Quaestio 16

SEquuntur Quaestiones pertinentes ad creaturas intellectuales incorporeas: scilicet ad angelos. Et erant duae tantum. Vna pertinens ad eius substantiam & naturam. Altera erat per tinens ad eius actionem egredientem ex natura. Prima erat: Vtrum in angelo sit mate ria vt debeat dici compositus ex materia & forma. Secunda erat: vtrum angelus mouea & tur de loco ad locum.

CIRca primum arguitur: quod in angelo sit materia: & quod est compositus ex materia & forma: quia est in praedicamento substantiae: & substantia quae est prae dicamentum secundum Boetium super praedicamenta Aristo. est sba composita ex materia & forma

CONtra, tunc angelus esset naturaliter transmutabilis circa materiam secundum suam formam, quia mate ria secundum philosophum, est principium omnis transmutationis.

ALIquorum erat opinio quam tenet Anicebron in libro fontis vitae, quod omnia citra primum, cuiusmodi sunt omnia creata, habent materiam. Cuius ratio vna est ex natura generis iam posita. Et alia erat proprietas subiecti & recipientis: quae non est nisi a materia quia secundum Boetium de trinit. Forma simplex subiectum esse non potest. Angelus autem receptiuus est multarum dispositionum vt subiectum. Et tertia ratio erat quod vnus angelus conuenit cum alio angelo secundum rationem esse substantialis indeterminati: & differt ab eo secundum rationem, proprii esse determinati. Ratio autem indeterminati sicut & ratio infiniti non est nisi a materia: quemadmodum ratio determinationis & finiti est a forma.

SClendum est ergo: quod quidam ponebant materiam in omnibus: & dicebant eam vnius rationis: de quorum numero videtur esse Anicebron, quid patet ex rationibus quae vniformiter omnia complectuntur. Quidam autem ponunt materiam in corporalibus tantum: sed dicunt eam eiusdem rationis in omnibus in quibus inuenitur: eo quod cum materia secundum se sit quoddam ens in potentia tantum, nullam actualitatem habens: non potest esse in materia secun dum se aliquid: vnde vna possit ab alia differre. Alii vero ponebant materiam in corporalibus tantum: sed diuersae rationis in diuersis. Sed quod nec prima opinio nec secunda potest stare, declaratur per hoc quid dicit Commenta tor supe finem primi physicorum, secundum mentem philosophi: quod trasmutatio docuit materiam. Vnde & dicit in secundo metaphysicae, quod oportet imaginari primam materiam in re mota. vbi est ergo vniformis ratio ma teriae, & transmutationis. Cum ergo materia in elementis & elementaribus sit transmutabilis per naturalem generationem secundum formas ab vna in alteram: & cum est actu sub vna est in potentia ad omnes alias: eadem ergo materia transmutabilis esset a forma elementi in formam caeli aut angeli & econuerso: quod aperte falsum est. ergo &c. Ergo cum a nulla harum formarum fiat transmutatio ad alteram: non est er go materia sub forma elementi eiusdem rationis cuius est illa quae est sub forma caeli: neque aliqua ista rum est eiusdem rationis cum illa quae est sub forma angeli. Sed dices: reuera materia cuiuslibet ho rum est in potentia ad quodlibet: sed deficit agens naturale quod potest formam educere.

CONtra. tunc inuanum & frustra esset ibi potentia: vel deficeret aliqua vis actiua naturalis quae esset de perfectione vniuersi: cum de perfectione vniuersi sit vt cuilibet passiuo respondeat proprium actiuum. Vnde & philosophus ponit pro impossibili in secundo caeli & mundi: quod stellae sint factae mobiles motu progressiuo: cum natura non dedit eis, propria instrumenta necessaria ad huiusmodi motum. Si ergo in illis omnibus sit materia, necessario oportet quod sit rationis diuersae non vnius. Propter quid dicit philosophus in vndecimo metaphysicae: quod omnia quae transmutantur habent materiam, sed diuersam. Ita quod secundum diuersitatem transmutationis oportet iudicari diuersitatem materiae. Propter hoc ergo illa quae non transmutantur secundum substantiam & formas substantiales, non habent materiam qualem habent elementa & elementaria: vt angeli & corpora caelestia. secundum quod dicit philosophus in octauo metaphysicae. Nuilum eorum quae non corrumpuntur modo simplici, est in potentia modo simplici. vbi dicit Commentator. Nuilum eorum quae non corrumpun tur secundum substantiam, habent potentiam quod substantiae eorum corrumpantur. Quare neque materia cui com petit talis potentia, cum esse materiae in potentia consistit. Materia enim substantificatur per suum posse: vt di citur in de substantia orbis. Propter quid philosophus in primo caeli & mundi remouens a corporibus caelestibus materiam elementorum, dicit quod non habent materiam: quia essent generabilia & corruptibilia. & super finem decimi metaphysicae dicit Commentator. Si corpus incorruptibile est compositum ex materia & forma, dicetur aequiuoce cum materia & forma generabilis & corruptibilis. Et propter idem cum angeli non trasmutantur motu locali secundum vbi, quemadmodum caelestia corpora: vt in sequenti quaestione apparebit: non habentta lem materiam qualem habent corpora caelestia. de quorum materia dicitur in. viii. metaphysicae quod non est in poten tia nisi sit de vbi in vbi. & hoc nihil prohibet vt hoc sit materia. vbi dicit Commentator. Hoc quo cor pus caeleste non denudatur a potentia in vbi: nihil prohibet vt sit materia. haec est enim dispositio materiae. vnde & philosophus in duodecimo metaphysicae loquens de intelligentiis quas nos vocamus angelos. secundum Auicennam in decimo metaphysicae, dicit. lstae substantiae sunt extra materiam. Conment. Cui non admisceatur potentia neque in substantia neque in loco.

DIcunt ergo alii quod angeli habent vnam, propriam rationem materiae. Quod si rationabiliter dicatur: oportet quod secundum iam dicta super hoc nos doceat aliqua transmutatio. Transmutatio autem quam ratione conuicere possumus in angelis: propter quam ratione receptionis ponere pos sumus materiam in eis, propriam: illa non est nisi secundum intellectum & voluntatem, quia illa quae est secundum locum ponitur propter limitationem: quam indifferenter in angelis ponitur siue sint formae purae siue mate riales. Sed hoc non potest docere nos aliqua transmutatio secundum intellectum: quare neque secundum voluntatem: cum actio intellectus magis consistit in recipiendo quam voluntatis. cuius probatio est summa ex ratione opera tionis intellectualis. & hoc per ea quae dicit philosophus circa intellectus nostri immaterialitatem. Cum enim angeli sunt superiores in gradu naturae & magis separati quam intellectus nostri: oportet quod sint maioris simplicitatis & immaterialitatis. Vnde dicit Commentator sup tertium de anima: quod ex eo quid scimus de intellectum nostro ex scientia animae, scimus & intelligimus ea quae sunt circa intellectus separatos. Circa intellectum nostrum determinat philosophus in tertio de anima: & secundum hoc Commentator eum exponit: quod non habet de intentione passionis nisi hoc tantum: scilicet quod recipit formam quam apprehendit: & est in potentia ad eam: nec transmutatur a forma quam apprehendit, quemadmodum sensus: quia non est materialis, nec cor pus, nec virtus in corpore. Et probat quod oportet quod talis naturae sit ex eius operatione qua oportet quod omnia intelligat materialia. Quoniam si esset forma materialis: vt tota per essentiam suam esset educta de potentia materiae: vel in essentia sua esset pars quae esset materia, &e pars quae esset forma: & sic vel tota es sentia sua: vel pars essentiae suae esset forma immersa essentialiter materiae: tunc esset eiusdem naturae cum aliis formis materialibus: & nullam earum posset recipere. quia recipiens non debet esse de natura recepti: aliter enim reciperet seipsam: & esset mouens & motum simul secundum seipsam: quod est ipossibile. quemadmodum impossibile est quod coloratum recipiat colorem. Impossibile ergo est quod intellectus sit totus forma materialis vel pars eius. Et est huius rationis pertractatio talis, vt determinat Commentator: quod intellectus vt intelligat oportet quod recipiat formas simpliciter secundum quod sunt formae: & vniuersales, non secundum quod sunt hoc aliquid. Materia autem & omnis forma materialis maxime de cuius essentia est materia non recipit formas nisi vt hoc aliquid & particulare: quae sunt solum potentia intelligibiles, non in actu. Et ideo sub tali esse recipiens formas, non est cognoscens eas neque comprehendens: & hoc siue sit forma corporalis siue spiritualis. nulla enim in hoc est differentia: quia vniuersale semper primo intelligitur obiectiue, & non singulare: nisi per rationem vniuersalis vt per medium intelligendi: quod non pertinet ad propositam quaestionem. Sl ergo tota anima intellectiua vel pars eius ponatur forma materialis sicut forma corpora lis aliqua: qualiscumque materia ibi ponatur: impediret ne possit esse actu intelligens aut actu intellectum. Cuius signum est quod intellectus coniunctus quanto magis se abstrahit a materia & corpore, tanto ma gis intelligit: & quanto magis vult intelligere, tanto magis nititur se abstrahere a corpore & materia. Cum ergo angeli sint substantiae summe intellectuales: omnino debent esse separatae a materia: maxime ne sit materia pars essentiae suae. Illud enim multo magis impediret quam si omnino esset actus materiae dum tamen non educeretur de potentia materiae: sicut est intellectus humanus. Haec est ergo vera via probandi immaterialitatem naturae intellectualis. vnde etiam si compositio in ea inueniatur, illa non est ex materia & forma: sed ex aliquo se habente ad modum materiae, & aliquo se habente ad modum formae: inquam tum omnis creatura deficit a diuina simplicitate: secundum quod declarauimus in quibusdam quaestionibus de sim plicitate dei. Et de tali modo compositionis loquitur Commentator cum dicit super tertium de anima. Quemad modum sensibile esse diuiditur in materiam & formam: sic intelligibile esse oportet diuidi in consimilia his duobus. scilicet in aliquod formae simile, & in aliquid simile materiae. Et hoc necesse est in omni intelligentia abstracta quae intelligit aliud. Et ideo declaratum est in prima philosophia: quod nulla est for ma libera a potentia simpliciter nisi prima forma quae nihil intelligit extra se: sed essentia eius est quiditas eius. Aliae autem formae diuersificantur in quiditatem & essentiam quoquo modo. hoc est ha bet compositum ex quiditate & essentia siue ex quod & quo est: appellando quiditatem quo est, & es sentiam quod est. quam in quaestionibus dictis de simplicitate dei, appellauimus naturam siue sup positum.

AD illud quod arguebatur primo per Boetium de substantia quod est compositum: dicen dum quod de ratione substantiae quae est generalissimum, non est quod nominet quiditatem in se compositam ex diuersis vt ex principiis componentibus. & hoc neque in esse rationis neque in esse naturae. Non in esse rationis: quia in esse rationis non est compositio in praedicamento nisi in specie ex intentione generis & differentiae. Neque in esse naturae: quia de ratione praedicamenti substantiae in esse naturae suae non est nisi quod sit aliquid cui conueniat esse non in alio: sed secundum se: vt determinauimus in quaestione quomodo rationes praedicamentorum deo attribuuntur. Ad hoc autem quod aliquid sit tale, non requiritur compositio aliqua in essentia eius. licet necesse sit quod sit habens compositionem quiditatis suae cum esse: vt secundum hoc genus substantiae sit compositum quodammodo ex essentia & esse & per consequens omne contentum sub ipso. Propter quid dicit Auicenna: quod deus non est in praedica mento substantiae: quia non est aliquid cui proprie conueniat esse: sed potius quod sit ipsum esse. Sed tamen ratio praedicamenti substantiae non consistit proprie in illo composito vt compositum ex quiditate & esse secundum se sit ipsum praedicamentum: sed in ipsa quiditate solummo. Illa enim est quae solummo contrahitur per differen tias in species. Boetius ergo large sumit materiam in suo dicto, sicut & Auerrois: non intendens quod substantia praedicamentum sit compositum sicut compositum ex materia & forma: sed ex aliquo materiali & formali: vt per substantiam quae est forma, intelligat formam primam quae est ipsum esse, per materiam, primum subiectum: cui ex natura sua non conuenit secundum se esse. & per compositum intelligat id cui conue niat secundum se esse, quod tamen non est ipsum esse. Vnde Boetius intendit distinguere genera entium quae nullo modo per se sunt in praedicamento substantiae, ab illis quae sunt in praedicamento substantiae: & dicere quod est aliqua sub stantia quae nullo modo est in praedicamento substantiae: & aliqua quae non secundum se est in praedicamento substantiae: vt sunt illa forma, & ista materia: & aliqua quae est composita: cui soli conueniat secundum se esse: & ideo praedicamentum substantiae constituere, non autem intendit quod sit composita ex illa forma & illa materia, quibus relictis Aristi. egit de medio.

AD rationem secundam adductam in soluendo quod receptio non est nisi materiae: dicendum quod secundum philosophum & Commentatorem in tertio de anima, recipiens in eo quod recipiens habet naturam aliquam materiae. sed sicut secundum diuersitatem recepti diuersificatur modus passionis in recipiendo, vt dicit ibidem, sic & modus materiae. Dicendum ergo: quod licet angelus recipit, non tamen modo quo materia recipit: scilicet formas sub ratione particularis hic & nunc: sed recipit formas sub ratione qua formae sunt simpliciter in vniuersali. & hoc obiectiue in cognoscendo: non autem subiectiue. Non sunt enim formae vniuersales in intellectuali natura nisi sicut in cognoscente. siqua autem subiectiue sunt in eo, vt habitus scientiarum & virtutum: cum illis ipsa quiditas eorum compositum quiddam constituit, & recedit a simplicitate formae diuinae. de qua dicit Boetius, quod subiectum esse non potest: vt scilicet componatur cum alio, quantum enim ei repugnat com poni cum aliis, tantum ei repugnat componi cum alio, vt patet ex quaestionibus de simplicitate dei. Et sic es sentia angelorum ratione quae creata est in seipsa, quasi materia est ad talia recipienda: non requirit mate riam aliam. Et quo ad hoc loanem. Damascenus libro primo cap. iii. Angelum respectu dei non solum materialem sed corporeum dicit esse, sic inquiens. Incorporeus & immaterialis dicitur quantum ad nos: com paratum ad deum, grossum & materiale inuenitur. Absolute tamen loquendo vere debent dici immateriales & incorporales. dicente Dionysio de diuinis nominibus cap. iiii. Primae creaturae incorporales & immate riales intelliguntur.

AD secundum: quod in angelo sunt determinatum & indeterminatum: Dicendum quod determinatum & indeterminatum possunt esse in aliquo ex natura rei in se: vel ex ratione & modo con ceptus siue intellectus. Primo modo non est indeterminatum nisi materia, & determinatum forma vt procedit obiectio. Et verum est: quod omne in quo sunt determinatum & indeterminatum isto modo, compositum est ex materia & forma. sed sic non sunt in angelo: sed solum inquantum apprehenditur essentialis quaedam similitudo in natura communi super omnes angelos secundum conceptum intellectus nostri, qui idem simplex bene diuidit per diuersos conceptus. Et illud est quid indetermi natum ad omnes angelos: & nullum habet determinatum gradum in natura intellectuali. Id vero quid proprie indicat rationem naturalis persectionis secundum gradum quo vnus ab altero differt, est ratio determinationis & differentiae: quae adiuncta illi indeterminato constituit speciem determinatam in quacumque specie angelorum secundum diuersitatem graduum perfectionis. & hoc sumendo vtrumque & genus & differentiam siue determinatum & indeterminatum ab intellectu: sed diuersimode quam in materialibus Et quomodo hoc, non est praesentis speculationis. Ratio etiam inducta pro secunda opinione ponente materiam esse eius dem rationis in omnibus corporibus: quia scilicet non est dare vnde materia secundum se a materia distin guatur: eo quod distinctio seu differentia est a forma: Non valet: quia alia est ratio distinctionis siue differem tiae principiorum, & eorum quae sunt post principia. Quae enim sunt principia, sunt simplicia: & ideo seipsis dif ferunt, quemadmodum materia differt a forma. & hoc modo etiam materia caelestium differt seipsa a mate ria elementorum: eo quod est aliud genus materiae in caelestibus & aliud in elementis: sicut aliud genus est quantitas a qualitate. Quae vero sunt post principia, composita sunt: & differunt per ea ex quibus componuntur. & etiam ea quae simplicia sunt in compositis, vt materiae in diuersis compositis, differunt per diuersas formas sibi additas in compositis: & tanto plus quanto magis differunt formae eis additae. Et quod assumitur quod distinctio siue differentia est per actum vel per formam, qualem non habet aliqua materia de se: Dicendum quod licet materia non habeat de se actum formae, habet tamen actum suae essentiae & existentiae, inquantum est effectus dei non existens pure nihil: sed aliquid in sua essentia & in sua existentia, differens a formae existentia & ab eius essentia: licet in composito super actum suae existentiae nata sit recipere actum formae, inquantum forma est actus compositi & materiae in composito.