Quaestio 9

POst quaestiones de primo principio, & de modo exitus rerum ab ipso, sequuntur quaestiones de ipsis re bus secundum dictum modum ab eo productis. Et proponebatur vna quaestio de creatura in conmuni & in generali. Aliae vero plures de ipsa creatura in speciali.

IN generali autem erat quaestio Vtrum creatura ipsa sit suum esse.

Ex arguebatur quod non.

PRImo, quia cum ipsa creatura sit quid subsistens: si ipsa esset suum esse: ipsa esset subsistens esse. subsistens esse est esse purum quod non est nisi deus. creatura ergo esset deus. hoc autem falsum est. ergo &c.

SEcundo, quia si creatura non esset aliud re a suo esse: cum ipsum esse inquantum huiusmodi non est limitatum: & ita infinitum esset quaelibet creatura in natura sua infinita: quod falsum est, ergo & primum similiter.

TERtio. quia si creatura non est aliud re a suo esse: cum ipsum esse non potest a seipso separari, esse non posset separari a re creata: & sic esset omnino incorruptibilis. quid est falsum.

QVARto ad idem est auctoritas Boetii: quid dicit in libro de he bdo. Ita diuersum est esse & id quid est, quod non esset verum si idem re essent creatura & esse eius. ergo &c. Item in eadem. Quod est, accepta essendi forma est atque consistit: sed quod accipit, aliud est re ab eo quod accipit. er go &c.

ITEM in hebdomade secunda. Fit participatio cum aliquid iam est. & in hebdomade. V Omne quod est par ticipat eo quod est ese. vt sit ergo quod est in se, iam est aliquid ante se quod participat, hoc autem non esset nisi essent diuersa re. ergo &c.

ITEM hebdomade. vi. Omni composito aliud est esse, aliud ipsum est. quod non esset si idem essent re. ergo &c.

HIC primo ad excludendam falsam imaginationem de principatione esse: quia prius oportet dediscere falsa: quam possint addisci vera: vt vult Augustinus de Aca. li. tertio: Sciendum tamen quod creaturam participare esse a deo quid est ipsum esse purum per essentiam, potest intelligi dupliciter. Vno modo intelli gendo ipsam creaturae essentiam: vt aliquid subtractum: & ipsum esse quo participat vt aliquid in illo receptum tanquam forma quaedam essendi qua dicitur esse: ad modum quo dicitur corpus esse album recepta in se forma albedinis, quod videntur sonare verba Boetii cum dicit. Quod est, accepta essendi forma est atque subsistit. Hoc modo in telligunt creaturam participare esse illi qui dicunt quod in creaturis aliud est ipsa essentia creaturae: aliud vero re ipsum eius esse. Vnde dicunt quod creaturae se habent ad deum sicut aer ad solem illuminantem: vt sicut solem qui est lucens per suam naturam, etiam ponamus per suam essentiam: vt non sit aliud quam ipsa lux. sed deus habet esse per suam naturam & essentiam: quia non est aliud nisi esse. & sicut aer de se est obscurus, & de sua natura non est omnino particeps lucis, nisi a sole illuminetur participans per hoc lumen a sole: sic creatura de se & sua essentia non habet aliam rationem esse: sed est in tenebris non entitatis, nisi a deo illustretur & detur ei esse suum quo participet.

ALIus vero est modus intelligendi creaturam participare esse intelligendo ipsam essentiam creaturae: vt aliquid abstractum per intellectum indifferens ad esse & non esse: quod de se est quoddam non ens: habens tamen formalem ideam in deo: per quam in deo est ens quoddam antequam fiat ens in propria natura: ad mo dum quo quaelibet res habet esse ens in deo: secundum illud loan i. Quod factum est in ipso vita erat. & tunc sit ens in actum: quando deus ipsum sua potentia facit ad similitudinem suae ideae formalis quam habet in se ipso: & quod ex hoc dicitur participare esse quod est eius similitudo expressa in effectu ab illo esse puro quod deus est, quae quidem similitudo cadit in ipsa essentia rei: quia ipsa essentia rei inquantum est quidam effectus dei est quaedam sisitudo esse dei, non au tem est ipsa similitudo dei qua esse participat creatura aliquid praeter essentiam ipsius creaturae differens re ab ipsa & ei impressa. Vnde errat praecedens modus intelligendi esse participari a creatura: qui non est intellectus sed phantastica imaginatio. Non enim debet imaginari creaturae essentia sicut aer indifferens ad obscurita tem & luminositatis: sed sicut radius quidam in se natus subsistere a sole productus non necessitate naturae sed libera voluntate. Vnde si sol libera voluntate posset radium per se subsistentem producere, radius ille quantum est de se & natura sua indifferens esset ad esse & non esse: & quantum esset de se esset non ens quoddam: quantum autem est ex parte solis posset esse in se recipere: & reciperet cum fieret in effectu a sole: & esset ille ra dius factus & stans in se, & lumen quoddam secundum suam essentiam, & similitudo lucis solaris parti cipans per hoc ipsa luce solis: & ita esset ille radius quaedam participatio lucis solaris per suam essenti am, & in sua essentia non per aliquid additum suae essentiae receptum in ipsa re differens ab ipsa, sicut lumen receptum in aere differt ab ipso. Et sicut est de isto radio lucis & luce solis, quod participat solis lu ce in eo quod est in sua essentia existens quaedam eius similitudo: sic est de creatura & de deo quod ipsa participat esse dei in eo quod est in sua essentia quaedam diuini esse similitudo: sicut imago sigilli si esset in se subsistens extra caeram in sua essentia esset quaedam similitudo sigilli, non per aliquid additum ei. Et sic in quacunque creatura esse non est aliquid re aliud ab ipsa essentia additum ei vt sit: immo ipsa sua essentia qua est id quod est quaelibet creatura habet esse inquantum ipsa est effectus & similitudo di uini esse: vt dictum est. Nec est dubitandum in hoc magis de esse & entitate rei, quam de bonitate, verita te, & vnitate eius.

AB eodem enim habet res esse, & quod sit bona, & vera, & vna. & hoc non nisi ex hoc quod est similitudo & imago quaedam in sua essentia esse dei bonitatis, veritatis, & vnitatis. De bonitate eius probat hoc per intentionem Boetius in libro de Hebdomadibus. De veritate eius probat hoc, August. libro de vera reli. De vno & ente dicit hoc philosophus aperte quarto Metaphysi. vbi vult quod in nullo differt dicere homo, & homo vnus, & homo ens. Vbi dicit commentator. Cum dicimus homo vnus aut iste homo: aut homo ens, istae dictiones conuertuntur. Et peccauit Auicenna multum cum aestimauit quod ens & vnum signifi cant dispositiones additas essentiae, & vnum & ens reducuntur ad essentiam dispositam, & non sunt dispositio nes additae essentiae sicut est dispositio in albo & nigro. Mirum est ergo quod hoc non possunt videre quidam: Theologi quod viderunt philosophi: maxime cum hoc conuincit ratio veridica.

PRImo. si nihil in creaturis ha beret esse per suam essentiam: sed per rem additam suae essentiae: nihil in creaturis esset ens per se.

SEcundo. quoniam si il lud esse sit res aliqua super essentiam creaturae: cum non sit dare quod sit deus, & res increata: erit ergo res cre ata. res autem quaelibet creata de se habet non esse: & si habet esse, hoc est participatum & acquisitum. Si ergo esse acquisitum & participatum semper aliud est in re ab eo cui acquiritur, & a quo participatur, de illo esse illius rei additae essentiae primae creaturae per quam habuit esse, quaero vtrum sit aliud re ab essentia illius rei cui acquiritur. & tunc aut erit procedere in infinitum, aut status erit in aliqua essentia cui acquiritur esse quod nul lo modo est aliud re ab illa essentia cui acquiritur: & qua ratione statur in vna essentia & natura creata, eadem ratione & in qualibet.

TERtio, quoniam illud esse quod ponitur esse re aliud ab essentia, quae ipsum partici pat, quaero, aut est substantia aut accidens: medium enim non est ponere nisi creatorem qui neque est substantia neque acci dens praedicamenti alicuius. Et in libro Alph. de diuisione scientiarum dicitur: quod omne quod est aut est substantia. aut accidens: aut creator substantiae & accidentis. Sl dicas quod sit accidens: substantia ergo habet esse per suum accidens: & ita non per se & primo: sed accidens illud per quod habet esse magis est ens per se & primo. quod est. contra philosophiam & omnem rationem. Esto quod sit accidens: dic in quo praedicamento accidentis est. quod si attentes, nouem genera accidentium non sufficiunt tibi. Sl dicas quod est substantia: aut ergo substantia materia aut for ma aut compositum: quia plures modos non habet. Sl dicas quod materia, tunc de essentia creaturae quaero an sit materia an forma an compositum: & habebit tunc materia materiam, aut forma habebit esse per mate tiam, aut composito erit materia alia a qua habet esse: quae omnia sunt absurda. Sl dicas quod componitur, hoc non pont esse: quia omnis talis substantia est per se subsistens. Sl dicas quod forma: quia ibi vis esse: aut ergo substantia lis aut accidentalis. Si accidentalis: per illam non habet esse substantia vt dictum est. Si substantialis: aut est per se subsistens: & tunc est essentia quaedam & intelligentia: quae habet esse per suam essentiam a se indifferentem. Si vero sit alteri inhaerens & informans: tunc ipsa est essentia rei vel pars essentiae quae in ipsa creatura creatur. & sic omnibus modis oportebit dare quod res quaelibet habet esse per suam essentiam vt esse non sit res ali qua addita essentiae.

SED quid dicetur directe ad quaestionem: vtrum esse creaturae sit ipsum esse suum: Quod ipsa essentia creaturae sit esse purum subsistens non est dicere: quia tale esse non est nisi deus. De quo Boetius libro de Tri. quod est forma quae esse ipsum est, & ex qua esse est: vbi dicit commentator id est quae non ab alio habeat mutuam dictionem: & quae caeteris omnibus eandem quadam extrinseca participatione communicat. Sed tamen quin ipsa creatura sit esse suum: non omnino negandum est. quo ad hoc enim secundum iam ostensa necesse est concedere quod sit esse suum: & quod esse eius non est aliud re ab ipsa.

SED an recipienda sit ista praedicatio: essen tia creaturae est suum esse: ad quod tendebant quaedam argumenta: de hoc potest esse dubitatio. Et est hic distinguendum de esse secundum quod distinguit Auicenna in quinto in fine Metaphysicae suae, quod quoddam est esse rei quod habet essentialiter de se: quod appellatur esse essentiae. Quoddam vero quod recipit ab alio: quod appellatur esse actualis existen tiae. Primum esse habet essentia creaturae essentialiter: secundum tantum participatiue: inquantum habet formale exemplar in deo. & per hoc cadit sub ente quod est commune essentiale ad decem praedicamenta: quod a tali esse in conmuni accepto imponitur: & est illud esse rei desinitiuum quod de ipsa ante esse actuale solum habet existere in mentis conceptu. de quo dicitur quod definitio est oratio indicans quid est esse. Secundum esse non habet creatura ex sua essentia: sed a deo: inquantum est effectus voluntatis diuinae iuxta exemplar eius in mente diuina. Vnde quia istud esse non habet ex sua essentia: sed quadam extrinseca participatione: ideo illud esse modum accidentis habet quasi superueniens essentiae. Propter quod commentator super quinto Metaphysicae: exponens differentiam vtriusque esse: dicit quod quaestio de esse vno modo pertinet ad prae dictatum de genere: alio autem modo ad praedictatum de accidente. Vnde & quamquam istud esse secundum reducatur ad praedicatum accidentis: quia modum accidentis habet: non tamen rem accidentis dicit: quia non aduenit ipsi iam praeexistenti: sed per ipsum vt dictum est habet res existere. vnde participatio huius esse non dicitur extrinseca per inhaerentiam sicut participatio veri accidentis: sed per creationis impressionem vt dictum est. Vnde commentator supe illud libro de Tri. Boetii. Ex qua omne est, dicit. Non de qualibet suae essentiae proprie tate dicitur est: sed ab eo qui non alieno: sed sua essentia proprie est. quoniam ex eo tanquam ex principio dictio ista transumitur: vt de vnaquaque diuinae formae participatione recte dicatur est: ad modum quo in caera dicitur esse forma: quam in se habet participatione impressionis a sigillo: a cuius forma participatur, secundum quod ipse Boetius statim dictum suum declarat in simili. Si loquamur de primo esse creaturae: illud sola ratione differt ab essentia creaturae, nec potest ei abesse: quia non habet illud ab alio effectiue: sed solum formaliter. Vnde propter identitatem rei & inseparabilem concomitantiam rationis vtriusque esse scilicet talis & essentiae rei: potest dici de essentia creaturae quod ipsa est suum esse participatum formaliter: licet non effectiue: sicut de deo dicitur quod est ipsum esse simpliciter & absolute non participatum neque for maliter, neque effectiue.

SI vero loquamur de secundo esse creaturae: illud licet non differt re ab essentia creaturae: non tamen differt ab illa sola ratione, inquantum intellectus diuersis conceptionibus capit de ea quod est: & quod tale quid est substantia vel accidens: sed etiam differt ab illa intentione: quia quantum ad tale esse ipsa essen tia creaturae potest esse & non esse. Esse enim habet inquantum alterius effectus quidem est: non esse autem habet de se. & in illud non esse cadit quoniam ille qui fecit quod est. conseruare desinit. & ideo de tali esse non pont concedi quod essentia creaturae est esse suum: quia esse essentiae nunc existens in actum potest esse non ens, sicut prius fuit ens. In solo autem deo verum est quod de tali esse loquendo ipse est suum esse: & in hoc excedit simplicitatem om nis creaturae: vt exposuimus in aliis quaestionibus nostris: licet etiam in pluribus aliis adhuc omnem creaturae simplicitatem excedat: vt non sit verendum dicere quod in creatura non differunt re esse & essentia: ne nimium ad dei simplicitatem creatura videatur attingere. in ipsius enim essentiae natura est inuenire compositionem cir ca quamlibet creaturam: quam non caderet in diuina essentia. secundum quod dicit illa propositio Boetii de Trinitate. Di uina enim substantia sine materia forma est: atque ideo vnum est: & est illud quod est. reliqua autem non sunt id quod sunt. Vnumquodcumque enim eorum habet esse suum ex quibus est id est ex partibus suis, & est hoc atque hoc: sed non hoc vel hoc singulariter. Quod quo modo exponatur, non est praesentis intentionis. sufficit autem ad praesens quod non possit dici in creaturis quia essentia earum sit earum esse: quia sunt diuersa intentione licet sint idem re: vt dictum est: vt clarius videmus in exemplis. Idem enim sunt omnino re: & idem significant currens, cursus, & currere: lux, lucens, lucere: viuens, vita, & viuere: sicut ens, essentia, & esse: & tamen non possum dicere cursus est currere: vel lux est lucere. Similiter etiam non possum dicere: ens est suum esse: licet idem sint in re.

PER iam dicta patet in parte ad omnia obiecta.

AD primum: quod si essentia creaturae esset suum esse: esset esse subsistens: dicendum quod non sequitur: nisi esset ipsum esse purum non participatum: vt patet ex dictis. & hoc de esse essentiae. De esse autem existentiae bene dictum est: quod esse natura non est ipsum esse: & tamen quod non sit re aliud.

AD secundum per idem patet quod non sequitur: licet esse natura sit suum esse quod non sit limitata sed infinita, nisi poneretur esse ipsum purum non participatum, quod non ita est: quia omne esse quod attribuimus creaturae, participatum est: vt dictum est, & idec limitatum.

PER dicta patet etiam ad tertium, quis enim esse existentiae de quo procedit argumentum, & creaturae essentia non differunt re: immo essentia per hoc quod est effectus creatoris habet esse nullo superaddito in re: Creatio enim vt supponimus & verum est: nihil rei po nit in creato: nisi respectum ad creatorem: tamen quia aduenit ab extrinseco essentiae rei non iam existenti: sed per hoc quod sit effectus creatoris, esse recipienti: & per hoc etiam habet modum accidentis vt dictum est: bene potest ab ipsa essentia separari: ne extra in actu existat, sit tamen in se essentia quaedam ab intellectum concepta inquantum habet rationem exemplarem per quam nata est fieri effectus creatoris. qua concepta: non est necesse simul con cipere eius actualem existentiam: quod etsi mens concipiat hinc per se ipsam essentiam: hinc autem seorsum actualem existentiam: non potest vere componere & dicere, essentia ista habet actualem existenti tiam, quod tamen necesse est fieri vere in omnibus quae sola ratione differunt propter quod diximus supra quod rei essentia & actualis existentia non solum ratione differunt: sed etiam intentione.

AD auctorita tes Boetii, nihil est dicendum: nisi quod exponantur: & per hoc videatur quia nihil valet eas adducere ad propositum. Vnde ad intelligendum. vii. hebdomades Boetii in quibus loquitur de ista materia: Scie dum quod in principio expositionis earum commentator dicit sic. In Theologia diuina essentia quam de deo praedicamus cum dicimus deus est, omnium creaturarum dicitur esse. Cum enim dicimus homo est, vel corpus est, vel huiusmodi: Theologici hoc dictum esse intelligunt quaedam extrinseca denominatione ab essen tia sui principii. Non enim dicunt corporeitate corpus esse: sed esse aliquid: nec humanitate hominem esse: sed esse aliquid. & ad eundem modum quicquid operante summo principio est, eadem principali & increata essentia dicitur esse: suo vero quolibet genere aliquid esse. Ergo cum dicitur diuersum est esse: & id quod est: secundum Theologos intel ligitur esse id quod principium est: id vero quod est, id quod est ex principio. Secundum hanc regulam caeteras quae sequun tur hebdomades hoc loco accipi debere, sequentia nos docebunt. Quid ergo mirum si diuersum sit esse & quod est: quia diuersi sunt deus & creatura. Vnde esse non supponit ibi pro esse creato: vt procedit ara gumentum ex falso intellectu: sed pro esse increato. Alia autem via etiam in naturalibus expositione philosophica prosequitur conmentator hebdomades illas: sed de hoc nihil ad propositum. Quod arguitur secundo ex eadem hebdo made: Quod est accepta essendi forma, est atque consistit: Dicendum quod illud quod est in creatura vt essentia eius, esse suo subsistens, est in effectu atque subsistit accepta forma essendi: non tanquam praeexistens ipsa es sentia quae dicitur quod est, accipiat in se esse quod dicitur forma essendi per inhaerentiam: quia si esset accidens ipsum esse vt dictum est, & aliud re: sed tanquam effectus diuinus in effectu diuina similitudine informatus per creationem, quod est forma essendi intrans ipsam essentiam rei vt dictum est. Vnde ad expositionem huius primae hebdomadis subdit statim secundam dicens. Quod est vt essentia creaturae participare aliquo potest scilicet ipso esse actuali recepto a deo vt dictum est, sed ipsum esse scilicet purum & increatum: nullo modo aliquo participat: quia esse suum in quo habet omnia habet a se. Et tunc sequitur in eadem hebdomade: vnde sumptum est sextum argumentum. Fit enim participatio esse scilicet cum aliquid iam est scilicet ex eo quod per creationem recipit participationem esse vt dictum est. Et hoc est quod dicit illud quod assumptum fuit de quinta hebdomade: Omne quod est participat eo quod est esse vt sit. Non autem est intelligenda illa prima regula. fit enim participatio cum aliquid iam est: vt scilicet prius existat in actu ipsum quod est: & tunc adueniat ei participatio esse: vt aeri illuminatio a sole: sicut procedit argumentum: sed vt participando habeat quod existat. vnde sequitur. Est autem aliquid cum iam esse susceperit: non autem prius vel post id fit enim participatio &c. Exponitur de participatione accidentium in substantia praeexistenti quibus potest participare substantia crea ta suscepto prius esse: vt corpus albo aut nigro. & tunc habet argumentum locum: quia tale non potest partici pare substantia increata. sed de hoc est sermo in sequenti tertia hebdomade: quia enim in istis duabus hebdo madibus assignauit differentiam dei & creaturae penes participare ipso esse & non participare, ne credatur quod non sit vlterior eorum differentia penes participare & non participare addit differentiam eorum in tertia he bdomade: dicens id quod est: vt creata substantia, habere aliquid: vt accidens in se praeterquam ipsum quod est: vt cor pus colorem praeter suam corporeitatem. lpsum vero esse vt substantia increata nihil praeter se habet admixtum sibi tanquam accidens eius. Et ne credat aliquis quod nulla est differentia in participando esse a creatura: & habere ali quid praeter id quod ipsa est, subiungit quarta hebdomade: in qua assignat illorum differentiam dicens. Diuersum tamen q.d. ita dictum est quod id quod est potest participare aliquo vt esse: vt dictum est in secunda hebdomade, & habere aliquid praeterquam id quod est: vt in tertia hebdomade. Et licet vtrumque sic conuenit ei: tamen diuersum est esse aliquid scilicet habendo aliquid praeterquam quod ipsum est: vt in tertia hebdomade. & esse aliquid in eo quod est: hoc est in partici pante ipso esse: vt in secunda hebdomade. & in quo est diuersum, subiungit. lllic enim scilicet in primo membro: acci dens: hic scilicet in secundo membro substantia significatur. quod multum notandum est ad propositum nostrum: quod esse non sit accidens: sed idem re cum essentia rei. & hoc est quod magis exprimit hebdomas sequens: omne quod est subsistens participat eo quod est esse: non quidem vt per hoc sit aliquid album nigrum aut huiusmodi: sed solummo vt eo sit: alio vero vt accidente participat vt eo aliquid sit: vt ens album vel nigrum. at per hoc quod illa participatio qua est simpliciter, prior est naturaliter quam illa qua est aliquid: id quod est participat eo quod est esse vt sit. Est vero prius naturaliter vt deinde per accidens participet mediante esse aliquo quolibet quo sit aliquid: vt accidente. in quo apte declarat quod esse non sit accidens.

SEquitur sexta hebdomas propter solutionem vltimae rationis fundatae super septima hebdo. dicit ergo. Omne simplex cuiusmodi est solus deus, & diuinae personae secundum conmentatorem, esse suum, & id quod est vnum habet: quia in deo idem sunt omnino ee & essentia & re & intentione: vt in aliis quaestionibus expositum est. omni autem composito: vt omni creaturae, aliud est esse quod est non re sed intentione, inquantum quod est, ad esse, non esse indifferens est. quae diuersitas in deo non cadit vt dictum est: quia vt dicit commentator de creatura: quoniam alio est, alio aliquid est: & si non ex diuersis subsistentibus constat: ipsum concretum atque compositum est. & haec est illa compositio quae est ex esse, & ex essentia.