Quaestio 10

Equuntur quaestiones de creatura in speciali: & proponebatur vna quaestio de primo principio materiali scilicet de Hyle primordiali materia, plures vero de vltimo principio formali scilicet de anima rationali: & plurimae de composito ex vtroque scilicet de homine. De materia erat quaestio Vrum posset existere per se sine forma. Ex arguebatur quod sic: quia magis remotum est accidens a per se subsistente cuiusmodi est substantia quam materia: quia materia substantia est & pars substantiae compositae: non sic accidens. ergo magis potest materia per se subsistere quam ac cidens: sed accidens potest per se subsistere: vt in sacramento altaris. multo fortius ergo & ma teria potest per se subsistere.

CONtra. Materia id quod est in potentia est nullum habens actum nisi a forma: sed quod subsistit in actu est. materiam ergo per se subsistere est non habens actum vel existens solum in potentia habere actum vel in actu existere: quae sunt incompossibilia. ergo & primum.

HIC primo oportet excludere falsam imaginationem quam habent quidam de materia: videlicet quod nihil sit nisi potentia quaedam. & ita quantum est de se non est: quia quod solum est in potentia inquantum huiusmodi non est: ita quod in sua natura tantum appropinquat non enti, quod si careat forma: statim cadat in non ens. Vnde Plato tangens debilitatem esse materiae in secundo Timaei, dicit quod mira quadam & incomprehensibili ratione inter nullam & aliquam substantiam posita videtur. & secundum Augustinum libro duodecimo confessionum. capitulo vi. Prope nihil erat quod infor me erat, iam tanem quod informari poterat: fecisti de nulla re poene nullam rem. vnde & Augustinus dicit se quandoque putasse nihil eam esse posse nisi sub forma: cum dicit libro duodecimo confessionum. capitulo iiii. Suadebat enim vera ratio: vt omnis formae qualescumque reliquias omnino detrahere si vellem prorsus omnino informe cogitatem: & non potui. Citius enim non esse censebam quod omnino forma priuatur, quam cogita rem quiddam inter formam & nihil, nec formatum nec nihil: informe prope nihil. Si dici potest nihil aliquid & est quod non est: hoc eam dicerem. Vnde & propter praedicta dicit Auicenna in v Metaphysica suae. Materia est quiddam quod non habet esse per se vllo mon: nec est in effectum, nisi per formam.

ET quamquam materia ita sit prope nihil quod sit me dia inter ens actu perfectum sub forma, non ens, ipsa tamen in sua natura aliquid est. secundum quod dicit Augustinus li bro, xii. confessionum. Non est corpus, non forma, non color, neque species: non tamen omino nihil. Et id quod est, a deo factum atque creatum est: secundum quod dicit Augustinus libro i super Genesim, capitulo xix. Nec dubitandum est ita esse vtcunque istam informem materiam prope nihil: vt non sit facta nisi a deo. & hoc ita: quod licet fecit eam sub forma, vt simul tempore fuerint semper materia & forma: origine tamen & natura prius est esse, & creatio materiae quam formae in ipsa: vt non tam creata sit in materia quam genita de materia. secundum quod dicit Augustinus libro xiii. confessionum, capitulo xxxiii. loquens de forma. Non de nihilo a te facta sunt: sed de concreata id est simul a te creata materia: quia eius informitatem sine vlla interpositione temporis formasti. Nam cum aliud sit caeli & terrae materies, & species: materiam autem de omnino nihilo: mundi autem speciem de informi materia simul vtrumque fecisti: vt materiam forma nulla morae intercapedine sequeretur. & Augustinus i libro de Genese contra Manich. Etsi omnia de ista materia formata sunt, haec ipsa tamen materia de nihilo facta est. Vnde licet materia habet esse suum in composito: non tamen habet id quod est a forma: sed tantum esse eius tale, quod scilicet sit pars compositi. & hoc ideo quia forma est formae materia, non autem causa formalis materiae: sed solius compositi. secundum quod dicit Auicenna. vi. Metaphysica suae. Forma non est nisi formalis causa compositi ex materia & forma. ergo forma non est nisi forma materiae & non est causa formalis materiae. Nec solum materia aliquid est praeter id quod est forma: sed etiam inquan tum est aliquid boni est indifferens a bono quod est forma. & hoc a deo est: secundum quod dicit Augusti nus libro de natura boni. Hylen dico quandam penitus informem & sine qualitate materiam: vnde istae quas sentimus qualitates formantur, quae non per aliquam speciem sentiri, sed omnimodam speciei priuationem cogitare vix potest, habet enim & ipsa capacitatem formarum. Nam si capere ab artifice formam non posset, nec materies vtique diceretur. Porro si bonum aliquod est forma, proculdubio etiam aliquod bonum est capacitas formae: & Augustinus libro de vera religione, Bonum est formatum. Nonullum ergo bonum est capacitas formae. & ideo bonorum auctor omnium qui praestitit formam fecit & posse formari.

QVlA igitur materia non ita est prope nihil: nec ita in potentia: quin sit aliqua natura & substantia quae est capax formarum differens per essentiam a forma: nec habet esse suum quo est quid capax formarum a forma, sed a deo, & immediatius quam ipsa forma, ita quod ipsarum formarum produ ctio quodammodo magis, proprie poterit dici formatio quaedam de ipsa materia quam creatio: non est dicendum propter debile esse, & potentiale materiae, quod omnino possibilitas esse eius simpliciter dependeat a forma, sed magis econuerso: immo ipsa est susceptibilis esse per se, tanquam per se creabile & propriam habens ideam in mente creatoris. Et licet secundum communem cursum institutionis naturae sic sit facta materia: vt ali qua actione naturae non possit omnino spoliari forma: quia actione pura naturae non est vnius corruptio sine alterius generatione: tamen actione creatoris spoliari potest ab onimi forma, vt illud quod formae est dimittat suae naturae ne conseruetur ab ipso: & ideo cadit in nihilum: id autem quod materiae est, in esse conseruet per se cuius ipsa est susceptibilis. Non enim minus potens est deus materiae esse conseruare quam ipsam creare: immo si non conseruaret nec in composito staret, nec minus potens est eam per se creare quam esse formae in composito concrea re: cum natura & origine eius esse in actum creationis compositi praecedat esse formae & compositi, licet non tempore vt dictum est.

SlMpliciter ergo dicendum quod actione diuina supernaturali materia potest per se subsistere nu da ab omni forma, & hoc multo magis quam accidentia: vt dicit ratio ad hoc inducta. vnde qui modo negant materiam dei actione posse stare sine forma, nisi esset clarum quod fide tenendum est quod accidentia subsistunt sine subie cto in sacramento altaris, multo magis negarent dei actione accidens posse stare sine subiecto.

AD argu mentum physicum quo vane sustentati sunt, quod materia de se est in potentia nullum habens actum fine forma: & esse subsistens est in aliquo actu: quia esse est actus entis &c. vt argumentum istud intelligatur procedere ex defectum philosophiae non determinantis omnem modum essendi: non autem ex contrarietate eius ad Theologicam veritatem sciendum secundum quod dicit conmentator super secundam Hebdomadem Boetii: quod in philosophia & in theologia esse simpliciter & esse aliquid circa quamcumque rem multipliciter dicuntur. Nam in Theologia quod aliquid dicitur esse hoc intelligunt the ologi quadam extriseca denominatione ab esse primi principii: qua scilicet participant diuino esse inquantum sunt si militudo quaedam diuini eem vt dictum est supra. Quod autem aliquid dicitur esse: vt homo vel corpus, vel aliquid huiusmodi: hoc di cunt ei conuenire quadam denominatione intrinseca a natura suae essentiae. Verbi gratia. Non dicunt theologi quod cor pus habet esse corporeitate: sed esse aliquid: nec homo habet esse humanitate: sed esse aliquid. & eodem modo vnumquodque aliorum participatione quadam esse primi principii dicitur esse simpliciter: ex natura autem quadam sui generis dicitur aliquid esse. Philosophi vero eodem modo dicunt rem quamlibet esse: & aliquid esse. Vnde theologus non diceret simpliciter esse conuenire aequiuoce nouem generibus entium: quia esse simpliciter eadem ratione habent participatum, sicut & ipsum esse diuinum quod participant, est vnum & idem, in quo esse ideale diuersarum rerum est vnum & idem, licet ideae vt respiciunt di uersas essentias rerum per quas res habent diuersimode esse aliquid, dicuntur esse diuersae in deo. Quare tamen esse non possit dici genus a theologo: ratio est, quia esse nihil rei praedicamentalis dicit super rei essentiam, vt dictum est: & ita per differentias contrahi non potest, vt in aliis quaestionibus nostris est declaratum. Philosophus autem dicit esse aequiuoce conuenire nouem generibus: quia non est idem neque eiusdem rationis in nouem generibus, quia diuersae sunt rerum essentiae: quibus secundum ipsum habent non solum quod sint aliquid in suo genere: sed quod sint simpliciter.

EST igitur secundum iam dicta in materia considerare triplex esse, scilicet esse simpliciter, & esse aliquid duplex. vnum quo est formarum quaedam capacitas: aliud quo est compositi fulcimentum. Esse primum quo materia habet dici ens simpliciter, habent participatione qua dam a deo inquantum per creationem est effectus eius, sicut & alia, vt dictum est. Esse secundum quo materia est capacitas quaedam, habet a sua natura qua est id quod est differens a forma. & loquendo de tali esse: esse sunt diuersa quorum cumque essentiae sunt diuersae. Esse tertium non habet materia nisi per hoc quod iam capiat in se illud cuius de se capax est. vnde & id quod capit dat ei tale esse. & quia illud forma est qua non pot alteri dare nisi quod habet: esse igitur quod habet forma ex natura essentiae suae per hoc quod perficit potentiam & capacitatem materiae: communicat materiae & toti composito. & tale esse est illud quod materia habet in actu: & per quod habet actualem existentiam: ita quod quantum est ex aptitudine naturae suae, nisi supernaturaliter conseruetur desineret esse. Nam desinere esse sub forma, est ei desinere esse simpliciter: sicut accidenti desinere substantiae inesse est desinere ei esse simpliciter. vnde philosophi respicientes ad naturalem materiae aptitudinem solum, di cunt quod materia est in potentia: & non habet ipsum esse nisi per formam: secundum quod dicit commentator super principium secundi de anima. Materia nullum habet esse actu in naturalibus secundum quod est materia: & esse non est in actu nisi formae. Et hoc valde manifestum est in formis rerum simplicium: quoniam cum fuerit sublata nihil remanet. quod verum est quantum est de naturali aptitudine: qua non habet se aliter ad esse quam quatenus habet sub forma esse, sicut accidens quatenus habet in subiecto esse aliter enim compositum ex materia & forma non esset vnum nisi sicut aggregatum: secundum quod docet philosophus: cum dicit in principio secundi de anima. Non oportet quaerere si vnum est anima & corpus: sicut nec caera & sigura: neque omnino vniuscuiusque materia, &e id cuius est materia, hoc enim vnum & esse cum multipliciter dicatur: quod proprie est actus est. Vult ergo aperte quod aliquid aliud sit esse quam quod est actus, licet illud sit magis, proprie quantum perfectior in essentia est natura formae quam materiae: & quod illud esse formae sit illud quod communicatur materiae, & toti composito: per quod habet esse vnum simpliciter: quia aliter non esset nisi vnum aggregatione propter aliud ee quod est, proprium materiae ab illo quod habet a forma. Aperte dicit conmentator exponen do praedicta verba philosophi. Haec inquit nomnia vnum & ens licet dicantur pluribus modis: tamen prima perfectio in omnibus istis, scilicet forta, magis digna est vt habeat hoc nomen scilicet vnum & ens. Congregatum enim non dicitur vnum nisi propter vnitatem exemplarem in forma: & materia non dicitur hoc nisi per formam. Et si materia & forma essent in composito existentes in actu, tunc compositum diceretur vnum: sicut dicitur de rebus quae sunt secundum contactum & ligamen tum vnum. Modo autem quia materia differt a forma in composito, & compositum non est ens in actu nisi per formam: tunc compositum non dicitur vnum nisi quia forma suae vna. Bene verum est ergo quod materia de se est in potentia ad actum quem in composito nata est recipere a forma, tali enim esse materia de se est in pura potentia, & non est in actum nisi per formam: quia causa actus in composito non est nisi per formam. Nihilominus tamen ipsa vt est effe ctus quidam dei per creationem, potens est supernaturaliter, si ei detur, habere esse simplr non a forma participando in sua essentia diuino esse. lpso etiam deo conseruante quod in ipsa potest creare absque omni actione formae, po test habere a sua natura quod sit aliquid in actum subsistens, licet non in tam perfecto actum qualem habet in composito sub forma: quia suus actus proprius est in potentia ad illum actum vlteriorem. secundum quod dicit Auicenna in vi metaphysicae suae: quod materiam intelligimus esse causam quae est pars essentiae rei in qua est, & in qua requescit potentia esse eius. & philosophus ipse dicit in ix metaphysicae suae. Et etiam quod materia est in potentia non impossibile est vt veniat ad formam: & cum fuerit in actum, tunc erit in forma: vt dicit commentator. & materia dum est in potentia non est perfecta neque habet esse quod habet forma: & cum venerit ad actum, tunc perficitur per formam: & habet esse quod habet forma. Aliter enim materia cum forma non constitueret vere vnum compositum, vt dictum est.

SED forte dicet aliquis quod si materia de se habet aliquem actum existentiae, quamuis perfectiorem habeat a forma faltem duplex erit actus in composito: vnus perfectus formae: alter imperfectus materiae: quem non includit in sua essentia ille actus perfectus, sicut nec ipsa formae essentia in se includit essentiam materiae. & ita nullo modo poterit compositum esse vnum nisi aggregatione, & ita per accidens.

DIcendum secundum praedicta quod verum esset si materia actum suum quem potest habere actione diuina supernaturali obedientia nata esset habere ex sua natura, & haberet illum in composito ad modum quo materia artificialium: quia de se habet actum, proprium quem habet sub forma artificiali, tunc enim sicut compositum ex materia & forma artificiali est per se ens & vnum per materiam: per accidens autem per formam accidentalem: sic compositum ex materia & forma naturali esset ens & vnum per se propter materiam: per accidens autem propter formam: & essent duo esem substantialia aggregata, aut formae essent accidentia: vt dixerunt antiquae, nunc autem quia materia sub forma naturali actum illum non habet omnino: sed solum actum formae, ad quem de natura sua e in potentia: ideo totum compositum est ens & vnum propter formam solum, & vnum simpliciter non aggregatione. Vnde sicut accidens quod potest diuina virtute per se stare sine subiecto, cuius tamen esse ex natura sua non est nisi subiecto inesse, quamquam potest supernaturaliter habere actum, proprium: tamen non habet illum in subiecto existens: nec facit vnum aggregatum cum subiecto ex duplici esse: sic nec ipsa materia cum forma substantiali, vt dictum est. Et quia actus proprius materiae est sicut in potentia ad actum formae: & quod est actum, inquantum huiusmodi, vere est: quod au tem solum in potentia, inquantum huiusmodi, non est: non tamen est purum non ens: quia tunc nec in potentia esset. Item verissima sunt omnia illa dicta de materia, quod est prope nihil: quod est inter ens & non ens: quod est aliquid nihil & caetera hmoni. Vnde Plato quaerens quae sit natura materiae in secundo Timaei, sibimet respondens dicit. Quam igitur eius vim quamve eius esse naturam putandum est opinor plane omnium quae gignuntur receptaculum est: & cum velut in eius gremio formantur. ipsa informis manet, estque vsus eius similis molli cedentique materiae in quam imprimuntur varia signacula: mouetur & confinguratur omnimode ab itroeuntibus: ipsa nec formam nec motum habens: ex sui natura omni forma carens. ideoque neque terram neque aquam nec quicquid aliud ex his creatum appellandum est: sed inuisibilem potius speciem quandam & informem capacitatem mita quadam & incomprehensibili ratione inter nul lam & aliquam substantiam, nec plane intelligibilem, nec plane sensibilem positam: sed quae ex iis quae in ca commutantur intelligi posse videatur: nec tamen nihil. vnde Plato posuit talem naturam infinito tem pore praecessisse mundi factionem. Aequiuocatio ergo & imperfecta determinatio veritatis in philosophia de cipit credentes quod nullum sit esse: nec aliquis actus, aut aliqua existentia in actum nisi sit formae vel a forma vt visum est. Et sic patent obiecta.