Quaestio 16

Equuntur quaestiones pertinentes ad hominem compositum ex anima & corpore, ex par te ipsius coniuncti. Et erat vna pertinens ad eius generationem: quaedam vero aliae ad diuersos status hominis generati. Prima erat. Vtrum homo generat hominem.

CIRca quod arguitur quod non: quia homo dicitur homo ab intellectu: sed homo in homine non generat intellectum: quia ab extrinseco est, secundum philosophum. ergo &c.

IN contrarium est id quid dicit philosophus in secundo Physicorum. Homo generat ho minem ex materia & sol.

DIcendum ad hoc: quod secundum philosophum in quinto Physicorum per se termini generationis & corruptionis distinguuntur penes esse & non esse: quia generatio est transmutatio a non esse in esse: sicut econuerso corruptio est transmutatio ab esse in non esse. & ideo eo alicui attribuitur generatio vel corruptio quo ei attribuitur esse: quod habetur per generationem & destruitur per corruptionem. Nunc autem vt dictum est ex praecedentibus, esse per se est dispositio com positi: & per materiam & per formam. aliorum tamen non est dispositio per se: sed solum secundum quod sunt aliquid compositi, & ideo quodammo per accidens eis conuenit. & sic generatio & corruptio per se debent attribui composito: quia per se acquirit, vel amittit esse: materiae autem & formae secundum esse quod habent in composito: quia scilicet acquirunt esse aliquid in composito, vel amittunt id, non quia acquirant aliquid, vel amittant, vel certitudine sua qua sunt id quod sunt in essentia sua absoluta: qua vnum eorum distinguitur ab alio. Vnde in con positis naturalibus in quibus forma educitur de potentia materiae: nihil minus dicitur per se generari compositum ab agente per naturam per hoc quod ei esse acquiritur: licet non generet essentiam materiae ipsam producendo in esse naturae suae de nihilo: sed quia per actionem generantis acquiritur ei esse in tali composito. Et similiter corrumpens actuale dicitur vere corrumpens quando destruit esse compositi: & per consequens materiae quod habuit esse in composito: licet non destruat essentiam materiae: quae secundum philosophum in fine primi Physicorum, ingenita est & incorruptibilis. Sic igitur alicui composito acquiritur esse per agens aliquod: & si ipsum agens non possit supe essentiam componentium secundum se: ipsam producendo in esse quo ad amborum substan tiam & esse naturae seu essentiae: sed solum quo ad esse actuale quod habent in composito, nihil minus dicetur per se generare ipsum compositum. Nunc autem ita est quod eius corruptio qua destruitur ab esse est agentis naturalis: & generatio qua ei acquiritur esse est ei naturalis: quia secundum philosophum in primo caeli & mundi, si vnum contra riorum est naturale & reliquum. Hoc autem per agens naturale vere corrumpitur & amittit esse per mortem ex separatione partium suarum essentialium substantialiter constituentium ipsum: licet non corrumpat in essentia sua animam eius: neque materiam: vel quid amplius est, neque corpus quo ad formam eductam de potentia materiae vt dictum est supra de morte Christi. Vere ergo homo debet dici generari per agens naturale: vt per hominem. Intelligendum tamen quod aliquantulum minus, proprie homo dicitur generare hominem: quia intellectum qui est for ma a qua homo est homo: & habet esse specificum: non extrahit de potentia materiae. sicut bos dicitur genera re bouem: & vnum agens naturale id cuius formam educit de potentia materiae. generans enim educens formam de potentia materiae, licet per se generet compositum: quia est id cui in se acquirit esse vt propriam dispositionem eius sicut dictum est: & nullo modo generet essentiam materiae: sed ipsam praesupponit: & solum acquirit ei nouum esse in composito per formam: tamen aliquo modo etiam generat essentiam formae ipsam producendo in actum de potentia materiae ipsum in sua substantia transmutando: vt de potentia formato fiat actum forma tum: sicut sigillum exprimens substantiam caerae facit de non formato formatum: & sic in composito essentiam formae licet quoddam per accidens: quia non in se sed in alio: & per se generando formam in composito de potentia materiae in actum: quid ex se formaliter esse haberet & actum si esset separata & in se producta: & nunc quia non producitur nisi in alio: & ex potentia alterius, est solummodo id alteri quo acquiritur esse & est actus alterius. Proprie ergo tale generans generat compositum quod acquirit ei esse sua actione se cundum essentiam eius causando id in ipso quo habet esse in actum, homo autem generans hominem nihil agit super productionem animae humanae in existentia essentiae in materia & in composito: neque vt existat in materia: si cut neque vt existat in seipsa: quia nullo modo habet esse in potentia materiae: & agens naturale nullo mo do agit per potentiam super essentiam alicuius formae producendam nisi quatenus est in potentia materiae de qua secundum essentiam suam producatur in composito. Et sic homo non generat hominem acquirendo ei esse sua actione causando aliquo modo secundum essentiam eius illud in homine quo habet esse & actum scilicet quemadmodum bos generat bouem: immo quo ad hoc hominis generatio quodammodo potest di ci supnaturalis magis quam naturalis: & potius creatio quam generatio: & homo potius debet dici opus dei in sua productione, & diuina generatio quam humana. Quia tamen homo in generatione hominis agit admi nistrando materiam & ipsam transmutando, non solum corrumpendo formam substantialem existentem in ea absque omnis formae substantialis generatione: & denudando ipsam materiam quantum est de se ab omni forma substantiali: sicut dicit opinio ponentium quod forma substantialis in homine non est nisi ani ma rationalis per creationem infusa: sed etiam generando formam aliquam naturalem de potentia materiae vt dictum est supra. Aliter enim nihil omnino homo in generatione hominis generaret substantiale sed tantummodo corrumperet. Illa autem forma licet quantum est de se, in potentia est: neque est nata habere esse proprium neque secundum se alteri vt composito dare esse vt dictum est supra: tamen per animam rationalem nata est habere esse in actum & in composito & recipiendo esse actu ex vnione sua cum illa licet in alio: quid quidem actus est vnus & idem vtriusque: quem non potest illa forma habere opere agentis naturalis sine anima: nec anima nata est illum habere in homine sine illa forma: sed forma illa nata est eum habe re propter animam, & anima propter illam formam. Non dico vt subiectum cuius habet esse per se dispositio: sed vt principium quod est ratio existendi ipsum in altero vt in composito: sicut patet ex praedeterminatis: in quod ambo simul perficiendo materiam secundum supra determinata tanquam actus vnus ab vlti ma forma principaliter quodammodo procedens ad modum quo in definitione sunt plures differentiae quae habent esse in actum: non nisi per vltimam quae est causa vnitatis definitionis vt supra dictum est: debent vnum simul esse & vnum actum composito: & per easdem dispositiones habent esse in composito quas causant in ipso: & eas sibi determinant. Quia enim ad diuersitatem formarum requiritur diuersitas dispo sitionum, hoc solum verum est de formis diuersis quae causant esse diuersa vel nata sunt causare. Vn de vna & eadem mixtio eiusdem proportionis conuenit vtrique dictarum formarum. Et per hunc modum homo vere dicitur generare hominem: quod non faceret si non esset forma in homine nisi rationa lis anima: quae omnino ab extra est. Nunc enim generat: quod non faceret tunc: quia scilicet sua actione in generando hominem acquiritur hominem esse actu in natura & substantia sua per id quod actione scilicet secundum suam essentiam producitur in esse de potentia materiae. Et non restat in hoc generatio hominis ab homine, & generatio bouis a boue: nisi quia bos generans de potentia materiae sua actione producit formam quae ex se habet quod sit actus potens dare composito esse in actum: homo vero generans, de potentia materiae sua actione producit formam quae non ex se habet quod sit actus potens alteri dare esse in actu sed solum ab alio & per vnionem substantialem alterius cum ipso. Et sic in homine est vere generatio vna ad vnum terminum scilicet ad esse simpliciter vnicum terminata: quemadmodum quilibet numerus constituitur in esse suo vnico simplici vnitate: licet sub illa sint plures aliae: vt non obstante pluralitate specierum in eodem, species humana bene assimilatur numero: nec est inductio formae super formam sine transmutatione & alteratione praece dente: sed in termino vnius alterationis duae formae adueniunt diuersae: quae vnum esse causant vna cum altera & ambae simul: licet vna respectu alterius actus sit: & altera vt potentia. propter quid neutra potest esse accidentalis respectu alterius: secundum quod haec omnia patent ex supradictis. Et hoc requirit dignitas humanae naturae: in qua debet compleri actio naturae adiutorio agentis supernatura lis: vt sit homo horicon & confinium naturalium & supernaturalium, medius inter illa in natura & esse & modo productionis: quemadmodum est medius in sua naturali operatione intellectiua vt dictum est. Et haec vt credo est intentio philosophi in septimo Metaphysicae: vbi prtractans quomodo omne quod gene ratur, generatur a sibi simili in natura & specie, dicit. Palam quod generans tale quidem est quale generatum: neque ta men idem numero: sicut est in rebus naturalibus. Homo enim generat hominem. Conmenta. Id est. sicut est dispositio in speciebus generabilibus quarum generatio est naturalis. verbi gratia, homo qui genera tur ab homine. Et induxit hoc exemplum vt dicit, ad demonstrandum propositionem vniuersalem dicentem quod omne quod generatur, generatur a suo simili in forma: nunc autem non esset competens exemplum: nisi homo ge neraret hominem vt dictum est, formam aliquam in eo de potentia materiae educendo. Et hoc videtur be ne explicare litera post modicum sequens, quae dicit. Manifestum est igitur quod non oportet quod aliqua forma sit quasi exemplar: vt pater possit agere vt non sit causa formae in materia. i. sicut dicit seipsum glossando: vt generet formam quae est in his carnibus & in his ossibus: & vt generet Sortem & Calliam: & vt generet alium per materiam: & vt sit idem per formam. Vbi dicit Commentatorid est natura non indiget in generatione rerum quae generantur exemplari: sed sufficit in generatione vt in generante sit potentia ad agendum formam sibi similem in materia quae est in potentia forma eius. i. sicut dicit, quod actio eius nihil aliud est quam extrahere id quod est in potentia, in actum. De hoc eodem dicit philosophus in octauo eiusdem. Cau sa hominis quasi materia est menstruum: & causa quae est quasi motor, est sperma: & causa quae est quasi forma est id quod est quasi per essentiam: & causa quae est sicut illud quod est propter quid, est complemen tum: & forte haec duo sunt idem. Vbi dicit commentatorid est nos videmus in homine quatuor causas: cau sam materialem quae est sanguis menstruus: & causam mouentem quae est sperma maris: & causam quae est secundum formam quae dat quiditatem rei per quam est: & causam propter quam est generatio scilicet finis & complementum: & haec duo sunt idem: & intendit causam formalem & finalem. forma enim vltima in generatione est id propter quod generatur ens. sunt ergo vnum in subiecto & duo secundum modum. Quare cum, vt dicit in secundo eiusdem, nullus incipit agere aliquam actionem nisi intendendo fi nem: & vt dicit commentator super tertium, illud cuius effectus non completur: non incipit fieri: neque possibile est vt incipiat fieri: aut ergo homo nunquam inciperet agere ad generationem hominis aut intenderet aliquem actum quem produceret sua actione vt finem & formam aliquam: vt in alio Quolibet dictum est. Sic ergo secundum dictum modum vere dicitur quod homo generat hominem: & patent obiecta vtri usque partis.