Quaestio 15

CIrca tertium primo arguitur, quod forma substantialis recipiat magis & minus, quemadmodum & accidentalis. quoniam forma accidentalis secundum suam essentiam in se non recipit ma gis aut minus. Non enim dte albedo aut nigredo magis aut minus albedo vel nigredo sed solum recipit magis aut minus secundum esse suum in subiecto. immo subiectum secundum ipsam de album magis vel minus. Hoc modo potest substantia recipere magis vel minus secundum quod dicit philosophus in iiii. Metaphysicae Quemadmodum in numero non est magis & minus, similiter nec in substantia: quae est quasi forma: nisi sit substantia quae est cum materia. ergo &c.

CONtra. tunc esse formae substantialis non consisteret in indiuisibili: sed in diuisibili, & non esset in ipsam mutatio: sed motus quid est contra philosophum in. v. Physi.

VT materiam de eo quid est magis & minus plenius exequamur, paulo altius proposito inchoandum est a primo principio in quo est summe aequale & medium: a quo deficiendo ad ma gis & minus in creaturis proceditur.

SClendum est igitur in principio: quod cum deus sit in vnitate trinus, triplex est conditio vnitatis: a qua per defectum alicuius illarum a deo omnis creatura procedit. Est enim deus vnus in substantia primo: vnitate scilicet singularitatis: quia absque substantiae plurificatione. Et quia in substantia singulari possunt ali qua intelligi vnum secundum gradus quibus vnum eorum continetur in altero: secundum quod magnitudo vna singularis tripedalis continet in se bipedalem, & illa pedalem: haec autem non est perfecta vnitas: ideo est vnus secum do: vnitate scilicet aequalitatis eorum quae ipsi insunt: & hoc absque omni gradu & inaequalitate. Et quia talis vnitas in se posset pati aliquam compositionem: propter quam non esset perfecta vnitas: ideo est vnus tertio: vnitate scilicet simplicitatis: & hoc absque omni diuersitate.

CREAturae autem econtra necesse habent procedere ab ipso sub ratione pluralitatis: vt scilicet in eis sit primo essentiarum seu naturarum numerus sub ratione inaequalitatis: vt in eis sit secundo mensura in naturis & essentiis secundum gradus sub ratione compositionis saltem ex essentia & esse: vt in eis sit tertio pondus incli nationis ad casum dissolutionis. Et supponit inaequalitas numerum in inaequalibus: & compositio gra dus in componentibus: ita quod cum deus habet rationem vnitatis in esse & essentia sua infinite, omnis creatura procedit ab ipso sub ratione vnitatis in esse & essentia sua limitate limitatione tali, quae secundum gradus persectionis na turalis procedit a summa creatura producta in esse: vel etiam producibili. de qua dicit Augustinus quod crea uit eam deus prope se: quae necessario in creaturis est summe formalis per omnes alias persectiones in ratio ne alicuius esse formalis vsque ad infimam creaturam: quae est pura substantia primae materiae. de qua dicit Augustinus quod creauit eam prope nihil: ita quod ordine naturali gradatim se habent: sic vt semper vna sit superior alia: & primo principio propinquior. Non dico loci distantia: sed naturae excellentia: ita quod quicquid per fectionis naturae & essentiae est in posteriori: in superexcellentiori gradu est in priori, secundum modum inferius exponendum. Et tamen in qualibet creatura cadunt duo secundum aliqualem compositionem & hoc ad minus: scilicet ex essentia siue natura quae ex se est possibilis ad esse & non esse: quod ei conmun i catum est a primo ente: vt alibi determinatum est: ordo dictus secundum gradus perfectionis, & in essen tia & in esse cuiuslibet creaturae. & hoc proportionabiliter: ita quod semper in gradu perfectiori naturae sunt esse & essentia vnius creaturae quam alterius. Vbicumque autem & in quibuscunque est ponere gradus aliquos, secundum gradus illos ponere est in eisdem magis & minus. gradus enim non sunt nisi magnitudinum ali quarum: vt non sit ponere gradus in aliquibus, nisi propter magnitudinem maiorem vel minorem, vel quantitatis molis, vel bonitatis, vel vigoris. secundum haec enim tria dicuntur maius & minus in rebus siue magnum & paruum: vt infra dicetur secundum Augustinus

POSTquam ergo gradus sint ordinati tam in esse, quam in essentia omnium creaturarum: vere dicendum est: quod semper superior creatura secundum gradus maior est secundum quantitatem, in bonitate perfectionis naturalis & essentiae & esse sui: & minor est illa quae est inferior. Et sic inter esse & essentias diuersas omnium creaturarum cadit comparatio secundum maius & minus: vt essentia vnius vere dicatur maior altera, non mole: sed persectione & essentia alterius.

SImiliter dicatur esse minor illa, & similiter maius dicitur ipsum esse. sed maior dicitur entitas esse quae est vnius, quam quae est alterius & essentia dei dicitur esse maxima, & esse eius maximum: vt sic omnes creaturae in esse & essentia possint comparari secundum maius & minus inter se & ad deum. Sed comparatio earum ad deum impropria est: propria autem inter se.

EST enim triplex modus comparationis. Quaedam scilicet aequiuoca. secundum quam dicitur vox acutior sapore. Est enim acutum aequiuocum in voce & in sapore. Contra istam com parationem dicit philosophous sexto Physicorum, quod aequiuocorum non est adinuicem comparatio. Alia vero est abusiua: secundum quam dicitur quod lux est clarior tenebris, cum tenebrae nullam participent claritatem, vel cum dicitur quod quadrangulus est magis vel minus circulus quam triangulus, cum neutrum eorum participet rationem circuli. Et generaliter quaecunque in aliquo comparantur secundum magis & minus ambo debent participare rationem eius in quo comparantur: dicente philosopho in praedicamentis. Nihil quadratum magis longiori forma circulus est. Nullum enim horum re cipit circuli rationem. Smpliciter autem si vtraque non recipiant appositionis rationem, non dicetur alterum altero magis.

TERtia vero est excessiua, secundum quam infinitum dicitur maius esse quo libet finito. de qua remouet philosophus comparationem, proprie dictam: cum dicit in primo Caeli & mundi, quod infinitum non est comparabile finito: neque secundum magis, neque secundum minus, neque secundum aequale. Et hoc modo deus quia infinitus est, comparabilis est creaturis secundum maius & minus: Dicendo quod esse dei maius & verius est quam esse creaturae: & similiter essentia eius est maior quam essentia cre aturae. sed in creaturis vere & proprie dicitur quod esse vnius maius est quam esse alterius: et similiter entitas & essentia vnius quam essentia alterius: inquantum essentia vnius in superiori gradu proximitatis natu ralis se habet ad deum, & per hoc capabilis est esse superioris gradus & magis naturaliter elongati a suo contrario, quod est non esse. & sic sunt modi comparationis diuersi inter magis & minus. Consimiliter inter maius & minus. vniformiter enim sese consequuntur comparatio secundum maius & minus & secundum magis & minus cum sunt circa idem. Comparatio enim secundum maius & minus, semper causa est comparationis secundum magis et minus. vbicumque enim est comparatio secundum ma gis et minus, et secundum maius et minus, licet non econuerso: vt infra patebit. Quae solummodo in hoc differunt: quod comparatio secundum maius et minus est duorum: quorum natura consistit in quantitate aliqua comparatorum inter se secundum ipsas eorum quantitates: et hoc vel molis corporalis, vel perfectionis naturalis vel vigoris actualis: secundum quod superficies vna dicitur maior altera vel alia in extensionem latitudinis, vel vna essentia alia maior in complemento perfectionis: vel vigor vnus ma ior alio in feruore actionis. Comparatio vero secundum magis et minus est duorum inter se vel vnius ad seipsum in diuerso statu secundum illa duo quae comparantur inter se secundum magis & minus: vt solum modo illud dicatur magis in quo inuenitur maius: & illud minus in quo inuenitur minus. Dicitur enim vna linea magis longa quam alia: quia maior est longitudo vnius quam alterius: & dicitur vna essentia magis esse quam alia: quia entitas vnius est maior & perfectior quam entitas alterius: & oculus vnius dicitur esse magis acutus ad videndum quam sit oculus alterius: quia acuties vnius maior est quam sit acuties alterius: ita quod omne quod dicitur secundum magis & minus in subiecto, dicitur secundum maius & minus in sua essentia: vt ma ius & minus in essentia rei sit propria causa eius quid est maius & minus in subiecto: nec est differentia vt infra videbitur in hoc ex parte alicuius quod in subiecto dicitur secundum magis & minus: licet aliqui sint qui dicunt quod in aliquibus mixta dicuntur secundum magis & minus: & immixta secundum magis & minus. Dicitur enim vnus altero magis & minus iustus: & dicitur vna iustitia maior & altera minor. In aliquibus vero mixta dicuntur secundum magis & minus: immixta autem non dicun tur secundum magis & minus: vt quod vnum dicatur esse albius alio, vna tamen albedo non dicitur esse maior alia. Vnde reprobatur opinio dicentium causam susceptionis eius quod est magis & minus, pr pter subiectorum magnitudinem aut paruitatem: quando sit comparatio inter diuersa, vel secundum incrementum quando est comparatio eiusdem ad se. Prima pars reprobatur in sex principiis: quoniam tunc substantiae dicerentur eadem ratione secundum magis & minus: quia vnus homo est maior in subiecto quam alter: vt vir quam puer. Item quia margarita dicitur albior equo. Secunda pars reprobatur ex illo quod dicit philosophus in postpraedicamentis. Sunt quaedam crescentia quae non alterantur: vt quadrangulus circumposito gnomone: cum alteratur nihil factum est. & tamen si secundum crementum subiecti esset intensio eius quod est in ipso, quadrangulus factus esset magis quam prius: quid est contra philosophoum dicentem in praedicamentis, Triangulus & quadrangulus non videntur magis & minus suscipere, nec aliarum figurarum. Similiter per easdem rationes reprobatur opinio dicens fieri susceptionem eius quid est magis & minus propter incrementum vel decrementum, aut etiam propter magnitudinem, aut paruitatem Dico molis & extensionis in quanto: vt patet literam inspicienti. Et ex vtroque ibidem concluditur: quod neque per incrementum vel decrementum: aut etiam propter magnitudinem, aut paruitatem in vtro quod determinatur ibidem secundum opinionem auctoris sex principiorum: quod ea quae secundum magis & minus dicuntur, huiusmodi dicuntur quoniam eorum quae sunt in voce impositioni propinquiora sunt: siue ab eadem remotiora: vt secundum magis quae propinquiora: secundum minus quae remotiora. Album enim impo nitur ad significandum id in quo est pura albedo: quoniam huiusmodi impositio in termino quidem facta est vltra quem transgredi non licet: quemadmodum & in superlatiuis: etenim albissimus nigerrimus, & quae hu iusmodi sunt amplius habent eo quod huiusmodi impositio in termino est: vltra quem progredi est impossibile. Quanto igitur vt dicit quis ad vocis impositionem accedens puriori inficitur albedine: tanto candidior hoc est albior assignabitur: vt sit eius opinio quod nominum in abstractione impositio: vt albedinis vel nigredinis facta est ad significandum rem secundum gradum perfectionis in summo quodam indiuisibili: quemad modum & significant superlatiua: & quod magis & minus dicitur res in appropinquando secundum dispositionem albedinis illi summo secundum plus & minus.

SED opinio ista si intelligat quod hoc nomen albedo imponitur ad significandum praecise id quod est album in termino, manifeste implicat quiddam impossibile. Si enim ita sit vt dictum est, secundum hanc opinionem tunc id quid est album simpliciter non est album, & in termino, & in superlatiuo, vt simpliciter possit dici albissimum non dicetur album albedine: cum nihil est in eo quin sit citra terminum: & quod est citra terminum, non est illud quod in termino. Falsum est ergo illud ex quo sequitur: quod nominis impositio sit ad significandum rem in termino. Falsum est ergo & illud quod super hoc fundatur quod magis & minus sumuntur secundum approximationem & remotionem eius ad quod significandum uomen imponitur. Sed cum magis & minus non dicuntur nisi respectu eius quod est simpliciter. Vt enim dicit Simplicius super cap. de Qualita te, in praedicamentis, omnis eius quid magis & minus est, aliquid semper est, & quid summum. & vt dictum est iam secundum philosophum magis & minus non dicuntur nisi quae recipiunt rationem eiusdem in quo secundum magis & minus comperantur. oportet igitur quod sit aliquis terminus in natura rei: ex cuius approximatione secundum plus & minus dicantur magis aut minus: non autem solum in significatione rei. aliter enm vt dictum est natura illius rei non con ueniret ei quod est minus. Quia si sic est & ei quid est minus non potest illa natura conuenire, nisi citra terminum, quare oportet quod natura & essentia illius sit latitudo alicuius quantitatis secundum praedictos modos: & vt nomen simpliciter imponatur ad significandum simpliciter naturam rei: quo ad omnem gradum latitudinis suae, & praedicetur de eo concretiue quod participat ea secundum quemcunque gradum: vt sic non quanto quis ad vocis impositionem: sed quanto ad quantitatis naturalis persectionem est accedens, purio ri dicatur albedine, tanto candidior hoc est albior formae assignetur. Quod reuera auctor ille sex principio rum intendebat proferre: quod bene apparet per exemplum de magis & minus secundum gradus quantitatis molis. Quid continue indicando subdit. Et paruius dicitur, quid alterius comparatum staturae quantitate vincitur. Quicquid igitur in natura quantitatis superatur, continuo paruius nunciatur. Similiter autem est & de aliis. Vnde etiam quid continuo subdit dicens, quod substantiae & qualitatibus in quantitate magis & minus non conuenit: quoniam ipsarum impositio in termino est: vltra quem transgredi impossibile est. Quod non est sufficiens cau sa: sed quia ipsorum natura & essentia in gradu indiuisibili perfectionis consistit: hoc est illius, propria: & per se causa, vt iam dicetur.

ET per hoc idem destruitur quorundam aliorum sententia de eo quid est magis & minus scilicet quod causa eius quid est magis & minus, sit contrarium in materia. Quod ideo dicunt: quia philosophus dicit in Topicis, quod illud est albius quod est nigro impermixtius: & quia philosophus omnibus illis quibus attribuit magis & minus, tribuit & contrarium. Si enim natura & essentia rei esset in indiuisibili magni tudinis sibi debitae, nullo contrario agente esset secundum ipsam magis & minus quantumcunque conmiscere tur suo contrario: sicut neque supelatiuum. Vnde etiam sine omni contrario contingit in aliquo esse magis vel minus. secundum enim quod dicitur in sex principiis, habitui nihil est contrarium. Et tamen, vt dicitur ibidem, ha bitus suscipit magis & minus: armatior est enim eques pedite, quid etiam contingit in aliis vt infra videbitur. Vnde contrarium non est causa magis & minus: sed id idem quod est causa magis & minus, est causa quod contrarium tale res habeat, quid secum compatitur citra gradum in termino. tale enim contrarium, proprie dicitur ha bere contrarium. lllud autem est secundum praedicta, quia natura & essentia rei non consistit in termino definito seu determinato magnitudinis sibi debitae: sed in latitudine quadam propter quid dicit philosophus in praedicamen tis. Quantitati nihil est contrarium. Indefinitis enim manifestum quoniam nihil contrarium est: vt bicubito, vel tricu bito, vel supficiei, vel alicui talium. Item in eodem. Inest substantiis nihil esse contrarium. Non est autem substantiae pro prium: sed aliorum multorum. cuius causam subiungit dicens. Determinatorum vero nullum nulli est contrarium. Vnde omnino eadem causa est eius quod est magis & minus: & habere contrarium quod potest ei commisceri in eodem numero Propter quod contingit quod differentia in sensibilis & irremissibilis est quod impermixtae sunt contrariae differen tiae. Accidentia vero magis & minus recipiunt: & mixta sunt accidentia contraria, vt dicit Porphyrius de differentia differentiae & accidentis loquens. Et propter hoc saepius philosophus coniungit contraria cum magis & minus. Et verum dicit quod albius est nigro impermixtius: sed contrarium non est causa quare sit albius vt dictum est. Vnde dicit Simplicius super praedicamentum substantiae. Nihil autem contrarium esse substantiis & non suscipere magis & minus in rerum essentia considerantur: eodem modo intelligere de habere contrarium & suscipere magis & minus. scilicet quod haec etiam considerantur in rebus secundum essentias earum.

NIhil ergo quaerendum est quod sit causa magis & minus, nisi quod natura & essentia secundum quam di cuntur magis & minus non consistit in determinato & indiuisibili termino: vt potius tanto aliquid dica tur infici puriori albedine & esse albius: quanto accedit ad terminum illius indeterminati: quam quanto accedit ad vocis impositionem: & est illa causa generalis in omni secundum quod dicitur magis & minus. Non bene er go dicitur quod vnus est magis albus quam alter: sed vna albedo non est maior quam altera. Immo nunquam subiectum dicitur secundum aliquid magis, nisi illud in se sit maius: licet econuerso contingat quod aliquid in se sit maius secundum quid tamen nihil dicitur magis, quemadmodum vna res in natura & essentia sua dicitur maior altera secum dum gradum persectionis. Sed secundum essentiam non dicitur esse secundum magis vel minus ad alterum: sicut neque vna essentia in se dicitur magis essentia quam alia. licet enim vnius angeli sit maior perfectio quam alterius secundum essentiam: & essentia vnius angeli sit maior secundum perfectionis quantitatem, quam sit essentia alterius: sicut tamen essentia vnius angeli non dicitur esse magis essentia qui essentia alterius: sic vnus angelus nullo mo do ratione essentiae suae maioris dicitur maior respectu alterius. Non bene etiam a quibusdam dicitur quod a subiecto euenit quod dicantur aliqua secundum magis & minus. hoc enim non conuenit accidentibus per subiecta, sed econuerso. Vnde Simplicius super praedicamentum qualitatis, pertractatis caeteris opinionibus de magis & minus, in fine adhaeret opinioni Archytae, dicens. Mirabiliter Archytas breui sermone causam eius quod est magis & minus, insinuauit dicens. Qualitati contraria quaedam connectuntur: veluti contrarietatem suscipere & magis & minus, vel vt in passionibus. quia enim infinitate quadam participant passiones, propter hoc recipiunt quandam intensionem indeterminatam secundum magis & minus, & non a participantibus. Nam in participantibus considerata est intensio & remissio. ldem ibidem dicit: quod Aristoteles participatas species perfectas considerans secundum relationem ad illas, eas quae deficiunt ab ipsis, magis & minus vult habe re: & profundum & summitatem ipsorum considerans magis & minus: secundum eam quae in latitudine participationem.

ET cum hoc sciendum: quod licet dictum in subiecto secundum magis & minus in se necessario secundum essentiam dicitur secundum magis & minus: non tamen in se secundum suam essentiam dicitur secundum magis & minus neque aliquid aliorum. dicente philosopho in praedicamentis. lustitia a iustitia si dicatur magis & mi nus, potest quilibet ambigere. Similiter & in aliis affectibus. Quidam namque iustitiam a iustitia aiutem non dici magis nec sanitatem a sanitate: minus autem habere sanitatem aiutem: & iustitiam minus alterum altero. Sic autem & gran maticam & alios affectus. Sed tamen ea quae secundum eos affectus dicuntur, indubitanter recipiunt magis & minus. grammaticalior enim & iustior alter altero dicitur, & sanior, & sic in aliis. & haec est opinio ve ra.

SED quare secundum quaedam substantia dicuntur magis & minus: et non secundum omnia eius: non est alia causa quaerenda quam praedicta, vt infra amplius patebit. Propter quid dicit philosophus in decimo Ethicorum. Sanitas deter minata existens recipit magis & minus. Intelligo, determinata existens sine receptione eius quod est ma gis & minus in sua essentia, recipit magis & minus in subiecto. quid ad literam intelligit philosophus, siquis inspiciat. Id etiam quod in se secundum suam essentiam dicitur secundum magis & minus, non semper: sed aliquando in subiecto dicitur secundum maius & minus. & hoc quando per accidens se commensurat quantitati molis in subiecto,s non enim iustitia secundum subiectum dicitur maior vel minor, sicut dicitur albedo.

CVM igitur vt dictum est, omne quod subiectum facit dici secundum magis & minus, in se necessario dicitur secundum maius et minus: sed non econuerso omne quod secundum se dicitur maius & minus, facit aliquid aliud dici secundum magis & minus: ad sciendum secundum quae & qualia entia dicuntur aliqua secundum magis & minus: & secundum quae & qualia non: intelligendum quod in entibus quaedam ex sua natura & essentia sunt determinata in gradu naturae suae & essentiae, vt in termino indiuisibili magnitudinis, citra vel vltra quem non existit natura. Alia vero ex natura & essentia sua non sunt determinata in gradu essentiae & naturae, vt in termino indiuisibili magnitudinis: sed in latitudine quadam. Quae autem sunt de primo genere entium, secundum ea nihil dicitur secundum magis vel minus: quia in quocuque habent esse, non sunt in eo nisi in eodem gradu indiuisibili magnitudinis. & tales sunt omnes formae immateriales: de quibus principaliter intelligitur dictum philosophi in septimo Metaphysicae: quod se habent sicut numeri: ita quod sicut secundum gradus indiuisibiles de terminatur species numerorum, quaelibet enim vnitas indiuisibilis in numero apposita aut remota variat & determinat speciem. Et si in tali gradu determinato se habeat natura in formis substantialibus natu ralibus: tunc non est magis & minus secundum formas substantiales. Quod de primis formis asserit: de se cundis non: cum dicit in octauo Metaphysicae. Quemadmodum in numero non est magis & minus: similiter nec in substantia quae est quasi forma: nisi sit substantia quae est cum materia. Vbi dicit quasi: quia subsistens in se non est proprie forma: quia nihil informat: & non dicitur forma nisi ab actu informandi. Et per eundem modum in relatione neque secundum genus: neque secundum aliquam eius speciem accipitur ma gis aut minus: neque secundum species aliquorum aliorum praedicamentorum: vt sunt species numeri & omnia determinata in quantitate continua modo numeri, vel sub ratione quantitatis determinatae in ter mino: vt sunt cubitum, bicubitum, & caetera huiusmodi. Vnde philosophus in praedicamentis assignans rationem quare qualitates in quantitate vt triangulus vel quadrangulus & huiusmodi non suscipiunt magis & minus, dicit. Quaecumque enim definitionem trianguli, vel circuli recipiunt, similiter trianguli, vel circuli sunt. Similiter, hoc est secundum rationem eiusdem gradus & termini indiuisibilis. Quae vero ex se & natura sua non sunt determinata in gradu indiuisibili: aut sunt determinabilia ex aliquo quid existit in natura eorum & essentia tantum: aut cum hoc ab eo in quo subsistunt. Primo modo quantitas in se & in primis eius speciebus quae sunt continua & discreta, est indeterminata secundum gradus: sed determinatur continua quantitas per punctum, & discreta per vnitatem: quae sunt principia eorum: non autem per subiectum. immo econuerso: inquantum sunt mensurae subiectorum. Et ideo neque in genere: neque in aliqua eius specie dicitur magis & minus secundum quantitatem: licet tamen haec specialis ratio sit in aliquibus speciebus suis vt iam dictum est in numeris. Indeterminata autem secundo modo recipien tia determinationem ab eo in quo sunt, ista sunt secundum quae dicitur magis & minus. Quod exprimit in de cimo Ethicorum: assignans rationem quare sanitas in subiecto recipit magis & minus: dicens. Sanitas de terminata ens recipit magis & minus. Non enim eadem commensuratio in omnibus est, neque in eodem vna quaedam semper, sed remissa manet vsque ad quid. Et intelligit vsque ad terminum in quo nata est deficere. De talibus dicit Simplicius secundum Archytam, quod differenter fiunt praecedentibus passionibus alteris. Quod tamen nunquam fieret nisi natura ipsa in se existente in determinato.

SED de tali determinabili est distinguendum. Aut enim determinabile vniuoce: vel analogice. Secundo modo substan tia & accidens comparantur in ente secundum magis & minus. est enim substantia magis ens quam accidens. Et sic bene dicitur quod magis & verius sit esse aut entitas substantiae quam accidentis: inquantum scilicet substantiae essentia maior est: & habet persistere & esse in seipsa: quam sit essentia accidentis: quae non habet esse nisi in alio. Secundum enim philosophum in septimo Metaphysicae, alia a substantia dicuntur entia: quae sunt entis quod est huiusmodi. scilicet substantiae. Et non solum comparantur in ente secundum magis & minus substantia & accidens: sed etiam diuersa accidentia & diuersae substantiae: secundum quod perfectiorem ha bent in se gradum naturae & essentiae. Dicitur enim quantitas magis ens quam qualitas: & qualitas quam relatio: & substantiae incorporales quam corporales: & vniuersaliter incorporalia & intransmutabilia, quam corporalia & transmutabilia. & semper magis habent esse minus corporalia & transmutabilia, quam ea quae magis sunt transmutabilia & corporalia. Vnde dicit Augustinus de vera religione. Si ea quae moriuntur penitus mo rerentur, ad nihilum sine dubio peruenirent. Si tanto minus moriuntur quanto magis esse participant, quod vt breuius potest dicit, tanto magis moriuntur quanto minus sunt. Et sumit mori generaliter pro omni transmutatione secundum quod dicit duodecimo confessionum caplo decimo. Inquantum quisque non est quod erat: & est quod non erat, intantum moritur & oritur. Et ideo deus quia omnino est immutabilis, maxime habet esse: & creaturae respectu illius minime. immo, vt dicit Auicenna, vix sunt: aut non sunt. Et expositum est in vlti ma quaestione de immutabilitate dei. Vnde non est verum vsquequamque quod communiter dicitur: quod magis & minus non diuersificant speciem: nec habent fieri nisi in aliquo vniuoce dicto. Vnde contra quosdam aestimam tes esse sufficiens signum non aequiuocam esse amicitiam, recipere ipsam magis & minus: tanquam recipientia magis & minus habeant sub vno genere esse & vniuocari adinuicem: puta calidum recipiens magis & minus non est aequiuocum: dicit philosophus in octauo Ethicorum. Vnam amicitiam existimantes quoniam recipit magis & minus, non sufficienti crediderunt signo: recipiunt enim magis & minus altera specie. vbi dicit commenta tor. Non communicantia eodem genere. Etenim ens dicitur multipliciter. Est autem magis quod est substantia. Mi nus autem accidentia. Et iuxta hunc modum dicit philosophus in praedicamentis: quod primae substantiae maxime sunt substantiae. Substantiarum vero secundarum magis substantia species est quam genus: & hoc non solum propter actum subsistendi: sed quia non est proprie substantia nisi singulare & vniuersale: inquantum conmune non habet rationem nisi vt est in singulari: & tanto minus quanto habet rationem magis vniuersalis: sicut determi nat philosophus in septimo Metaphysicae. Et Simplicius super praedicamentum substantiae dicit. Est magis substam tia species quam genus: non inquantum substantia neque secundum quod est: sed inquantum propinquior indiuiduae & primae substantiae. Sl autem determinabile secundum quod aliquid habet recipere magis & minus, sit determinabile vniuoce: hoc necessario est ipsa prima materia rerum materialium aut aliqua forma siue dispositio materialis. Vnde quia materia maxime indeterminata est & infinita in sua substantia: & determinabi lis per formam rerum materialium: ideo formae in compositis determinantes materiam faciunt compositum ex materia & forma dici magis & minus secundum eam: & vnum magis materiale quam alterum: vt vnus cubus terrae quam vnus cubus ignis. & hoc quia propter densitatem terrae & raritatem ignis plus materiae dicitur esse in vno cubo terrae quam in vno cubo ignis: inquantum scilicet sub vno cubo terrae ab agente naturali propter densitatem terrae potest materia plus extendi sub quantitate terrae quam sub vno cubo ignis, propter ignis raritatem. vt secundum hoc propter partes materiae secundum quas est extensibilis plus sub vno cubo terra quam sub vno cubo ignis: quas necessario habet in se virtualiter sub cubo terrae & non sub cubo ignis, ma ior dicitur materia virtualiter quae est sub cubo terrae: quam quae est sub cubo ignis. Propter quid dicitur cubus terrae materialior quam cubus ignis, quemadmodum caliditas vna maior est intensione virtualium partium quam alte ra: vt iam videbitur propter quod vnum subiectum dicitur calidius altero. Sed si hoc mod dicitur magis vel minus, non est ex essentia materiae vllo modo: sed ex dispositione quam recipit a forma. dicente Simplicio super praedicamentum substantiae, loquendo de materia. lpsa secundum se nequaquam differt. potentia enim est omnia eodem modo: aequalem exhibitionem habens ad omnia entia: ab habitudine autem speciei prouenit ipsi talis permutatio, quod tamen non fit nisi propter eius indeterminationem in sua essentia. Vnde & dicit secun dum opinionem Platonicorum super praedicamentum qualitatis. Omne materiale suscipit magis & minus: ma teria magis existente & minus propter naturalem ipsius infinitatem.

SED iste modus dicendi materiam magnam vel paruam: scilicet secundum virtutem ad extensionem circa materiam, non est consuetus: sed solum ille qui est secundum actualem extensionem. sicut non est consuetum dicere quod albedo sit magna propter virtutem intensionis: sed solum propter quantitatem extensionis secundum quantitatem. secundum quod dicit philosophus in praedicamentis. Assignans album quantum sit superficie, definiet quanta erit superficies & album tantum. Vnde solet secundum aliquos materia dici magna vel parua: secundum quod est extensa sub quantitate: secundum vero quod est sub denso & intensibilis, tantum multa vel pauca. Sed nihil restat ex parte rei. Non est enim mul ta vel pauca nisi quia virtute est magna magnitudine extensionis quam recipit sub quantitate continua actione. & se habent multum & paucum ad magnum & paruum, sicut discretum in continuo.

SEcundum for mas autem materiales si fiat intensio & remissio siue magis, & minus & in vniuoco ratione sui: haec est opinio Platonicorum: vt iam dictum est secundum Simplicium, quod omnes formae materiales propter materiam indeterminatam in gradu naturae contrahunt quandam indeterminationem & infinitum in sua natura: per quam secundum ipsas possit aliqua dici secundum magis & minus. Vnde Simplicius ibidem recitans sententiam lamblichi Platonici dicit. Quaerit autem lamblichous propter quid magis & minus conmune ponit Aristoteles plurium praedicamentorum. Et ait quod haec in participatione considerantur: alio quidem existente participante: alio vero eo quod participatur. Et si quidem participationem quae est in materia dicit, oportebat & substantiam, & quantum, & alia praedicamenta secundum se tota suscipere magis & minus. omnia enim in materia proueniunt.

SI vero participari dicit superuenientia praedicamenta oportebat secundum se totam qualitatem: & ad aliquid suscipere magis & minus. Sed quod propter infi nitatem materiae compositum secundum materiam dicatur secundum magis & minus, vt iam dictum est: bene conueniens est: sed quod secundum formam dicatur secundum magis & minus propter materiam: hoc omnino est impossibile. Quod enim ex ipsa sua natura in se est indeterminatum in indiuisibili in gradu: ab illo tra hi non potest nisi mutata natura: sicut numerus, a quo nihil addi potest vel subtrahi, nisi speciei naturam mutando secundum philosophum vt dictum est. Hoc etiam manifestum est in formis materialibus. licet enim substantia in genere dicitur secundum magis & minus de prima & de secunda quae est genus, & quae est species vt iam dictum est: tamen vt dicit philosophus vnaquaeque substantia: hoc ipsum quod est: non dicitur magis & minus: vt haec substantia non est magis & minus: neque ipsa a se, neque altera ab al tera. Quid etiam determinat in eodem de speciebus quantitatis vt dictum est. Non est ergo ponendum omnem formam materialem ex coniunctione cum materia contrahere indeterminationem ex materia: vt secundum ipsam possit dici aliquid secundum magis & minus. Ex quo patet, quod praua est expositio illius dicti phi losophi in octauo Metaphysicae. In substantia quae est quasi forma, non est magis & minus: nisi sit substan tia quae sit cum materia. Quae dicit quod quantum ad participationem speciei non dicitur secundum magis et minus: sed secundum dispositiones materiales inuenitur magis & minus in substantia. immo est alia expositio bona vt infra videbitur. Sl ergo secundum formam aliquam materialem recipiatur magis & mi nus: & hoc alio modo quam per naturam: vt iam dicetur: illa forma aut est vna genere, aut specie, aut numero. Sl primo modo: aut ergo formae sub ipsa distinctae specie distingui intelliguntur per differentias additas illi: aut gradus naturae differentes: quemadmodum ponitur distinctio in formis immaterialibus. Secundum primum modum distinguendi in materialibus species sub genere, genus significat formam materialem sub esse incompleto: sub qua includit ipsam materiam: vt determinauimus in quaestione de verita te & intelligibilitate dei. puta corpus significat formam corporeitatis substantialis sub esse incompleto: immo ipsum compositum ex materia & forma sub esse incompleto. Aliter enim non praedicaretur de specia. Et expectat additionem duplicis differentiae: quarum vna est vilius extremum contrarietatis: altera vero nobilius secundum philosophum: ita quod differentia nobilior continet virtute quicquid imperfectionis importat vi lior: & aliquam rationem alicuius perfectionis sibi propriam. Quemadmodum cum prima diuisione diuiditur corpus per simplex & mixtum: differentia mixti continet virtute quicquid continet differentia simplicis: & addit propriam rationem quae debetur sibi: & consimili modo cum vlterius proceditur diuidem do quousque perueniatur ad formas brutorum animalium perfectorum habentium omnes sensus & interio res & exteriores: quibus nulla, propria virtus sensitiua addi potest: quae vni conueniat ita quod no alteri: & per hoc nulla differentia apposita supra incompletum praecedens distinguit: quia non potest esse in rerum natura. Sed si distinguantur, oportet quod hoc sit secundum gradus eius persectionis formalis in natura sensitiui perfecti: ad quam sequitur lympiditas aut ingeniositas secundum omnes virtutes sensitiuas, vel plures, vel aliquas, aut aliquam secundum magis & minus. puta si in lympiditate visus secundum gradus suarum specie rum differant aquilae & corui. Secundum formam generis distinctam in species primo modo: nullo modo contingit dici species secundum magis & minus: quia vbi est magis & minus, debet esse penitus vna ratio communis vniuoca vel analoga, secundum quam comparantur quae dicuntur secundum magis & minus: ita quod non secundum diuersas rationes partiales sint in comparatis: sed solum secundum diuersos gradus eiusdem rationis penitus: vt se habet ratio entis ad substantiam & accidens: & ratio albi ad magis & minus album. lllae autem species proprias rationes addunt super conmunem rationem generis quae sunt extra eam: & cum hoc virtutem aliquam addit in vna specie vna differentia quam non dat alteri speciei alia differentia vt dictum est. Propter hoc licet species huiusmodi differunt secundum gradus perfectionis: quia tamen hoc fit omnino secundum diuersas rationes differentiarum additas formae conmuni: idcirco secundum huiusmodi formam generis nihil dicitur magis & minus nisi transumptiue: & per quandam si militudinem, quemadmodum dicitur in sex principiis quod animantius est brutum arbore: rationale vero irra tionali. & hoc est quia haec sub genere communi differunt secundum gradus perfectionis, licet alio modo quam vere comparabilia secundum magis & minus vt dictum est.

ET propter eandem rationem secundum nullam for mam generis etiam in praedicamentis quorumcunque accidentium dicuntur species secundum magis & minus neque indiuidua sub specie. Sicut enim non dicitur homo magis animal quam asinus: nec vnus homo quam alter: nec idem ipse in alio & alio tempore: sic neque in accidentibus. Vnde si aliquo modo in speciebus substantiae cadit comparatio secundum magis & minus in forma generis: hoc solum contingit in speciebus differentibus solo gradu non per differentias generi superadditas. & hoc quia in eis forma indeterminata deter- minatur per solos gradus naturae. Si enim contingat aliquas species sic distinctas ponere sub forma alicu ius, dicendum est quod vniuoce dicuntur secundum magis & minus in forma generis: vt magis sensitiua dicatur vna talium specierum quam alia.

ET quia dubium est vtrum sit in formis materialibus vel possit esse aliquam huiusmo di distinctio specierum sub genere: ideo credo philosophum verbum propositum de magis & minus in substantia proposuisse sub dubitatione: & sub conditione: cum proposuit ipsum sub hac forma. Quemadmodum in nume ro non est magis & minus: nec in substantia quae est quasi forma: nisi sit substantia quae sit cum materia. i. nisi magis & minus sit in substantia illa quae est forma cum materia, hoc est forma materialis. q. d. si in ali qua substantia quae est forma sit magis & minus, illa est forma materialis: ita quod in nulla substantia quae est forma sit magis & minus: nisi ipsa sit materialis. Et si non sit in substantia quae est forma materialis: tunc in nulla substantia est quae est forma omnino. Non enim est in formis separatis. propter quod dixit quasi formae, vt dictum est supra.

INter formas autem materiales si sit in aliqua earum: hoc non est nisi in forma generis, quae secundum gradus diuiditur per species, non autem per differentias appositas. Dictum est enim: quod in forma generis diuisi per differentias non cadunt magis & minus. Et vt iam dicetur, in nul la forma substantiae specifica cadunt magis & minus.

ET est hic aduertendum: quod tale genus diuisum per species solo gradu differentes sicut in rebus materialibus non solum est forma rationis: sed etiam naturae: inquantum scilicet consideratur in materia naturali stante sub ipsa in vno gradu: cum alia forma con tra ipsam distincta sit in alia materia eiusdem naturae cum prima: sub qua ipsa stat in alio gradu: & hoc se cundum diuersas differentias: quarum vna virtute includit aliam & non econuerso sicut dictum est: vnde sua indeterminatio in natura & essentia sua non est sola indeterminatio rationis: sed naturae. & hoc per materiam secundum quod verum genus naturae secundum philosophum sumitur non solum a forma: sed etiam a materia quia vtrumque in suo significato includit: ita quod formae huiusmodi indeterminatio secundum considerationem rationis sine materia, esset rationis tantum: quemadmodum est communis generis in formis separatis a materia & similiter illius formae indeterminatio. Et per hunc modum verum est quod omnis indeterminatio materialis formae est per indeterminationem materiae: quae cum diuiditur per species solo gradu differentes in illis dicitur secundum magis & minus: immo potius species ipsae secundum illam vt dictum est. Formae autem sepa ratae distinctae solo gradu consimili: quia conmunitas illarum est in forma generis quae nullam habet in se indeterminationem naturae sed rationis tantum. ldeo secundum illam non dicuntur inter se secundum magis et minus. Ita quod non est verum quod omnis forma materialis sic est indeterminata per materiam: vt secundum eam possint species dici secundum magis et minus: vt dixit praecedens opinio. Verum est tamen generaliter quod omnis forma secundum quam dicuntur aliqua secundum magis & minus, indeterminationem suam habet per materiam: quia per esse suum in materia principaliter: tamen ex natura essentiae suae, quod si non haberet ex se: nec acciperet a materia omnino vt dictum est. Sl autem forma secundum quam suscipitur magis & mi nus sit vna specie: hic iterum est aliorum opinio, quod natura & essentia cuiuslibet formae specificae quae ex se habet rationem speciei, sit in simplici & in indiuisibili existens: ita quod nihil contineatur sub specie nisi illud indiuisibile attingendo: nec citra sistendo: nec vltra progrediendo, quemadmodum sistitur in vni tate determinata secundum quamlibet speciem numeri. Quia enim ab illo indiuisibili recedit in plus vel minus, ad aliam speciem pertinet: sicut contingit in numeris, quid autem tale est, quia non potest procedere in plus: nec deficere in minus ipso manente.

SEcundum talium igitur opinionem necesse est ponere quod nulla forma specifica in sua essentia habet latitudinem alicuius quantitatis: & ita quod impossibile est eam participari secundum plus & minus: sed necessario secundum aequale & secundum rationem indiuisibilis.

ET ita secundum hanc opinionem non esset amplius intensio vel remissio secundum formas accidentales aliquas quam substantia les.

SED dicunt quod verum est quantum est de natura & essentia formae: quae ex se habet rationem speciei. lpsa enim in se non habet magis aut minus sed simplex indiuisibile. Aliter enim essentia in abstractione de suis indiui duis, propriis per se praedicaretur secundum plus & minus, quid non plus contingit in substantiis quam in accidenti bus. Sicut enim vnus homo non est magis homo quam alter: sic nec vna albedo, aut sanitas est magis albedo, aut sanitas quam altera.

DICVNT etiam quod quantum est de natura ipsius formae, non participatur etiam secundum magis aut minus: sed secundum quod magis & minus non contingit ex natura formarum: sed ab aliquo extrinseco. Et hoc dupliciter. Vno modo in formis quas dicunt habere speciem ex se. Alio mo do in formis quas ex alio dicunt habere speciem. Illa quae sunt de primo genere, dicuntur habere spe ciem ex eo ad quod ordinantur: & secundum illa posse diuersificari secundum magis & minus: & nihilominus manere eadem specie propter vnitatem eius ad quod ordinantur, quemadmodum motus habens speciem a termino ad quem est, manens idem specie secundum se est intensior & remissior. Illa de secundo genere debent diuersificari secundum magis & minus: secundum subiecti participationem: diuerso scilicet modo participandi. qui prouenit non ex parte participati: sed ex indeterminatione potentiae ipsius pricipantis: inquantum diuersimode potest vnam formam participare. Et hoc dupliciter. Vno modo ex indeterminatione potentiae participantis. inquan tum diuersimode potest disponi ad receptionem formae participatae: inquantum aequalis sanitas potest va riari in animali secundum magis & minus penes diuersas rationes contemperantiae humorum. Similiter est de scientia: secundum quod eadem scientia aliquando limpidius: aliquando obscurius considerari potest. Alio mo do ex indeterminatione potentiae participantis: inquantum potest diuersimode extendere habitum formae ad plu ra vel ad pauciora. & sic augmentum & diminutionem habituum ponunt secundum dictos modos. Quia dicunt formam in essentia sua non dici secundum magis & minus: sed solum subiecta in participando ea: hoc plane verum est secundum praedeterminata. Sed quod dicunt magis & minus non contingere ex natura ipsarum formarum: hoc apparet esse falsum ex praedeterminatis. Sicut enim causa non suscipiendi magis & minus secundum formam est quod ipsa natura formae consistit in indiuisibili absque omni latitudine cuiuscumque quanti tatis: sic causa suscipiendi magis et minus est quod natura formae non consistit in simplici & determinato: sed in latitudine quadam indeterminata: in qua secundum gradus diuersos potest saluari forma ipsius spe ciei: vt penitus sit falsum dicere, quod omnis forma quae ex se habet rationem speciei in indiuisibili quantitatis existit. Vnde quaecumque sunt formae secundum quao aliquae dicuntur magis & minus: natura speciei in latitudine quaedam consistit: vt talium specierum ratio nullo modo habeat se secundum rationem numeri: cui nihil potest specie manente abstrahi vel apponi.

ET quod distinguunt quod quaedam formae habent speciem ab alio: quaedam a se: falsum est. species enim rei est essentialiter ipsa res: & est in ea: licet habeat eam ab alio effectiue: sicut & esse suum & ha bet eam ex se formaliter. Vnde quod dicitur motus habere speciem a termino, hoc est quia iuxta distinctio nem speciei in termino distinguitur species in motu. Vnde quod assumunt quod motus & consimilia diuersificam tur secundum magis & minus manente specie propter termini identitatem: & secundum hoc idem motus spe cie vel numero dicitur intensior & remissior quia est ad idem: non est verum. Sed esto quod sit idem propter terminum: quaero tamen quae est causa intensionis & remissionis in ipso. Nec potest dici quod essentia motus eo quod consi stit in diuisibili & continuo: quia propter eandem rationem & quantitas continua magis & minus in sua essen tia susciperet: quid falsum est secundum determinata. In quantitatis enim essentia & similiter motus cadunt maius & minus: non autem magis & minus. Dicitur enim vna magnitudo maior altera: sed non magis magni tudo altera: & vnus motus maior altero: vel secundum tempus vel secundum id in quo sit motus: non autem dicitur vnus motus magis motus altero: sicut neque vna magnitud dicitur magis magnitudo altera: vt magis & minus si inueniantur in motu, hoc non est vt in eius essentia & secundum eius essentiam: sed vt in subiecto: & secundum dispositionem aliquam ipsius, quae duplex est. Vna ex tempore: a qua secundum seipsum dicitur motus velocior & tardior: alia ex eo in quo est: a qua non dicitur motus secundum se secundum magis & minus. Sed subie ctum eius quod mouetur secundum quid, in actione dicitur calefacere secundum magis & minus: & similiter calefieri in passione. Non est ergo motus de numero formarum: secundum quas aliquid dicitur secun dum magis & minus: sicut neque quantitas. Absurdum est ergo magis & minus plus attribuere motui quam magnitudini. Quia dicunt de aliis formis secundum quas indubitanter dicuntur magis & minus: quod hoc non est ex indeterminatione participati sed participantis: ex hoc sequitur secundum praedeter minata quod ipsum participatum potius denominaretur secundum magis et minus quam econuerso. Quia enim aliquid indeterminato est gradu, est causa quare secundum ipsum dicatur magis & minus: sicut determi natus gradus causa est quod non dicitur. Et quod dicunt quod magis & minus contingit in formis ex dispositio ne subiecti: vt in sanitate ex conmixtione humorum: bene verum est. Sed & ipsa commixtio et contemperatio similiter recipit magis & minus in subiecto. Quaero vtrum aliqua alia dispositione: an illa dispo sitione recipiat magis & minus. Si sic, erit ire in infinitum: aut stare in aliquo primo, quod secundum magis & minus est in subiecto: & non causatur ab aliqua dispositione secundum quam dicitur magis vel minus. Et si sic: cum ratio illius dispositionis sit in termino: et ita vno modo semper se habens: ipsa nullo modo potest esse causa magis & minus in aliqua dispositione. Alia ergo causa quaerenda est eius quod est magis: & illud non est omnino ab alio formaliter: nisi quia sua essentia formae non consistit in indiuisibili, & effectiue a generante ipsam ab imperfecto in perfectum. Per actionem enim calefacientis acquisita perfectiori & ma iori caliditate, ex hoc solo dicitur subiectum magis calidum. & per consimilem rationem licet per alium modum causandi: vt habetur ex septimo Physicorum, acquisita perfectiori scientia magis sciens & limpi dius dicitur quis. SlMlliter quod dicunt scientiam maiorem & minorem: quia est secundum plura scita: & per hoc sciens dici magis vel minus: hoc verum est: sed non propter illa plura: sed propter ipsum habitum qui ex sua virtute potest se extendere ad illa. Nec secundum hoc debet assignari aliquis specialis modus eius quod est magis & minus: sed est solummodo vnicus: scilicet quod natura rei non existit in termino: sed nata est in se habere latitudinem alicuius magnitudinis: & secundum illam magis & minus. Et ideo quod secundum aliquas formarum dicitur magis & minus: huius causa est natura & essentia formarum in se. Secundum illas enim quae consistunt in indiuisibili: & non sunt natae habere magis & minus in sua essentia, nihil dicitur secundum magis aut minus. Propter quod in genere substantiae secundum nullam formam specificam dicuntur magis & minus: non quia substantialiter in subiecto non participantur vt dicunt aliqui. licet enim forma substantialis substantialiter participetur: si tamen secundum rationem suam sit naturae in determinatae, bene dicitur secundum magis & minus. Vnde si forma humanitatis vel animae rationalis sit talis inter omnes formas specificas substantiae, quod non consistat in indiuisibili: vt participabilis sit secundum gradus a Chri sto secundum vnum gradum: & ab aliis hominibus secundum alium gradum: bene verum est quod Christi anima in natura sua no bilior & superior est in gradu naturae quam anima Iudae. Vel forte est alius modus secundum quem hoc potest contin gere quem ignoro. Et propter illam eandem rationem qua in formis specialissimis substantiae non est secundum eos magis vel minus nisi in forma humana vel anima rationali. iuxta hoc quod determinauit quondam episcopus Pari sien. cuius sententiae non contradico. Consimiliter neque in aliis quaecumque sint. secundum quas non dicitur ma gis aut minus. Sed hoc conuenit primo & per se formis substantialibus: eo quod eis conuenit ex se per se & pri mo esse quod communicant materiae & composito. esse autem vnicuique vnum & idem, neque intensionem, neque re missionem recipiens. vt dicit Porphyrius. Et ex hoc contingit quod in formas substantiales non est motus. Formis autem accidentalibus illud conuenit propter substantiales quibus essentialiter sunt connexae. Vnde commentator super tertio caeli & mundi, assignans causam quare figurae elementorum non recipiunt magis & minus: cum vt determinat, formae eorum recipiunt magis & minus, dicit. Figurae sunt ex qualitatibus associatis formis substantialibus perfectis in hoc quod non recipiunt diuisionem: & ideo carent motu alterationis. vt dicitur in quito Physicorum.

ET econtra in illis formis secundum quas dicitur magis & minus huius est causa contraria: scilicet indeterminata ratio in natura speciei: quae scilicet saluatur secundum diuersos gradus in augmento & decremento vsque ad quid: hoc est vsque ad terminum in vtroque latere vltra quem et citra quem non stat species. Et hoc contingit eis: quia non sunt essentialiter associatae formis substantialibus. cum enim associantur eis, in termino sunt: quemadmodum dicit commentator tertio cae li & mundi. Ignis non est in actum nisi calore & siccitate quae sunt in summo. Generaliter ergo sciendum est: quod propter indeterminationem formarum quae in sua essentia habent maius & minus: convenit secundum magis & minus eas participari: ita quod ipsae non in se dicuntur secundum magis & minus: sed substantia per illa: ex eo quod in se dicuntur secundum magis & minus. Vnde commentator ponit ibidem etiam: quod formae elementorum, quia in se determinatam non habent rationem, cognatae sunt formis accidentalibus: & recipiunt ex ratione inde terminationis & actualitatis suae magis & minus, dicens. Necesse est cum ex eis generetur vna forma: vt corrumpantur formae eorum secundum medietatem. Sl autem aliquis dixerit quod sequitur ex hoc quod formae eo rum recipiunt magis & minus: & haec est dispositio accidentium non formarum substantialium: Dicemus quod formae istorum elementorum substantiales diminutae sunt a formis perfectis substantialibus: & suum esse est medium inter formas substantiales perfectas & accidentia. & ideo fuit possibile vt formae eorum substantiales admiscerentur: & proueniret ex collectione eorum alia forma: sicut cum nigredo & albedo admiscentur, fiunt ex eis multi colores.

ET est hic aduertendum: quod aliter contingit magis & minus in accidentalibus formis quam secundum praedeterminatum modum in formis substantialibus & in ente, quoniam in istis eorum essentialia supposita genere vel specie dicuntur inter se magis & minus in forma: non autem idem numero ad seipsum. & sic in istis dicuntur aliqua secundum magis & minus. Sed nihil per incrementum vel decrementum recipit magis & minus: sed sunt magis & minus in istis sine augmento & decremento: in illis autem dicuntur se cundum magis & minus per formas non supposita eorum essentialia, sed subiecta: in quibus habent esse inter se: vel idem numero ad seipsum. secundum quod dicit philosophus in praedicamentis. Est album altero magis al bum: & bonum altero magis. Sed & ipsum a se magis & minus dicitur: vt corpus album magis album dicitur esse nunc quam prius. Et ideo in istis non solum dicitur magis & minus: sed et dicitur quod per incre mentum et decrementum recipitur magis et minus: et sunt in istis augmentum & decrementum secundum magis et minus. et hoc tam in formis specialissimis quam subalternis: et hoc quandocumque ex, propria ratione sua habent propriam rationem suae indeterminationis, quod quandoque verius contingit secundum rationem formae spe cialissimae quam subalternae. Et secundum hoc verius quantum ad apparentiam dicitur magis et minus secundum for mam specialissimam quam secundum subalternam. verbi gratia in albedine et colore. Secundum vtrumque enim magis et minus: sed verius secundum albedinem: propter contrarium in subiecto: cum quo modo contrario intenditur et remitti tur: et contrarium iuxta contrarium magis elucescit. Minus autem vere dico quantum ad apparentiam secundum colorem: et hoc cum secundum propriam rationem coloris secundum ipsum dicitur magis et minus: hoc est non propter contrarium in subiecto: sed propter maiorem et minorem dispositionem quae habet esse in subiecto: quae consistit secundum aliam qualitatem quae in subiecto intenditur et remittitur, quae est perspicui terminatio: per quam color secundum rationem quae color habet esse in cor pore, non ratione quae albedo aut nigredo: et hoc iuxta definitionem coloris quae in de sesu et selato dicitur extremitas perspicui in corpore terminato. Vnde secundum quod magis est terminatum, perfectior est in eo coloris ratio qua est color simpliciter: & minus perfecta secundum quod minus terminata. Vnde cum lumen est in perspicuo sub ratione luminis, cum perspicuum incipit terminari incipit ibi esse sub ratione coloris: & quanto magis terminatur, sub maiori & perfectiori ratione coloris. vt patet in generatione colorum iridis in nube. Et econtra. cum nubes incipit dissolui & rarefieri: & deficit perspicui terminatio: deficit secundum magis & minus ratio coloris quousque omnino corrumpatur. & hoc est magis & minus quid dicitur secundum propriam rationem coloris de quo dicit Porphyrius. Aquilum esse vel esse simum vel coloratum remittitur & intenditur.

ALlter au tem contingit secundum colorem magis & minus: vt habet esse in suis speciebus, secundum quas per se & secundum proprias rationes procedit intensio aut remissio: & per illas & in illis secundum colorem. de quo dicit ibidem. Aethiops ab alio aethiope habebit colorem, vel remissum amplius, vel intensum secundum nigredinem. Et se cundum hunc modum per formas specialissimas cum secundum eas dicitur magis & minus, dicitur & secundum omnes superiores: etiam si secundum propriam rationem alicuius formae superioris forte non diceretur magis & minus: quemadmodum contingit in qualitate. Forte enim non dicitur quod vnus sit magis qualis quam alter secundum qualitatem: sicut dicitur quod vnus sit magis coloratus aut albus quam alter. Aliquando econtra verius & vsitatius dicitur magis & minus secundum formam subalternam, quam secundum specialissimam. quemadmodum secundum sapientiam dicitur vsitatius vnus sapientior alio: quam secundum grammaticam vnus dicatur altero grammaticalior. Et iuxta dictum modum magis & minus est quod contingit secundum accidentia: ita quod cum cremento & decremento in eodem. Ita & contingit secundum materiam: vt patet ex praedeterminatis. Et est generaliter verum: quod ma gis & minus cum contingunt per incrementum & decrementum, quod illud fit per partium appositionem, vel substra ctionis: secundum quas illud secundum quod dicitur maius, vel minus, dicitur magis, vel minus in se. Et hoc maxime apparet vbi fiunt magis & minus per contrarium existens in subiecto ex remotione partium vnius & acquisitione partium alterius. secundum quod dicit commentator sup secundum Physicorum. Generatio albi secundum quod est motus, indiget principio opposito: & partes oppositi successiue recedunt a subiecto: & fiunt in ipso par tes generati. Similiter est in substantia. in spermate enim apud generationem hominis non cessant partes spermatis recedere: & partes hominis fieri, donec forma hominis perficiatur: & hoc si forma hominis recipit participationem. Sic autem illud non necessario accidit in accidentibus, propriis formae generatae. Vnde generatio necessario se quitur alterationem. Vnde & dicit super tertium eiusdem. Motus nihil aliud est quam generatio partis post aliam illius perfectionis ad quam intendit motus, donec perficiatur: & sit in actum. Secundum hoc ergo omnis forma, se cundum quam dicitur magis vel minus, in sua natura habet partes qualescumque scilicet multas vel paucas: secundum quas diuersimode in diuersis gradibus potest sistere inter terminos, & dici in se secundum illas partes magna vel parua: & subiectum magis vel minus. Aliter enim secundum nullam formam diceretur aliquid ma ius vel minus omnino. Et considerandae sunt illae partes in formis simplicibus secundum quantitatem spiritalis virtutis in perfectione secundum naturam rei in se, vel in vigore eius, ex comparatione ad opus proprium: & hoc per similitudinem ad partes in quantitate molis acceptas secundum rationem continui: secundum quas dicitur magnum & paruum siue maius & minus: vel secundum rationem discreti cadentis in continuo, secun dum quas dicitur multum & paucum, siue plus & minus. Istae enim comparationes & gradus in quantitate vir tuali habent considerari secundum quandam proportionem ad eadm: secundum quod sunt in quantitate molis: si cut caetera quae a quantitate corporali ad quantitatem spiritalem transferuntur. Sicut enim in quantitate molis vnumquodque dicitur magnum secundum quod ad debitam formae & speciei suae quantitatem peruenit: & paruum se cundum magis & minus, inquantum deficit ab illa secundum diuersos gradus inter maximum & minimum determinata ab vnaquaque forma naturali: vt equus dicitur magnus vel paruus: & milium magnum vel paruum: similiter & in quantitate virtutis dicitur magnum, secundum quod ad debitam quantitatem perfectionis in essentia formae vel vigoris eius attingit: & paruum secundum quod citra sistit.

ET quemadmodum ibi quid maius est mole, continet in se minus pluries, vel semel, vel aliquam eius partem secundum partes molis consimiliter maius virtute in se continet minus secundum partes perfectionis. Et sicut ibi puta in longitudi ne extensa corporaliter, inter imum centri & summum circunferentiae sunt infiniti gradus in potentia fi gnandi: quorum quilibet dicitur supra respectu centri & eorum quae sunt proximiora centro: & subtus respectum circunferentiae & eorum quae sunt proximiora circunferentiae: ita quod vbicumque in intermedio signetur signum in actum, inter illud & signum centri aut circunferentiae sunt infinita signa in potentia signanda secundum sursum & secundum deorsum, distantia a sursum simpliciter secundum magis & minus, & similiter a deorsum. Et simili ter est de signis inter quaelibet duo signata in actu inter centrum & circunferentiam. Et propter hoc omnis translatio localis inter centrum & circunferentiam eius quod se commensurat spatio, est secundum motum localem continuo, acquirendo sibi continuo sursum aut deorsum secundum plus & plus, quousque motus stet in sursum, aut deorsum simpliciter, aut in signo intermedio signato in actum: in quo actu acquisitus est sibi per vltimam mutationem motus praecedentis determinatus gradus secundum sursum & deorsum inter centrum & circunferentiam: qui & respectu centri dicitur sursum & respectu circunferentiae dicitur deorsum. Con similiter hic puta in caliditate extensa virtualiter inter summum eius quod habet in igne. Ignis enim vt dicit philosophus in ii. meteoro. est in fine caliditatis: & inter imum quod habet in corpore minime susceptiuo caloris per naturam, sunt infiniti gradus in potentia signandi: quorum quilibet respectu summi & eorum graduum qui sunt summo proximiores dicitur minus intensum & minus calidum, & magis respectu imi & eorum quae sunt ei proximiores. Ita quod in intermedio aliquo gradu intensionis signato in actu inter illum & summum aut imum, sunt infiniti gradus intensionis in potentia signandi secundum magis intensum & minus. Similiter inter quoslibet duos gradus actu signatos in medio inter summum & imum. Et propter hoc omnis transsa tio alterationis inter summe calidum & minime calidum eius quid calore afficitur est secundum motum calefactionis continuum acquirendo sibi calorem secundum plus quousque cesset motus: aut in summe calido: aut in mi nime calido: aut in aliquo gradu intermedio signato, qui sibi est iam actu acquisitus per vltimam mutationem: qui est terminus motus praecedentis. Qui quidem dicitur minus calidus respectu summi: & magis respe ctu imi. Et est hic aduertendum: quod sicut in longitudine dicta extensa mole inter centrum & circunferentiam cuius vnus punctus in vna extremitate centralis est: alter autem punctus eius in alia extremitate circunferentialis est: duo est considerare: scilicet essentiam siue naturam ipsius longitudinis, quae quantitas quaedam est: & rationem situs siue ordinis partium in toto & inter se: quae est differentia quaedam quantitatis. secundum quod diuiditur quantitas in quantitatem positionem habentem & non habentem positionem, a philosopho in praedicamentis. Consimiliter in ca liditate virtute secundum rationem intelligendi inter summum & imum in calore: vt cuius vnus terminus sit imum: alter vero summum: duo est considerare: scilicet essentiam & naturam ipsius caliditatis, quae est quali tas quaedam: & rationem intensionis & remissionis: quae sunt quasi gradus: & ordo partium perfectionis & vigoris quae est differentia quaedam qualitatis: secundum quod qualitas diuidi potest in qualitatem habentem intensionem & non habentem: quemadmodum quantitas in habentem positionem, & non habentem. Et sicut in illa longitudine secundum quod longi tudo est considerantur magnum & paruum secundum partes extensionis molis: & secundum hoc in natura & essentia longitudinis consideratur comparatio secundum maius & minus: vt dicatur maior linea quae intelligitur inter alterum terminorum & signum medium inter extrema: quam illa quae intelligitur inter alterum extremorum & signum inter ipsum extremum & medium: secundum vero quod situata est considerantur in ea magis & minus secundum signa si tuationis sursum & deorsum, vt dicatur signum vnum signatum magis sursum, vel minus quam alterum: secun dum quod est propinquius vel remotius signo quod est simplicitur sursum: aut signo quod est simpliciter deor sum: & accipimus hic sursum & deorsum, secundum quod sunt essentiales termini dimensionis siue quanti tatis vnius habentis positionem partium in toto: non autem secundum quod sunt termini positionis siue situs secundum locum: quia sic sunt accidentia quantitatis locatae, & differentiae essentiales positionum diuersarum spe cie: priori autem modo non sunt differentiae sed partes vel signa distinctiua partium integralium eius di mensionis siue quantitatis secundum numerum: consimiliter in ista caliditate secundum quod caliditas est con sideratur magnum & paruum secundum partes virtutis: vt secundum hoc in essentia & natura caliditatis comsideretur comparatio secundum maius & minus: vt dicatur maior caliditas quae intelligitur in gradu qui minus distat a summe calido: & minor quae intelligitur in gradu qui magis distat. Non dico distantia situali quae non est nisi eius quod est magnum mole: sad distantia naturali quae est eius quod est magnum non mole: sed bonitate virtutis. & hoc secundum duplicem perfectionem. Quarum vna consistit in na tura & essentia rei: alia vero in potentia eius operatiua. Quarum prima, proprie appellatur naturalis bonitas: secunda vero naturalis vigor. De prima dicit Augustinus in quinto de trinitate capitulo octauo. In his rebus quae non mole magnae sunt, hoc est maius esse quod est melius esse. De secunda ve ro dicit in nono de trinitate capitulo. iiii. Vita quaelibet corpore quolibet maior est non mole: sed vi. Et potest addi simile verbum illi quid prius. In his enim rebus quae mole magnae non sunt, hoc est ma ius esse quod est vigorosius esse. Secundum vero quod caliditas ipsa habet in se perfectionem in natura & vigore, consideratur in ea magis & minus secundum signa & gradus persectionis maioris et minoris: vt dicatur secundum signum siue secundum gradum vnum caloris maior quam secundum alterum: secundum quod plus vel minus distat simpliciter a calore qui est in summe calido, non dico distantia situali: sed virtuali vt prius. Et est hic secundum hoc aduertenda diuersitas & conuenientia partium totius integri per extensionem, et totius virtualis per perfectionem. lbi enim est pars extra partem secundum rem et naturam: & minor pars aut est extra maiorem: aut maior continet in se minorem cum quadam alia, vel quibusdam aliis: quarum vna est extra aliam. Hic vero est totum idipsum simplex in re: nec habet partem extra partem: aut partem in parte: sed in simplici habet gradus perfectionis contentos virtute. Ita quod sicut vna quantitas molis quae excedit secundum extensionem quicquid continet quaecumque alia quantitas molis minus extensa si gillatim sibi applicandum: & in hoc dicitur esse maior quantitas molis, & continere omnem minorem, & am plius: per quid etiam amplius constituitur in gradu maioris secundum molem: sic vna quantitas virtutis quae excedit secundum perfectionem quicquid continet quaecunque alia quantitas virtutis minus perfecta sigilla tim sibi applicandum: & in hoc dicitur esse maior quantitas virtutis: & continere omnem minorem & amplius per quid etiam & amplius constituitur in gradu maiori secundum perfectionem. verbi gratia, in quantitate molis ex vna parte & vigoris ex alia quae vniformiter sequitur quantitatem naturae, sit aliqua magnitudo centum & vnius pedum: & sit aliquis homo tantae virtutis quod possit eam portare: ita quod nihil amplius omnino: sed nuiius alius possit eam portare: sed possit quidam alius portare centipedalem & nihil omnino amplius & quidam tertius illam quae est nonaginta pedum & nihil omnino amplius: & sic descendendo secundum numerum pedum vsque ad talem qui possit portare pedalem & nihil amplius omnino: quod primus possit portare illam quae est centum vnius pedum: & alius illam quae est centum pedum tantum: & sic deinceps: hoc est in singulis pos se secundum virtutem, vt determinat philosophus in primo caeli & mundi. Istis autem sic dispositis & ordi natis contingit quod sicut se habet magnitudo ferenda ad magnitudinem secundum quantitatem molis, sic se habet in ferentibus virtus ad virtutem secundum quantitatem vigoris. & hoc secundum regulas philosophi datas super hoc in fine septimi physicorum. Ita quod sicut quantitas molis vna ferenda maior est alia in mo le: sic quantitas vigoris ferentis vnius est maior quam alterius. Sicut ergo quantitas vna molis est maior alia pluralitate partium molis extensae: sic quantitas vigoris vna est maior alia pluralitate partium vigoris. Secundum hunc ergo modum in omni eo secundum quid. dicitur magis & minus comparando aliqua in illo oportet intelligi quod ipsum in seipso dicatur secundum maius & minus quantitate virtutis: etsi aliquan do cum hoc quantitate molis. Vnde regulariter quaecumque conveniunt in aliquo quid est ratio dicendi aliqua secundum magis & minus, oportet quod illud sit ratio communis participata ab ambobus: quae ex se na ta est se habere in gradu maioris & minoris. Nec restat siue illud fuerit generale siue speciale, siue sit commune analogum siue vniuocum: dum tamen non sit pure aequiuocum sicut sunt aequiuoca a casu.

PER iam di cta patent obiecta. Verum est enim illud assumptum in primo argumento: quod forma accidentalis non susci pit in sua essentia magis aut minus: sicut neque essentialis vel substantialis. Sed falsum est quod adiungi tur: quod recipit magis & minus secundum esse suum in subiecto & a subiecto: ita quod omnino ratio magis & minus contrahatur a subiecto in accidens: vt accidens per subiectum dicatur magis & minus. Et ideo in sola concretione, non in abstractione, quia illud quod accidenti conuenit ex parte subiecti, non autem ex ipsa ratione accidentis, non attribuitur accidenti nisi ex concretione: quia accidentium ratio in concretione a subiecto inci pit quod sumit in se loco generis: sicut econuerso ratio accidentium abstractorum incipit a proprio genere: & terminatur ad subiectum quod sumit in se loco differentiae. Dicimus enim quod simum est nasus curuus & quod simitas est curuitas nasi: secundum quod aliqui solent dicere. prout enim patet ex praedeterminatis, prima & per se causa magis & minus est in ipsa forma: quia in se est natura indeterminata: ita quod species eius in latitudine quadam virtualis quantitatis habet conseruari. & licet aliquando requirat dispositionem aliam in subiecto vt in eodem numero crescat & decrescat in sua quantitate: quemadmodum & albedo requirit com trarium: & color diuersam corporis terminationem: & sic quodammo ex subiecto: quia non fine dispositione existente in illa agens potest in ipsa causare crementum vel decrementum: quod tamen habeat aliquo modo a subiecto vt dicatur secundum magis & minus: siue quod recipiat magis aut minus: hoc dicere omnino falsum est. quia nullo modo ipsa forma neque concreta subiecto neque abstracta dicitur secundum magis & minus: neque etiam recipit magis & minus concreta sicut neque abstracta: sed ipsum subiectum recipit magis & minus per hoc quod forma in ipso recipit esse maius vel minus. & per hoc dicitur subiectum secundum magis & minus: quia for ma qua afficitur habet esse maius & minus. & secundum hoc est albius quod perfectiori albedine afficitur, cui ent accidit quod sit purior propter amotionem partium contrarii admixti. Vnde cum album dicitur maius & minus, tamquam sub iectum eius quod est magis & minus: hoc conuenit ei subiectiue ratione subiecti albedinis: vt idipsum quid denominatur albedine denominetur eo quid est magis & minus. Effectiue autem conuenit ei ratione ipsius albedinis efficientis. id enim est magis & minus quod puriori albedine in seipso afficitur: non autem ipsa albedo inquam tum ea afficitur: sed ipsa secundum se, & vt concreta, & vt abstracta, dicitur maior & minor secundum praedetermina tum modum. Vnde & quod neque secundum hunc modum forma substantialis dicatur secundum magis & minus: scili cet quia est in materia & per materiam, patet ex praedeterminatis. Licet enim ipsa forma substantialis quae diuiditur per species secundum gradus fine appositione differentiarum per indeterminationem materiae secundum modum praedeter minatum contrahat indeterminationem: quae latitudinem quandam quantitatis spiritualis habebat in essentia sua vt possit aliquo modo dici maior vel minor: nullo modo tamen secundum seipsam dicitur magis vel minus, neque est materia per ipsam: sed formae specierum contentarum sub ipsa, & distinctarum solo gradu naturae inter se, di cuntur illam participare secundum magis & minus. Et licet talis forma secundum dictum modum causet magis & minus: & in ipsa habet esse magis & minus effectiue & non subiectiue: sicut & in forma ac cidentali: non tamen sequitur ex hoc quod in omni forma secundum hunc modum sit magis & minus: quia in multis for mis tam substantialibus quam accidentalibus non potest esse magis & minus: sicut & in quibusdam aliis vt patet ex supra determinatis. Ad argumentum in contrarium: si in forma substantiali esset magis & mi A nus: tunc in ipsam esset motus non mutatio: Dicendum secundum praedeterminata: quod differunt esse magis & o minus: & recipere motum crementi vel decrementi secundum magis & minus. Primo modo habent esse in diuersis a diuersis generantibus non per aliquem motum inchoatum in vno, & stantem in gradu inferiori, & pro cedentem in alio ad gradum vlteriorem. Hoc enim est impossibile: quia motus vnus numero est ad eundem terminum numero, & in eodem subiecto secundum numerum: vt determinatur in. v physicorum. Secundo modo habent esse in eodem, & hoc ab eodem agente generante album, & continuo motu procedendo a minori albo ad maius vsque ad summum, aut stando citra summum: & postmodum alio motu procedendo a minus albo ad magis album. Primo modo magis & minus habent esse secundum formam substantialem & secundum acciden talem, licet diuersimode: vt supra determinatum est. Secundo autem modo secundum formam accidentalem solum. Et est fornma indeterminata habens latitudinem quantitatis diuersimode in primo modo & in secundo. In primo enim modo habet latitudinem & indeterminationem sub ratione vniuersalis in materia sub ratione communis considerata. In secundo modo sub ratione singularis in hac materia signata. Et quia in materia signata secundum quam nata est fieri transmutatio in forma accidentali secundum ma gis & minus: ideo vt ipsa in aliquo gradu perfectiori habeatur quam iam habita est, oportet quod ad illum deue niat per motum partes formae acquirendo per partes motus, vt dictum est supra. Latitudo autem sub ratione vniuersalis indeterminata dupliciter debet determinari per supposita quo ad rationem vniuersalis: quae inquantum est vniuersalis, indeterminata est: & quo ad rationem naturae considerata sub illa vniuersalitate: & hoc per gradus in illa natura. De prima determinatione & indeterminatione nihil ad propositum: sed de secunda tantum: quae fieri habet aliter & aliter in substantia. & accidente. In accidente enim cum vniuersale determinatur per supposita:, ipsa natura sub aequali & consimi li indeterminatione sua qua est in ipso vniuersali, recipitur in quolibet supposito. Nam ad quemlibet gra dum limitatur in illis: siue sit forma generis determinata per species vt color per albedinem & nigredinem: siue sit forma speciei determinata per indiuidua: vt albedo per hanc albedinem existentem in lapide: & illam exi stentem in ligno. Et propter hoc natura ipsa non determinatur secundum aliquem gradum naturae: nisi per motum potentem sistere in quolibet gradu vsque ad summum in cremento vnius formae vel in decremento. Quae quidem incrementum & decrementum, sunt in essentia formae quo ad maius & minus: & in subiecto eius ipsam formam recipiente quo ad magis & minus. Et ita ex diuersa participatione indeterminata duplicitur debet determinari per supposita quo ad rationem vniuersalis formae a subiecto: non autem ex diuersa participatione subiecti a forma: vt quidam solent dicere: secundum quod debet declarari cum occurret quaestio de mo do augmenti & diminutionis habituum siue formarum accidentalium. In forma autem substantiali cum deter minatur vniuersale per supposita: ipsa natura non sub aequali & consimili indeterminatione sua qua est in ipso vniuersali recipitur in supposito: sed cum talis forma sit forma generis, vt dictum est supra, in qualibet specierum suarum ad aliquem gradum determinatum & indiuisibilem limitatur: vltra quem vel citra quem non saluatur species: sicut contingit in numeris, vt supra dictum est. Et ita nullam habet in se indeterminationem natu rae: sed solum vniuersalis: quae determinatur per supposita sub qualibet specie: in quibus natura sub aequali determinatione recipitur: vt in indiuiduis sub tali specie acceptis non sit prius & posterius secundum gradum dignitati & ordinis naturalis sub eadem specie. Et ideo cum motus & transmutatio ad formam est in indi uiduis secundum rationem formae in qua esse eorum consistit: cum in vnoquoque consistit sub esse indiuisibili & hoc est si secundum diuersos gradus ponatur sub forma specifica descendere in indiuidua: in indiuisibili autem non est motus sed mutatio tantum: idcirco non obstante quod in forma substantiali aliqua & aliquo modo sint magis & minus, non erit motus in ipsam: sed mutatio tantum. Et nullo modo est simile de forma substantiali & accidentali, vt dictum est.