Quaestio 8

CIrca quartum arguitur, quod mors Christi fuit naturalis. quoniam agens naturale non facit nisi actionem naturalem non supernaturalem: agens mortem Christi fuit passio ei illata a Iudaeis: qua non erat nisi agens naturale non supernaturale. ergo &c.

CONtra. Non est mors naturalis nisi vbi est naturalis corruptio. sed non est corruptio naturalis sine genera tione. nuilius formae nouae fuit generatio in corpore Christi per mortem eius: quia non fuisset corpus vniuoce quid erat prius: cuius contrarium supponimus. ergo &c.

HIC ad cognoscendum modum mortis Christi: oportet prius scire naturam mortis simpliciter. Et quia mors ni hil aliud est quam defectus vel priuatio seu carentia vitae prius habitae in substantia viuente: non est enim mors nisi eius quod aliquando vixit: priuatio enim non potest cognosci nisi per habitum: ad cognoscendum naturam mortis oportet cognoscere prius naturam vitae. viuere autem viuentibus est esse vt dicitur in secundo de anima. oportet er go prius adhuc cognoscere naturam ipsius esse simpliciter.

SClendum igitur secundum artem philosophi in principio se cundi de anima, cum triplex sit substantia, materia, forma, & compositum, materia id quod est ex se in potentia est, for ma vero ideo quod est actus: & est causa actus in composito: ita quod forma in effectu existens ex se formaliter ha bet esse: quia vt dicit, id quod vere est, actus est: & est causa esse in actum, composito & materiae: & sicut vnum esse est in composito quod per se convenit formae: & per formam communicatur materiae & toti composito: per hoc quod habet esse in ipso, vt actus & perfectio totius compositi & materiae. Cum ergo viuere viuentibus est esse: sicut conuenit for mae esse per se: & per illam composito & materiae: similiter & viuere in viuentibus. Viuere enim nihil aliud est quam determinatus gradus nobilitatis in essendo, quem dicunt habere quaecumque in seipsis ex natura sua habent vt in aliquam sibi propriam operationem, vel actionem sese extendant, vt vegetatiua in motum crementi & nutritio nis: sensibilia in apprehensionem sensuum & motum secundum locum: intelligentia in operationem secundum intelle ctum & rationem. Quaecumque autem haec non possunt vt inaimata grauia & leuia: quae in suis locis omnino quiescunt: nec habent omnino in se principium aliquid mouendi se, vel aliquid agendi in seipsis: & cum sunt extra sua loca non mouentur ex se nisi per accidens. secundum philosophum octauo physicorum. Cum igitur mors sit priuatio vitae: & quid est causa habitus per suam praesentiam, idem est causa priuationis per suam absentiam: sicut ergo in viuente forma quae anima dicitur: quia ad actum vitae informat per praesentiam vitae actualis existentiae in composito, est principium vitae eius quod est in composito: sic per suam absentiam in ipso est causa mortis ipsius. Sed intelligendum quod absentia huiusmodi formae a materia: & composito quod informat, dupliciter potest fieri. Vno modo per ipsius formae interitum & corruptionem, hoc modo convenit mors viuentibus vita naturali vegetabili & sensibili tantum. Quorum formae quae sunt in eis principium vitae, generabiles & corruptibiles sunt per naturam. Alio modo per ipsius formae separationem a subiecto siue materia. Hoc modo tantum conuenit mors hominibus viuentibus vita intellectuali: non solum vegetabili & sensibili: eo quod anima intellectiua quae est principium vitae vegetabilis, & sensibilis: & intellectualis in homine, in substantia sua non est generabilis, vel corruptibilis corruptione naturali: sed naturaliter immortalis est, & omnino separabilis ab eo cuius est forma, sicut perpetuum a corruptibili, vt habitum est supra. Vnde dicitur in libro de spiritu & anima. In vita animae consistit vita corpo ris. Aima enim vita sua facit carnem viuam: & de virtute naturae suae irrigat animando: anima tamen de morte ni hil habere potest: nec caro aliquid de vita retinere, nisi ab anima fuerit irrigata. & ideo in morte, nostra vita non perit: sed corpus destruitur dum discedens anima vim suam non perdit: sed quod viuificauerat hoc dimittit: & quantum in se est mortem alterius facit: ipsa non recipit. Facit inquam non viuificando quod desinit: non amittendo quod viuit. Itaque mors hominis nihil aliud est quam carnis occasus a qua cum vis potentiae viuificantis abscessit in ter ram de quae sumpta est redit amissis sensibus quos per seipsam non habuit. Aia namque non aliter quam sol lucem diei vi tam tribuit carni cum venerit: mortem efficit cum recedit. Patet igitur, quod cum tribus in hominibus attribuitur viue re: alimae scilicet, corpori, & toti composito: vitae animae in seipsa non opponitur mors: sed solum vitae compositi & corporis: quod habent ex praesentia animae: & amittunt ex eius absentia & separatione. Veruntamen sciendum: quod mors alia ratione coniuncto aduenit: alia vero ratione corpori, quid est altera pars eius. Cum enim vita coniuncto conuenit ex vnione corporis & animae insimul cum composito: & separatio animae a corpore omnino corrumpit & annihilat rationem compositi: quia anima separata iam compositum omnino in rerum natura non est: etsi singula ipsa es sent componentia: mors igitur compositi est vitae priuatio: quae totum priuat, & compositum secundum rationem compositi & esse actualis existentiae suae annihilat. & secundum hunc modum mortis dicitur quod homo moritur: & quod homo mortuus est. Separatio vero animae a corpore in morientibus non omnino corrumpit corpus: neque anni hilat rationem corporeitatis in ipso: immo manet in aliquo esse, vt iam dicetur. Mors igitur corporis proprie est priuatio vitae: quae non priuat totum esse corporis: sed omnino priuat totum esse animae quod ei anima per sui praesentiam tribuit. Ex quo enim anima ab ipso corpore persecte separatur per suam substan tiam, nullum esse quod anima ei tribuit ex hoc quod per suam substantiam ipsum animauit, in ipso conseruat aut relinquit. hoc enim omnino est impossibile. Vnde si anima intellectiua iuxta positionem aliquorum vnica forma sit in homine, quae virtute continet omnes inferiores formas: & facit totum in homine quod formae inferiores singulae faciunt in aliis: vt det esse substantiae, corporeitatis, mixti, & cuiuslibet alterius: si separetur a corpore secundum suam substantiam & actum animandi: nullum esse quod ex tali praesentia dedit corpori, manet in ipso, neque ab anima conseruatur, neque esse substantiae, nque corporeitatis, neque alicuius alterius. Non plus enim potest comseruare in corpore esse corporeitatis aut mixtionis, quam sensibilitatis. Quia si manere posse dicatur: & non est esse sensibilitatis nisi quia potest sentire: anima separata secundum substantiam adhuc per actum eius in corpore posset sentire. & sic quantum impossibile est dicere quod oculus posset videre anima separata, vel corpus esse album sine albedine: tantum impossibile est dicere quod anima separata aliquod esse conseruet in corpore quid per suam praesen tiam tribuebat. Et sic anima humana cuiuscumque hominis separata a suo corpore, aut induitur noua forma quae dat esse ei substantiale corporeitatis, aut manet materia nuda absque omni forma substantiali sub dimensionibus accidentalibus: vt in prima disputatione nostra de Quolibet fuit declaratum. Mors ergo corporis vere &, proprie priuatio est vitae: & sic cum dicitur quod homo est mortuus: & quod corpus siue cadauer quod remanet est mor tuum: alia & alia ratione praedicatur mortuum de hoc & illo: & hoc quia animae separatio omnino annihilat rationem compositi ex anima & corpore: non autem omnino annihilat corporis rationm: sed secundum aliam positio nem ipsum relinquit, vt dictum est. Sed aliter in Christo & in aliis hominibus. Quia enim vt dicitur in de spiritu & anima, viuificatur, regitur, & continetur lutea illa massa humefacta succis ne arefacta dissoluatur. Et vt dicit philosophus in fine primi de anima. corpus non continet animam: sed econverso magis anima continet corpus. Egrediente enim anima corpus expirat & marcescit. idcirco naturaliter in omnibus aliis hominibus in separatione animae forma naturalis praecedens intellectum in humano corpore corrumpitur vsque in potentiam pri mae materiae, & forma contraria putredinis disponens ad finalem corruptionem introducitur: vt in aliis non sit idem corpus numero viuum & mortuum: nec corpus nisi vniuoce: ita quod recedente anima nihil manet de cor pore prius viuo nisi materia in potentia ad illam corporeitatem corruptam reducibili ad actum in finali resur rectione per potentiam infinitam diuinam: quae posset reparare idem numero: etsi totum fuisset corruptum in ni hilum: quod natura non potest: nec in eo quod est in potentia materiae. Semel enim generatum actione naturae de po tentia materiae, & postmodum corruptum in eandem potentiam, impossibile est quod agens naturale de eadem potem tia idem numero generet: quia nec eandem actionem numero qua prius generauit: neque idem tempus mensurans illam actionem potest attingere. quod necessarium est ad hoc quod per agens naturale idem corruptum reparare tur, secundum quod determinat philosophus in quinto physicorum. Si conuenit corruptum iterum fieri vnum numero, erit & motus vnus numero. Si non: idem quidem specie vnum. idem autem numero non erit. vbi dicit commentator: Quaestio praedicta fundatur super hoc: scilicet vtrum generatum postquam corrumpitur sit idem in numero cum corrupto. quod si fue rit positum idem in numero, contingit vt motus qui fuit hodie & qui fuit heri, sint idem numero. Et si po suerimus quod sit alius: convenit vt non sit hic vnum numero. Sed in Christo remansit forma corporeitatis omni no incorrupta: & priuilegio speciali mansit corpus illud sub illa forma ab omni putrefactione & incinera tione praeseruatum. Iuxta illud quod de ipso dictum erat in psalmo: Non dabis sanctum tuum videre corruptionem. secundum quod dicit Damascenus libro tertio caphsuolo. xxviii. Echoras. i. destructionis siue corruptionis nomen duo significat. Significat enim passiones, famen, sitim, laborem, perforationem, mortem, scilicet separationem animae a corpore, & quae talia secundum hanc significationem echeron. i. corruptibile corpus domini aimus. omnia enim haec voluntarie assumpsit. Significat echoras. i. corruptio, etiam persectam corporis in ea ex quibus composita est elementa dissolutionem & destructionem, quae magis a multis diaphthora & dicitur & nominatur. Huius experi mentum domini corpus non habuit, vt ait propheta Dauid. Non dabis sanctum tuum videre diaphthoron. Igitur incor ruptibile quidem corpus domini dicere secundum primum corruptiuum significatum ante resurrectionem, impium est. Si enim incorruptibile, non est homousion. i. consubstantiale nobis. Secundum autem secundum significatum incorruptibi le confitemur corpus domini: quemadmodum nobis theophori. i. deum ferentes patres tradiderunt: post nimirum resurrectionem a mortuis: & secundum primum significatum corruptibile corpus domini aimus. Nota cum dicit Denei corpus non habuit experimentum dissolutionis & destructionis in ea elementa ex quibus componitur: quod expresse ponit domini corpus post animae separationem fuisse vere mixtum ex elementis: & quo ad corruptionem dissolutionis in elementa ex quibus componitur illud corpus, fuisse incorruptibile etiam ante resurrectionem. Vult ergo aparte quod idem mixtum numero erat viuum & mortuum. Cum ergo anima separanta non potuit ei esse forma mixtionis: quia nihil est forma mixtionis dans esse mixti, nisi substantialiter materiam informet, vt dictum est: planum est ergo secundum loannem, quod alia erat forma in Christo materialis quam anima rationalis. Haec ex abum danti addo ad maiorem declarationem praedeterminatorum.

REuersus ergo ad propositum dico, quod animae separatio a corpore aliter corpus reliquit in Christo, & in aliis. In Christo enim ipsum reliquit sub forma mixti eadem existente in actum: deserta ab intellectu quae prius erat perfecta forma intellectus: cui per praesentiam animae intellectiuae impartiebatur esse vitae quod non habebat de se: a cuius carentia dicebatur vere mortuum anima separata: & subtracta ei ratione vitae fine omni alia corruptione in aliquo quid erat de substantia humanitatis Christi: ad modum quo praesentia corporis luminosi diaphanum illuminat: quod eius absentia obscurum relinquit nulla omnino corruptione facta in substantia corporis luminosi aut diaphani. Si enim aliquid quid erat de substantia humanitatis Christi corruptum fuisset, illud per corruptionem suam diuinitas eius deposuit, quid falsum est: dicente Damasceno libro tertio capstolo. xxx. Haec eadem caro quae passa est resurrexit. Nullam enim partium naturae depo suit, non corpus, non animam. In aliis autem a Christo, anima intellectiua recedens non relinquit corpus sub eadem forma mixti: quoniam agens naturale non cogit animam separari in aliis per aliquam alterationem naturalem in corpore: nisi propter generationem alicuius formae substantialis de potentia materiae educendae in corpore perfecto ab anima, quam generationem facere non potest: nisi per formae substantialis praecedentis in corpore corruptionem. & sic in aliis anima separata non manet idem corpus substantialiter, quasi solum priuata vita vt in Christo: sed corrumpitur ipsa forma corporalis ab anima viuificata: & non manet nisi in potentia materiae forma contraria introducta. Ex quo claret nobis difficultas huius quaestionis: An mors Christi fuit naturalis. Ex quo enim in morte Christi ambae partes humanitatis eius manent integrae nulla corruptione omnino facta in ipsis secundum substan tiam, videtutur quod non fuit aliquid naturale cogens animam intellectiuam separari a suo corpore. Cum enim eiusdem dis positionis in substantia erat in morte & ante mortem & post mortem, non fuit causa naturalis quare potius tunc separabatur quam prius vel posterius: sed sola voluntas. secundum quod huic videtur concordare illud quod di citur Ioannis decimo. Ego pono animam meam & iterum sumo eam, nemo tollit eam a me, sed ego pono eam: a me ipso potestatem habeo ponendi animam meam, & iterum sumendi eam. Vnde Augustinus super loannem, per ii. seres ii. Quia nihil re mansit quod antequam moreretur fieri adhuc oporteret, tanquam ille qui potestatem habebat ponendi animam suam: & ite rum sumendi eam, peractis omnibus quae vt peragerentur expectabat, inclinato capite tradidit spiritum. Quis itaque dormit quando voluerit: sicut lesus mortuus est: quando voluit: quis ita vestem ponit quando voluerit: sicut lesus carnem exuit quando voluit: quis ita cum voluerit abiit: quomodo cum voluit obiit: Voluntarie igitur videtur mortuus non natu raliter: & mera voluntate, anima a suo corpore subtracta: nulla naturali necessitate. Cuius contrarium firma fide tenere debemus: videlicet quod Christus vere & naturaliter mortuus fuit sicut & alii homines moriuntur. Quantum dico ad illud quod essentialiter mortem causat in homine: & animam facit separari a corpore, vt iam patebit. Vnde su per illud ad Hebraeos nono, Statutum est hominibus semel mori. dicit glos. Statutum est hominibus lege naturae semel mori. Sic & Christus eadem necessitate & iure naturae oblatus est. Vt homo semel mortuus necessitate & iure naturae amplius non moritur: sic & Christus eodem iure semel oblatus non potest amplius mori. Si enim necessitate naturae ex violentia illata a Iudaeis mortuus non fuisset: non fuisset verum quod Iudaei ipsum facto suo occidissent. Contra illud quod dixit Christus loan ii. Soluite templum hoc: & in tribus diebus excitabo illud. & sequitur. llle autem dicebat de templo corporis sui. vnde super illud Soluite. glos. Non imperat. sed quasi diceret sol uetis. haec autem erat solutio dicta separationis animae a corpore. Vere ergo & naturaliter Christus mortuus fuit ex violentia passionis illata a Iudaeis. Nec est contrarium illud quid dicitur loannis decimo. Ego pono animam meam. &c. Etenm illud dictum retorquendum est ad potestatem diuinam non humanam. Quoniam vt dicit ibidem glos. caro po suit animam quando expirauit: & mors ad tempus carnem & animam separauit: sed neutrum a verbo dei: sed non potestate sua: sed potestate inhabitantis carnem diuinitatis. Potestate ergo diuinitatis Christus secundum carnem posuit animam suam in morte: & iterum resumpsit eam in resurrectione: sed aliter & aliter. Illa enim potestate non es ficiente sed permittente & non resistente Iudaeis posuit animam suam. propter quod dixit Matthaei. xxvii. Deus meus deus meus, vt quid me dereliquisti: Dereliquit enim modo recedendo sed non adiuuando: quia si voluisset resi stere: nemo eam tollere potuisset. Vnde cum resistere potuit & non restitit, ex hoc censetur ipse tollere ani mam suam non Iudaei: vt dicit ibi interline. & hoc est quod dicit litera sequens, Potestatem habeo &c. q. d. non ponerem nisi mea potestate permittente. Cum ista tamen permissione fuit naturalis necessitas separans animam a corpore: propter quam dictus est mori naturaliter: vt iam videbitur. llla autem potestate sola: & per se efficiente super omnem actionem naturae animam suam resumpsit: & per hunc eundem modum mortuus est quando voluit, voluntate diuina non faciente sed permittente: & impedire potente si voluisset: non voluntate humana nisi solum voluntati diui nae se conformante. Voluntas enim humana, voluntate diuina permittente impedire non potuit: nec ipsa seipsam sola voluntate potuit auferre. secundum quod dicitur in libro de spirit & anima. Aima praesentia sua corpus viuificat: & sic colligata est ei vt nec cum velit se inde segregare possit: nec retinere cum iussionem creatoris audierit. Vnde Augustinus super Ioannem per is. er. viii. Ego illam pono, non glorientur Iudaei. saeuire poterunt potestatem habere non po terunt. saeuiant quantum poterunt: si ego volo ponere animam meam, quid saeuiendo facturi sunt: Non glorientur Iudaei quasi praeualuerit: ipse posuit animam suam. Quis ponit animam & iterum sumit: Christus ex eo quod ver bum est ponit animam: & sumit eam iterum: caro ponit animam suam & iterum sumit eam: non tamen potestate sua: sed potestate inhabitantis carnem. Ponit caro, sed potestate verbi. sumit caro, sed potestate verbi.

SED quomodo Christus naturaliter mortuus fuit cum de substantia sua per corrumpens naturale nihil interiit: Et dicendum est quod intellectiua anima: vt dictum est, se habet ad corpus ut actus & perfectio. & actus actiuorum secun dum philosophum sunt in patiente disposito. Quod igitur anima corpori infunditur: & viuificando ipsum quiescit in eo: hoc est per dispositiones sibi congruentes quae sunt in ipso. Non dico solum per substantiales qualis est caro ipsa ad animam intellectiuam suscipiendam: quae non est quaelibet: sed caro propria ei, alia species naturalis formae a qualibet alia carne. Secundum enim quod dicit Apostolus. i. Corint. xiiii. Non omnis caro eadem caro: sed alia caro hominium, alia pecorum, alia volucrum, alia autem piscium. vbi dicit glos. Cum sint cuncta mortalia, differunt tamen inter se pro diuersitate animantium. & vt dicitur in primo de anima, vnumquodque videtur habere propriam formam & speciem. vbi dicit commentator, quod membra cerui non differunt a membris leonis: nisi quia anima differt ab anima. Sed etiam quod anima vnitur corpori, hoc sit per dispositiones conuenientes sibi & proportionales accidentales: quas qui dam dicunt praecedentes animam intellectiuam productas via naturae in corpore: tanquam dispositiones eius quae praeparant ad intellectiuae susceptionem: quid est omnino inconueniens: tum quia naturalis alteratio non est nisi propter generationem alicuius formae substantialis ad quam per se disponit alteratio: ita quod natura non incipit materiam disponere aut alterare ad aliquam formam substantialem quam non potest educere per naturam de potentia materiae, vt dictum fuit in alio Quolibet: immo habita vltima forma quam potest educere, cessat eius actio, nec disponit ad vlterius: tum quia si esset aliqua dispositio praecedens, anima non immediate vniretur corpori, sed mediantibus illis dispositionibus. quid falsum est secundum philosophum in fine octaui Metaphysicae. Sed quod anima vnitur corpori, hoc est quia inuenit corpus tale quod possit in eo causare dispositiones proportionales sibi & conuenientes, sine quibus nec vniri pont corpori: nec in ipso ad ipsum viuificandum quiescere. Et sic quod anima vnitur corpori, hoc est per dispositiones quas causat in corpore: sinc quibus in eo esse non potest: quae non sunt causae & media vnionis: sed sunt tanquam natura liter sequentia sine quibus non stat nec fieri potest ipsa vnio quin simul fiant illae dispositiones.

DE dispositionibus er go accidentalibus quae habent in generato esse per naturam, sciendum quod in duplici genere sunt. Quaedam enim sunt dispo sitiones symbolae: comomnes scilicet genito & illi ex quo generatur. Quaedam vero sunt dispositiones singulae: quae ita conueniunt genito quod non ei ex quo generatur, & econuerso. Non enim sunt aliqua dispositiones ita symbolae & commones vtrique, quin sub alio esse determinato conueniant vni & alteri: nec sunt cones nisi secundum aliquod esse indeter minatum. Quaelibet enim forma substantialis determinat sibi omnia accidentia quae sunt in composito: & quo ad hoc propria forma est causa, propriorum accidentium determinatorum: & accidentium indeterminatorum sunt quasi vna communis causa formae diuersae & contrariae, quemadmodum determinat Auicenna in tertio Metaphysicae, quod forma est causa esse materiae: sed non vna tantum: quia illa separata corrumperetur materia: sed diuersae & contrariae: secundum quod communicant in hoc quod sunt forma. Sed in hoc quod differunt inter se, quaelibet illorum dat materiae aliquod esse determinatum in effectu. Et quemadmodum est de esse materiae, sic est de omnibus accidentibus communibus vt sunt dimen siones & qualitates, vt caliditas in aere & igne. quorum causa communis quo ad esse eorum indeterminatum est materia cum aliqua illarum formarum sub indifferentia inquantum forma est: quibus quaeli bet illarum formarum causa est propria quo ad esse determinatum. Vnde iuxta determinationem Auer. in de substantia orbis: cum de aere debet fieri ignis: natura non cessat extendere dimensiones & intendere caliditatem quousque fiant improportionales aeri: & amittant determinationem quam causauit in eis forma aeris: & fiant proportionales igni, & recipiant determinationem quam nata est in eis causare forma ignis. Et secundum hoc sicut materia vna & eadem numero manet secundum esse indeterminatum sub formis diuersis & contrariis: sic huiusmodi accidentia eadem numero secundum esse indeterminatum sunt in diuersis substantiis. Diuersimode tamen determinantur in esse materia & accidentia communia secundum diuersitatem formarum. Est igitur intelligendum: quod cum homo de sanguine generetur, aut de spermate, omnia accidentia materialia & corporalia sub esse indeterminato conmu niter habent fieri & esse per totam transmutationem in spermate existente sub forma spermatis. & tunc cum conpleta est transmutatio alterationis, in toto suo tempore: & in vltimo instanti eius generatur forma naturalis humanae carnis: & simul anima intellectiua infunditur tanquam in materia quae sibi facta est necessitas mediante illa for ma naturali quae dat esse determinatum in effectu materiae: immo composito ex ipsa & forma illa naturali carnis: & terminat vna cum actione formae carnis omnia accidentia vt sibi sint proportionalia & formae carnis humanae. ita quod cum superuenit alteratio contraria quae habet naturaliter corrumpere illam determinationem & appropriationem accidentium: sicut forma carnis & animae intellectiuae naturaliter illam habent causare: nec possunt naturali ter esse in composito: neque ei naturaliter dare esse suum naturale in effectu sine illa determinatione: sic corrupta illa determinatione necesse est naturaliter corrumpi illam formam carnis, & animam intellectiuam separari si cut a subiecto sibi improportionali: & inepto ad propriam operationem humanam exercendam in ipso. Vnde dicitur in libro de spiritu & anima. Humanum corpus, nec viuere, nec nasci sine rationali anima potest: vegetatur tamen & mo uetur & humanam formam in vtero recipit priusquam rationalem animam accipiat. Vegetationem hic appellat & motum & crementum, transmutationem alterationis qua corporaliter figuratur sperma & complexionatur: vt fiat ma teria: quae est necessitas vt prius natura licet non tempore recipiat in vtero formam carnis humanae: & tunc simul in eodem instanti temporis accipiat animam rationalem: quae simul cum forma carnis terminat omnia accidentia & figurationis & coniunctionis: & tunc anima ipsa simul infundit corpori humano composito ex materia & forma humanae carnis, vitam vegetandi: quia tunc primo vnum augmentum accipit per alimentum attractum: & vitam sentiendi in organis: & vitam intelligendi absque organo: sed non sine organi adminiculo: licet prius exer cet opera vegetandi: per quae ostendit vitam vegetalem, quam opera sentiendi: per quae ostendit vitam esse ibi sensibilem: et tandem deinde exercet opera intelligendi: per quae ostendit ibi esse vitam intellectualem: quae simul habent esse tem pore licet non operationum manifestatione. Et hoc attendens dixit philosophus quod foetus in vtero prius viuit vi ta plantae quam animalis. Non enim sequitur quod non est principium vitae si non sunt opera vitae. Catulus enim ante nonum diem habet perfecte sensitiuam animam: quae est principium vitae sensitiuae quo ad omnes sensus: & tamen ante nonum diem non potest exercere videndi actum. Et per hunc modum anima humana est actus corporis organici potentia vitam habentis, scilicet eius quod non est abiiciens animam. vt dicitur in secundo de anima. sed includit eam in se, quemadmodum lux dicitur esse actus corporis luminosi: non quia per ipsam corpus ha bet esse corpus in esse substantiali, vel organum in figura corporali, vel potentia qua aliquid est vitae re ceptibile: sed quia ab ipsa principaliter est determinatio corporeitatis in existentia esse actualis & organi vt possit in debitum opus: & ipsa anima est ipsa potentia habens in se vitam a qua fluit vita in corpus, vt dictum est.

ET nota quod illud vegetari moueri & crescere de quo dictum est in libro de spiritu & ani ma, non intelligitur nisi de dicta transmutatione: quae est alteratio praecedens generationem: non de aliquo actu animae. Quod patet per hoc quod sequitur. Sicut virgulta & haerbas sine anima moueri & incrementum habere videmus. & constat quod illud non est nisi motum & incrementum in transmutatione praecedente in semine eorum generationem quae praecedit animam & formam geniti: & est a virtute generantis existentis in semine, qua generans generat & assimilat sibi genitum. secundum quod dicit philosophus in septimo Metaphysicae. Semen facit sicut illa quae sunt ex artificio: quoniam in illo est forma in potentia: & illud ex quo est semen: conveniens est in nomine. vbi dicit commentator, ld est semen generat per potentiam: quae est in eo, similem artificio: & forma ge nerati in semine est in potentia: quemadmodum forma artificii est in potentia in artifice: & illud ex quo est semen convenit nomine & ratione cum eo quid fit ex semine. Semina enim sunt illa quae dant formas rerum gene ratarum a seminibus per formas quas dederunt semina generantia. In generationibus autem ex se apparet quod cor pora caelestia sunt illa quae dant istis aliquid loco seminis & virtutum quae sunt in seminibus: & quod omnia ista sunt virtutes naturales diuinae generantes sibi similia secundum quod artes sua generant artificiata. Et istae virtu tes assimilantur intellectui in eo quod agunt non per instrumentum corporale: & agunt per instrumenta terminata & membra, propria. Et ideo dubitat Galenus vtrum ista virtus sit creator an non: sed vniuersaliter non agit nisi per calorem qui est in semine: non ita quod sit forma, sicut anima in corpore naturali: sed quod sit inclusa si cut anima in corpore caelesti. Formationem vero corporis humani in vtero tali virtute ex semine, expri mit Beda exponens illud loan. xi. Quadraginta sex annis aedificatum est templum. dicens. Conceptum semen primis sex diebus a conceptione lactis habet similitudinem: nouem sequentibus vertitur in sanguinem. Duodecim sequentibus coagulatur, & in carnis soliditatem redigitur. Aliis vero. xviii. formatur vsque ad perfecta membrorum lineamenta. Hinc iam vsque ad tempus editionis magnitudine semper augetur. Sex autem nouem, duodecim, & octodecim in summa collecti. xlv. perficiunt. quibus si ipsum diem adiicias quo discre tum per membra corporis incipit sumere crementum. xlvi. absque errore reperies. Per quod videlicet tot dies in aedificatione corporis Christi reperies, quot annos in fabrica templi legimus. Et dicit ibi glossa. Hic numerus conuenit perfectioni dominici corporis. quia vt dicunt physici, tot diebus forma humani corporis perficitur. Quadragintaquinque diebus a virtute existente in semine solidatur substantia seminis & condensatur: & figuratur figura membrorum humani corporis: & sit materia quasi necessitas ad formam humanam. & tunc. xlvi. die in aliquo instanti eius terminatur, & discernitur illa solidatio, & fi guratio, & commixtio, & omnia accidentia eius per formam carnis eductam de potentia materiae, & animam infusam: & generatur homo perfectus in esse substantiali, & permanet forma in materia per temperan tiam, & terminationem accidentium eius ab ipsa forma: nec recedit quousque illa temperantia & termina tio corrumpitur, vt dictum est. Qua corrupta actione agentis per naturalem contrarietatem: necesse est corrumpi vel separari formam quae fine illa stare non potest per naturam: vt formam carnis & humanae corporeitatis eductae de potentia materiae, necesse est quantum est de communi cursu naturae, corrumpi: & animam rationalem separari per corruptionem mortis in corpore: qualem Christus sustinuit: & tunc ipsa separata incipit corruptio dissolutionis continuae via putrefactionis & elementorum separationis: propter corruptionem formae mixti in aliis a Christo, & non in ipso: quia illa forma, vt alias dictum est, in ipso incorrupta permansit. Vnde dicitur in libro de spiritu & anima. Corporis autem compositio sic fit: corpus constat ex offi cialibus membris, officialia ex consimilibus, consimilia ex humoribus, humores ex cibis, cibi ex elementis & nihil horum est anima: sed in istis tanquam in organis agit: & per hoc corpori consulit: & huic vitae in qua factus est homo in animam viuentem. Quae cum sensata & ordinata fuerint, congruunt viuificationi, & nunquam recedit anima ab eis. Si vero distemperata & confusa fuerint, inuita recedit anima secum trahens omnia: sen sum scilicet, imaginationem, rationem, & intellectum, concupiscentiam, & irascibilitatem. Corpus autem quod prius integrum tanquam organum contemperatum, dispositum vt melos musicum in se contineat, & tactum resonet: nunc confractum & inutile e regione iacet: anima vero recurrentibus ad regiones suas elementorum partibus non habens vbi vires suas exerceat, requiescit tantum ab his motibus quibus corpus per tem pus et locum mouebat: ipsa per tempus non localiter mota. quoniam etsi organum periit: non tamen melos, nec quid organum mouebat.

HIS visis recolligi potest breuiter responsio ad quaestionem an mors Christi fuit naturalis. Quoniam cum mors Christi, vt habitum est, nihil aliud sit quam priuatio vitae per compositi disso lutionem, et animae a corpore subtractionem: possumus loqui de ipsa morte ex parte ipsius animae quae separabatur, vel ex parte corporis quod erat subiectum sustinens eius separationem, vel ex parte agentis et efficientis ipsam separationem. Ex parte ipsius animae dupliciter. Quoniam ipsa dupliciter potest considerari. Vno modo secundum se. Alio modo respectu dispositionis corporis. Primo mors Christi non fuit naturalis: quia non erat in natura animae quod necesse erat eam separari a suo corpore: sicut nec cuiusque alterius: immo magis naturale erat ei semper manere in suo corpore: & separari erat ei extra naturam eius & violentum: sicut & animae cuiuscumque, quantumcunque naturaliter dicatur mori. Per hunc modum etiam quaelibet corruptio quantuncumque naturalis: quantum est ex parte eius quid corrumpitur, praeter naturam eius est, & violenter ei infertur: quia est ei accidens ex debilitate sua: qua non potest resistere corrumpenti. Vt enim dicitur in secundo caeli & mundi, omnis mollificatio est ei propter debilitatem eius. debilitas autem accidens extra naturam est. res autem acci dentalis est praeter naturalem: & est recessio ad hoc vt sit naturale ad accidens extraneum: vel extra naturam Vnde secundum hoc probat quod in corpore caelesti non cadit violentia aut corruptio: quia in ipso non potest cade re debilitas siue mollificatio aut accidens extra naturam. Si autem loquamur de anima in respectu ad corpus a quo separatur: cum tempore separationis omnino habet dispositiones contrarias permanentiae animae in corpore, vt dictum est: hoc modo mors Christi sicut cuiuslibet alterius morientis, & corruptio cuiuslibet quod corrumpitur est naturalis: quantacumque violentia praecedat inducens illas dispositiones: sicut & naturalis erat eius generatio. Vnde dicit philosophus in quito physicorum. In generatione & corruptione eadem ratio est. Neque enim ge ueratio quidem secundum naturam, corruptio autem extra naturam est. Senescere enim secundum naturam est: quod vt dicit commentator, via est ad corruptionem. Sl autem loquamur de morte Christi ex parte corporis, quod mor tem & separationem animae sustinuit: cum subiectum illud in corpore Christi fuit compositum ex materia & forma carnis humanae: in cuius natura non erat subsistere per se sine anima & fine dispositionibus illis, quibus corruptis necesse erat animam separari: immo ablatio illarum dispositionum erat sibi extra naturam & violenta: hoc modo mors Christi & animae eius separatio a tali corpore manente potius fuit violenta quam naturalis. Non sic autem in aliis hominibus: vbi subiectum manens de eo quid prius erat sub anima, non est nisi materia pura: quia anima separata in aliis forma omnis naturalis dispositiua ad animam corrumpitur: & forma contraria introducitur Subiecto autem illi quid est materia pura, aeque naturale est esse sub vna forma & dispositionibus sibi congruen tibus, quam sub alia & dispositionibus congruentibus ei. & ideo mors aliorum hominium etiam quo ad subiectum manens naturalis est.

SI vero loquamur de morte ex parte agentis, distinguendum est de agente, quod est agens verum imprimens motum: & interpretatiuum non prohibens, quasi consentiens in motum. Isto secundo modo mors Christi erat voluntaria voluntate deitatis actionem Iudaeorum impedire potentis & non impedientis: sed passioni propter humani generis redemptionem consentientis: & etiam voluntate propria, non naturali, qua voluit non mori: sed deliberatiua, qua voluntatem suam diuinae voluntati conformauit. Vnde & hoc modo de potesta te voluntatis humanae, vno modo Augustinus exponit per id est super illud loan. x. Potestatem habeo ponendi animam meam. Quia si hoc posset facere purus homo, non diceret Ioannes: sicut Christus pro nobis animam suam posuit, sic & nos pro fratribus debemus animas ponere, hoc autem est ponere animam quod mori, sicut di cit. Si autem loquamur de agente motum mortis Christi: iterum distinguendum: quia erat agens duplex: agens extra & separatum, & agens intra & coniunctum. Agens primum erant vulnera mortifera, & inferen tes violentiam clauorum. respectu quorum mors Christi erat vere violenta: distincta contra mortem naturalem aliorum qui moriuntur ex senio, ex actione agentis interioris solummodo. Secundum quod philosophus in quinto physicorum distinguit duplicem corruptionem: vnam violentam & extra naturam: quam appellat tristem: alteram secundum naturam, quam appellat dulcem, quia vt dicit commentator:, ipsa est minoris contristationis. quoniam omnis corruptio est contristabilis: sed violenta est magis contristabilis. Agens vero intra coniunctum erat defluxus sanguinis & spirituum naturalium & vitalium a corde apertis venis & arteriis. quibus defluentibus & corde exiccato, quia siccum lima est caloris, per nimiam caloris inflammationem calor naturalis versus est in innaturalem: & depastus est citissime in complexione tenerrima humidum radicale. Et sic corrupit disposi tionem temperantiae: sine qua anima non potest perseuerare in corpore: & sic necesse erat eam propter dispositionem subiecti vt praedictum est separari. Et quo ad hoc mors Christi vere erat naturalis per naturale agens & naturaliter corrumpens. Sic enim in rebus materialibus corruptio omnis violentae occisionis ad corruptionem naturalem reduci debet. Duo tamen in morte illa contigerunt: propter quae videtur voluntaria omnino fuisse. Vnum, quia valide clamans expirauit. Matthaei. xxvii. Quod non videtur posse facere naturali deliberatione accedens ad mortem. Aliud, quia citius mortuus fuit, quam illa violentia ei facta, videbatur pos se mortem inducere. secundum quod dicit Augustinus iiii. capitulo. xiiii. de trinitate. Longa morte cruciaban tur in ligno suspensi. Vnde latronibus vt morerentur: & de ligno ante sabbatum ponerentur, crura con fracta sunt. loam. decimonono. Ille autem quia mortuus inuentus est, miraculo fuit. Hoc etiam legimus Marci. xv. Pilatum miratum fuisse cum ab ipso sepeliendum domini corpus peteretur. Sed hoc fecit vt dictum est teneritas complexionis & compositionis eius.

Ad primum autem est responsio: quia clamorem illum emisit virtute sua diuina confortatus super statum naturae: in signum quod potestate sua tradidit spiritum. dicente Augustino ibidem. Non carnem deseruit inuitus, sed quia voluit, quan do voluit, quomodo voluit. Quippe dei verbo ad vnitatem commixtus est homo. hinc ait. Potestatem habeo &c. Ioan. x. & hic maxime mirati sunt: sicut euangelium loquitur Lucae. xxiii. qui praesentes erant cum post illam vocem continuo tradidit spiritum.

SED quod arguitur primo quod fuit naturalis: quia actione Iudaeorum qui non erant agens supernaturale: sed naturale: Dicendum, quod ad hoc quod actio sit naturalis, non sufficit quod sit agens naturale: sed oportet quod agat modo naturali. Licet igitur Iudaei non erant agens supernaturale in passione Christi: quia tamen non agebant modo naturali, scilicet ab intra & naturali contrarietate & necessitate: quamquam ergo passio Christi pluribus modis potuit dici naturalis: vt dictum est: ex parte tamen Iudaeorum passionem mortis inferentium naturalis non potuit dici: sed violenta: vt similiter dictum est.

AD secundum, quod non erat naturalis illa corruptio mortis Christi: quia erat fine gene ratione: & naturalis corruptio sine generatione non est: Dicendum quod licet generatio & corruptio in rebus naturalibus simul contingunt in eodem, diuersae tamen sunt transmutationes: & ad diuersos terminos, li cet circa idem subiectum: vt corruptio ad non esse formae vnius: generatio ad esse formae alterius. Quas licet agens naturale in simpliciter generabilibus & corruptibilibus separare non potest, separari tamen possunt in morte Christi dupliciter. Vno modo ex virtute agentis supernaturalis continentis miraculose formam corporis Christi in materia, agente naturali nitente ad eius corruptionem in corruptione dispositionum: quibus corruptis nata est naturaliter corrumpi, sicut anima intellectiua separari. Alio modo ex virtute subiecti: vt dica mus quod cum duplex sit corruptio in homine: vt distinguit Damascenus sicut dictum est supra: vna mortis & se parationis animae a corpore: & alia resolutionis elementorum per corruptionem formae mixti in ipso: primam corruptionem voluntarie Christus assumpsit: sed secundam non. Propter agens naturale corrumpens, animam separare po tuit: illam tamen formam mixtionis in carne & corpore Christi tanquam incorruptibilem assumptam corrumpere non potuit: & ideo nec generare. Quid autem horum tenendum sit, nondum determino. Vel potest dici breuiter ad ar gumentum, quod corruptio non est fine generatione, dicendum quod verum est de illa quae est ad formae non esse: non autem de illa quae ad formae separationem quae manet, qualis est corruptio in morte Christi, quo ad esse formae substan tialis. Quo ad esse enim formae accidentalis, ad corruptionem vnius consecuta est generatio alterius. Non enim agens naturale in morte Christi dispositiones corrupit in corpore: quibus corruptis necessarium fuit animam separari: & necesse simul fuisset formam mixti corrumpi: nisi incorruptibilis fuisset assumpta, vel miracu lose praeseruata: nisi quia generauit dispositiones contrarias actui vitae in corpore repugnantes: quas anima reuersa ad suum corpus diuina virtute corrupit: & dispositiones sibi congruentes reparauit.