Quaestio 7

SEquuntur quaesita pertinentia ad non sacra: vbi proponebantur quaedam pertinen tia ad omnes creaturas generaliter: & quaedam pertinentia ad hominem specialiter. De primo autem horum proponebantur tria: quorum primum erat de identitate essentiae & esse simpliciter: Vtrum scilicet ponens essentiam creaturae esse idem re cum suo esse, potest saluare creationem. Secundum vero erat de identitate esse accidentis cum esse sui sub iecti. Vtrum. scilicet accidentis existentis in subiecto sit aliud esse existentiae quam sit esse existen tiae sui subiecti. Tertium autem erat de modo causandi esse accidentis a suo subiecto. Vtrunm scilicet subiectum per se possit esse causa sufficiens sui accidentis.

CIRca primum arguitur quod ponens essentiam creaturae esse idem re cum suo esse: non potest saluare creationem: primo sic. sicut se habet materia ad formam in generatione: sic se habet essentia ad esse in creatione. sicut, n materiae acquiritur forma per generationis: sic essentiae acquiritur esse per creationem. sed ponens materiam idem esse re cum sua forma, non potest saluare generationem licet alterationem: quia tunc per generationem non acquirere tur formae esse in materia: sicut nec materiae: quid est contra naturam generationis. ergo &c. Secundo sic. ponens essentiam idem cum suo esse, ponit non posse intelligi essentiam sub non esse: quia etsi aliqua sint idem: & licet vnum possit intelligi sine altero cointellecto: non tamen potest intelligi sub illius opposito. Verbi gratia: Si animal siue sensibile & rationale idem sint in homine secundum rem: & possit animal siue sensibile intelligi fine rationali cointellecto: non potest tamen intelligi sub irrationali. Aliter enim opposita intelligerentur simul in eodem: quid est ipossibile. sed ponens quod essentia non potest intelligi sub non esse: ponit quod non potest esse sub non esse: quia sic potest intelligi sicut potest esse. talis autem non potest saluare creationem: quia non est crea tio nisi mutatio de non esse essentiae in eius esse., ergo &c. Tertio sic. In omni mutatione subiectum differt ab vtroque termino: sicut materia differt a forma corrupta & generata in mutatione quae est generatio quare cum in creatione essentia sit subiectum: & termini sint non esse & esse: oportet ergo quod ab vtroque differat: & ideo quod cum neutro sit idem, quare si ponatur cum altero, vt cum esse, idem: deficit creatio. ergo &c.

CONtra. si essentia esset aliud ab esse, tunc essentiae per creationem acquireretur esse sicut subiecto: quemadmodum materiae acquiritur forma per generationem vt subiecto, quare cum in omni trasmutatione habente subiectum, id quid acquiritur per ipsam, de subiecto producitur: vt forma de materia per generationem: esse ergo in creatione produce retur de ipso esse per creationem. Quia si sic: non igitur creatio esset de nihilo: sed de aliquo, quid est contra naturam creationis. Ponens ergo essentiam non esse idem cum esse suo, non potest saluare creationem. Dicunt aliqui: quod ab inferioribus naturalibus & sensibilibus debemus manuduci ad superiora supernaturalia: quae solum nunc a fine intelligibilia sunt. In naturalibus autem est ita: quod illud quod per seipsum solum est in potentia ad aliquid per se: non est secundum actum illud: neque participat illo. nihil enim habet esse secundum actum aliquid per illud quo est in potentia illud: vt patet in materia & forma. Quare si secundum actum est illud: oportet quod illud per quod habet esse secundum actum illud, sit aliud secundum rem ab illo per quod potest esse illud. Cum ergo essentia creaturae per se ex eo quod est essentia creaturae sit in potentia ad esse: per se ergo non est habens esse: neque ex se secundum actum: sed per aliquid quod re est aliud ab illa, quare cum per esse formaliter habet esse: est ergo esse re aliquid aliud ab essentia creaturae. Quod confirmant per hoc: quod opposita circa genus sunt differentiae positiuae: quae habent aliquid conmu ne secundum intellectum. Opposita materiae sunt forma quae est positiua, & priuatio quae non est positiua quae idcirco non communicant conmunem materiam. sunt tamen circa idem in actum positum. Opposita circa essentiam sunt esse quid est positiuum: & non esse quid est negatiuum: quae nec habent aliquid commune: nec habent esse circa idem conmune existens extra intellectum. & ideo plus distant ab eo quod habent commune, quam op posita praedicta. Quare cum actualitas generis differt a potentialitate eius: eo quod est extra rationem illius & actualitas materiae quae est forma, a materia: sic quod re sit alia ab illa: multo ergo fortius & actuali tas essentiae quae est esse, differt ab essentia: sic quod sit re aliud ab illa. super quo fundatur tertia ratio propo sita supra.

ITEM essentia de se non est necesse esse: quia tunc non posset non esse: neque impossibile esse: quia tunc non posset esse, est ergo possibile esse & non esse de se. Sed nihil existit per hoc quod possibile est esse & non esse: essentia existit per esse: ergo essentia per se & ex se non est esse. Quid etiam confirmatur per Boe tium: qui dicit de hebdo. Diuersum est quod est esse & id quid est, quod necessario intelligitur de esse creaturae non creatoris: quia consequitur continue. lpsum vero est nondum est: at vero quod est, accepta forma essendi est atque subsistit. Item ibidem. In omni composito aliud est esse: aliud est ipsum quod est. Vnde sicut in na turalibus per trasmutationem naturalem acquiritur forma: & ideo transmutatio naturalis in naturalibus fecit sci re materiam differre secundum rem a forma: sic cum in creatis per creationem in essentia creaturae ac quiritur esse: ideo & creatio necessario facit scire essentiam creaturae differre secundum rem ab esse. Sicut enim materia est in potentia ad formam & ad eius priuationem secundum rem absque intellectus consideratione: quemadmodum genus quod est idem cum vtraque differentiarum, est in potentia ad illas sola consideratione intellectus: sic essentia secundum rem absque consideratione intellectus est in potem tia ad esse & non esse. Vnde cum potentialitas generis de qua minus videtur non reducatur ad actum ni si per aliquid ei additum quod est extra rationem generis scilicet per differentiam: & similiter materia non re ducitur ad actum formae & priuationis nisi per realiter differens ab ea: eodem ergo modo essentia non reducitur ad actum essentialem nisi per aliquid quid est extra rationem eius, differens re ab ipsa: cuius modi est esse eius. necessario ergo re differt essentia ab esse. Sicut ergo vt dicunt oportet dare aliquid realiter differens a materia si sit generatio: ita oportet dare aliquid realiter differens ab essentia: si sit creatio. Omnis. nm mutatio habet suum potentiale & suum actuale: ergo & creatio cum sit vera mu tatio. Vnde sicut ponendo materiam esse idem cum forma substantiali: vt potentiale cum actuali: non potest aliquis saluare generationem: licet posset saluare alterationem ponendo formam accementalem esse aliud a suo subiecto: sic ponens idem essentiam cum esse, cum non potest saluare potentiale differens ab actu ali & ipsum actuale differens ab illo: nullo modo potest saluare creationem: secundum quod processit prima ratio. Ex ista etiam positione (ut dicunt) sequuntur multa quae non possunt saluari in entibus. Quorum primum est: quod essentia non posset intelligi non esse sicut processit secunda ratio ad principale. Secun dum vero est: quod essentia creaturae non est quid diminutum & incompletum: neque esse eius: quia non est quid participans aut participatum. Diminutio autem non est nisi in participatione. Participare, enm idem est quod partem capere. Pars autem respectu totius imperfectum est, vel proximum secundum naturam. v. Metaph. Quia autem non esset participatio patet: quia non est participatio nisi in natura potentiali, aut actuali secundum quod recipitur in potentiali, quare si tollis potentiale, & actuale receptum in potentiali: & par ticipationem per hoc tollis. Potentiale autem & actuale tollis ponendo esse idem essentiam creaturae & esse eius: quia nihil participat seipso: nec est potentiale respectu suiipsius. & sic in creatura tollis omnem defectum: primo rei in se: secundo in comparatione: quia res prius defuit in se quam in comparatione. Tertium vero est: quod non esset ens per accidens: quia prius res participat esse quam aliis quae sequuntur esse: & non est ens per accidens nisi participando illa quae sunt post esse. dicente Boetio de hebdo. Omne quod est, participat eo quod est esse vt sit: alio vero participat vt aliquid sit. Ac per hoc id quod est participat esse vt sit: est vero vt participet alio quolibet. Quartum est: quod non esset genus in creaturis: quia genus non est nisi quid potentiale respectu differentiarum. Si ergo non differunt potentiale & actuale, genus non est Vnde in deo: quia idem sunt actuale & potentiale, essentia & esse: in ipso non est ratio generis. Quintum est: quod non esset distinctio praedicamentorum substantiae ab accidentibus sub analogia entis: quia tunc non esset idem esse quod substantiae conveniret primo & per se tanquam illi quid est primo ens: & accidenti tanquam illi quid non est ens nisi quia entis. immo accidens haberet proprium esse aliud ab esse substantiae.

HIC oportet primo videre quomodo se habet esse ad essentiam. Secundo ex hoc principale quaesitum. Super identitate esse, & essentiae in creaturis: habita est quaedam quaestio determinata in nostro primo Quolibet. vbi diximus & adhuc dicemus: quod esse creaturae non est aliquid re absoluta aliud ab ipsa essentia creatu rae additum ei vt sit in effectu: immo ipsa creatura essentia sua qua est id quod est, habet esse, non inquam tum est essentia secundum se & absolute considerata: sed vt considerata est in ordine & comparatione ad diuinam essentiam. Inquantum. n. ipsa re ipsa absque omni absoluto addito est similitudo diuinae es sentiae secundum rationem causae formalis conuenit ei esse essentiae. Inquantum autem ipsa in seipsa absque omni ab soluto addito est effectus diuinae essentiae: vel immediate vel mediante agente naturali secundum rationem efficientis, conuenit ei esse existentiae. vt sic nec esse essentiae: nec esse existentiae super essentiam in ipsa essen tia creaturae addat super essentiam creaturae aliquid formale absolutum: sed solummo respectum ad aliud Quid tamen esse essentiae non proprie dicitur addi essentiae: quia non est essentia, proprie nisi illo esse: sed potius dicitur addi aliquo quod est de propria ratione generis sui: quid cum ratione esse constituit essentiam composi tam ex eo quod est, & esse quid est ipsum quo est: vt iam infra plus patebit.

SED arguit contra nos in hoc aduersans nobis. Illud quod est efficiens potentiale esse ex se, non potest illud facere esse actum nisi seipsum illi imprimat vel aliud quod est actus eius quo formaliter habet esse. seipsum autem non imprimit vt constat: imprimit ergo aliud. impressum autem tale non potest esse nisi absolutum: quia relatio non potest esse per se termi nus actionis. ergo &c.

ITEM ex eo quod aliquid habet respectum ad aliud, non existit: sed est ad aliquid: quid prae supponit existere: quia potentiale non existit seipso. ergo &c.

ITEM materia est in respectu ad esse extensum. sed non sine alio sibi adueniente vt quantitate est actu extensa. ergo similiter essentia non ex so lo respectu est actu sub esse sine alio addito.

DIcendum quod aliquid ex se est potentiale esse dupliciter. Vno modo vt solum per se subiectum transmutationis a non esse in esse: & non vt per se terminus. Alio modo vt terminus eius. Primo modo in naturalibus sola materia est potentiale esse. Secundo vero modo sola forma educta de potentia materiae: vel ipsum compositum ex materia & forma, est potentiale esse. De potentiali esse primo modo verum est quod efficiens siue agens quodcumque non potest illud facere esse in actum nisi imprimendo se vt formam illi: vel aliquid aliquae: quia illo modo non die aliquid potentiale esse nisi respectu formae a quae sumit a ctu ale esse. Et tali modo potentiale esse bene potest esse in actu existentiae: cum hoc quod est sic potentiale esse: vt materia prima in naturalibus: quae inquantum est subiectum transmutationis naturalis: non est potentiale ad esse simplici ter: sed habet esse existentiae a deo per creationem vt terminus eius. quod quidem esse existentiae supponit in ma teria omne agens naturale. Sed tale potentiale esse non est essentia respectu esse actualis existentiae: quia non pont existere in actum sine tali esse: sicut non potest aliquid esse simile sine similitudine. Secundo autem modo falsum est. Illo. n modo dicitur aliquid esse potentiale esse non respectu alicuius formae sibi imprimendae: respectu efficientis vt eius actionem quae est productio terminantis. Vnde forma substantialis per generationem est secundum actum sub esse: quia est terminus actionis quae est generatio: vnde habet esse non vt per formam sibi impressam per transmutationem generationis: quia tunc simul essent duae generationes: vna qua materia habet in se actum qui est forma: altera qua forma habet in se actum qui est esse: neque per creationem: qualiter ponit ille essentiam habere esse per actum creationis: quia tunc in omni generatione coincidet actio creationis. Sic ergo essentia per creationem est actu sub esse: quia est terminus eius: non habendo esse vt formam sibi impressam & eductam de potentia essentiae: quod supponit ille in suo argumento: quia tunc esse non haberetur in sua essentia per creationis: sed per ge nerationem, quia secundum Commen. xii. Metaphysice. quando forma educitur de potentia materiae: tunc est generatio: si autem produceretur in materia non ex materia, esset creatio: sicut patet de creatione gratiae in animae: & non esset creatio cum ipsa essentia creaturae producitur in effectu: nisi quia ipsa essentia produceretur de nihilo. Nec potest dicere quod habet esse vt per formam sibi impressam per creationis: sicut gratia imprimitur animae: vt duo sint simul creata. scilicet essentia & esse. quia cum secundum hoc essentia creatur vt subiectum: esse vero vt forma in subiecto: & forma in subiecto existens necessario praesupponit natura vel duratione subiectum: prius ergo natura esset essentia creata quam esse, etsi simul duratione: & sic non esset verum quod prima rerum creatarum est esse: quod tamen oportet ponere: vt infra declarabitur. Non ergo habendo esse vt formam sibi impressam essentia est actu sub esse per creationem: sed habendo esse in sua essentia ex respectu ad creantem: inquantum est producens eam: & illa est effectus eius. Quod arguit secundo quod ex re spectu est res ad aliquid: non quod existat: Dicendum quod reuera existere creaturae non est existere simpliciter & absolute: sed solius esse creatoris est tale. sed esse creaturae non est existere nisi sub quadam dependentia ad manutenentiam creatoris: & ita in quodam respectu quem creatura habet ad deum, primo ex actu crea tionis: secundo ex actum conseruationis. & est respectus idem: si idem re sint actus creationis passiuae & conseruationis. & sic idem est creaturam existere: & ad aliud existere: & eodem ad aliud existit & existit sim pliciter. absoluto enim tali respectum non existit omnino. Ad tertium: quod materia est in potentia ad extensionis: sed non sine alio ei adueniente &c. Dicendum quod non est simile: quia materia non est in potentia ad extensionem nisi vt subiectum. & ideo non vadit ad actum extensionis nisi per aliud: quo vt essen tialiter extenso informatur. Essentia vero est in potentia ad esse non vt subiectum vadens ad actum par alicuius informationis: sed solum vt terminus existens in actum: per hoc quod terminat actum creationis: & est effectus creatoris vt dictum est. Quia autem super essentiam creaturae nihil absolutum reale in formans ipsam apponit ipsum esse: probaui sufficienter triplici medio in praedicta quaestione. Quorum primum est: quod veritas, bonitas, vnitas nihil addunt super essentiam rei absolutam: quare nec entitas Cui respondet ille dicendo quod vno modo dicitur ens quod diuiditur in decem praedicamenta: quod est ens ab esse essentiae. & hoc nihil addit super essentiam rei: sicut nec veritas, vnitas, aut bonitas. Alio mo do dicitur ens quid existit in rerum natura: & hoc est forma addita ipsi essentiae rei. aliter enim creatura tan tae actualitatis esset quod ex se posset existere: quid falsum est. Vnde licet de se sit sufficientis actualitatis ad mouendum intellectum: non tamen de se est sufficientis actualitatis ad existendum secundum se ex tra intellectum. Sed assumptum in hac responsione plane patet esse falsum scilicet quod esse quo aliquid existit in rerum natura: est forma absoluta addita essentiae. Aliter. nmex se posset existere sua actualitate. quoniam dato quod non sit forma superaddita: sed solus respectus fundatus in essentia rei: non vt est essentia rei absolute: sed solummo vt est creatoris effectus: numquam tamen ex se est tantae actualitatis quod ex se possit existere in es fectu: sed hoc solum habet a creatore inquantum eius effectus: quia ab hoc habet quod respectus ille funda tur in ipsa essentia: nequaquam autem ex seipsa: quod tamen supponit illa responsio. Secunda ratio mea est: quod si essentia non habet esse nisi per aliquid absolutum additum ipsi essentiae: cum illud existat in illa essentia & non est creator: est ergo creatura, de se non habens existere: nec secundum se: nec in alio. er go ei esse aliud a se acquiritur per creationem: & eadem ratione illi esse aliud: & sic in infinitum.

IVxta hoc arguit ille ad idem contra se sic. Sicut essentia est possibile esse & non esse: quia non est necesse esse: nec impossibile esse: sic & illud esse, ergo non nisi per aliquid sibi additum habet existere sicut neque essentia: & sic in infinitum. Et respondet dicens: quod illud esse est possibile esse cui acquiritur esse. sed hoc est per accidenm scilicet quia non habet esse nisi in possibili esse. Veruntamen quantum est de se, semper est: quemadmodum dicunt philosophi quod omnis forma quantum est de se est actus quidam & necesse esse. sed quod non est necesse esse: hoc est per accidem scilicet quia recipitur in possibili esse quid est materia: & ideo non vadit processus in infinitum: quia illud esse primum non recipit aliud esse a se: quia non recipit esse nisi quia recipitur in alio quid eo habet esse. Sed secundum dictum hoc apparet statim falsi tas periculosior quod scilicet formae creaturarum ex se & esse quo creatura formaliter existit, non sunt possibi le esse: sed necesse esse: nisi quia sunt in possibili esse: cum tamen non sit nisi vnicum necesse esse: cuiusmodi est esse diuinum. Nec potest plurificari vt probat Auicen. & alibi in quaestionibus ordinariis declarauimus. Ex quo sequitur quod omnis forma creaturae & esse eius quantum est de se sit quaedam diuina essentia & esse dei: & quod sunt possibile esse: quia recipiuntur in possibili esse Quod quam absurdum sit pta omnibus. absurdum est ergo illud in quo fundatur dicta solutio. Quia si forte dicat quod illud solummodo dixit secundum opinionem philosophorum non sic sentiendo: tunc reuera non habet ex hoc dicto vnde soluat argumentum siue rationem loquans vt christianus: sed manet insoluta.

TERtia ratio est: quod tale esse non potest esse accidens nec substantia, materia, aut forma, aut compositum. Et respondet dicens: quod licet non sit substantia recipiendo de se substantiae praedicationem: est tamen de genere substantiae sicut principium & forma, dans actualitatem essentiae: sicut forma dat actualitatem: & hoc suo modo: quemadmodum punctus est de genere quantitatis: licet quantitas non prae dicetur de ipso. Quod non potest stare: quoniam non est vt forma substantialis de praedicamento substantiae. tunc enim essentiae rerum seipsis & suo esse essentiae non constituerent praedicamentum: sed suo esse existentiae: nec esset aliquod praedicamentum nisi essentiis existentibus in rerum natura. cuius contrarium vult Auicen. & in quae stionibus ordinariis declarauimus, quod etiam dicit Simplicius super praedicamenta idem, in quaestione de relatio ne in praecedente Quolibet tetigimus. Item Algazel in logica sua expresse dicit quod huiusmodi esse existentiae accidens est entis. & Auicen. vult quod essentiae rei accidit esse quid non est quod ipsa: vt quod sit vniversalis vel particularis in anima vel extra animam: & velite quod sit & quod non sit: vt in quaestionibus ordinariis sufficienter declarauimus. Auer. etiam super quintum Metaph. dicit quod istud esse est de praedicamento accamentis: & illud quod est esse essentiae, est de praedicamento generis. Quod & ipse sufficienter confessus est iam supra: cum dixit quod esse existentiae est forma addi ta ipsi essentiae: non sic autem esse essentiae. & constat quod non substantialis: quia tunc nullo modo pertineret ad praedicamentum accidentis sed generis. quod si est accidentalis non substantialis nullo modo est de genere substantiae sicut pri cipium: sicut nec esse essentiae: quid extra omne genus est: & ideo non cadit in compositione cum aliquo quod est in genere, ad constituendum aliquod compositum quod sit in genere. Vnde super illud Boetii de Trini. ca. iii. Vnumquidque habet esse suum ex his ex quibus est id est ex partibus suis. dicit Commen. Esse namque & id quid eo est, nullo pror sus conueniunt genere. Item super illud de duabus naturis. Quae est hominis deique coniunctio. Commen. Esse & id quod est nec eiusdem generis nec eiusdem rationis sunt: & ideo ipsorum compositio esse non potest. Intelligo constituendo aliquod totum quod sit in genere per se. tunc enim esse aut formam generis aut differentiae diceret. Compositum. en. in genere non est nisi species specialissima aut subalterna. constituta ex genere & differentia: constituit tamen esse cum eo quod est compositum: vt infra dicetur. quod non est aliquid in genere ratione totius: quia neque vt genus generalissimum: neque vt differentia neque vt species specialissima aut subalterna: sed solum ratione partis eius quae est ipsum quod est cuius est esse: non vt pars eius: sed vt forma extra genus: quae est quaedam diuina participatio. Propter quid alias in quaestione de praedicamentis diximus quod esse non est genus: sicut & modo quod non est aliquid in genere: sed solum id cui conuenit esse.

SIC ergo sentiendum est quod esse non sit aliquid absolutum additum essentiae creaturae: & inhaerens ei per creationem: vt forma inhaeret materiae per generationem. & hoc non solum esse essentiae: vt ille confitetur: sed etiam esse existentiae: quod negare contendit. Nec tamen dicendum est quod ipsa essentia ex se sola & pro prietate sua sit ipsum esse suum: & hoc secundum hunc modum: sicut est idem esse & essentia: hoc, eni soli diuinae essen tiae convenit: vt iam amplius dicetur: sed solum ex hoc quod est effectus dei: & hoc quo ad esse existentiae. de esse autem essentiae iam erit sermo inferius. Vt secundum hoc esse existentiae non addat super essentiam nisi respectum ad efficientem: inquantum. n. essentia vt creata est participat in effectu diuina similitudine: vt a deo trans formata: ipsa in se esse existentiae participat: quod non potest dici esse ipsa: nec tamen aliud ab ipsa: nisi sicut respe ctus similitudinis fundatus in albedine non est ipsa albedo: nec tamen aliud re ab ipsa: sed idem re, differens autem solo modo: secundum quod declarauimus in quaestione de relatione, non quod esse sub suo nomine dicat respectum: & esse sit ille respectus: sed quod ipsa essentia vt est sub tali respectu, est quaedam existen tia participatione quadam. & hoc non participatione alicuius aduenientis ei & absoluti vt intendit aduersarius: qui intendit probare quod esse aliquid absolutum addit super essentiam: sed quia respectus non ac quiritur: nisi quia fundamentum acquiritur. Quando nm aliquid est immediatum fundamentum alicuius respectus: si illud esset immobile & extremum in quo natus est fundari: correspondens similiter respectus esset immobilis: vt in proposito, vbi deus est alterum extremum, non posset annihilari ille re spectus: ex quo fundamentum maneret. Quare si essentia in eo quod est essentia est incorruptibilis: & ille respectus si non sit ibi aliud absolutum fundatur in sola essentia: ergo & ille respectus esset immobilis. Vnde a contrario: quia per esse fundatur respectus in essentia ad deum: ideo quia esse potest separari ab essentia: & ille respe ctus: sed aliter non. Dicendum quod dicere sicut ipse dicit: quod respectus non acquiritur nisi quia fundamen tum acquiritur: verum est. Sed quid assumitur: quando aliquid est immediatum fundamentum alicuius &c. Dicendum quod hoc est verum in omnibus illis respectibus qui fundantur in extremis ex natura pro pria ipsorum: vt contingit in actiuis & passiuis naturaliter, secundum quod in praecedente Quolibet de clarauimus in quaestione longa de relationibus. In illis vero respectibus qui fundantur in vno extre mo, non solum ex natura ipsius fundamenti: sed cum hoc ex actione libera alterius extremi circa illud: non est verum: vt contingit in proposito. esse, no quod fundatur in essentia & ponit solum respectum super essentiam: quo ad sstum respectum non fundatur in essentia ex sola natura ipsius essentiae: sed tantum ex actione alterius extre mi scilicet voluntatis dei immobilis circa ipsam essentiam: ita quod iste respectus nouus secundum rem in ipsa essentia potius causatur ab altero extremo sub illo respectu immobili secundum rationem: quam econverso: vt supra in dicta quaestione declaraui. Quod ergo asseruit: quod per esse fundatur res ad deum in ipsa essentia: falsum est: nisi inquantum esse est idem cum essentia: & per ipsum esse essentiae quod a deo acquiritur: non vt alia res: sed vt alia intentio: qua. scilicet est effectus dei: secundum quam essentiae acquiritur respectus ad deum vt ad suum princi pium efficiens: & hoc quasi materialiter per ipsam essentiam, & effectiue per actionem dei circa eam: vt ipsum esse nihil addat super essentiam nisi solum respectum: aut potius quod ipsum esse nihil aliud sit quam id quid est essentia: vt est effectus dei. Quid ergo concludit: quod quia esse quid ponit esse absolutum potest separari ab essentia, similiter & ille respectus per ipsius esse separationem: & aliter falsum est: quia sicut ille respectus causatus est in essentia per dei actionem cir ca illam: sic per subtractionem actionis dei circa illam in conseruando separatur ille respectus ab essentia, & ipsa essentia in seipsa corrumpitur & annihilatur quo ad esse existentiae. Vnde quod essentia est quaedam existentia participatione quaedam: hoc est ex praesuppositione similitudinis diuini esse in ipsa essentia essentialiter per creationem: & quo ad hoc dicitur essen tia esse quadam extrinsecus participatione. secundum quod dicit Boetius de Trinitate loquens de deo. Est forma quae esse ipsum est: & ex qua omne est. Vbi dicit Conmetatio ni, quae non ab alio hanc mutuat dictionem: & quae caeteris omnibus eandem quadam extrinsecus comparticipatione communicat: non de qualibet suae essentiae proprie tate dicitur est: sed ab eo qui non aliena sed sua essentia proprie est: quoniam ex eo tanquam ex principio dictio ista transumitur: vt de vnaquaque diuinae formae participatione proprie recte dicatur est. Per quod patet responsio ad illud quod arguit sic, quando aliquid de se non est tale, ex sola relatione ad efficiens non habet esse tale. Si ergo essentia de se non habet esse: ex sola relatione ad efficiens non habebit esse: sed requiritur aliquid formale in formans: nec aliquid aliud sufficeret. Dicendum est. enm quod solus deus est talis quod suae essentiae proprietate de ipso dicitur est. lpse, n. sua essentia est ipsum esse, non solum essentiae, sed etiam existentiae suae: quod nulli creaturae con uenire potest. Et in hoc simplicitas diuinae essentiae excedit simplicitatem essentiae creaturae: quia nulla creatura proprietate suae essentiae est: & ideo non est ipsum esse suum: sed participat ipsum non alio informante re ab ipsa essentia: sicut concludit: sed sola resolutione ad efficiens: non quacunque sed qua est effectus & similitu do eius quo ad esse existentiae. & hoc non propter aliquid additum, sed in ipsa essentia fundata absque omni aduentitio praeter solum respectum. Et propter istam extrinsecus participationem istud esse pertinet ad prae dicamentum de accidente: & hoc secundum modum quo relationes accidunt suis fundamentis: vt est declaratum in quaestione de relatione. cum tamen esse essentiae pertineat ad praedicamentum de genere: vt distinguit Commentato super. v Meta. Nec tamen esse essentiae omnino est absque extrinsecus participatione: vt iam declarabitur. Quae tamen non potest essentiae ab esse: etiam secundum intellectum: sed ab illa habet essentia quod sit essentia: vt alibi ptractauimus: licet possit abesem per intellectum ei quod est aliquid: quid cum esse cadit in compositione essentiae creaturae: cum dicitur quod conponitur ex quod est & quo est. Participatio autem quae consistit in esse existentiae, essentiae potest omnino adesse & abesse. & propter hoc tale esse est extra rationem & intellectum essentiae: vt licet non sit res addita ipsi essentiae vt non differat re ab ipsa: nec etiam differat sola ratione: quia in eis quae sola ratione dif ferunt, vnum eorum non potest intelligi sub contrario alterius: differunt tamen medio mode scilicet intentione, & in his quae sunt eadem re. & quae sic differunt, vnum eorum bene potest intelligi sub contratio alterius. Sed dicit ille: non intelligo quid sit differre intentione aliud quam differre ratione. Declaro vt intelligat. ecce rationale & album inter se differunt: rationale & animal inter se differunt: animal rationa le & homo inter se differunt. Videt ne primo quod animal rationale & homo differunt sola ratione sicut de finitio & definitum: & tali modo differendi quo differentia nullam faciunt compositionem: neque ex eis sit aliquod compositum omnino: & quod idcirco non compatitur homo secum oppositum animalis aut oppositum ratio nalis: neque quo ad essentiam neque quo ad existentiam suam: vt neque esse neque intelligi possit sub composito alteri us illorum: Videt ne secundo quod rationale & album differunt re: sicut substantia & accidens: & hoc tali modo dir ferendi quo differentia faciunt compositionem: & fit ex eis aliquod compositum realiter: & quod idcirco compatitur secum rationale oppositum albi: & quo ad suam essentiam, & quo ad suam existentiam: vt & esse possit & intelligi sub opposito albi: Et quaero vtrum videat tertio quod rationale & animal non diffe runt sola ratione sicut definitio & definitum: vt nullam faciant compositionem: neque omnino ex eis fiat aliquod compositum: sed plus non solum quo ad differre secundum magis & minus in eodem modo differendi secundum speciem: quemadmodum in deo plus differunt sapientia d bonitas quam esse & viuere: sed quo ad differre alio & alio modo differendi secundum speciem: quia faciunt aliquam compositionem in specie constituta ex ipsis: & hoc ideo quia nullo modo definitio est extra rationem & intellectum definiti nec econuerso: sicut genus est extra rationem & intellectum differentiae & econuerso: nec etiam differunt re tantum quantum differunt substantia & accomens: quia tunc species ex ipsis constituta non esset vnum per se: sed tantum per accidens: aut saltem non esset vnum sim plex in forma secundum rim: sed medio mode. scilicet plus quam ratione sola, & minus quam re. Reuera nisi clau dat oculum rationis luci veritatis, non potest hoc non videre. clarum enim est quod differunt plus quam ra tione sola. Aliter enim genus posset praedicari de differentia & econuerso: sicut definitio praedicatur de definito & econuerso: nec esset differentia extra rationem generis nec econuerso: sicut definitio non est extra rationem definiti nec econuerso, quae plane falsa sunt. Clarum enim est quod differunt mi nus quam differentia re. Aliter enim ex genere & differentia non constitueretur vnum in forma simplici quod est species: sicut non constituitur ex substantia & accidente., quod falsum est. Non potest ergo non videre quin medio modo differant. & hoc non secundum magis & minus differre in eodem modo differendi secundum speciem, vt aliquis diceret: sed secundum alium modum differendi secundum spe ciem ab extremis. Est enim alius modus differendi secundum speciem quo substantia differt ab accidente: quia est facientium compositionem realem ab illo quo definitio differt a definito: vel quo in deo differunt sapientia d bonitas: quia non faciunt compositum omnino. Et est medius modus differem di secundum speciem quo genus differt a differentia: quia aliquam faciunt compositionem in specie: sed non realem vt prius. Vnde licet in dictis tribus modis differendi est differentia secundum magis & minus: non tamen omnes tres vel duo eorum sunt in eodem modo differendi secundum speciem: sed in diuersis necessario. Et propter hoc animal quod est genus, potest intelligi esse sub opposito rationalis. Ba ptizetur ergo ille modus medius: & detur ei nomen: & si non competenter possit appellari differentia se cundum intentionem: vt omnino idem sit differre intentione & ratione: detur ei aliud nomen. Fatuum enim est disputare de nomine quando notum est de re. Et isto medio modo dixi & dico essentiam & esse suum existentiae differre inter se: & quod propterea vnum illorum, vt essentia, potest intelligi sub opposito esse existentiae, non dico quod possit esse nisi in mente tantum. Aliter nim simul existeret & non existeret. Quia ergo quaeritur in quaestione principali: vtrum ponens essentiam creaturae esse idem cum suo esse, potest saluare creationem: Dicendum quod ponens essentiam proprietate qua est essentia absque omni extrinsecus partici patione esse idem cum suo esse: vt de re cuius est essentia, suae essentiae proprietate sola dicatur est si ue esse, talis nullo modo potest saluare creationem. Sic enim sola essentia creatoris est idem cum suo esse, & nullius creaturae: vt iam dictum est. Ponens autem essentiam proprietate sua non qua est absolute esse natura: sed quam habet quadam extrinsecus participatione: esse idem cum suo esse existentiae: vt de re cuius est essentia, tali proprietate essentiae suae dicatur est vel esse: talis bene potest saluare creationem. sic enim omnis essentia creaturae est idem cum suo esse. Veruntamen sciendum vt in pri mo Quolibet exposui, quod ista extrinsecus participatio ipsius esse, bene & male potest intelligi. Vno mo do intelligendo essentiam creaturae aliquid potentiale substratum: vt materiam: de qua vel in qua ali quid habet produci actione agentis: ipsum vero esse aliquid receptum in illo aut de illo productum actione agentis vt formam & actum quo dicitur essentia & esse: ad modum quo dicitur corpus esse album recepta in se forma albedinis: vel materia prima dicitur aliquid esse in actu etiam recepta in se forma substantiali: vel anima dicitur grata recepta in se forma gratiae. & hoc participando albedine vel forma aut gratia: non totalitatem veritatis eius: sed partem solummodo eius in se continendo Quod videntur sonare verba Boetii cum dicit. Quod est, accepta forma essendi est atque subsistit. quae infra ex ponemus. Hoc modo intelligunt participationem qui dicunt quod esse secundum rem differt ab essentia. Alio vero modo intelligitur ista participatio intelligendo essentiam creaturae aliquid potentiale obiectum: vt terminum actionis de nihilo productum. lpsum vero esse intelligendo eandem essentiam, vt est actuale obiectum & terminus actionis de nihilo ipsum producentis sicut similitudinem suam: vt ipsa essentia inquantum est similitudo producta, sit esse quoddam participatum ratione huius fi militudinis deficientis ab ipso diuino esse, quo in tali esse participat: nec totalitatem nec partem veri tatis eius, sed solummodo similitudinem atque imitationem eius in se continendo: non quod esse sit ali quid acquisitum aut receptum in ipsa essentia vt in subiecto. Et est iste verus modus participationis ipsius esse: praecedens autem phantastica imaginatio, quodammodo fingens modum creationis procedere secundum modum naturalis generationis: praeter hoc quod generatio naturalis praesupponit subiectum: creatio vero non tantum producit aliquid in subiecto: sed etiam producit ipsum subiectum. Et isto secundo modo ponendo participationem differunt secundum speciem modus quo essentia participat esse: & quo participat aliis post esse. Primo vero modo ponendo participationem idem est modus secundum speciem quo substantia partici pat esse, & accidentibus sequentibus esse. Qui ponunt participationem esse primo modo, non possunt sic perfecte saluare cre ationem proprie dictam: sicut possunt ponentes participationem esse secundo modo. proprie, n creatio non est de aliquo: sed de nihilo procedit quicquid per eam producitur: quare & proprie creatum non de aliquo: sed de nihilo creatum est. Vnde si aliquis vellet ponere per creationem esse productum non de nihile sed de aliquo: vt de essentia tanquam de potentiali suo: & ipsam essentiam de potentia nihilo: ipsum ergo esse non est proprie creatum sed ipsa essentia. Vnde volens dicere quod esse sit aliquid productum in essen tia, re differens ab eadem, melius saluat creationem dicendo non quod esse producatur de essentia vt de suo potentiali subiectiue: sed quod esse producatur in essentia cum ipsa: & quod vtrunque eorum sit potentiale quiddam: vt producatur obiectiue de nihilo ipsa quidem essentia in se: ipsum vero esse in essen tia: non de essentia. Si enim deus creet ignem compositum ex materia & forma: non est dicendum quod creet materiam solam de nihilo, & creando producat formam ignis de materia: sed quod vtrumque aeque de nihilo producat, materiam sub forma, & formam in materia: non de materia: quamuis productione naturali materia supposita nata sit forma produci de materia, Quid etsi hoc ille intendat, adhuc non po test proprie saluare creationem. Ad cuius intellectum oportet primo scire modum creationis proprie dictae: videlicet quod licet res siue essentia creaturae ab eodem secundum rem habet esse essentiale & esse aliquid per essentiam: inter se tamen differunt intentione: quemadmodum animal & rationale inter se differunt intentione: vt dictum est: quia quid est aliquid generis alicuius secundum se, esse participat vt est similitudo quaedam diuinae essentiae secundum rationem causae formalis: praeter hoc quod animal simpliciter est genus ad hominem simpliciter: de cuius ratione sunt animal & rationale. Esse autem essentiae simplici ter quod consequitur decem praedicamenta, non est genus omnino: cuius causam alibi declarauimus: sed solummodo rationem generis habet, home scilicet aliquid cui conuenit esse, nec tamen aliquid cui conuenit esse ha bet rationem vnius generis ad substantiam & accidens: quia non eadem ratione eis conuenit esse: vt in qua dam quaestione de praedicamentis declaraui: & iam patebit aliquantulum inferius. Licet ergo res siue es sentia creaturae ab eodem secundum rem habet esse & esse aliquid: tamen differunt inter se intentione: ita quod ab alio secundum intentionem habet esse: & ab alio habet esse aliquid. Esse, n, habet eo quod est diuina simi. litudo: esse vero aliquid habet ratione illius in quo fundatur respectus similitudinis illius. Vnde super il lud de hebdo. Diuersum est esse: & id quod est. dicit Commen. Cum enim dicimus homo est: theologi hoc esse intelligunt quadam extrinseca denominatione ab essentia sui principii: qua vnumquodque praedicant non esse aliquid: sed esse, non enim dicunt humanitate hominem esse: sed esse aliquid. Vnde esse aliquid dicitur quadam ratione sui generis: esse autem diuina quadam participatione. Et omnino consimi liter sentiendum est de existere siue esse per existentiam simpliciter, & de existere aliquid siue de esse per existentiam aliquid. praeter hoc quod vt dictum est, esse essentiae est quaedam diuina participatio secundum rationem causae formalis, quasi forma substantialis eius quod est aliquid per essentiam. Existe re vero secundum rationem causae efficientis: qua in existentia producuntur ipsum esse essentiae & id cuius est, productione ipsius essentiae in esse existentiae: & est aliquid accidentale ipsi essentiae. Vnde esse essentiae in ip sa essentia est quoddam potentiale: vt per creationem essentiae producatur obiectiue in esse existentiae: vt exi stat simpliciter extra intellectum. Esse vero aliquid per essentiam consimiliter est quoddam potentiale: vt per creationem essentiae producatur in esse existentiae: vt existat aliquid extra intellectum. Sed sicut in eodem prius natura est esse quam esse aliquid: & prius existere quam existere aliquid: sic prius creatur esse vt existat quam esse aliquid vt existat aliquid: secundum illam quartam propositionem libri de causis. Prima rerum creatarum est esse: & non est an ipsum creatum aliud. Creatione scilicet qua producitur esse in existentia. cum. n. in eodem secundum rem sint plures intentiones secundum esse, viuere, sentire, intelligere: & aliae huiusmodi: esse ante se nullam aliam supponit: & est propinquius esse primo puro & vero secundum naturam & intellectum. Si enim fiat resolutio compositi ex pluribus intentionibus, semper stabit resolutio in esse: & ideo est primum in omnibus quae proce dunt a primo: & proprie causae primae effectus per creationis actum, & nihil aliud in re. Esse, n. in re est primus & simplex mentis conceptus ad nihil formatus, vel determinatus, nec formatiuus nec declara tiuus alicuius alterius: quia nihil ipsum praecedit: sed formabilis & in quo incipit informabilitas per ea quae edu cuntur ab ipso. Vt enim dicitur in Commento dictae propositionis: sicut ex vna forma specifica propter hoc quod diuersificatur in mundo inferiori, veniunt infinita indiuidua: similiter ex esse creato primo propterea quod diuersificatur apparent formae intelligibiles infinitae: nec seiunguntur abinuicem sicut est seiunctio indiuiduorum: quoniam sunt vnum habens multitudinem: & multitudo in vnitate est. semper nm eodem secundum rem dicitur quaelibet res esse & esse aliquid: vt dicitur in Commento illius propositionis. Diuersum est esse & quid est, & est prius esse quam esse aliquid: quemadmodum quod diuinum est eo quod nec genus est, ab esse, nm educitur viuere: & ex viuere sentire: & ex sensu rationale. & semper quodlibet sequentium in intellectu suo & ratione supponit quodlibet praecedens se: vt non ex nihilo, sed ex aliquo producatur: in quo est inchoatio sui scilicet ex ipso esse: quid proprie in craturis producitur ex nihilo. Nihil ergo sequentium proprie sit per creationem: sed potius per informationem. & solum ipsum esse sit proprie per creationem: vt actus primus simplex a causa prima in actu existendi productus: vt potius esse dicatur creatum a primo quam ens: & esse aliquid creatum tanquam illud quod est causa prima formalis entis vehementius illi vnita: vt dicitur in conmento propositionis dictae: & plus formaliter influens illi: vt dicit prima propositio de causis: quae vt dicit commentum non remouet virtutem suam a re: cum remouet eam causa secunda. Et exemplificamus illud per esse & viuum hominem: quia oportet quod sit rei esse & in primis: deinde viuum: deinde homo. viuum ergo est causa hominis propinqua: & esse remota. Esse igi tur vehementius est causa hominis quam viuum, quoniam non solum est causa hominis, sed etiam viui. Similiter etiam quando ponimus rationalitatem causam hominis, esse est vehementius causa hominis quam rationalitas: quoniam causa eius est esse. lpsum ergo esse non est creatum nisi a deo: & ideo est diuina participatio secundum praedictum modum. Quod vero ei additur ipsum determinando, ad propriam naturam cuiusque rei perti net vt dictum est. Vnde vita ante se supponit ens secundum naturam & intellectum: & ex esse producitur sicut ex confuso: nec dicit viuere ita simplicem conceptum: sed formatum ad aliquid. Vita ergo per creationem fieri non potest: quia fit ex aliquo. relinquitur ergo quod fiat per informationem. dico proprie loquendo. Esse ergo primum omnibus dat esse per modum creationis. Vita autem prima omnibus viuentibus dat vitam non per modum creationis sed per modum informationis. Vnde super propositione de causis. xviii. Omnes res entia sunt propter ens primum: & res viuae sunt propter vitam primam: & scientiam habentr propter intelligentiam suam. dicit Commenta. Dat omnibus rebus ens per modum creationis: dat eis vitam non per modum creationis: sed per modum formalem: & similiter non dat eis quae sunt sub ea: vt de scientia & reliquis rebus: nisi per modum formae. Sic ergo dico quod ponens in creatura idem esse secundum rem di cto modo esse & essentiam: potest saluare creationem dictam proprie: & dicere quod prima intentio rerum creatarum in esse existentiae est esse essentiae: & quod omnes aliae intentiones in eadem essentia fiunt a crean te: non ita proprie per creationem sed potius per ipsius esse creati quandam informationem: & ita quasi per ali qualem generationem. & hoc quodammodo secundum modum quo dicit Commenta. super. v. Metaphysica. Mate ria primo recipit formam vniuersalem: & mediante forma vniuersali recipit alias formas. Omnis enim forma quae per agens de potentia ad actum deducitur, in eo quod de potentia vadit ad actum producendo vnum de altero procedit per viam generationis aliqualis: etiam si non differunt secundum esse: & simul habent fieri secundum rem & essentiam: & per eandem indiuisibilem transmutationem: sicut contingit in creatione secundum istam positionem, quare & multo fortius si differunt secundum esse: sicut contingit in creatione secundum aliam opinionem circa esse & esse aliquid respectu esse existentiae. Vnde ponentes gradus formarum secundum diuersa esse, & differentia secundum completum & incompletum in eadem re: non simul sed per transmutationem successiuam educendo vnum ex altero: dicunt huiusmodi transmutatio nem esse generationem: & generationem non esse mutationem subitam sed motum successiuum: Dicendo quod omnis forma quae per agens naturale de potentia ad actum deducitur: in eo quod primo vadit ad actum per naturalem transmutationem, secundum esse & esse diuiditur: vt si idem re sit in bruto viuens, spirans, sensibile, in mutatione generationis secundum formam primo descenditur ab esse in viuum: deinde a viuo in spirans & ex spirante in sensibile: & non est medium mutationis simul cum principio: nec finis simul cum medio. qamuis enim habent esse constitutum in eodem substantiali formali secundum rem: vt tamen habent illa diuersa esse substantiae simul: quae recipiuntur per motum, complete non habent esse nisi in vltimo. Quare si transmutatio talis ab vno esse in aliud a sola intentione in eadem forma secundum rem: genera tio est: quia vnum de altero educitur vt de suo potentiali: multo fortius si aliquis dicat quod esse dedu citur ex aliquo diuerso a se secundum rem ipsius esse, productio non erit creatio: sed potius generatio quae alia est mutatio a creatione. Et sic qui ponunt esse existentiae in creaturis esse aliud secundum rem ab essentia & ab eius esse naturali, nullo modo siue ponant quod producatur in essentia siue de essentia, possunt ita proprie & perfecte ponere essentiam & esse existentiae in ea, habere esse per creationem: sicut ponentes quod idem secundum rem sunt esse natura, esse essentiae, & esse existentiae secundum praedictum modum: etsi aliquo modo imaginatio possit ponere essentiam creatam de nihilo: de qua vel in qua creans per aliqualem generationem producat esse existentiae non proprie per creationem.

AD dicta autem eius & simul ad argumenta in contrarium adducta, respondendum est per ordinem.

AD primum ergo de quo dicitur: si cut se habet materia ad formam in generatione: sic essentia ad esse in creatione: Dicendum quod non est ve rum: immo contrario modo se habent materia respectu formae in generatione: & essentia respectu esse in creatione, quoniam in generatione materia supponitur: & per eius informationem forma in ea acquiritur vt in subiecto: & de ipsa. In creatione vero nihil supponitur: sed tota natura rei in instanti producitur. Sed esse essentiae in esse existentiae proprie producitur per creationem: non in essentia vt in subiecto ei, & de ipsa, sed in essentia vt aliquid eius & prima intentio in ipsa, & de qua per ipsius informationem producan tur omnes aliae. vt habendo respectum ad alias intentiones, ipsa essentia potius dicatur produci de esse: & esse fore in potentia ad essentiam quam econverso. Et ideo ponens materiam idem re cum forma: nullo modo potest ponere generationem: quia productum per propriam generationem aliud re debet esse ab eso de quo producitur. Ponens vero esse idem cum essentia re secundum dictum modum, bene potest ponere creatio nem: quia proprie creatio non est de aliquo omnino. Ponens vero esse diuersum re ab essentia: nullo modo pont ponere ita proprie creationem ipsius essentiae & esse existentiae in ea. sicut si compositum aliquid ex materia & forma producatur: & in creando forma induceretur in materia: non diceretur proprie creari totum: sed ma teria. Et sic manuductio illius a sensibili generatione ad creationem, deceptoria est: & falsa imaginatio. non enim semper quae apparent in sensibilibus applicari possunt ad creationem. secundum quod dicit Commenta. super de duplici natura & vna persona Christi. Neque omnia, neque nulla quae in naturalibus aut mathemati cis intelliguntur: in theologicis accipienda sentimus. ldeoque subtilissimae atque exercitatissimae intelligentiae est communes vtriusque &, prprias singulorum rationes notare. Et hoc quidem propter imperitos qui diuersarum facultatum rationes communicant, proprias, aut communes appropriant, tetigimus. Reuera ti mendum est ne hoc moderno tempore multos cogat errare in theologia.

PER hoc etiam patet ad illud quid secundum illum inductum est in principio responsionis ad corpus quaestionis: quod per se est in potentia aliquid, per se non est secundum actum illud: neque participat eo: sed solummodo per aliquid aliud re ab illo. Dicendum enim quod verum est, quando quod est in potentia non est nisi subiectum transmutationis: quod ipsa transmutatio supponit. tunc enim productum per transmutationem necessario est aliud a subiecto quod est in potentia ad productum de ea. secundum quem modum materia est in potentia ad formam, secundum quod ille exemplificat de ea. Quando vero quod est in potentia non tam est subiectum transmutationis quam obiectum distinctionis: licet non alicuius actus acquisiti per transmutationem: distinguendum. quoniam quod per se in potentia aliquid, per se sit secundum actum illud: potest intelligi dupliciter. quia per se esse secundum actum illud, potest intelligi vel secundum genus causae efficientis, vel secundum genus causae formalis. Primo modo verum est quod illud quod per se est in sola potentia aliquid: nunquam per se est secundum actum illud, aut participat illo. aliter enim res per se iret de non esse ad esse: quod est impossibile: nihil enim est suiipsius causa vt sit: neque conducit ad es se secundum Augustinus i. de trinitate. & hoc modo essentia quae per se est in sola potentia ad esse, per se non habet esse. Secundo modo subdistinguendum: quia per se formaliter esse secundum actum illud, potest intelligi vel secundum eandem rationem, vel secundum aliam & aliam rationem siue intentionem. Primo modo adhuc numquam per se est secundum actum illud: quia non potest esse eadem ratio entis in potentia & entis in actum. secundum quod huiusmodi. Secundo autem modo bene verum est: quod illud quod per se obiectiue est in potentia ad aliquid vt ad esse per se formaliter secundum aliam rationem, est secundum actum illud. Sic enim essentia creaturae vt est aliquid per essentiam, per se est in potentia ad esse per existentiam simpliciter: & quo ad esse per essentiam simpliciter: & ad esse aliquid per existentiam. Et non differunt esse simpliciter per essentiam, & esse per existentiam simpliciter, secundum rem sed secundum intentionem solum: neque similiter esse aliquid per essentiam, & esse aliquid per existentiam: & vtroque modo quod est in potentia, non per se sed per agens vadit ad actum. Secundum hunc ergo modum bene saluatur creatio: & datur ei suum potentiale & suum actuale: & sufficit in creatione quod differant sola intentione: & non requirit ipsa creatio plus. Si plus assumat: quod oportet quod diffe rant realiter: quemadmodum talem differentiam inter suum actuale & suum potentiale requirit generatio: Ita quod etsi in creatione totum scilicet essentia & esse, quasi producatur simul obiectiue: tamen quandocumque aliquid producitur obiectiue per se & primo vt puta essentia & esse simul: ibi est aliquid productum in alio in quo producitur: & aliquid productum in alio vt in subiecto: quid est formale in illo alio in quo producitur: & aliquid productum vt subiectum in quo producitur aliud: quid subiectum est quasi materiale respectu illius. Et sic licet aliud sit potentiale obiectiue & aliud subiectiue: vnum tamen eorum non est sine alio: quia creare materiam non est facere quod materia sit materia: Materia enim ad hoc quod sit materia: ad hoc non indiget produci: sed creare materiam est facere quod materia sit sub forma. Et eodem modo creare formam non est fa cere quod forma sit forma: sed quod forma sit in materia: & eodem modo creare essentiam non est facere quod essentia sit essentia: sed quod essentia sit sub esse. & creare esse non est facere quod esse sit esse: sed quod esse sit in essentia. Et ita licet potentiale subiectiue tantum: quale est ipsum materiale, non sit ipsum potentiale terminatiue tantum quale est ipsum formale: nec econverso: tamen vnum eorum nunquam esset sine altero: sed vtrumque eorum simul est vnum potentiale obiectiue. & propter hoc vlterius, quia forma per suam corruptionem potest separari a materia vel composito: potest ipsum compositum siue materia corrumpi aut annihilari. eodem modo quia esse per suam corruptionem potest separari ab essentia: potest & ipsa essentia annihilari. Vnde actus siue formale quodcumque non potest produci nisi cum suo potentiali: nec econuerso. vnde nisi productum esset compositum aut productibile esse alterius componibile: vt pars parti: nunquam esset productibile in esse: aut reductibile in non esse. Et est respondendum: quod illa propositio, quandocumque aliquid producitur obiectiue per se & pri mo: vt puta essentia & esse simul &c. falsa est. Non enim oportet quod ibi sit aliquid productum in alio: vt re differens ab illo: sed sufficit quod sit differens ab illo sola intentione vt patet ex dictis. Et sic licet aliquid sit possibile obiectiue & aliquae subiectiue: sie scilicet quod vnum eorum non sit sine alio: non oportet quod sit aliud & aliud nisi sola intentione. Et sic ponere materiam creari siue essentiam non est facere quod materia sit materia: aut quod essentia sit essentia. secundum modum quem ponit: sed hoc est ponere quod materia si per se sine forma producatur in esse: sit sub esse differenti a se sola intentione. Vnde falsum est quod asseruit: quod creare materiam est facere quod ma ria sit sub forma &c. tunc enim neutrum eorum posset creari per se sine altero, quod inconveniens reputatur ex parte materiae. Et similiter falsum est quod asseruit de essentia & esse: intelligendo quod sic essentia cretur sub esse quod differt ab ipsa secundum rem. sufficit enim vt dictum est, quod creetur sub ipso vt sub differenti ab illa secundum intentionem. & hoc modo vnum istorum non potest esse aut creari sine altero: sed vtrumque simul. Quid ergo asseruit vlterius: quod forma per suam corruptionem &c. supponendo quod materia non potest annihilati nisi per hoc quod forma separatur ab ea: neque essentia nisi per hoc quod esse differens secundum rem ab illa potest separari ab ea: falsum est. quoniam sicut materia & forma differunt per essentiam: sic habent diuersa esse: propterea differentia per essentiam vt dicetur in sequenti quaestione. Et ideo si forma separata a materia diuina virtute conseruatur in suo esse proprio: licet priuetur illo esse quid forma communicauit composito: & materiae in composito: ad huc matia potest corrumpi siue annihilari propria corruptione & annihilatione ipsius materiae quae ad suum, proprium esse: quid sola intentione differt a materia. Et consimiliter ponendo quod essentia & esse differant sola intentione ipsius corruptione quo ad illud esse corrumpitur essentia ne essentia sit: licet essentia semper maneat essen tia. Quia si ponatur materia non corrumpi nisi per corruptionem formae in illa: nec essentia nisi per corruptionem esse, quod est re aliud ab illa: tunc neque materia quantum est de ratione naturae suae: neque essentia quantum est de natura essentiae, nata est corrumpi vel annihilari postquam habuerint esse. & sequeretur opinio philosophorum: quod materia & essentiae rerum non sunt potentiale esse nisi quia sunt cum alio, vt materia cum forma & essentia cum esse differenti secundum rem ab ipsa: per quorum separationem ab ipsis solummodo corrumpuntur: secundum quod superius tactum est. Vnde quid addit quod actuale siue forale quidcumque non potest produci nisi cum suo potentiali: nec econuerso: Dicendum quod verum est, non tamen semper oportet quod re differant actus & potentiale vt dictum est. Quid etiam addit vlterius: nisi productum esset compositum &c. Dicendum quod verum est nisi illud esset compositum saltem ex diuersis secundum intentionem: vel componibile alteri vt diuerso a se secundum intentionem. hoc enim sufficit. Vnde ve rum est quod non potest proprie saluari creatio aut annihilatio nisi talis differentia ponatur inter actuale et suum potentiale.

AD secundum quod ponens essentiam esse idem cum esse: ponit eam non posse intelligi sub non esse &c. Dicendum quod verum esset si poneret eam omnino idem: sic vt de proprietate ipsius essentiae creatae competeret ei esse: & esset idem cum ipso esse etiam intentione, & differens ab illo sola ratione: sicut contingit in essentia diuina & suo esse. Nunc autem cum ponitur idem re, differens autem intentione: sic vt non de proprietate essentiae creatae competat ei esse: nec esse est idem cum ipso omnino: sed differt intentione ab ipso: non est verum vt patet ex di ctis. Quid autem assumitur in argumento: quod sensibile quia est idem cum rationali in homine: non potest in eodem intelligi sub irrationali: Dicendum quod verum est vt sensibile est in homine contractum per rationale secundum rem & secundum intellectum: quia sic non differt intentione sed sola ratione a rationali. Si tamen consideretur secundum se vt est differentia animalis: & se tenet ex parte generis, extra cuius intentionem non est rationale: propter quid tunc differt ab eo secundum intentionem: bene potest intelligi sensibile quod est in homine sub opposito rationalis: li cet non vt in homine: vt dictum est supra. Et sic verum est quod ponens essentiam & esse idem re & intentione: non po test saluare creationem. bene tamen potest saluare eam ponendo illa esse eadem secundum rem: differentia vero se cundum intentionem. Ex quo patet solutio confirmationis quae posset induci ad roborandum medium in dicto argumento: quae talis est. Quaecumque sunt eadem numero re in eodem numero re: vnum eorum non potest intelligi cum opposito alterius: quod patet per syllogismum expositorium talem, si b, puta sensibile in isto homine est a, pu ta rationale: & b, puta idem sensibile in eodem homine est c, puta irrationale. ergo c, est a, id est irroionale est rationale, quaere si sensibile quod est in homine potest intelligi sub irroionali: ergo & irrationale potest intelligi sub rationali: & sic oppositum sub opposito: quid est ipossibile. impossibile est ergo & prim. scilicet quod sensibile in homine potest intelligi sub irrationali. Dicendum est enim quod cum dicit, quaecumque sunt eadem numero re &c. verum est si considerentur vt sunt in eodem re: & vt vnum contractum est per aliud secundum rem & intellectum: quia sic sensibile vt est in homine cum rationali: sola ratione differt a rationali vt dictum est. ldem tamen quod est in eodem numero & re cum alio: & est idem numero re cum illo alio: si consideretur non vt est contractum per illud secundum intellectum, non est verum: quia sic sen sibile quod est in homine & idem re cum illo: differt intentione a rationali. Vnde ad syllogismum expositorium dicendum quod sensibile in vtraque praemissarum potest considerari dupliciter. Vno modo vt est contractum in homine vel in hoc homine secundum rem & intellectum. Alio modo non vt est contractum in homine vel in hoc homine secundum intellectum. Si primo modo: sic maior est vera: quia sensibile vt in homine est contractum per rationale: aut in hoc homine per hoc rationale est idem cum rationali: aut cum hoc rationali & re & intentione: differens solum ab eo sola ratione. & sic est bona forma syllogismi expositorii talis. si hoc b, est a, & hoc b, est c, ergo c, est a. sed minor est fal sa: quia hoc sensibile non compatitur secum irrationale: & hoc concessum est iam supra. Si secundo modo: sic & maior & minor sunt verae: quia sensibile in illis habet rationem conmmunis: quod compatitur secum secundum intellectum illa opposita quae sunt rationale & irrationale. & sic non est bona forma syllogismi expositorii: in quo medius terminus debet esse idem numero signatum respectu vtriusque extremorum: nec sufficit quod sit idem comune: quia syllogismus expositorius non tenet nisi per illam regulam. Quaecumque vni & eidem numero sunt eadem, inter se sunt eadem. Et quae dicta sunt de sensibili respectu rationalis & irrationalis: intelligenda sunt consi militer de essentia respectu esse & non esse.

AD illud quod ille ad idem adducit iuxta hoc: quod magis distant inter se esse & non esse quae sunt opposita circa eandem essentiam, quam differentiae diuersae, quae sunt opposita circa idem genus: & quam forma & priuatio quae sunt opposita circa eandem materiam: quaere cum actualitas generis quae est per differentiam quancumque, differt sic a potentialitate eius quod est omnino extra rationem eius apud intelle ctum: nec est idem cum illa apud intellectum: & actualitas matiae quae est fora sic differt ab eius potentialitate quod in re extra animam non est idem re cum illa: ergo nec actualitas essentiae quae est esse, est idem re cum sua potentialitate quae fundatur in ipsa essentia: Dicendum est secundum praedicta quod non est simile, nisi secundum ipsum falso ponentem quod esse natura est potentialitas subiectiue: de qua habet produci ipsum esse vel in qua: sicut producitur differentia in specie de potentialitate generis: & fora in composito de potentialitate matiae: vel in matia. Secundum ponentes autem quod essentia non est potentialitas ad esse nisi obiectiue: non est simile, vt patet ex praedictis. Et propter illam simili tudinem contingit quod etsi actus & potentiale necessario differrent re: quid tamen non contingit omnino in genere & differentia: non tamen oportet quod in proposito differant re.

AD illa quae idem inducit ad idem ex dictis Boetii de hebdo. improbando expositionem quam illis dedi in alio Quolibet: dico per ordinem. Et primo ad primum quod di cit Boetius: Diuersum est esse & id quod est: dico exponendo hoc secundum quod in alio Quolibet breuius teti gi: quod secundum Conment. cum dicitur: diuersum est esse & id quod est: secundum theologos quidem intelligitur per esse id quod est principium: id vero quid est, illud quod est ex principio: & sic nihil ad propositum. Sed quod non sic debet exponi probat ille per hoc quod immediate sequitur. lpsum vero esse nondum est. quod nullo modo pont convenire esse principii quod deus est: quia illud semper est. Et est respondendum per hoc quod dicit ibi Commenta. Non ait (inquit) non est: sed nondum est. quod sic intelligo: licet esse principii semper sit: tamen nondum est scilicet in eo quid est participatum ab eo. in se enim est ab aeterno: participatio autem ex tempore. Aliam vero expositionem addit Commenta. dicens. Diuersum est esse id est subsistentia quae est in subsistente. & id quod est d est subsistens: vt corporei tas & corpus: humanitas & homo. lpsum vero esse nondum est: eo quod non qualiter attenditur est: etsi enim abstractum: est tamen in abstracto. Ecce licet abstractum & concretum etiam in substantiis non differant re: sed tantum consideratione: tamen de diuersitate illorum bene exponitur illud, Diuersum est esse & id quod est. Consimiliter si illud velimus exponere de esse creaturae quid acquiritur per creationem, & ipsa essentia cui acquiritur: non obstante quod idem sunt re: cum tamen differant ratione vel potius intentione: bene dicitur de ipsis: quod diuersum est esse & id quod est: intelligendo per quod est essentiam: & per esse existentiam eius in effectum: quae per creationem ei acquiritur: vt patet ex supradictis. Cui concordat dominus Albertus in libro suo de causis. iii. c. ii. vbi hanc propositionem exponit dicens sic. In eo quid est. secundum aliud est esse & quod est. sed nec per esse: nec per id quod est aliquo modo cadit in di uisionem: quae diuisio sit per essentiarum multitudinem vel diuersitatem. in quam tamen diuisionem necessario cade ret si in creatura existente quae est secundum post primum, essent re diuersa esse & essentia. Quid autem sequitur. At vero quod est accepta forma essendi est atque consistit. exponit Commenta. de generatione compositi dicens. At ve ro id quod est in se fora essendi quam abstractam intellectus concepit. Accepta quae acceptio dicitur generatio. Est atque consistit. vt corpus eo quod corporalitatem habet: est: & homo eo quod humanitatem. Sed ex hoc nullam possumus. ponere diuersitatem realem inter corpus & corporeitatem: hominem & humanitatem: sicut enim homo est animal rationale: sic humanitas est animalitas rationalitas. Consimiliter si velimus exponere de essentia creata & forma essendi quam accipit per creationem dicto modo: nullo modo ex hoc potest argui diuersitas ipsorum rea lis. Et iuxta hunc modum possunt exponi alia sequentia: & praecipue illud quod ille assumpsit. Omni composito aliud est esse: alique ipsum quod est. vbi dicit Comment. Quoniam alio est: alio aliquid est: etsi non ex diuersis compositum est. i secundum rem. Omni composito. i, omni subsistenti: aliud est esse, quaed scilicet est. lpsum vero est aliud alio quodam. quoi is aliquid est. & quomodo hoc, patet ex praedictis.

AD tertium quod in omni trasmutatione alia subiectum differt secundum rem ab vtroque termino: quaere & in creatione: vbi secundum subiectum est esse natura: termini vero esse & non esse: Dicendum quod verum est de eo quid est subiectum tantum & non terminus sed aliquid per trasmutationem acquisitum in subiecto: sicut contingit de materia in generatione & corruptione formarum: in quibus non esset generatio si ma teria subiecta esset eadem re cum altero terminorum. De eo vero quod non tam est subiectum transmutationis quam per se terminus, non est verum. vt contingit in proposito & in generatione quae sit per informationem secundum diuersa esse in eadem fora secundum rem: vt dictum est supra de esse viuere & sentire. Et ideo in istis sustinetur vera creatio: li- cet subiectum sit idem re cum altero terminorum. Et sic docet creatio scire essentiam creaturae qua aliquid est: licet non differentem ab esse quod acquiritur per creationim: sicut generatio facit scire materiam differentem re a forma. Et est falsum quod ille assumit: quod sicut materia est in potentia ad formam & eius pri uationem secundum rim: sic essentia ad esse & non esse. haec enim falsa imaginatio est: vt habitum est supra. Est tamen quodammodo simile de potentia generis ad formas contrarias secundum considerationem intellectus: & essentiae ad esse & non esse: quia differentia sola intentione differt a forma generis: non secundum rem: & essentia qua creatura est quod est, similiter sola intentione secundum praedicta differt ab esse quo est. Et est ipsum quod est, extra rationem ipsius quo est: sicut differentia extra rationem generis. Non dico extra rem generis: sed extra rationem considerationis: quia intellectus capiendo formam vt indeterminatam, capit ipsam sub ratione generis: non capiendo rationem determinationis quam apponit differentia: & econuerso. & ita vtrumque est extra rationem vtriusque. Et similiter est de esse quo res est: & de essentia qua est aliquid. Quomodo autem essentia creata est subiectum & terminus transmutationis quae est crea tio, exposuimus in quaestione de potentia generandi passiue vtrum sit in filio. ex qua aliquid breuiter extra hendo dico: quod licet in generatione & corruptione naturali formarum circa materiam in eodem instanti se cundum rem forma vna cum priuatione alterius abiicitur: & transmutatio fit in materia: per quam alia induci tur: istud tamen instans distinguitur in tria signa secundum rationem. Quia enim naturaliter prius fit formae prioris abiectio quam alterius inductio: illa abiectio fit in priore signo: & similiter quia naturaliter prior est transmutatio materiae quae sit in materia propinqua ad formam inducendam: & est sub illa medium inter ens & non eni scilicet inter non esse formae praecedentis, & esse formae subsequentis: illa trasmutatio fit in me dio signo: & ipsa formae inductio in tertio signo. Sic dico quod in creatione in eodem instanti secundum rem non esse ab essentia rei creatae abiicitur: & transmutatio fit, per quam in esse producitur. Sed istud instans secundum rationem distinguitur in tria signa, quia enim naturaliter prior est non esse abiectio quam ip sius esse per creationem acquisitio: illa abiectio fit in priore signo. Similiter quia naturaliter essentia prius est medium inter esse & non esse secundum rationis considerationem, quam post non esse recipiat esse: & vt est medium, proprie est subiectum transmutationis in potentia propinqua: ideo creatio vt est transmu tatio quae disponit ad acquisitionem, est in signo medio: & ipsius esse acquisitio est in signo vltimo. Et in hoc signo essentia non est signum sed terminus creationis: quemadmodum neque materia vt est actu sub forma generati, est subiectum transmutationis quae est generatio: sed potius est terminus eius vt aliquid gene rati. Et sic essentia creaturae vt est medium inter esse & non esse proprie est ens in potentia propinqua: & sub iectum transmutationis quae est creatio. Vt vero est secundum actum sub esse acquisito, est terminus creationis: vt aliquid creati: quid ratione acquisiti in illo per creationem habet non esse aliquid sed esse tantum. & non est illud esse existentiae aliquid de essentia creaturae vt creatura est: sed accidit ei. Et idcirco ex tali esse & essentia: vt ex quo est & quid est, componitur vnum per accidens: cum tamen ipsa essentia componatur ex esse existen tiae & re sui generis: vt ex quo est & quod est: sicut vnum per se compositum est ex quo est scilicet ex esse: & quod est scilicet ex eo quo aliquid est: non tanquam ex diuersis rebus sed tanquam ex diuersis intentionibus quoquo modo: vt ha bitum est supra. Vnde ipsa essentia simpliciter quae vt est indifferens ad esse existentiae & non esse, est subiectum creationis: vt est aliquid creati terminus eius est. & nuilum est inconueniens quod sic secundum diuersum genus causae idem est prius & posterius seipso: & causa atque causatum suiipsius. i. subiectum siue materia & finis: vt secundum hoc quoquo modo materia & finis coincidant in idem. Et quod magis mi randum est, id cui conuenit esse materiale, quod est respectu essentiae & esse: determinat ipsum esse sicut materia determinat formam: & vlterius determinatur per sibi addite. scilicet per differentias: vt materia siue materiale per formas. Idcirco enim verum est in metaphysicalibus quod genus sumitur a materia: differentia ve ro a forma. non a forma quae est esse: ab hac enim nec ratio generis: nec ratio differentiae sumitur: sed a forma quae determinat id cui convenit esse. respectu enim esse omnes differentiae in genere materialia sunt: & se tenent ex parte eius quid est. Vnde esse existentiae est primum formale in rebus, & ipsum quod est res. lpsum autem quod est communissime acceptum quod est proprium cuique generi, formam generis generalissimi importat: hoc est materiale quoddam sub esse per quid esse: ipsum quod est habet quod sit essentia: aliter enim esset sicut figmentum: licet extra intellectum esse naturae & eius quid est ipsum quod est, sit ipsum esse: & per consequens extra om ne quod est aliquid in genere sub ipso generalissimo: quod per differentias descendit in species subalternas & specialissimas. Ex quo plane patet defectus dicentis quod creatio passiua formaliter idem est quod esse existen tiae rei creatae. immo secundum rem & naturam differt ab ipso sicut & ab ipsa essentia.

AD id quid arguit probando quod creatio passiua sit idem quod esse existentiae acquisitum per creationem: vt concludit esse non posse idem esse cum essentia, postquam manifestum est quod creatio passiua non possit esse idem re cum ipsa essentia: primo ex comparatione eius ad essentiam: quia est eius perfectio vt naturae recipientis cuius perfectio est esse: ergo creatio & esse idem: Dicendum quod non valet: quoniam creatio secundum quod est transmutatio quae dam est perfectio essentiae secundum quod est in potentia ad esse: & vt in potentia est & media inter esse & non esse sicut transmutatio generationis est actus & perfectio materiae vt est media inter formam & formam: & in potentia inquantum est in potentia: quia est actus imperfecti secundum quod imperfectum. Esse autem existentiae est perfectio essentiae in quantum est terminus huiusmodi transmutationis: quemadmodum forma est perfectio & actus materiae. Vnde non ma gis sunt idem re creatio & esse quam generatio & forma. Licet enim motus non sit nisi acquisitio partis post partem eius quod acquiritur per motum: non tamen pars motus est pars illa quae acquiritur secundum rem: nec vniuersalitur mutatio est id quid acquiritur per mutationem. Vnde licet ambe scilicet creatio & esse, sint actus essentiae: si esse existentiae est aliud re absolu ta ab essentia: non oportet quod sint idem re: quia secundum aliam & aliam rationem essentiae sunt actus eius. sicut neque qualitas & quantitas sunt idem licet sint actus eiusdem: quia diuersimode sunt actus eius. Vnde conseruatio & esse quia non sunt circa penitus idem: quia conseruatio non est actus nisi compositi ex essentia & esse: esse vero est actus solius essentiae: idcirco conseruatio & esse non sunt omnino idem: neque forte etiam creatio & conseruatio: licet sit idem esse creatum & conseruatum: vt propter hoc non eadem relatione referatur creatura ad creatorem & secundum actum creationis & secundum actum conseruationis. Quid vero ad idem arguit secundo ex comparatione creationis ad motum penes conuenientiam: quia licet motus ipse non est motus vt subiecti aut termini: tamen motus est idem in re cum eo cuius est motus: vt albatio cum albedine: ergo & ipsa creatio cum esse: quod est terminus eius: Dicendum quod non est verum quid supponit de motu secundum iam dicta: quia motus nunquam est circa idem re: vt circa subiectum & circa terminum, quia quid producitur per motum producitur ex ipso subiecto motus: ipsum autem subiectum supponitur: quid vero producitur vt terminus per creationem est ipsum subiectum eius. & ideo sicut idem re est subiectum creationis & terminus: sic idem re est ipsum subiectum creationis & acquisitum per ipsam: vt esse existentiae: qualemcunque differentiam habeant ambo ad creationem passiuam. Quod vero ad idem arguit tertio ex comparatione creationis ad motum penes differentiam: quia motus est actus existentis in po tentia & imperfecti secundum quod huiusmodi: & respicit essentialius potentiam: creatio vero est actus existentis in actu & perfecti per esse: & essentialius respicit actum quam potentiam: actus autem existentis in actum secundum quod huiusmodi non est nisi esse: ergo &c. Dicendum secundum iam dicta quod hoc plane falsum est: creatio enim non est actus nisi essentiae vt est in potentia ad esse: & media inter esse & non esse: sicut generatio est actus materiae vt est in potem tia: & media inter formam & formam: siue inter formam & eius priuationem. Vnde tam generatio quam creatio vtrumque respicit vt subiectum essentialius potentiam. sed actum essentialius vt terminum respiciunt quam potentiam. Quid autem arguit vlterius: quod ponens esse & essentiam esse idem re non potest saluare multa quae necessario oportet concedere in entibus: Quorum primum est: quod potentia non posset intelligi non esse: super quod fundata est secunda ratio ad principale: & patet ex responsione praeposita ad illam, quod hoc falsum est: Secundum est quod essentia creaturae aut eius esse non sit aliquid diminutum & incompletum: quia secundum hoc non est ponere quod sit in esse & essentia aliqua participatio siue participans & participatum vt supra inductum est: Dicendum quod falsum est: immo be ne contingit ponere participationem secundum esse in essentia creaturae secundum praedicta: etsi non ratione alicuius ei inhaerentis. Quia autem adducit ad illius probationem: quod idem seipso non participat: nec est possibile respectu sui ipsius: sine quo non est participatio: Dicendum quod duplex est participatio in creaturis: vna qua creatura participat esse vt sit: alia qua participat aliquo alio vt aliquid sit: secundum quod dicit illa regula Boetii de hebd. Omne quod est participat eo quod est esse vt sit: alio vero participat vt aliquid sit. Ac per hoc id quod est participat esse vt sit: est vero vt participat alio quolibet. Esse autem vt sit potest res intelligi participa re secundum duos modos supra expositos. Vel in sua essentia vt ipsa essentia sit quaedam participatio: & diui num esse sit ipsum participatum non in seipso: sed in sua similitudine: quae est ipsa rei essentia. & est ve rus modus participandi esse: & non sic participat idem seipso: sed creatura participat creatore. Hinc Boetius. i. de trinitate. c. iii. Ex iis formis quae praeter materiam sunt, istae formae veniunt quae sunt in materia & corpus efficiunt. Nam formis quae in corporibus sunt abutimur formas vocantes dum imagines sunt. assimilantur enim formis iis quae non in materia. scilicet ideis in deo. Sed idem secundum rem est potentiale respectu sui ipsius secundum aliam intentionem: quid non est inconueniens. Sic enim genus est in potentia ad differentias: et esse ad viuere: vt habitum est supra. Vel potest intelligi participatio ipsius esse in re alia ab ipsa essen tia participante: vt res illa sit quaedam participatio in ipsa essentia. et est falsa imaginatio: et coincidit quodammodo in secundum membrum principalis diuisionis: qua aliquid dicitur participare alio a seipso quod recipit in se. secundum quod dicit. iiii. regula Boetii. ld quod est, habere aliquid praeterquam quid ipsum est: potest. Quem tamen modum secundum Boetius omnino remouet a modo quo participatur esse: cum dicit in iii. regula. Fit enim participatio cum aliquid iam est. Vnde participatio esse omnino est alia a modo quo participatur, inhaerens participanti vt res alia ab ipso.

ET nota quod aliquid esse aequiuocatur in ista regula: & cum superius diximus quod res alio est, vt quadam diuina participatione: alio aliquid est, vt eo quid est sui generis. Hic enim dicitur res aliquid esse non nisi secundum accidens sibi inhaerens vt corpus albedine: ibi vero dicitur res aliquid esse eo quod est sui generis determinante ipsum esse. Respectu autem modi quo dicitur res aliquid esse per accidens sibi inhaerens, dicitur res esse sua essentia: & eo quid est sui generis. Et secundum hoc Commenta. exponit illam secundam regulam: Diuersum est esse & quid est. dicens. Secundum philosophos esse subsistentium dicuntur solae quae praedicantur substantiae: quae sunt ea tantum quae alia in se habendo subsistunt.

TERtium quod inducit est quod non esset ens per accidens si esse esset idem cum essentia. Dicendum quod verum est si sic esset idem cum illa quod non es set aliquo modo participatio eius. sic enim in solo deo idem sunt esse & essentia: & ideo in ipsum nullum per accidens cadit. Nunc autem non sic est idem quin differat intentione: & est in essentia vt quaedam participatio eius vt dictum est. llle autem intelligit quod nulla est participatio nisi habendo in se aliquid differens secundum rem: cuius plenitudinem in se non habet: vt homo iustitia vel albedine dicitur participare quia non omnem plenitudinem secundum rationem iustitiae aut albedinis in se habet. sic enim non habet iustitiam nisi qui est per essentiam ipsa iustitia: nec albedinem nisi qui est per essentiam ipsa albebo.

QVARtum est: quod tunc in entibus non esset genus: quia non est genus nisi potentiale quid praeter rationem actualis, quid non posset esse si potentiale & actuale in se essent idem. Quod non valet: ponendo enim quod sint idem re: differentia autem intentione bene saluatur genus: quia genus non est potentiale nisi respectu differentiarum quae dant ei actuale suum: quod non differt a genere re sed sola intentione.

QVINtum est: quod tunc non esset distinctio praedicamentorum secundum analogiam sub ente. Dicendum quod ille supponit quod non potest esse analogia in participando esse: nisi sit vnum numero in eodem: quid per se convenit substantiae & non aliis nisi quia sunt in substantia. Et est falsum quod non est nisi vnum & idem esse in eodem: vt patebit in sequenti quaestione. Falsum etiam est quod aliter non pos sent substantia & accidens analogiam habere in esse. Immo esse substantiae existente alio ab esse accidentis: si cut & essentia substantiae est alia ab essentia accidentis & econuerso: esse est quid conmune analogum abstra ctum ab ipsis: inquantum substantia verius participat esse diuinum: verius existendo diuina similitudo quam sit accidens. Vnde esse analogum ad substantiam non est aliquid idem singularitate: sed solum comonitate quadam supe riore quam sit communitas generis: quia continet sub se. x. genera: & diuersiticatur secundum diuersitatem rerum, propriarum ipsis. Vnde philosophi ascribentes esse naturae rerum & non diuinae participationi, cui ipsum attribuunt theologi: dicunt quod eodem quo res dicuntur esse: dicuntur aliquid esse: & inde est quod hoc verbum est dicunt aequiuoce praedicari de omnibus. vt dicit Commenta. super illud. Diuersum est esse & quod est.

SEXtum: quod non esset mutatio in rebus: quia non est mutatio nisi diuersum sit actuale a potentiali. Dicendum quod verum est diuer sitate reali circa illud quod est potentiale subiectiue tantum respectu sui actualis quod producitur de illo per veram generationem. Sed circa illud quid est potentiale obiectiue: quale est essentia respectu esse: & de potentiali de quo producitur actuale suum per solam intentionem, sicut de esse viuere: sufficit ad mutationem a potentiali ad actuale sola diuersitas secundum rationem inter illa. vt patet ex supra determinatis.