Quaestio 9

Irca secundum arguitur, quod materia panis post conuersionem maneat: quia non habet aliquid corrumpens, eo quod non habet contrarium: & tale manet eo quod est symbolum: quod in transmutatione naturali manet eo quod non habet contrarium corrumpens.

CONtra. tunc non esset conuersio aut transubstantiatio, quod falsum est. ergo &c.

EIcendum quod aliud est quaerere vtrum materia maneat post comuersionem, & vtrum aliquid maneat absolute in hoc sacramento. Haeretici enim aliqui non ponentes aliquam conuersionem, aut transubstantiationem fieri in hoc sacramento, ponebant quod in hoc sacramento tota illa substantia panis manet post consecrationem. Putabant enim illud Luc. xxii. Hoc est corpus meum, spiritualiter esse intelligendum: & non esse sic dictum nisi vt in signo & figura: moti ex hoc, quod cum Christus dixisset Iudaeis. Ioan. vi. Nisi manducaueritis carnem filii hominis, & biberitis eius sanguinem &c. et dictum est ei. Durus est hic sermo. respondit eis. Spi ritus est qui viuificat: caro non prodest quicquam, quasi diceret, quicquid de corpore meo & sanguine dico intelligatis spiritualiter. Sed fide firma tenendum est in sacramento esse verum corpus Christi sicut verba sonant quibus dicitur Hoc est corpus meum. vt non sit hic veritas sicut in solo signo, sicut erat in sacramentis veteris legis. Vnde illud Matth. vlti. Vobiscum sum vsque ad consummationem saeculi, intellige re debemus de veritate corporalis praesentiae in sacramento, vt corpus quid est vno modo essendi prae sens solummodo in caelo, alio modo essendi praesens nobis est in sacramento. & hoc in veritate ea dem eiusdem corporis essendo praesens ibi & hic. quod sola fide deprehenditur. Secundum enim quod dicit Augustinus ursum est dominus: tamen hic nobiscum est dominus. Corpus enim in quo resur- rexit vno in loco esse oportet. Veritas autem eius vbique diffunditur. Vnde istud: Hoc est corpus meum nuiium requirit spiritualem intellectum. Sed illud, Nisi manducaueritis, quodammo literalem, quo dammodo spiritualem requirit. Literalem quo ad id quod manducatur: quia secundum Ambrosium de sacra, sicut verus est dei filius dominus lesus Christus, ita vera Christi caro est quam accipimus. Spiritualem quo ad modum manducandi: quia dicit Augustinus super psal. iiii. exponens verbum praedictum spiritualiter. quae locutus sum: quia. scilicet non in propria specie dentibus laniando carnem Christi manducamus, quemadmodum Iudaei intellexerunt manducationem, cum dictum est eis, Nisi ma ducaueritis. Hoc enim modo caro non prodest quicquam: sed sub specie sacramenti manducandum cor poraliter: illud verum corpus manducando spiritualiter. Propter quid dicit Augustinus super Ioan. Vt quid paras dentes & ventrem: crede & manducasti. Vnde manducando sacramentum corporaliter, corpus Christi manducandum est in fide spiritualiter. Sic enim spiritus est qui viuificat. Quare cum oportet ipsum corpus Christi verum sub specie panis esse in sacramento: & vt iam dictum est supra, non habet ibi esse per aliquam loci mutationem, oportet quod hoc sit per alicuius mutationem quod prius ibi erat, quemadmodum ignis per corruptionem aquae incipit esse vbi prius non erat, quod si nec sic, nec per loci mutationem illuc adueniret, nullo modo esset ibi. & tunc habet locum dubitatio magis generaliter quam proposita est scilicet vtrum post conuersionem maneat substantia panis tota, vel aliquid eius, vt materia: de qua proposita est quaestio. Et erat opinio aliquorum quod non manet: reputantium conuersionem vnius naturae in aliam fore impossibilem. Cum enim necesse habebant ponere secundum iam dicta quod sub spe ciebus sacramenti erat verum corpus Christi, & quod non conuersa substantia panis, & manente non posset ibi esse verum corpus Christi absque loci mutatione illius quam non ponebant fieri, necesse habebant ponere quod substantia panis non maneret, & per eius absentiam statim ibi fieret corpus Christi. Quorum ali qui posuerunt quod substantia panis non manet, quia omnino adnihilatur. Alii vero quia resoluitur in pri mam materiam. Primum horum non potenst poni, quia deus immediate & solus est causa per se eius quod sit in isto sacramento. lpse autem vt dicit Augustinum xxxiii, qod nullius est causa tendendi in non esse. Praeter ipsum non est causa aliqua sufficiens ad hoc. Similiter secundum non potest poni. quia resolutio in materiam primam non est nisi formae quae erat in potentia in illa. Ista ergo resolutio non potest esse nisi formae panis in materiam panis, ita quod ipsa materia panis existat sine forma panis quia materia vlterius in materiam resolui non potest. In illa ergo materia resoluta forma panis ipsa materia aut manet intra species illas, aut exit. Quia exiens de sub illis speciebus, siue fiat sub aliis speciebus, siue non, siue materia maneat sine forma substantiali, siue non: hoc non potest poni: quia hoc est respectu specierum sacramenti purus defectus & priuatio: qui ex se nullius est positiuus. Per hoc ergo non posset poni ibi de nouo esse corpus Christi. Si vero materia illa ma net sub illis speciebus: aut ergo in illa fit alia forma sub speciebus illis, aut non. Si sic, tunc erit idem impedimentum quid prius, ne possit ibi de nouo esse corpus Christi: quia resolutio formae panis non est causa essendi ibi nisi illius alterius formae. quia corruptio vnius formae quam concomitatur generatio alterius, non est causa nisi generationis illius. Si autem non sit alia forma in illa materia subillis spe ciebus, adhuc ipsa sola tantum impediet praesentiam corporis Christi quantum si fieret sub noua for ma: quia sic manere forma resoluta in ipsam, non est nisi purus defectus: qui ex se nullius positiuus est: neque ex aliquam virtute procedit: sed potius ex virtutis defectu. Praesentia autem corporis Christi sub speciebus panis debet esse agente virtute illa quae agit quod sub speciebus panis nihil habet esse substantiae panis. Nec est ergo dicere quod substantia panis aut annihilatur, aut in primam materiam resoluitur. Propter quid alii omnes ponunt substantiae panis conuersionem in corpus Christi: & per illam ibi esse de nouo cor pus Christi: & quod ad hoc nulla alia transmutatio circa substantiam panis sufficeret, quemadmodum nulla sufficeret transmutatio vt sub speciebus symbolis aeris cum igne fieret ignis quam generatio ignis ex aere. Sed dicunt aliqui quod ista conversione facta non manet substantia panis conuersa, licet non annihiletur. sicut non sequitur quod si aer ex quo generatus est ignis non sit ibi vbi erat: sed aliud vice ipsius: quod sit annihillatus. sed cum non maneat, in eo quod non manet, aliquo modo ad minus est non ens: quia si nullo modo esset non ens factum, omnino maneret ens non annihilatum: aut in eo quod non annihilatum, ad mi nus aliquo modo est ens. Aliter enim esset omnino nihil factum, & ideo annihilarum. Non est ergo dicendum simpliciter quod ista conuersione facta substantia panis non manet, sicut nec est simpliciter dicendum quod manet, sed est dicendum quod quodammodo manet, & quodammodo non manet. Et quia quid sic manet vt dicunt aliqui non potest manere secundum rationem formae, sed tantum secundumra tionem materiae: Materia enim quia est ens in potentia: medium est inter non ens simpliciter, & omnino ens. actum, secundum philosophum secundo Metaphysicae: idcirco dicunt quod forma panis resoluitur in suam materiam, & materia ipsa sic vnitur materiae corporis Christi vt fiat vna materia cum illa, vir tute diuina vniente materiam panis cum materia corporis Christi: quemadmodum sit vna materia nu trimenti cum materia eius quod nutritur,: conuersione facta virtute agentis naturalis. Hoc non potest stare quo ad primum articulum scilicet quod forma panis resoluatur in materiam: quoniam non est tenendum quod hic fiat aliqua transmutatio nisi virtute verborum, quibus dicitur, Hoc est corpus meum, quae non signant conuersionem fieri nisi in id quid demonstratur per ly hoc. Quare cum per ly hoc demonstratur vniformiter compositum, aut de monstrationi praesupponitur non tam materia panis quam forma: vniformiter ergo sit conuersio tam materiae in corpus Christi quam formae. Non ergo resoluitur forma in materiam: nec vlterius materia panis in materiam cor poris Christi vnitur: sed totum conuertitur, immo totum toto. Illud enim repugnaret formae verborum qua dicitur, Hoc est corpus meum. Corpus enim vt dictum est non puram materiam, sed formam cum materia signat. Quo ad secundum autem articulum, quod sit conuersio materiae panis in materiam corporis Christi manente materia panis, sic quod vna fiat materia ex illis: inconueniens est. quia tunc sequaeretur quod Christus materia panis adueniente nutriretur, aut saltem augeretur, aut aliquid haberet virtute sacramen ti de substantia sua quod prius non habuit: & esset in ipso plus de materia quam prius: & sic semper toto tempore quo sacramentum hoc conficitur, materia Christi esset habens plus & plus in substantia, vel aliquid quid prius non habuit, & esset mutatio realis ex hoc sacramento circa Christum. quod vt credo haereticum est dicere. ldeo videtur mihi esse dicendum quod tota substantia panis, & secundum materiam, & sm formam conuertitur in corpus Christi, non ambo in materiam solam, nec ambo in formam solam: quia hoc est contra formam verborum quibus dicitur, Hoc est corpus meum. Corpus enim non signat materiam tantum, nec formam tantum, sed compositum ex materia & forma, non forma in materiam, quia tunc esse formae panis innouaretur quodammo, vt dictum est iam supra. Relinquitur ergo ponendum quod materia panis conuertatur in materiam corporis Christi: & forma in formam, & quod neutrum illorum manet id quid erat prius, ita tamen quod neutrum eorum desinat esse simpliciter. immo vtrumque illorum desinendo esse id quid erat in se, iam conversum est in aliud. & hoc quemadmodum dicit Ausginus loquendo de conversione seu convertibilitate animae rationalis in corpus. dicit, nm ante finem de immortalitate animae. Videtur effectum esse ratiocinatione hac vt animus ad nihilum peruenire non possit: conuerti autem in corpus forsitan possit. Si enim quid erat animus in corpus fuerit effectum, non vtique omnino non erit. Et sic sm quod dicit magister Guilielmus Altisi. panis transit in corpus Christi, ita quod nihil de pane remaneat sed transit in id quid prius erat. in quo non annihilatur. Quorum vtrumque bene inuenitur sigillatim in creaturis, licet non ambo simul. Primum enim, vt dicit, inuenitur in transitu formarum, quia nihil de transeunte manet. Secundum non, quia non sit transitus in id quid erat scilicet quo ad eius esse completum respectu esse eius quod non manet in se, sed in alio: quid tamen prius non erat. propter quod non annihilatur. & hoc sm ponentes in eodem gradus formarum modo praedicto in quaestione de compositione scientiae. Cum enim, vt dicit, in generatione ho minis primo est materia sub vili forme. scilicet sub forma seminis: postea recipit meliorem formam quousque habilitata sit habilitatione vltima siue organizatione ad receptionem animae, ibi manifestum est quod forma transit in formam: & tamen nihil de forma transeunte remanet. Secundum vero inuenitur in nutrimento Nutrimentum enim transit in corpus quid erat, sed primum non inuenitur: quod aliquid de nutrimento relin quitur in nutrito. Vnde ista duo simul non inueniuntur in naturis, sed in differentiis quo ad conversionem dictam: & fit illa conuersio sic, quod in toto tempore prolationis verborum substantia panis est id quid prius erat in se, sed in vltimo instanti conuersa est in aliud non manens aliquid quid ipsa prius erat, aut quod iam facta est, sed tantum manet in alique scilicet in quod iam conuersa est. Et conuenit ista transmutatio cum aliis quod est in ea ordo huius post hoc, sicut & in aliis. Est enim sub illis speciebus corpus Christi postquam sub eis fuit corpus panis, sicut in creatione id quod prius non est postea est: & in generatione quid prius est aer, postea est ignis. Et conuenit ista conversio cum creatione, quia in neutra est aliquid commune subiectum praeexistens in actum, & subsistens ambobus terminis. In quo ambo differunt a transmutatione naturali quae non est si ne communi subiecto. Propter quod cum dicitur in generatione naturali, quid prius erat aliud modo est hoc ly quod supponit pro subiecto communi. Cum vero dicitur in creatione, quid prius non erat nec est, ly quod sup ponit pro essentia: quae est quasi commune ad esse & ad non esse. Cum autem dicitur in ista conversione, quid prius erat substantia panis modo conversum est in corpus Christi, lv quod primo supponit substantiam panis pro substantia panis secundum se: secundo supponit substantiam panis non pro substantia panis, sed pro eo in quod est conuersa: quid est corpus Christi, & non est substantia panis. Et sic sicut in creatione de eo quod est nihil in existentia actuali, sit aliquid: sic in hac conuersione id quid est aliquid secundum se: convertitur in aliud: nec fit annihilatio eius: non tamen mediante aliquo eius quod prius in se erat. Et differunt specialiter in hoc termini huius conuersionis & generationis naturalis: quod in hac conuersione ter minus transit in terminum, vt panis in corpus Christi: ibi vero non transit terminus in terminum vt aer in ignem, sed subiectum commune transit ab vno in alterum. In quo conuenit quodammen haec conuersio cum generatione naturali: quod hic accidentia conmunia modo habent sub se vnam substantiam modo aliam, sicut ibi subiectum modo habet in se vnam formam modo aliam. Differt autem specialiter anutritione quia in nutritione aliquid corrumpitur in potentiam materiae vt forma nutrimenti: & aliquid manet in alio vt materia in nutrito: hic autem nihil corrumpitur in potentiam materiae, nihilque manet substantiae panis: nec ipsa manet aliquid omnino: vel quod prius erat, vel quod postea facta est: nec tamen annihilatur, quia manet in aliquo, quia in eo in quod est conuersa: quid tamen nec prius erat: nec postmodum facta est.

EX praedictis sequitur modus praedicandi inter terminos. quia enim se habent per ordinem, vnus eorum non praedicatur de alio absolute per verbum essendi. Non enim dicimus quod panis est corpus Christi, aut econverso, sicut nec quod ens est non ens, aut aer est ignis, vel econuerso. Praedicatur tamen vnum de altero mediante praepositione ex, dicendo ex pane factum est sub speciebus corpus Christi: vt tamen omnem transmutationemin telligamus circa panem, & nullam circa corpus Christi. & hoc per lu ex denotando ordinis circunstan tiam non subiecti circa istam conversionem. Quaecumque, n. circunstantia connotans subiectum manens, non admittitur in praedicatione huius conuersionis aut creationis. Vnde nec in hac conuersione sicut nec in creatione dicitur quod vnum potest esse aliud, inquantum ly potest est nota subiecti, sicut dicitur in generatione, quod aer potest esse ignis. & eadem ratione non recipitur in istis praedicatio per de, dicendo de pane sit corpus Christi, si cut recipitur illa: de aere sit ignis. nec similiter praedicatio de praeterito, aut futuro, dicendo corpus Christi fuit panis: vel panis erit corpus Christi, sicut dicitur aer fuit ignis, vel erit ignis. Similiter nec per verbum fieri, dicendo panis sit corpus Christi, vel factus est corpus Christi: licet propter accidentia communia aliquo modo praedicationes hic possent recipi quae ibi recipiuntur, propter commune subiectum. Magi ster tamen Quilielmus Altisi. concedit praedicationes quae fiunt per ly sit, dans talem regulam. Omnes locutiones quae signant transitum concedendae sunt, sicut hae: panis transit in corpus Christi, vel transfertur, vel transubstantiatur, vel mutatur, vel sit corpus Christi. Omnes illae negandae sunt, in quibus non signaturtransitus, sicut istae: panis est corpus Christi: panis erit corpus Christi: panis potest esse corpus Christi. Sed mirum est quod concedit illam, panis sit corpus Christi. quia fieri non dicitur aliquid nisi sicut terminus ad quem, quemadmodum dicitur creatura fieri cum creatur, vel sicut subiectum cone manens, vt dictum est. Non autem dicitur fieri terminus a quo, nisi sumendo fieri ordinaliter, sicut si diceremus quod mane sit meridies. i. post mane. Et sic forte concedit illam, panis sit corpus. Sed ordinaliter non solet poni ly sit nisi mediante praepositione, dicendo ex mane sit meridies. Et secundum hoc sumendo V ex ordinaliter, & non subiectiue: quidam concedunt istas: ex pane sit corpus Christi, corpus Christi factum est ex pane. & hoc tota transmutatione importata per fieri intellecta circa panem, & nulla circa corpus Christi, vt dictum est.

AD primum in oppositum, quod substantia vel materia panis ma net, quia non habet contrarium corrumpens: Dicendum quod verum esset si ista conuersio fieret actionena turae: quae non sit sine contrario corrumpente quod non manet. Nunc autem quia sit actione supernaturali, licet non sit proprie corruptio: tamen bene potest non manere in se, quia manet quoquo modoin opposito termino: quod in nulla alia transmutatione contingit. Et quod assumitur, materia panis est symbolum commu ne pani & corpori Christi: Dicendum quod in transmutatione naturali, quia sit per contrarium, non sit alicuius corruptio nisi quatenus est contrarium. Nunc autem secundum philosophum quito Metaphysicae Contrarium est vel extremum extremo, vt calidum frigido, vel medium extremo. Quorum primum est per se con trarium formaliter. Propter quod non cessat forma agentis quousque illud omnino corrumpat. Secundum vero non est contrarium nisi propter dispositionem intensi vel remissi in forma. propter quod cessat forma agentis a corrumpendo, cum intensum vel remissum ad aequale & sibi proportionale perduxit. Talium enim neutrum ab altero natum est pati, aut corrumpi, sed potius conseruari, non enim corrumpunt nisi excellentiae. Quare cum materia nulli habet contrarietatem, nec primo modo, nec secundo, oportet quod maneat in omni actione agentis naturalis: quale non est agens in ista conversione: sed supernaturale: quid potestatem habet super totam substantiam. propter quid potest ipsam substantiam panis in substantiam: corporis Christi conuertere, ne maneat id quid erat, aut aliquid eius, non tamen annihiletur. quia tunc non comuerteretur, nec per eius annihilationem inciperet esse corpus Christi vbi prius non erat. & quia non annihilatur, manet quoquo modo in eo in quid convertitur, vt propterea videatur posse dici, quid tamen non assero quod ly hoc, dicendo, Hoc est corpus meum: non solum demonstrat quod est sub speciebus pro instanti finitae pro lationis & conuersionis factae, vt ipsum corpus Christi in quod facta est conuersio, secundum quod alias exposuimus: sed quod pro toto tempore prolationis demonstrat substantiam panis pro ipsa, & in dicto instanti demonstrat eam vt iam conuersa est in corpus Christi: & sic non pro substantia panis, led tantummodo pro eo in quod iam conuersa est, & in quo manet quo ad hoc quod non annihilatur. Ex hoc hoc enim solo quod manet in illo, quoquo mod dicitur non annihilari: & per hoc demonstrat ipsum corpus Christi in quod facta est conuersio: pro quo & verificat locutionem, nullatenus annihilato aliquo quid prius erat de substantia panis: nec tamen aliquo eius permanente, sed totaliter in corpus Christi conuerso: & hoc potestate diuina: cui in hoc obediens est omnis creatura: vt in quamlibet conuerti possit pro libito suae voluntatis absque omni annihilatione, & cuiusquam permanentia conversi.

ARgumentum in oppositum concedendum est.