exprimendi: vnde greci personam que baptizatur exprimunt in tertia persi na et in nominatiuo casu. Nos autem in secunda persona et in casu accusatiuo: et actum baptizandi exprimunt per modum coniuntiuum vel optatiuum: et in tertia persona. Nos autem per modum indicatiuum et in prima persona: et quamuis rationem habeant congruam quare sic exprimunt: nos tamen nostri modi exprimendi habemus rationem conuenientiorem: personam enim ministri non exprimunt ad excludendum errorem illorum qui attribuebant efficaciam baptismi ministro: de quo habetur prima Cor3. Actum autem baptizandi exprimunt modo superius dicto ad significandum quod efficatia baptismi desideratur et expectatur a deo: ex quo patet ratio quare persona que baptizatur ab eis exprimitur modo superius dicto: nos autem personam ministri exprimimus ad hoc vt sit significatio forme euidentior et completior: et octum baptizandi modo indicatiuo ad significandum quod per verba efficitur quod significant: et est etiam noster modus exprimendi tutior: quia traditus est nobis a sancta roma na ecclesia: pro qua orauit christus vt non deficiat fides eius: eum dixit. Petro. Ego pro te rogaui vt non deficiat fides tua: vt habetur Luce. 22.

¶ Ad iomenm dicendum: quod illa auctoritas sic debet intelligi quod exprimatur trinitas: non hoc nomine quod est trinitas sed nomibus exprimentibus personas quae sunt in trinitate: et illud quod dicitur. In nomine christi: referri debet ad statum primitiue ecclesie: in quo de speciali consilio scilicet sancti baptizabant discipuli in nomine christi: vt eius nomen in maiori haberetur reuerentia. Ul potest dici: quod in nominie christi intelligitur vnctus et vngens: et a quo vngitur: et ita tota trinitas: et ideo propter dubium vtrum esset baptizatus vel non: qui in nominie christi baptizaretur: dicit papa quod non esset rebaptizandus: quod est intelligendum absolute: quia si modo sic aliquis baptizaretur deberet rebaptizari sub conditione.

¶ Ad 11m patet quid dicendum est ex dictis in corpore quaestionis.

¶ Ad vltimum dicendum: quod illud verbum philosophi intelligendum est de nomine substantiuo et adiectiuo suo: vnde ponit ibidem exemplum: dicens quod idem significat homo albus: et albus homo: ita est dici potest de verbo et suo adiectiuo quod natum est astencedere et sequi verbum: idem enim significat currit bene et bene currit: accipiendo enim verbum vniuersaliter pro quacumque transpositione dictionum in oratione non esset verum: quia aliquando transpositio significat sensum contrarium: exemplum. Surrexit non est hic. Si enim transponendo dicas. Hic est non surrexit: est significatio contraria significationi prime.