Quaestio 6 (10)

COMMENTARIUS.

(a) Decimo quierit Doctor: An Angelus possit movere seipsum de loco ad locum, id est, an in Angelo sit aliqua virtus activa, quae sit principium formale sui motus localis, sive qua possit movere seipsum motu locali, ita quod. idem Angelus numero sit receptivas motus localis et productivus ejusdem motus ia seipso.

Primo arguit probando quod nihil possit movere se, quia tunc idem respectu ejusdem esset simul in actu et in potentia, quia movens, ut movens est in actu, quia omne agens agit in quantum est in actu, ut patet a Philosopho 2. Physic. text. com. 31.

Reliqua patent.

COMMENTARIUS.

(a) Concedo. Hic Doctor respondet ad quaesitum affirmative, scilicet quod Angelus potest movere seipsum. Et ratio stat in hoc: Si de quo minus videtur; ergo et de quo magis. Sed multa imperfectiora Angelo habent potentiam activam respectu multorum, ad quae sunt in potentia passiva, patet, quia animata, quae sunt in potentia passiva ad debitam quantitatem, habent potentiam activam respectu illius, et magis hoc patebit n quarto, distinct. 4. q. 4. Tum, quia gravia sunt in potentia passiva et receptiva ad ubi deorsum,et levia ad ubi sursum, et habent potentiam activam respectu sui motus localis ad hujus- modi ubi. Tum, quia animalia sunt in potentia passiva ad operationes sensitivas,et habent potentiam activam respectu illarum saltem partialem, ut supra patuit 7n primo, dist. 3. q. 1, et patet etiam in quodlib. q. 15. vide ibi. Cum ergo in Angelo sit potentia passiva sive receptiva ad aliud et aliud ubi, ut clare patuit supra quest. 6. praesentis dist. sequitur a fortiori,qu od magis habebit potentiam activam respectu motus localis, sic quod talis potentia activa sit principium formale, movendo Angelum ad ubi et quiescendo in illo; hoc enim est perfectionis in natura, quae est in potentia passiva ad aliquid, quod respectu illius habeat potentiam activam.

(b) Et si dicatur, quod hoc convenit tantum entibus imperfectioribus, scilicet quod entia imperfectiora, quae sunt in potentia passiva ad operationes, habeant potentiam activam respectu illarum, paiet de animalibus, quia sunt composita, ideo possunt dividi sic, quod secundum unam partem sit movens, et secundum aliam sit mobile, puta, quia anima est principium activum movendi corpus, et corpus est in potentia passiva ad hujusmodi motum.

(c) Et quod assumptum est de gravibus et levibus, etc. Hic videtur respondere ad illud de gravibus, etc. et dicit quod videtur contra Philosophum 8. Physic. text. com. 29. et 30. ubi videtur assignare quatuor rationes, quod gravia et levia non possunt movere se.

Quod autem esset intentio Aristotelis patet ubi supra, incipiendo a text. 98 usque ad 30. inclusive, ubi sic ait in text. 98. circa finem: Eorum enim quae moventur ab alio, haec quidem extra naturam posuimus moveri, alia autem relinquuntur contra poni, quia natura; haec autem sunt, supple naturalia, quae dubitationem afferunt a quo moventur, ut levia et gravia, hec enim in oppositos locos violentia moventur. In proprios autem leve quidem sursum, grave autem deorsum natura, etc. Et post immediate sequitur in text. 99. qui inclpit: A quo autem non adhuc manifestum, sicut cum moveantur extra naturam, id est, quod levia et gravia,cum moveantur secundum naturam, non est ita manifestum a quo moveantur, sicut cum moventur contra naturam ab agente extrinseco. Et sequitur: Et namque ipsa, supple gravia et levia, «a seipsis dicere impossibile est; et haec est prima ratio Aristotelis, quia ipsa gravia et levia non videntur posse moveri a seipsis, cum hoc sit proprium animatorum, ut patet per Philosophum, ubi supra: animalis, inquit, hoc etiam et animatorum proprium; et ibi Commentator dicit, quod ideo animalia moventur a seipsis, id est, a principio intrinseco, quia non indigent a causa extrinseca, quemadmodum corpora simplicia.

Secunda ratio est. ubi supra, fext com. 29. quia ista corpora simplicia se sistere non possunt, cum hoc sit proprium animatorum: Facere, inquit, stare posse ipsa secundwm seipsa, supple est proprium animalis. Et ibi Commentator: Si, inquit, /gnis esset causa in se, per quam posset. moveri sine indigentia causa exIrinsece, tunc per istam causam posset quiescere sine indigentia causc extrinsece. Res enim, inquam, est causa, qua polest moveri sine indigentia causae ertrinsect, sicut animal in quo est anima, per illam potest quiescere: hiec ille. Constat autem, quod cum ignis movetur sursum, non habet in potestate sua posse quiescere, antequam deveniat ad centrum.

Tertia ratio patet text. com. 29. scilicet quia talia corpora non possunt movere seipsa, quia nec motibus diversis. E ideo, inquit, s; ascensus ad superius est ab ipso igne, manifestum est quod descensus ignis etiam ad inferius est ex ipso igne, et dicere etiam, quod. res quae moventur ex seuno motu tantum moventur, non est de ratione si movent, id est, quod de ratione eorum, qui possunt movere se, est quod etiam possint movere se motibus diversis sive oppositis, ut patet de animalibus.

Quarta ratio ponitur tezt. com. 30. ubi sic habetur: Amplius quomodo contingit continuum aliquod, et ipsum seipsum movere, secundum enim quod unum est continum, non actu. secimdum hoc impossibile est, sed. secundum quod. dividitur, sic hoc quidem aptum natum est facere, illud autem pati, neque igitur horum ullum ipsum seipsum movet, etc. Et ibi Commentator: Et illa, inquit, quae moventur per principia in eis, necesse est ut dividantur secundum definitionem in motorem et motum, et ut non sint idem secundum definitionem et. essentiam; motor enim debet esse distinctus a moto, aut secundum definitionem et esse insimul, sicut illa. quae moventur ab extrinseco, aut secundum definitionem tantum, sicut est dispositio in habentibus animas ;: anima enim, quae est motor in. eis, distinguitur a corpore, ut. est motum secundum definitionem, licet. non distinguitur secundum esse, scilicet quod impossibile est animam esse sine corpore. Et quia. corpora simplicia sunt. una. secundum definitionem, et unum eorum potest. dividi in motorem et motum, necesse est ut non sint mola ex se nisi esset possibile, ut motor esset ipsum motum, Si. igitur. aliquis dicerit, quod sunt. corpora simplicia composita er maleria et. forma, quorum utrumque. est distinctum secundum definitionem a reliquo, dicimus ad hoc quod prima maleria non est existens. in actu, et illud quod movetur ex se debet dividi in motorem et motum in. actu, quoniam illud quod est in potentia neque movetur neque movet. Si igitur lapis vel grave movetur ex se, contingeret ut esset movens, et motum eodem modo secundum formam, quam non est existens in. actu nisi secundum formam, quod, est ampossibile. Hec ille.

(d) Primo ostendo oppositum per auctoritates. Hic Doctor intendit probare auctoritatibus et rationibus, quod gravia et levia, et multa alia corpora simplicia possint movere, sic quod grave habet principium intrinsecum causativum sui motus localis, et ipsum grave est receptivum hujusmodi motus. Et primo auctoritate — Philosophi 8. Physicorum: Quoniam; inquit, potentia esse, multipliciter dicitur, haec autem causa est, non esse manifestum a quo. hujusmodi, scilicet. gravia et levia moventur, ut ignis sursum, terra deorsum. Deinde distinguit potentiam ad. actum primum et ad. actum secundum, ut patet. de potentia ad. scientiam et considerationem. Potentia enim ad scientiam sive ad habitum scientice, dicitur potentia ad actum primum, et potentia ad actualem considerationem, dicitur potentia ad actum secundum. Sequitur: £t applicando ad propositum, etc.

Nota, quod potentia ad actum primum communiter dicitur potentia essentialis, sive potentia remota, quia talis potentia est ad formam, quae est ratio formalis agendi, et principium productivum actus secundi; ut autem est sub tali forma sive actu primo, tunc est in potentia accidentali, sive propinqua ad actionem, sive ad actum secundum, et sic ignis est in potentia essentiali, ut fiat frigidus, id est, quod materia, quia est sub forma substantiali ienis, est in potentia essentiali ad formam substantialem aquee, quie est principium formale infrigidandi, et ut actu est sub tali forma, est in potentia accidentali sive propinqua ad actum secundum, quod est infrigidare. Sequitur:

Ita etiam dicit ipse de gravi, etc. Et vult dicere in sententia, quod quando aer, qui formaliter est levis, cum habeat in se levitatem, causatur ex aqua, quae formaliter est gravis, tunc ex gravi fit leve, et est similiter, ut prius de igne, nam materia dicitur in potentia essentiali ad levitatem, quae est principium producetivum motus sursum. Et dicitur in potentia accidentali ad alicubi esse, ut cum aer agit in aquam, expellendo formam substantialem aquae et formam levitatis introducendo scilicet formam substantialem aeris, ad quam concomitatur levitas, sic talis materia aque dicitur esse in potentia essentiali ad esse sursum, sive in potentia remota; at vero actu est sub forma aeris, et per consequens sub forma levitatis est in potentia propinqua adesse sursum. Sequitur: Actus autem levis est alicubi esse, etc. id est, quod leve non statim sit sursum, prohibetur dum est in contrarium, id est, deorsum, nam ut leve est deorsum, prohibetur ne statim sit sursum, et sic patet quomodo leve habet in se principium sui motus. Sequitur: Unde nihil valet exponere, quod cum sit in. actu leve est actu leve, ita quod levis est ascendere, id est, quod cum materia aquae est sub forma aeris et sub forma levis, tunc actu levis est, et ut levis est, ascendit.

Contra hoc arguit Doctor, quia si ista opinio intelligit quod aer ut actu levis est, statim ascendit per principium sibi intrinsecum, et sic opinio verum dicit. Si autem sic intelligit, quod actu levis est, et leve naturaliter inclinatur ad esse sursum, sed non potest esse sursum a3 principio intrinseco, sed ab agente extrinseco; hoc est manifeste falsum, cum dicit Aristoteles ubi supra, quod mox operabitur, nisi probibeatur; prohibetur autem a potentia violenta, ut exponit Commentator. Et dicit Doctor quod tale prohiberi non potest intelligi de actu primo levis, quia actus levis non potest prohiberi vel impediri, sicut etiam ignis, ut est sub calore, non prohibetur quin sit sub actu primo; potest tamen prohiberine calefaciat; sic est. de levi, quod sj ponatur deorsum non potest prohiberi quoad actum primum, patet, quia non quocumque loco sit, semper habet levitatem, qua est principium formale productivum motus sursum. Potest tamen prohiberi quoad actum secundum, quia dum detinetur deorsum violenter, tunc prohibetur ascensus ejus. Si igitur Aristoteles vult, quod cum mox fuerit leve, statim est sursum nisi prohibeatur, sequitur quod leve habeat principium intrinsceum sui motus.

(e) Idem etiam quarto Physicorum etc. secundum autem durum et molle passiva. Unde /eri. 85. sic dicit: Duo enim sunt in utroque denso et raro, grave enim et durum densa videntur esse; contrarium vero rara, leveque molle. Et post sequitur in text. 86. circa finem: Densum, inquit, et rarum secundum hanc contrarietatem notus, scilicet. sursum et deorsum activa sunt, secundum autem durum et inolle passiva, et. non passibilis receptiva, et non loci mulationis, sed alterationis magis. Haec ille. Et licet Commentator videtur exponere sic, quod corpora non recipiunt transtationem, nisi hoc modo contrarietatis, scilicet secundum raritatem et densitatem, tamen ubi habentur verba expressa Philosophi, magis videtur dici consequenter ad ea, quam extorquere ea. Dicit Commentator parum infra sic: Durities vero et mollities non sunt causa transtationis, sicut densum et rarum, sed sunt causa facilitatis et difficultatis. transtationis, quoniam si corpus in quo est transtatio, fuerit molle, transtatio erit facilis in ea, sicut in aere, et cum fuerit durum, erit difficilis aut impossibilis, sicut in terra. Et parum post: Et non sunt cause transtationis in loco, sicut. sunt leve el grave, sed sunt causae transtationis proprie, et intendit, ut multis videtur, quod molle est causa passionis, et durum actionis, molle enim est passivum, et durum activum: h:ec ille.

(f) Et si objicias, quia secundo de Generatione tert. comment. 8. Horum inquit, grave et leve, neque activa, neque passiva, non enim in faciendo aliquid aliud, neque in patiendo ab alio dicuntur: hiec ille.

Respondeo. Dicit Doctor hic, quod entia naturalia secundum grave et leve sunt activa. Et cum dicit Aristoteles quod non sunt activa, dicit — Doctor quod Aristoteles intendit de actione, sive de motu ad formam; et verum est, quod gravitas non est ratio formalis producendi formam absolutam in aliquo, et. similiter levitas. Nec etiam gravitas et levitas sunt rationes formales disponendi aliquod subjectum ad formam substantialem, sicut caliditas in igne est ratio formalis disponendi lignum, ut materia ipsius sit susceptibilis forme substantialis ignis, nec similiter sunt passiva, quia gravitas inaqua non est ratio formalis, quare aqua patiamur ab igne, licet bene frigiditas, quae contrariatur caliditati. Non autem negat Aristoteles, quod gravitas et levitas sunt. principia agendi respectu motus, et hoc modo possunt dici principia activa et passiva motus. Etsic patet, quomodo aliter loquitur Aristoteles de prin- cipio passivo et activo, gravis et levis, in secundo de Generatione, et aliter. loquitur in octavo Physicorum text. comment. 86. Expono tamen litteram istam, cum dicit: Respondeo et dico,quod. contradiceret sibi ipsi. Nam in 8. Physic. dicit quod licet grave et leve non sint activa, sed tantum passiva, ut supra patuit a textu 98. usque ad. textum. 30. inclusive, et in secundo de Generatione, text. ubi supra dicit, quod non sunt neque activa, neque passiva; et probatio sua patet ibi, cum dicit: oportet autem activa invicem, et passiva esse elementa, miscentur enim et transmutantur ad invicem: haec ille.

(g) Aliter igitur loquitur ipse de actione in 8. Physic. etc. In libro autem de Generatione. text. 8. Calidum, inquit, et frigidum, humidum et siccum, haec quidem, quia activa sunt, haec autem, quia passiva dicuntur: haec ille.

Et addit Doctor quod hoc est verum de actione univoca, quia agens et patiens sunt in principio acquivoca, et in fine univoca, patet, nam ignis et aqua, quae sunt contraria in principio actionis dicuntur aequivoca,et in fine univoca, quod sic declaro: Cum enim ignis agit in aquam, in principio actionis materia ignis est sub forma ignis, et materia aqua adhuc est sub forma aquae, quae formaliter differunt specie, et sic semper ignis et aqua in principio actionis sunt acquivoca. Dum autem ignis in fine actionis expellit formam aqua, et in materia ipsius introducit formam ignis, tunc materia aquae fit sub forma ignis, quae est ejusdem speciei specialissimze cum forma ignis agentis; et sic ignis productus compositus ex forma ignis, et materia quae prius erat sub forma aqui, est ejusdem speciei specialissim:ze cum igne producente.

(h) Similiter in actione aequivoca simi- le est agens producto secundum formam similitudine aequivoca, quod sic debet intelligi, quod est aliquod agens et passum, quae sunt semper aequivoca tam in principio actionis quam in fine, id est, quod materia passi, licet amittat formam priorem, semper tamen fit sub forma alterius speciei a forma agentis. Exemplum de Sole, quando agit in aliquam materiam, puta existentem sub forma vermis, expellit in fine actionis formam vermis, et generat ibi formam musca, qua non est ejusdem speciei cum Sole; est igitur tale agens simile passo in fine actionis similitudine aequivoca sive virtuali, de qua dictum est supra in primo, distinct. 3. q. 8.

Sequitur: Sicut ipse concedit ibi in primo de Generatione, vide text. Nam sanitas dicitur tantum aequivoce de medicina a et corpore sano, quia de medicina tanquam de signo sanitatis, et de corpore sano tanquam de subjecto sanitatis.

Sequitur: Hoc autem modo negat in 9. de Generatione, cum dicit: Horum autem grave quidem et leve, neque activa neque passiva, non enim in faciendo aliud, neque in patiendo ab alio dicuntur, oportet autem activa invicem, et passiva esse elementa.

Sequitur: Et ideo non sunt principia producendi aliquid secundum formam aliquam, scilicet absolutam, ut ibidem loquitur de principio patiendi ab aliquo agente correspondente tali actioni, quia non sunt principia recipiendi formam absolutam ab aliquo agente.

Sequitur: Sunt tamen principia activa aliquo modo respectu motus localis ad ubi, et aliquo modo passiva respectu ejusdem, id est, quod grave habet in se rationem formalem agendi, puta gravitatem, et rationem formalem patiendi, puta formam talis compositi, sive aliquid aliud, et sic patet ista littera.

(1) Ad hoc etiam potest adduci auctoritas Comment. 3. Celi et Mundi. com. 98. circa finem. Et quia, inquit, motor essentia - liter distinguitur a moto, sicut in. animalibus; motor enim in eis est alius a imoto, cum motor sit animal, et motum sif corpus; in. corporibus autem simplicibus idem est motor secundum spem et motum, sed. diflerunt. secundum modum, lapis enim movel se inquantum est gravis in actu, et movetur inquantum est. potentia inferius; invenitur enim uno modo in actu, et alio modo in potentia, et causa est hec, quia componitur ex materia et forma; forma igitur ejus movet inquanlum est forma, et movetur. secundum quod. est in. materia, non enim est in potentia ad. inferius, nisi secundum quod est in maleria. Hxc ille. Et patet ex isto textu quomodo accipit corpora simplicia, quia accipit corpora simplicia, quae sunt uniformia in toto et in partibus.

Sequitur: Sed de hoc videtur varie loqui, quia in commento supradicto videtur velle, quod lapis moveat se per accidens pellendo medium, sicut nauta movet se movendo navem, in qua existit; et parum infra: lapis, inquit, non est per se motus essentialiter, sed assimilatur ei quod movetur per se, ideo indiget in suo motu motore extrinseco, etc. hoc idem in octavo Physicorum, commento 32.

(K) Ad istam conclusionem sunt rationes. In ista littera Doctor intendit probare rationibus, quod gravia et levia possunt movere se. Prima talis est, omnis effectus quando in actu causatur, habet causam in actu, ut patet 2. P/ ysic. tert. com. 3i. Differunt, inquit, in tantum quod. operantes quidem, et singulures simul sunt, et non sunt, et. quarum sunt cause, sicut hic medicus, cum hoc qui fit sanus, et hic cedificator cum « edificato, quae autem sunt. secundum poten- tiam. non semper, supple simul sunt, ef non sunt, corrumpitur enim, et. non simul domus, et cedificator: h:ec ille. Et ibi Commentator: Differentia, inquit, 77ler causas, quae sunt actu, et quae sunt potentia. est, quoniam quae sunt actu. inveniuntur cum illis, quorum sunt cause, et deficiunt cum illis, verbi gratia, quoniam iste medicus non est curator in actu, nisi cum hoc curato in actu. Mec. ille. Hoc idem vult Philosophus, quinto Metaph. capitulo de Causa tert. com. 3. Differunt, inquit, in. tantum. quod agenda quidem, et. singularia simul sunt. et non sunt, et ipsa, et quorum cause, ut hic medens cum hoc convalescente, el hic cdificator cum hoc edificio. W:ec ille. Ex hac auctoritate arguit Doctor descensus gravis est in actu; ergo est aliquid causans in actu, non autem tunc est in actu a removente prohibens, neque per consequens ab impellente ipsum grave fertur deorsum; patet, quia impellens non continuat semper motum illum, ut patet de projiciente lapidem deorsum, sed bene verum est, quod in principio motus dum lapis impellitur, ille motus erit forte velocior in principio; imo impellens non perse movet deorsum, quia in hoc est quasi removens prohibens, et tale movens secundum Philosophum 8. Physicorum, text. comment. 32. est quasi movens per aecidens: Sustinens, inquit, et prohibens dimovens est sicut movens, est autem sicut non, ut. columnam evellens, aut lapidem removens, aut e vase aquam. Secundum accidens enim movet,sicut repercussa sphaera non a pariete mota est, sed a projiciente,. Et Commentator ibi: Si aliquis, inquit, homo aufert columnam. sustentantem pondus, tunc ille homo movebit illud pondus, et cadet. illud. ponderosum ad inferius per accidens; et similiter quando aufert lapidem posttum su- per vtrem. inflatum, ille homo dicitur movere illum utrem per accidens, et dicitur movere per accidens, quia ista. potenlia est violenta: haec ile. Sequitur in littera Doctoris: Et praeter movens per accidens, oportet dare movens per se efficiens, quia omne per accidens habet reduci ad per se, ut patet per Philosophum 2. Physic. text. com. 65. Quoniam, inquit, sunt. casus, et fortuna causc eorum, quorum utique autem ntellectus fiel causa, aut natura cum secundum accidens causa aliqua fiat horum: psorum; nihil autem secundum accidens prius est his, quae sunt per se manifestum est, quod neque per accidens causa prius est ea, quae est per se: haec ille. Si ergo impellens movet per accidens lapidem, sequitur quod talis motus debeat reduci ad aliquam causam per se.

(l) Nec istud. Sequitur in littera Doctoris: JVee. istud. potest esse centrum. trahens. Hic respondet huic objectioni, scilicet si quis velit assignare causam talis motus esse centrum etc. Dicit quod hoc non potest esse causa, quia si, per impossibile, nullum grave esset in centro, sed tota terra mota ab eo remanente centro sub sola ratione centri, ut prius, adhuc grave naturaliter tenderet ad centrum? quid ergo attrahi? non ubi mathematicum; patet, cum ultima superfieles corporis locantis non sit forma activa; rec influentia coeli, ut aliqui dicunt, quia influentia coeli quantum est de se, uniformis est in toto medio, puta in toto aere; quare ergo aliquod ens naturale movetur sursum ut leve, et aliquod deorsum ut grave, cum sit talis influentia uniformis in toto medio ? vel ergo omnia gravia et levia uniformiter movebuntur deorsum, vel omnia sursum cujus contrarium apparet.

(m) Sequitur: nisi poneretur aqens particulare determinans, etc. Vult dicere Doctor, si vis dicere quod grave actu motum ab agente extrinseco movet se, id est, quod ipsum grave, ut actu habet in se motum localem, tunc movet seipsum secundum quod actu illum motum habet ab agente exteriori; et est sensus, quod si grave movetur deorsum per spatium unius milliaris, agens extrinsecum primo incipit movere ipsum grave causando in ipso motum, tunc ille motus causatus eil principium movendi ipsum grave per totum spatium. Contra hoc arguit Doctor, quia nihil movet se univoce ad illud quod habet, id est, quod ratio formzlis producendi aliquid, puta ejusdem speciei specialissimde non potest producere illud in illo subjecto in quo est, sicut caliditas in igne, et si sit ratio formalis producendi caliditatem in ligno, tamen non est ratio formalis producendi aliam caliditatem in ipso igne; hoc idem dico de generante, quia etsi humanitas sit ratio formalis in Francisco producendi aliam humanitatem, puta in Joanne, non tamen est ratio formalis producendi aliam humanitatem in Francisco. Si ergo motus localis in. gravi est ratio formalis producendi alium motum localem in ipso gravi, qui est ejusdem speciel specialissimee cum primo, tunc sequeretur quod moveret se univoce ad id quod habet; bene potest esse ratio formalis producendi aliquid acquivoce in se, et sic gravitas in corpore gravi est hujusmodi. Sequitur ib1: nec generans. Deinde dicit quod causa hujus motus non potest assignari ipsum generans, grave vel leve, quia tale generans potest non esse, eravi existente, et per consequens grave potest moveri, generante ipsum non existente; modo effectus in actu non est, nisi a causa in actu, ex 2. Phys. text. c. 31. Et licet Commentator videatar dicere in 8. Phys. c. 32. circa. finem hujus com- menti quod moventur a generante, ubi sic dicit: et intendebat declarare ex isto sermone, quod motus corporum naturalium in hoc loco est in rei veritate ab eo quod generat ipsa, sicut alia accidentia, que inveniuntur generari in re per generationem ipsius, Sent. super disp. 3. 4. et 3. quod loquitur de agente remoto, quia tale agens generando grave dat grave principium sui motus. Et si Commentator intelligeret,quod generans grave sit agens propinquum et immediatum respectu motus gravis, experientia est in contrarium.

(n) Contra istud. Hic Doctor improbat hanc responsionem, quia causam manere in effectu in virtute, nihil aliud est nisi effectum. habere esse a tali causa, ex quo enim effectus erat in virtute cause? antequam produceretur, ipso producto causa manet in effectu in virtute, et quod effectus habet esse per causam, quae habebat ipsum in virtute sua, sed causam sic manere in effectu in virtute, non dicit aliquod esse in actu in causa; patet, quia effectus potest manere ea non existente, et sic sequitur, quod grave non potest manere virtute alicujus causc actu non existentis, cum effectus non possit esse in actu, nisi a causa in actu.

(0) Praeterea, illud quod non movet aliud etc. Nec est secunda ratio quam facit, probando quod grave habeat in se .principium sui motus, et declaro prius propositionem illam per exemplum, quia instrumentum, puta serra, non movet, scilicet scindendo lignum, nisi inquantum mota ab artifice; igitur talis sectio erit ab eodem agente effective, a quo et motus serre, ut patebit 7m 4. disl. 1. et 4. Ex hoc infero propositum, quia grave non movet leve deorsum sibi alligatum, nisi quia motum ab alio; ergo ab eodem principio erit motus ipsius levis et ipsius gravis; sed constat ipsum leve moveri deorsum ratione gravitatis existentis, puta in lapide, cui leve alligatum est; ergo et ipsa gravitas erit ratio movendi ipsum grave per se. Et Doctor in ista ratione supponit, quod probavit in prima ratione, videlicet quod grave non moveatur, nec ab impellente, nec ab influentia coeli, nec a centro, neca generante; ergo si grave movet leve alligatum, quia motum ab alio, erit ipsum grave prius motum realiter ab eodem, a quo et leve movetur deorsum.

(p) Posset. confirmari illa ratio, etc. Ista confirmatio stat in hoc, quod habens potentiam activam respectu alicujus form:e potest eam causare in quocumque passo sibi proportionato; patet de igne, qui habet in potentia activa calorem, et per consequens potest illum causare in quocumque calefactibili sibi proportionato; cum ergo grave habeat in potentia activa ubi deorsum, poterit illud causare in passo sibi proportionato; sicut ergo potest causare ubi deorsum in levi alligato gravi, multo magis poterit causare uhi deorsum in ipso gravi, cum sit passum receptivum et proportionatum respectu talis ubi.

(q) Hoc etiam poterit satis patere. Haec ratio est satis bona, et stat in hoc: quia quiero a te, cum grave quiescat in centro, quae sit causa ipsius quietis, videlicet quod quiescat ibi? Si dicis, quod gravitas, quod utique verum est, cum nulla alia causa appareat, sequitur quod eadem gravitas erit principium intrinsecum movendi grave existens extra centrum ad ubi in centro ubi quiescit, et quod eadem sit causa motus et quietis, expresse patet a Philosopho 8. Physic. text. com. 29.

Si aliquis, inquit,est causa suiipsius in ambulatione, est etiam. causa sutipstus in dimittendo sui ambulationem. Wiec ille; et hoc secundum transtationem Commenta- toris, ubi Commentator sic dicit: ignis esset causa in se, per quam posset moveri sine indigentia causae extrinseco, tunc per istam causam posset quiescere sine indigentia causae extrinsecae. Res enim in qua est causa, quae potest moveri sine indigentia causae extrinseco sicut animal in quo est anima, per illam potest. quiescere: h«c ille.

(r) Praeterea, grave impeditum a motu removet prohibens. Haec ratio est satis clara, et stat in hoc: ex quo enim grave positum super aliquod continuum, ratione suc gravitatis frangit et dissolvit illud continuum, ut petat centrum, sequitur quod talis gravitas erit causa talis descensus; patet, quia si est causa fractionis continue propter descensum ad centrum, multo fortius erit causa ipsius descensus.

(s) Hoc etiam declarari potest aliter. H:ec declaratio est satis bona, quia ponendo duo gravia in eadem distantia ad centrum, et in eadem influentia coeli, quorum unum sit grave ut octo, et aliud ut quatuor, certum est quod grave, ut octo (ut experimento patet) velocius descendit; ergo respectu motus velocioris non videtur posse assignari alia causa, quam ipsa gravitas in ipso gravi.

Item motus naturalis. intenditur. in fine secundum Philosophum, etc.

(t) Respondeo tunc ad Philosophwm, etc. Et tota ista responsio stat in hoc, quod habens formam, quae est principium alicujus form: univoce,id est, ejusdem speciei cum forma producendi, vel principium alicujus formae. acquivoce, quae forma sit alterius specieia forma producente, talis forma productiva erit ratio formalis producendi formam :equivoce vel univoce in quocumque passo sibi proportionato. Sed lapis existens sursum est in potentia passiva ad wb; deor- sum, et gravitas in lapide est principium activum — acquivocum respectu talis ub; ergo poterit causare illud in lapide, cum sit passum sibi debite approximatum.

Sequitur: Non enim movens movet mobile ad aliquod. ubi etc. et haec propositio est similis huic propositioni, quae habetur dist. 3. primi, q. 1. scilicet quod idem potest esse in actu virtuali et potentia formali, quae ibi diffuse exposita est. Dicit ergo Doctor quod movens aliquod grave ad ubi A, causans tale ubiin gravi non requiritur, quod habeat ipsum «b formaliter sive in se, sed requiritur quod habeat illud in virtute sua.

(u) Mobile habet principium intrinsocum passivum naturaliter inclinans. ad motum, quod patet per definitionem nature, 9. Physicorum, text. com. 3. Est, inquit, natura principium alicujus, causa movendi et quiescendi in eo in quo est primum et per se, et non secundum accidens; dico autem non secundum accidens, cum fiat utique ipse sibi aliquis causa sanitatis, cum sit medicus, sed tamen non secundum quod sanatur, medicinam habet, sed accidit eumdem medicum esse et sanari, unde et dividuntur aliquando ad invicem. Hec ille, et sic Aristoteles intelligit de principio passivo, cum nihil sit principium alicui naturaliter movendi, nisi inquantum est per se, et primo in eo quod movetur; non est autem per se et primo in aliquo quod movetur, nisi inquantum est passivum; ergo non est aliquid natura vel principium naturale alicujus, nisi quia est principium passivum in moto, id est, quod talis motus non potest dici naturalis ex hoc quod efficitur ab agente naturali, quia tunc motus violentus posset etiam dici naturalis, cum possit fieri ab agente naturali, prout agens naturale distinguitur contra agens a propo- sito. Sed dicitur naturalis ex hoc, quod mobile naturaliter inclinatur ad illud, et intelligitur sic, quod natura primo et per se praedicatur de principio passivo, quod habet naturalem inclinationem, vel ad formam substantialem, ut in generatione, vel ad receptionem naturalem motus et quietis, sicut patet de gravi quod movetur ad ubi deorsum.

Sequitur: non propter illud principium acttvum movetur naturaliter, supple ipsum mobile, sed propter principium passivum, propter quod sic movetur, supple quia tale mobile habet naturalem inclinationem ad recipiendum in se talem motum. Et hoc est quod subdit Philosophus in 8. Physic. text. com.32. postquam dixit, quod actus levis est esse alicubi et sursum, dicit ipse, quaeritur, quare moventur in ipsorum loca gravia et levia? Et respondet sic: causa autem est, quia apta nala sunt. alicubi esse, et hoc ex levi et gravi esse, hoc quidem sursum, illud autem deorsum duci. Hec ille. Cam dicit apta nata, id est, habent uaturalem inclinationem ad illud.

Sequitur: Et hoc modo postea. subdit, quod habent principium patiendi et. non faciendi, scilicet respectu motus inquantum naturalis est, ut patet in fine illius textus ubi sic dicit: Quidem igitur. nihil horum, puta gravium et levium movet seipsum, manifestum est, sed motus habet principium non movendi neque faciendi, sed patiendi, id est, quod res mota respectu motus naturalis in genere hujusmodi, non habet principium activum, sed tantum passivum, quia talis motus ideo dicitur naturalis, non quia causatur, sed quia receptivum habet naturalem inclinationem ad ipsum. Et sic debet exponi Philosophus, sicut, etiam videtur exponere Commentator ubi supra c. 32. n. fine hujus commenti.

Sequitur: Et ibi ita in solutione hujus dubitationis. etc. De activo patet ibi: Cum, inquit, fit aer aqua. quodammodo potentia, et leve, et cum aer est potentia, contingit enim per impedimentum non sursum esse, sed si auferatur impediens agil, et semper sursum fit. Haec ille; quae auctoritas exposita est supra. Et de principio passivo patet in fine textus, ubi vult quod mobile non habeat principium faciendi, sed tantum patiendi, eo modo quo exponit supra.

(V) Quarta. ratio sua de continuo. Dicit Doctor quod illa quarta ratio non concludit de quanto, sive de continuo inquantum quantum absolute, sed de continuo, ut etiam dicit Commentator 8. Physic. com. 30. Illa, inquit, quae sunt consimilia partium simplicium, impossibile est uL moveant se. Hec. ille. Et sic concedit Doctor, quod grave hoc modo non movet se, sicut dicimus de alio continuo, quod non moveat se totum simul, sed una pars movet aliam, et illa mota movet aliam, sicut cum aer calefit, una pars calefacta calefacit aliam, et illa aliam, et sic tandem totus calefit, sed non est sic de gravi; non enim una pars gravis movet aliam, nec est ratio movendi se, cum quaelibet habeat in se gravitatem, totum compositum ex omnibus partibus habet in se principium movendi se totum.

(X) Sed objicies. Hic Doctor objicit contra se, quia si Philosophus 8. Physic. probat quod primus motor sit tantum movens, et non motus, per hoc quod omne quod movetur ab alio movetur, ut patet 1. Physic. tert. com. 1. et inde, et sic non est processus in infinitum in. motis ab alio; ergo standum est ad unum motorem, qui tantum moveat. Si ergo concederet Aristoteles quod grave moveret se, hoc idem posset dici de gravi, quod dicitur de primo motore, videlicet quod movet. et non movetur,

(y) Dico, quod satis habet hoc ex distinctione potentiae. Hic Doctor dat singularem expositionem — Aristotelis, quae expositio sententialiter stat in hoc, scilicet quod saltem omne aliud a Deo, movetur ab alio quoad actum primum, et ipso posito in actu primo, potest postea movere se ad actum secundum, et sic ista littera clara est; et sufficit Philosopho hoc primum, scilicet quod sit mobile ad actum primum, quia per hoc devenietur ad aliquid tale ab omnibus istis, quod nec in uno motu, nec in quocumque poterit moveri ab alio, sed erit omnino movens immobile, et quoad actum primum, et quoad actum secundum.

COMMENTARIUS.

(a) Ad. primum argumentum principale. Dicit Doctor quod aliquid est in: actu virtuali et potentia formali, ut patet in primo. dist. 3. q. 1. Et ad confirmationem dicit, quod actus et potentia, ut sunt opposita, accipitur potentia objective, et sic conceditur esse impossibile annexum simul actu existere, et esse in potentia ad actum existendi. Sed potentia subjectiva et actus non repugnant, nam Franciscus est in actuali existentia, et cum hoc est in potentia subjectiva, sive receptiva ad albedinem; nam actus et potentia primo modo non possuot dici de aliquo eodem, neque per se, neque denominative; per se, ut Antichristus simul non est in actu, et potentia objeetiva; denominative, ut Franciscus non potest simul denominari albus ab albedine in actu et potentia ad ipsam; impossibile enim est, quod simul sit in actu albus, ut in potentia ad eamdem albedinem, ut tamen actus accipitur pro principio activo, et potentia pro principio p?ssivo, quae cadunt infra essentiam cujustibet definibilis vel definiti, sic non sunt opposita, nec sic dividunt ens, h:ec repugnant alicui eidem. Et quod dicit, quod activum et passivum cadunt. infra essentiam cujustibet definibilis, etc. debet forte intelligi de definibili primo et per se, cujusmodi est sola substantia, ut patet per Philosophum 77. Metaph. text. com. 19. Quod quidem igitur est. definitio, quae quidem ipsius quid erat esse ratio, et quid erat esse, aut solum substantiarum est, et mazime, et. primum, et simpliciter palam: haec ille. Et ibi Commentator: Declaratum est, inquit, ex hoc sermone, quod definitio simpliciter est sermo, qui significat quidditatem rei, et quod quidditas non invenitur, nisi in substantiis tantum, aut magis in substantiis, et modo priori et simpliciori: Hoc ille. Cum ergo definitio detur per genus et differentiam, videtur quod definibile sit aliquid habens locum mate- rie, cujus est pati, et est aliquod habens locum forme, cujus est agere. Quidquid sit de hoc, videlicet cur differentia posita in definito sit de numero activorum, alias habet videri.

(b) Ad secundum argumentum. Dicit Doctor quod auctoritas Philosophi, 8. Physic. com. 30. intelligitur de movente et moto per cognitionem, quia potentia motiva quae est organica, et per consequens constituta ex anima, et tali organo, sicut de potentia visiva, dictum est in primo dist. 3. q. 6. requirit non tantum distinctionem anime et corporis, sicut inter movens et motum; sed forte in ipso corpore, in quo est virtus organica, requirit partem corporis moventem, distinctam a parte mota; sed non est sic de movente se non organice, quia est totum uniforme quantum ad actum primum, et totum in potentia quantum ad actum secundum. Exemplum de lapide, tenendo quod gravitas lapidis sit principium movendi, talis gravitas est uniformiter in toto lapide, quia totus lapis est gravis, et similiter tota substantia lapidis est tota in potentia ad ubi deorsum. De isto autem motu organico, et de ejus differentia a motu non organico, vide Doctorem in quarto dist. 49. q. 14.

(c) Sed ad probationem illius propositionis. Hic primo exponit quomodo accipiatur ly primo, et licet aliqualiter expositum sit in primo, dist. 19. q. 2. Hic tamen prolixius exponit, et primo dicit quod aliquid movetur primo accipiendo ly primo pro eo quod est secundum se totum, et tunc illud dicitur moveri primo, quod movetur secundum omnem partem sui; et tunc ly primo opponitur ei, quod est moveri secundum partem, sicut dicimus quod homo movetur, quia aliqua pars principalis movetur, et similiter dicimus, quod homo est crispus, quia ali- qua pars ejus est crispa. Et sic Aristoteles accipit primo moveri scilicet secundum se totum, n quinto Phys. text. com. primi, ubi distinguit quod aliquid movetur secundum accidens, aliquid secundum partem et aliquid primo: Transmultatur, inquit, transmutans omne, aliquid quidem secundum accidens, ut cum dicimus musicum ambulare, quoniam cui accidit musicum hoc ambulat, hoc autem in aliquid hujus mutari simpliciter. dicilur mutari, ut quaecumque dicuntur secundum partes; sanatur enim corpus, quia oculus aut lhorax, haec autem partes totius corporis sunt. Est autem etiam aliquid quod neque secundum accidens movetur, neque in eo quod. aliquid. ipsius, sed in eo quod ipsum movetur primo, et hoc est secundum seipsum mobile: Haec ille. Sequitur: et similiter, in 6. Phys. in quo, inquit, primo mutatum est, quod mutatum est. necesse est atomum esse. Dico autem primum, quod non per alterum, aliquid. ipsius esse hujusmodi sic. Haec ille, et vide ibi Commentatorem diffuse.

(d) Alio modo, hoc quod. est primo dicit causalitatem praecisam, quomodo accipitur in primo Poster. t. c. 11. Universale, inquit, dico, quod cum de omni sit, et per se est secundum quod. ipsum est, per se autem. et. secundum quod. 1psum est idem est; et parum infra: Universale autem est, tunc quod. cum in quolibet. et primo. demonstratur. Accipit ergo hic Doctor primo, ut dicit causalitatem pr« acisam, sicut dicimus quod homo est primo risibilis, id est, quod ipse homo est causa praecisa et adaequata, quia sit risibilis et non pars hominis, puta corpus vel anima. Et differentia istorum stat in hoc, quia quod convenit alicui. primo secundo modo, si removetur a quolibet alio quod non est ipsum, vel etiam a qualibet parte ipsius, adhuc convenit sibi, nam si risibile removetur ab asino, a Francisco, ab anima, a corpore, adhuc haec erit vera: homo est. risibilis; similiter patet de habere res respectu trianguli. Illud vero quod convenit alicui primo, accipiendo ly primo primo modo, si removetur ab aliqua ejus parte statim removetur ab ipso, cui dicitur primo convenire. Dicimus, enim quod aliquod grave movetur primo secundum se totum, id est, secundum omnem partem; si ergo motus removetur ab una ejus parte, falsum erit dicere, quod ipsum grave moveatur primo secundum se totum, quod patet, quia non secundum omnes partes.

(e) Dico tune, quod ratio Aristotelis. Dicit quod ratio Aristotelis bene probat, quod nullum corpus movetur a se primo, hac duplici primitate simul, quia tunc simul quiesceret et non quiesceret. Patet, accipiendo grave, quod dicatur A, habens decem partes, si movetur primo, acciplendo. primo secundo modo, tunc remoto ipso moveri ab omnibus ejus partibus, adhuc A movetur, ut supra patuit. Si etiam hoc movetur primo, accipiendo primo primo modo, id est, secundum omnes partes, tunc una parte quiescente, non convenit sibi moveri primo isto primo modo; ergo simul quiesceret, et non quiesceret, quod est impossibile. Non quiesceret enim si moveretur primo, accipiendo primo secundo modo, etiam omnibus partibus quiescentibus, et ex alia parte quiesceret ad quietem unius partis, accipiendo primo primo modo, et hoc est quod dicit in ista littera.

(f) In proposito autem dico, quod. grave movetur. Vult dicere Doctor quod grave movetur primo, accipiendo primo primo modo, sic quod secundum quamlibet partem movet et movetur, et cuilibet parti competit, licet non primo, sed inquantum est in toto, id est, quod quaelibet pars quantamcumque minima ipsius gravis movet et movetur, prout est existens in toto, quia si daretur aliqua minima pars gravis separata, quamvis esset divisibilis in plures partes, non tamen possit movere, ut supra patuit 7n praecedenti questione de minimo sensibili.

(g) Sed numquid. convenit gravi. Dicit Doctor quod accipiendo grave in communi, est causa praecisa ipsius moveri deorsum in communi, et sic moveri deorsum in communi convenit sibi primo, accipiendo primo secundo modo; patet, quia si moveri in communi removeatur a quolibet inferiori ipsius gravis, vel a qualibet parte essentiali ipsius, adhuc ista erit vera: grave potest moveri deorsum, quia gravitas est praecisa causa quare hoc praedicatum insit sibi. Et similiter accipiendo hoc grave, puta lapidem bipedalem, convenit sibi Aoc moveri primo, quia hoc Srave est causa praecisa hujus moveri, sicut dicimus quod hoc risibile primo convenit Francisco, quia Franciscus est causa pr:ecisa, quare hoc risibile insit sibi. Si etiam accipiatur aliqua pars ipsius gravis bipedalis, puta pars semipedalis erit causa praecisa Awjus moveri competentis sibi, ita quod Aoc mover? particularis, primo convenit illi parti. Et quod dicit infra: Non ergo totum homogeneum grave mocetur a se primo, ut est commune sibi et cuilibet, 7a quod moveri, ut est commune sibi, etc. Dicit Doctor quod accipiendo grave, puta pedale, quod est quoddam homogeneum, quia sicut totum grave, ita et quaelibet pars ejus; grave non movetur primo, loquendo de primitate secundo modo, quia si sic, tune remoto motu a qualibet parte ejus, adhuc moveretur primo, quod est falsum, propter aliam primitatem competentem sibi, quia ipsum grave singulare non potest moveri primo, nisi quaelibet ejus pars moveatur, cum Anoveri totius, et moveri partium sint homogenea, quia ejusdem raüonis, sed non sic est de isto homine, si removeatur risibilitas a partibus integralibus, ut patet.

(h) Tamen grave etiam hac primitate causalitatis. Dicit, quod accipiendo moveri primo, quod est moveri totale, convenit ipsi gravi, ut grave est causa praeecisa illius, et etiam competeret sibi si removeretur a qualibet parte ejus. Et nota bene, quod nunc dicit Doctor quod si moveri removeretur simpliciter a partibus, adhuccompeteret sibi, quia hoc est impossibile; sed accipiendo sic, quod moveri totale si removeretur a partibus, imo de facto removetur, adhuc sibi competeret, quia hoc est verum, scilicet quod grave primo movetur, loquendo de motu totali praecise competenti ipsi gravi, et tamen haec est falsa, quod pars moveatur motu totali, quia pars movetur tantum motu partiali.

(I) Sed objicies, quod saltem removetur atoto, etc. Dicit Doctor, si grave pedale potest moveri primo hae secunda primitate, ut dicis, ergo remoto motu ab aliqua parte ejus, loquendo de motu partiali, adhuc poterit moveri primo, quod est falsum.

(j)) Respondeo et dico, quod hoc totale grave, etc. Tota vis hujus litter: stat in ista propositione: sed quod convenit alicui primo, ista. secunda. primitate, non removetur ab eo si removeatur a. parte, Hec propositio sic est exponenda,si subjectum est causa pricisa et adiequata, puta 4, et ipsum .4 passio non integratur ex pluribus, sicut. dicimus quod homo est causa praecisa et adiequata risibilitatis, et ipsa risibilitas non inteeratur ex. pluribus risibilitatibus, vel ex pluribus partibus risibilitatis, hoc modo, quod convenit alicui primo, non removetur ab eo, si removeatur a partibus. Si vero subjectum dicitur causa ipsius pracisa, non ex sua ratione formali, sed quia integratur ex pluribus partibus, ita quod qualibet pars ibi concurrit, ut causa partialis ad ipsum A, integratum ex pluribus, tunc non sequitur quod si A convenit alicui primo, quod ipso remoto ab aliqua parte ipsius subjecti, quod adhuc competat sibi; et sic est in proposito, quia cum dico, quod grave pedale est causa praecisa motus localis, ipsum grave pedale sic integratur ex partibus suis homogeneis, quod quaelibet pars concurrit partialiter ad ipsum moveri, et ipse motus, qui convenit primo, integratur ex motibus partialibus causatis ex subjectis partialibus, ideo non sequitur, quod si moveri competat primo gravi pedali, quod adhuc sibi posset competere si removetur a partibus.