Quaestio 6

Irca secundum arguitur, quod corpus Christi mortuum, aut alterius sancti, non sit adorandum. quoniam si sit adorandum, hoc est quia illud quod erat in viuo manet in mortuo Aliud enim non est in mortuo, propter quod est adorandum. hoc autem falsum est, quia in verme generato de corpore sancti mortuo manet saltem materia, qui tamen non propter hoc est adorandus. ergo &c. In contrarium est vsus ecclesiae. Item vesti menta sanctorum adorantur: quae minus ad sanctos pertinent quam ipsorum corpo ra mortua: ergo multo fortius corpora ipsorum mortua sunt adoranda.

HIC opor ter primo videre quid sit adorare: & ad hoc oportet scire: quod ista. vreuereri, honorare, laudare, glorifi care, adorare, se habent per ordinem: & posterius seper aliquid supe prius addit. Reuereri enim est animo magna reputare bona quae quis videt aut aestimat esse in alio: paruipendendo comperatione illorum bona quae considerat in seipso. Honorare vero, reuerentiam existentem interius in animo opere exteriori indicare. Hic est quod honor dicitur esse exhibitio reuerentiae in testimonium virtutis scilicet eius quem reueretur. Laudare vero est honoratum pro bonis quae in se habet aliis commendare. Glorificare autem est laudes honorati longe, lateque praeconizare. Propter quod dicitur gloria esse frequens fama cum laude. Adorare autem est in id quid est reuerendum, laudandum, honorandum, atque glorificandum propter eminentiam suae sanctitatis & virtutis totam spe atque fiduciam subiiciendo se illi proiicere. Propter quod adoratio dter cultus scilicet propter diligentem intentionem circa id quid adoratur. Illud enim coli dicitur cui quis studiose intendit operam illi suam exhibendo, sicut ager vel quodcunque aliud. Ei enim quod adoratur diligenter quasi ei quid colitur obsequium ex hibetur: in orationibus in genuflexionibus, in oblationibus sacrificiorum & aliorum donorum & maxime fide, spe, & charitate. secundum Augustinum in Enchiu. Dicitur etiam scruitus, quia huiusmodi opera exhibentur ei quid adoratur in recognitionem dominii illius super adorantem. Et est isto modo ali quid adorandum duplicit scilicet per se, & per accidens. & per se iterum dupliciter. Vno modo tanquam finis principalis in quo completur seruientis siue adorantis tota spes atque fiducia. Alio modo tanquam aliquid coniunctum illi fini, cuius adminiculo adorans coniungitur fini, vt in eo spes & fiducia con pleantur. Primo modo est aliquid adorandum propter se, & per se: & sic solus deus trinitas est ado randus adoratione quae vocatur latria: & similiter in ipso ea quae ipsius sunt: secundum quod dicit praefatio de Trinitate. In essentia vnitas, in personis proprietas, & in maiestate adoretur aequalitas. & Christus homo ratione personae diuinae. Et est idem latria graecae, quid seruitus latine. vnde per com positionem dicitur idololatria idolorum seruitus. Et licet generaliter omnis adoratio seruitus quae dam sit, vt dictum est, quia tamen seruitus & obsequium summe debentur deo: ideo diuina seruitus dicitur latria, & commune nomen sibi appropriatum per antonomasiam, quemadmodum propter aliquam excellentiam, cum dicitur Apostolus simpliciter, intelligitur Paulus, & cum dicitur poeta simpliciter, intelligitur Vir gilius. Vnde & alio nomine dicitur pietas propter eminentem effectum deuotionis qui debet haimeni deo exhibendo seruitium sibi debitum. Tertio etiam nomine dicitur Theosebia i. i. diuinus cultus: quia in ipsa singulariter colitur deus. Et quarto nomine dicitur Eusebia id est bonus cultus per antonomasiam: quia optimum est adoran do colere deum. Et quinto modo dicitur religio: quando ad huiusmodi adorationem homo specialiter se obligat. dicente Tullio in Rheto. Religio cuidam superiori naturae cultum cerimoniamque affert. Secun do modo est aliquid adorandum per se, & propter aliud. & sic quaedam creaturae sunt adorandae propter diuinam naturam sibi coniunctam: & hoc dupliciter, secundum quod dupliciter diuina natura potest esse coniuncta naturae humanae, vel per ineffabilem vnionem totam plenitudinem eius habendo, vel per doni con munionem de plenitudine eius participationem adipiscendo. Primo modo diuina natura coniuncta est humanitati Christi, quae vt dicit Hugo in tractatu de scientia animae Christi, non forte participationis ex illa viguit, sed priuilegio vnitatis totam possedit: in qua, vt ait Apostolus, habitat omnis plenitudo diuinitatis corporaliter. vt Christus in se habere intelligatur per gratiam totum quod deus est per naturam: & idem illic gratia quid hic natura. Et longe aliud est idem habere & idem esse: quia habere pertinet ad gratiam, esse pertinet ad naturam: et plenitudo in verbo ei vnita est ex tempore per gratiam, quae in deo ex aeternitate fuit per naturam. Secundo modo est diuina natura coniuncta humanae naturae cuiuscunque sancti, quia vt ait Hugo, vbi iam supra, fine diminutione sui ab omni bus participatur: & cum idem sit in omnibus, non tamen ab omnibus eodem modo participatur, sed omnes qui secundum conditionem suam, aut donum gratiae largitoris minus aut magis, huius eiusdem communionis ac participationis capaces sunt, de plenitudine eius non plenitudinem, sed genrae participationem accipiunt. Propter istam secundam coniunctionem adorandae sunt aliquae purae creaturae adoratione quae dicitur dulia. Propter primam autem coniunctionem adoranda est sola humanitas Christi inquantum est vnita diuinitati, & quaecumque pertinent ad ipsam, vt anima & corpus quo ad materiam & formam materia lem: & hoc tam pro statu mortis in quo erant corpus & anima separata, quam pro statu vitae in quo erant coniuncta quia in vtroque statu deitas semper aequaliter fuit vnita ambobus, & omnia quaecumque in ipso & circa ipsum considerantur esse vel fuisse, vt mors, passio, ascensio, figura, & qualitates, caeteraque huiusmo di. Sed hoc modo humana natura Christi dupliciter est adoranda, & quaecunque in ea sunt. Vno modo ratione personae: & hoc adoratione quae vocatur latria: de qua dicit Augustinus de verbis domini sermo. lix. Quid quod carnem eius quam creaturam esse non negas, simul cum diuinitate adoras: atque non minus quam diui nitati deseruis: Ego dominicam carnem, immo perfectam in Christo humanitatem propterea adoro quod a diuinitate suscepta est atque vnita diuinitat scilicet in vnitate personae. Alio modo ratione naturae diuinitati vnitae & hoc adoratione quae vocatur hyperdulia, hoc est adoratione quae superior est adoratione quae est simplex dulia, licet inferiore quam sit latria. Si vero consideretur humanitas Christi secundum se vt coniuncta diuinitati per donum gratiae creatae: si tamen tale quid ponatur esse in ipso, quantumcunque excedat dona gratiae aliorum sanctorum, quo ad hoc non plenitudine diuinitatem sibi ha beret coniunctam, sed excellentissima participatione, & esset adoranda adoratione duliae simplicis non latriae, aut hyperduliae. dicente Augustu. ibidem. Si hominem separaueris a deo, illi ego nunquam seruio: scilicet latria, aut hyperdulia. & ponit exemplum subdens. Velut siquis vestem aut purpuram, aut diadema regale iacens inueniat, nunquid eam conabitur adorare: quasi dicat non, scilicet adoratione illa qua rex adoratur. Vnde subdit. Cum ea vero rex fuerit indutus, periculun mortis incurrit si simul adorare cum rege quis contempserit. ita & in Christo domino &c. Adoratione autem simplicis duliae, non propter aliud, sed propter se sancti viui adorandi sunt, & omnia quae in eis sunt, vt sunt in eis, scilicet anima & corpus, materia & forma materialis, & omnia eorum accidentia quae considerantur circa ipsos: & etiam animae eorum separatae, quia cum eis manet vnio diuinitatis per donum gratiae sicut fuit cum viuis ex corpore & anima constitutis. Per donum enim gerae corpus non vnitur deo nisi per animam in qua est ipsum donum. Vnde si corpus sancti alicuius ad separationem animae maneret sm formam corporalem idem in mortuo quod fuit in viuo per miraculum sicut mansit in Christo vel per naturam in omnibus hominibus: secundum aliquos non esset adorandum nisi ex habilitatione & ordine quem hent ad suam animam. Materia vero corporis alicuius sancti alterius a Christo, quae nunc manet sub substantiali forma, vt patet ex dictis in praecedenti quaestione, vno modo est adoranda per se: alio vero modo non, sed solum per accidens, vt iam dicetur. Per accidens autem aliquid est adorandum eadem adoratione qua adoratur suum adorandum per se: ad quod reducitur propter ordinem aliquem quem habet ad id quod est adorandum per se. Ista autem adoratio habet fieri sex modis scilicet significatione, imitatione, continentia, contrectatione, descensione: connaturalitate propter or dinationem ad per se adorandum. Primo modo sunt adoranda elementa sensibilia in sacramentis, quia sunt signa indicatiua siue significatiua grae, per quam sancti coniunguntur deo. & per hoc sunt per accidens adoranda simplici dulia: & similiter verba euangeliorum & sacrae scripturae legis diuinae, quia sunt signa eorum quae circa Christum & deum sunt adoranda per se. Et inquantum reducuntur ad ea quae sunt adoranda circa Christum dulia, vel hyperdulia, similiter eisdem modis sunt adoranda: inquantum vero reducuntur ad adoram da circa deum latria, eodem modo sunt adoranda. Semper enim adorandum per accidens eadem adoratione adoratur cum adorando per se ad quod reducitur, siue immediate, siue mediate propter ordinem ad per se ado randum. Secundo modo sunt adorandae imagines illorum quae sunt adoranda, siue per se, siue per ac cidens, non secundum quod sunt res quaedam secundum se, quemadmodum adorabant imagines idololatrae, aesti mantes quod diuinae virtutes essent eis in sua formatione artificiali inditae virtute stellarum, vt dicit Hermes Trimegistus in libro suo de idolo, sed secundum quod sunt imagines, & ad aliud: & hoc siue fue rit imago naturalis, siue artificialis, siue realis, siue figuralis. dicente Damalis. libro iiii. cap. vii. Cuius gratia nos adinuicem adoramus, nisi quod secundum imaginem dei facti sumus: imaginis honor ad prototypum id est exemplar peruenit. cuius gratia Mosaicus populus tabernaculum adorauit typum siue imaginem ferens caelestium. Sed tales imagines adorandae sunt dulia vel hyperdulia, sicut & sua imaginata: nulla autem earum latria, quia deo nulla potest fieri imago. dicente Damasceno ibidem. Inuisibilis incorporei & incircunscriptibilis & infigurabilis dei quis potest facere imagi nem: Hinc in veteri testamento non erat imaginum vsus, nec etiam in lege naturae, dicente Statio Thebaidos libro duodecimo. Nulla auri effigies nulla commissa metalla. Forma dei mem tes habitare & pectora gaudet. Quia vero deus secundum veritatem factus est homo, sculpta ad me moriam & nostram doctrinam adoramus, non materiam sed imaginatum: quemadmodum neque euan gelii, vel crucis materiam adoramus, sed figuratum. Propter ordinem autem ad per se adorandum tertio modo adorari potuit latria columba in qua apparuit spiritus sanctus. Sicut Abraham Gen. xviii. imagines trium virorum adorauit latria in figuram trinitatis diuinarum personarum quae apparuit in illis. Quia si in illis tres angelos adorauit, tunc adorauit in illis speciebus adoratione duliae, sicut etiam species sacramen ti altaris continentes verum corpus Christi adoramus adoratione hyperduliae. Propter ordinem ad per se adorandum quarto modo adoramus vestes sanctorum & capillos qui non restituentur in resurrectione & caete ra huiusmodi adoratione duliae: vestes vero Christi & sepulcrum & loca in quibus sedit aut requeuit, & caetera huiusmodi, & crucem eius veram adoratione hyperduliae. Sed & cruces quae sunt imagines illius crucis, si militer adoramus adoratione hyperduliae: quia in ordine ad Christi humanitatem. Sed crucem veram adoramus secundum istum quartum modum: cruces vero alias adoramus secundum praedictum modum mediante vera cruce. Isto quarto modo praecipue adoranda est hyperdulia bea ta virgo inquantum Christum prae caeteris contrectauit baiulando in vtero, pannis inuoluendo vberibus lactando: & caetera huiusmodi, quae secundum se adoranda est dulia: & etiam forte latria inquantum est ma ter non solum hominis, sed etiam dei, licet secundum assumptam humanitatem & valde per accidens. Propter quintum ordinem ad per se adorandum adoramus adoratione duliae corpora sanctorum mortua aliorum a Christo, in quibus supra diximus nouam formam inductam fuisse ad separationem animae. & iste modus pertinet ad propositam quaestionem. Dictum est enim supra, quamuis enim corpus sancti viuum & mortuum non sit idem secundum formam & suppositum: corpus tamen mortuum dicitur esse eius cuius erat viuum, quia tale corpus mortuum non potest fieri per generationem nisi descendendo de tali corpore viuo per eius corruptionem. Ad cuius intellectum sciendum est, quod sicut in ordine generationis non semper quodlibet habet generari ex quolibet: qualis est generatio elementorum ex elementis & mixtis: nec quodlibet est in potentia propiqua ad quodlibet, sed quandoque ad determinatum aliquid non habet determinari nisi ex determinato: nec est aliud quam illud in potentia. propinqua & per se ad ipsum. Non enim idolum Eent immediate fieri ex terra, nec terra est in potentia propimquam ad ipsa sed ad cuprum, & cuprum ad idolum: Similiter non ex quaelibet mixto habent generari sanguis immediate: quia non elapide, aut melle, si solum ex congruo nutrimento: nec ex quaelib, hent generari chimus immediate, sed solum ex sanguine: nec sper ma ex quolibet, sed solum ex chimo, neque embryo ex quolibet, sed solum ex spermate, neque homo ex quaoela sed solum ex embryone hominis. Sic & in ordine corruptionis non semper quodcunque habetur corrumpi naturaliter & per se in quodlibet generandum ex eius materia: qualiter corrumpuntur inter se elementa: sed quandoque non habet corrumpi determinatum nisi in determinatum, quia vice versa de terminate habet generari ex illo, vt ex eo quod est in potentia propinqua & per se ad illud. Non enim vi num natum est corrumpi per se ordine naturae nisi in acetum, neque acetum vinosum generari nisi ex vi no. Consimiliter corpus mortuum hominis determinatum secundum formam non est per se ordine na turae natum generari nisi ex corpore hominis viui, neque naturaliter corpus hominis viui natum est corrumpi nisi in corpus hominis mortuum, & hoc corpus uiuum non nisi in hoc corpus mortuum. Et vlterius hoc corpus mortuum si resoluitur naturaliter in cineres siue pulueres, non nisi mediantibus aliis generatis ex ipso determinatis resoluitur in illos. In quibus semper determinatum habet corrumpi in determinatum & generari ex determi nato vsque ad resolutionem in pulueres. Ita etiam quod determinatum corpus habet resolui in determi natos pulueres, & non in alios: & determinati pulueres habent relinqui ex corpore determinato, & non ex alio: puta Petri corpus mortuum siue mediate siue immediate non habet resolui nisi in pulueres Petri, nec pulueres Petri habent relinqui nisi ex corpore mortuo Petri. Et quae sic se habent per ordinem eo quod vnum eorum est semper in potentia proxima & determinata, vt per se alterum determinatum & non aliud habet generari ex illo, neque illud in aliud corrumpi: formae omnium talium vicinae sibi sunt & pro pinquae, non dico ordine dignitatis, sed ordine generationis & corruptionis. vt propter hoc inter se multum habent de symbolo: & modica transmutatione facilis sit transitus ab vno in alterum: & propter permanentiam multorum in quibus habent symbolum, non apparet sensui quin illud quod est in mortuo siue corrupto, fuit in viuo, vt habitum est in quaestione praecedente. Et propter talem ordinem essentialem descensionis dicitur corpus mortuum esse eius cuius erat viuum, licet non sit idem corpus in forma, vt habitum est supra. Et sic non propter aliquam identitatem substantialis formae quae nulla est eadem in vtrisque, sicut nec propter identitatem quae manet secundum substantiam eadem in vtrisque aut propter habitudinem materiae ad animam separatam, aut animae ad ipsam, est corpus mortuum adorandum sed solum propter ordinem naturalis descensionis ad viuum. Et similiter quaecunque intermedia sunt, in quibus per ordinem sit corruptio vsque ad vltimatam resolutionem in pulueres: & similiter ipsi pulueres propter eandem rationem sunt adorandi. Si enim propter materiae identitatem corpus mortuum vel pul uis eius esset adorandus, vel propter dimensiones interminatas manentes eaedem, aut habitudinem animae ad illam materiam, aut econuerso, eadem ratione vermis generatus ex materia corporis mortui alicuius sancti esset adorandus, quia eadem materia & dimensiones & habitudo animae ad materiam sunt in materia sub forma vermis, & sub forma cadaueris: qui tamen nullo modo est adorandus: eo quod non secundum rectum ordinem, & per se cursum naturae descendit vermis de corpore viui corrupto: vt ideo possit corpus vermis dici corpus eius cuius erat viuum, sicut dicitur cadauer eius, aut puluis eius sed quaecunque fiunt per putrefactionem, eo quod putredo non per se & ex se sola est per se in propinqua potentia vt vermis generetur ex ea, sed solum per aliquid accidens: quo calor naturalis disgregans sit inaturalis, & facit constare disgregata, vt dicitur in iiii. Meteoro. idcirco generantur casualiter, & per ac cidens aliquid superueniens, per quod corpus viuum exit ordinem essentialem descendendi per mortem & resolutionem in pulueres. Vnde & quia ex puluere non est natum per naturam aliquid determinatum generari, sed indifferenter resoluitur in vnum elementum, & in aliud, aut in corpus per ge nerationem mixti indeterminati ex eo: ideo postquam ex puluere generatur aliquod mixtum, aut ipse resolutus est in vnum elementum, aut in plura, iam non amplius propter materiae identitatem aliquo modo illud elementum vel mixtum est adorandum, nec est de reliquiis sancti. Vnde solum illa quae per dictam ordinatam descendentiam sunt Petri, cum adorantur & honorantur, adoratur & honoratur Pe trus, quia illa sunt verae reliquiae Petri, & tanto magis & deuotius adorandae, quanto corpus viuum magis & deuotius est adorandum, sicut & crux Christi deuotius est adoranda quam crux Petri: & alia adoratione secundum speciem, quemadmodum Christus viuus deuotius est adorandus quam Petrus vi uus, & alia adoratione secundum speciem. Tanto etiam deuotius tales reliquiae sunt adorandae, quan to in symbolicis dispositionibus magis conueniunt cum illo a quo descenderunt. Quia autem ex tali or dine ad corpora viua, quae dimiserunt, & quae illi quorum sunt dicto modo per resurrectionem resumptu ri sunt, adorantur, & virtutem habent conferre adorantibus, satis exprimit Damalis: cum dicit libro quarto cap. vi. Dominator Christus praebuit sanctorum suorum reliquias multiformia beneficia erogantes, vnguentum boniodoris ex se tribuentes. & infra. Sed hi non sunt mortui qui in spe re surrectionis dormierunt. Et quia eodem modo tali adoratione adorandi sunt pulueres Petri & cor pus mortuum eius, quod in illos pulueres determinatos est resolutum, in quibus pulueribus manifestum est non oportere secundum apparentiam sensus ponere aliquam formam quae prius erat in eius corpore viuo vt adorentur: quaere neque in corpore Petri mortuo non resoluto in pulueres. Propter sextum ordinem ad per se adorandum adoranda est materia quae percipi potest fuisse in corpore viuo alicuius sancti sub quacunque forma inueniatur, etsi compositum in quo est non sit adorandum: vt dictum est de verme. Ma teria enim sub forma vermis potest dupliciter considerari. Vno modo in ordine ad formam vermis ad quam habet habitudinem secundum actum: & est actu terminata sub illa. Alio modo in ordine ad for mam sancti sub qua fuit in viuo: ad quam habet habitudinem in habitu: vt sub illa sit aliquando. Si primo modo: dico quod non est adoranda sicut nec vermis ipse. Sed isto modo considerando materiam Petri sub forma cadaueris Petri, ipsa est adoranda sicut & ipsum cadauer. Si secundo modo: sic dico quod mate ria illa siue fuerit sub forma cadaueris siue vermis siue quacunque alia, adoranda est propter ordinem connaturalitatis ad seipsum vt est sub forma in viuo: in es scilicet quod vna est & eadem naturaliter: & etiam propter ordinem quem habet ad animam suam aliquando resumendam. Et quando materia illa non est adoranda vt est sub forma aliqua: puta vermis: tunc ipsa mente sola est veneranda siue adoranda: non tamen corporaliter vt genuflexione, ne videatur verinis ipse adorari.

PER haec patet solutio ad argumentum primum: quod corpus sancti mortuum non est adorandum: quia nihil manet in eo quid fu it in viuo propter quod debeat adorari. Dicendum secundum iam dicta, quod corpus mortuum non adoratur propter remanens in eo de viuo secundum formam: sed quia per naturalem & per se corruptionem viui naturali ordine descendit de eo: vt reliquium eius. Vnde licet in corpore mortuo maneat figura corporis viui modicum secundum terminationem variata: non propter hoc secundum veritatem licet secundum sensus apparentiam potius est reliquium corporis viui: nec ideo potius adorandum quam pul ueres: in quos ordine naturali corpus illud est resolutum: licet maiori deuotione propter maius sym bolum: vt dictum est. Vnde vt intellexi, nuper in Anglia quidam religiosi dicentes in scholis quod corpus sancti mortuum & viuum non est idem nisi secundum quid: quia non secundum aliquam formam substantialem: sed solummo secundum materiam, & quaedam accidentia symbola, multum deliquarunt prouocam tes pphostosopum ad insiliendum in eos: quasi dicant quod caput sancti Thomae aut alicuius alterius sancti mortuum non esset vere caput illius neque simpliciter: sed tantum secundum quid: & quod idcirco non esset adorandum vt caput illius. Immo quamquam caput illud mortuum non sit idem quod prius viuum nisi secundum materiam propter quid tamen vt dictum est non est adorandum: non autem secundum aliquam formam substantia lem: & ideo non nisi secundum quid est idem mortuum quod fuit prius viuum: quemadmodum oculus in capite mortuo non est idem secundum formam cum oculo prius viuo: quia forma viui oculi erat visus: qui fuisset eius anima si oculus viuus fuisset animal: de quo manifestum est quod non est forma oculi mortui: & ideo non sunt iidem oculi nisi secundum quid: vere tamen & simpliciter dicitur quod illud caput mortuum est eius cuius fuit viuum: licet aliter & aliter: quia viuum fuit eius vt pars sua integra lis organica: mortuum autem est eius vt reliquium siue residuum eius, remanens in eadem materia per naturalem descensionem ordine per se & essentiali de ipso capite eius viuo. & propter hoc vere adorandum est tanquam reliquium sancti: licet non tanquam pars eius organica. Magis tamen & maiori deuotione esset adoram dum tale reliquium si maneret idem in aliqua forma substantiali: quemadmodum mansit corpus Christi mortuum idem cum viuo: quam quando non manet idem in substantiali forma: secundum quod haec patent ex iam supra de claratis. Quia si forte aliquis vellet damnare opinionem dicentem quod non est eadem forma substantialis secun dum numerum manens in mortuo quae prius fuit in viuo: eo quod aliter non esset adorandum: non esset consulta danmnatio: & retractanda potius quam tenenda.

ARgumenta duo alia concedenda sunt: vt patet ex dictis.