Quaestio 1

Incipit Quodlibet Vndecimum. M. Henrici a Gandauo. sputatio nostra generalio vndecima continebat triginta proposita: Quorum quaedam erant per tinentia ad deum & ad creaturam communiter: quaedam vero ad creatu ram intellectualem specialiter. De primo proposita pertinebant ad dei actionem circa creaturam. Quorum quaedam pertinebant ad creaturarum productionem, quae proponebantur primum: deinde proponebatur vnum pertinens ad creaturarum reductionem in ipsum. Adhuc de primo proponebantur tria: quorum vnum pertinens principaliter ad rem productam erat: Vtrum deus possit facere sub vna specie specialissima angeli. aliquem alium angelum aequalem in natura & essentia speciei, angelo iam facto sub illa. Alia vero duo pertinebant principaliter ad modum producendi ali quid a deo, siue ad modum agendi aliquid circa creationem. Quorum vnum erat. Vtrum deus posset facere aliquid quod non decet, siue quod non deceret illum facere. Alterum vero erat: Vtrum in con posito ex materia & forma educibili de potentia materiae creato. principalius creetur materia an forma.

CIRca primum arguebatur. quod angelo nunc existente sub aliqua specie angeli specialissima, deus posset facere alium angelum aequalem in forma & natura speciei: Primo ex parte ipsius formae siue naturae speciei: quia forma quantum est ex se non magis nata est esse in vno supposito quam in alio, & sic aequaliter ergo nata est esse in vno supposito & in alio siue in pluribus: quare quia deus potest quicquid natum est esse aut fieri: deus potest facere alium angelum &c. Secundo a si mili sic. Non minus potest deus facere alium angelum aequalem in forma speciei ei qui nunc factus est sub specie, quam potest facere alium solem aequalem isti qui modo factus est in forma speciei so lis. sed potest facere alium solem aequalem iam facto: ergo &c.

CONTRA. hoc esse quod habet angelus iam factus per se & essentialiter consequitur speciem angeli, quare non potest esse aliud esse ipsius speciei angelicae quam huius angeli, vt ideo necessarium sit vnicum esse & speciei & indiuiduo siue supposito eius. sed esse non plurificatur aut communicatur nisi plurificato aut communicato eo cuius est esse, quare si fieret alius angelus in quo esse speciei communicaretur aut plurifi caretur, oporteret ipsum suppositum huius angeli iam facti communicari alteri angelo fiendo aut plurificari: consequens autem est impossibile: ergo &c.

HANC quaestionem alias tetigimus in aliis quaestionibus de Quolibet, in quibus etiam declarauimus quomodo genus in angelis aliter per differentias descendit in species quam in corporalibus. Quibus suppositis quantum ad praesens sufficit: oporter scire quod sententia philosophorum fuit quod in separatis non esset aliud esse speciei & suppositi: & sic quod essentia non subsisteret nisi in vnico supposito: & quod vlterius non esset illius aliud esse essentiae & aliud existentiae: sed quod ipsa essentia esset ex se quoddam necesse esse & quaedam existen tia. & sic quod quodlibet suppositum subsistens in essentia separata esset deus quidam. licet in diis est vnus a primus & summus. Quod omnino est absurdum apud catholicos vt alibi tractauimus. ldeo sunt aliqui catholici dicentes quod angelus vera creatura est, habens ab alio esse. Dicunt tamen quod licet non habetur esse existentiae effectiue nisi a deo, tamen non subsistit nisi in vnico supposito in quo est par fecta ratio speciei: cum in nullo sit aliud esse speciei & aliud suppositi: & sic quod non possit esse aliud suppositum angeli sub illa.

SED quia hoc damnatum est rationabiliter: quia essentia siue naturasiue forma specifica ex se non est nisi ipsa: nec habet esse aliquod quod est aliud re ab ipsa: quia esse quod dicitur essentiae quod definitiua ratione exprimitur, cum dicitur quod definitio est oratio indicans quid est esse: omnino essentiale & naturale est ipsi essentiae, & est idem cum ipsa re, differens ab ea sola ratione: caetera autem omnia sunt ei aliquo modo accidentalia: cuiusmodi sunt esse in anima siue in intellectu vt in cognoscente: & esse in supposito existente extra animam vt in subsistente: cui non solum accidit esse existentiae quod habet in sup posito existente extra animam: sed etiam accidit ei quodammodo esse in ipso supposito. secundum quod hoc alias saepius exposuimus secundum Auic. Species enim ex se non habet esse in supposito, sed esse omnino indetermi natum: esse autem in supposito nullo modo habet nisi per hoc quod est effectus: & per hoc habet esse determina tum per quod descendit in suppositum, non per aliquid reale pertinens vllo modo ad naturam formae speciei: quemadmodum forma generis descendit in speciem per differentiam additam: vt aliquid reale pertinens ad formam generis, eo quod forma generis in potentia habet essentialiter in se formam quae est differentia, & de est essentialiter in potentia totum quod est forma speciei: secundum quod etiam alias sufficienter declarauimus: sed per idipsum vt consideratur sub ratione determinati. Quare cum formaiquae ex se comnmunis est & indeter minata, non potest descendere in suppositum nisi aliquo modo determinetur in illud, quia aliter non esset suppositum quid determinatum sub specie quid tamen omnis ratio suppositi requirit: ita quod si ponatur suppo situm subsistere in re extra sine omni determinatione, implicantur contradictoria: scilicet quod esset determinatum & indeterminatum: & illa determinatio fit per aliquod esse non aliud ab ipso esse indeterminato: quod quidem esse determinatum non est vere accidens: licet sit extra rationem speciei: determinatio necessario fit per aliquid. Si enim illud esset vere accidens, tunc suppositum sub specie non esset vnum nisi per accidens & nuilum per se: quod falsum est. Vnde secundum diuersum modum ponendi esse indeterminatum speciei i determinari in supposito. secundum hoc diuersimode ponitur species descendere in suppositum aut in sup posita. Sed hoc alio & alio modo dicunt fieri in formis materialibus & in formis separatis a materia. In materialibus enim dicunt quod verum est quod forma determinatur per materiam in qua habet esse & recipi: non vt consideratur ipsa materia in sua essentia simplici, sed vt est sub dimensionibus. Et hoc dupliciter quoniam in quibusdam formam substantialem in materia naturaliter praecedunt dimensiones interminatae: vt in generabilibus & corruptibilibus. In quibusdam vero forma substantialis in materia naturaliter praecedit omnem rationem dimensionum, vt in corporibus caelestibus. secundum quod hoc plane dicit Auerro. in libello de substantia orbis. In primis autem quia dimensiones quodammodo praecedunt formam substantialem in materiai materia sub ratione diuisibilis est subiectum suae formae: ita quod secundum vnam partem sui potest esse subiecta formae specificae secundum vnam determinationem quam habet ab illa: & non secundum aliam. sed secundum illam aliam potest esse aequaliter subiectum eiusdem formae specificae secundum aliam determinationem quam habet ab illa. Et ideo in talibus quia forma secundum vnam determinationem non necessario continet sub se totam suam materiam possibilem ad sui susceptionem, per materiam sit indiui duorum plurificatio sub vna specie spe cialissima: & recipit ipsa forma per hoc diuersa esse in diuersis suppositis. Et sunt aliqui sequentes dicta philosophorum qui dicunt quod nullo modo alio potest species determinari ad supposita nisi per materiam & per consequens quod non nisi per materiam potest fieri formae specificae indiuiduatio: neque plurificatio per plura sup posita. Sed aliter in formis caelestium corporum & aliter in formis separatis immaterialibus. In primis enim dicunt quod etsi forma speciei quantum est ex se sit plurificabilis: vt forma solis & lunae, quia tamen continet in se totam materiam possibilem ad ipsam secundum vnicam determinationem: & hoc quia vt dictum est forma sub stantialis in talibus praecedit omnem rationem dimensionum & est materia subiectum eius subratione indi uisibilis: idcirco (ut dicunt) secundum philosophum in secundo de caelo & mundo: impossibile est formas talium plu rificari, & impossibile est omnino plures esse soles aut plures lunas: & quod deus non posset facere solem alium ab isto, neque lunam aliam ab ista. In formis autem separatis angelicis dicunt quod quia illae non sunt na tae determinari per materiam neque esse actus materiae, in ipsis nulla omnino est determinatio per materiam neque indiuiduatio: sed ipsae formae singulae in seipsis sunt quaedam supposita absque omni determinatione formae: ita quod in ipsis non differt essentia simpliciter & haec essentia: neque est aliud esse essentiae simpliciter & huius essentiae, siue sermo fiat de esse essentiae siue de esse existentiae secundum quod iam tactum est.

SED hoc totum falsum est & erroneum atque damnatum Parisii: & hoc rationabiliter vt iam tactum est circa formam separatam principaliter. Quid etiam falsum est circa formam corporum caelestium eteni licet sol continet totam materiam suam (quae ad formam solis est possibilis) iam factam: non tamen continet totam facien dam siue possibilem fieri adeo. Propter quid sicut deus potest facere materiam de nouo possibilem ad formam solis talem qualis est illa quae modo est sub forma solis, sic potest facere nouum solem si velit. Sed philosophi nihil posuerunt de nouo posse fieri a deo immediate sed ab aeterno fuisse factum quic quid ab ipso potest fieri immediate: & ideo posito tali antecedente, nullo modo poterunt ponere quod pos sibile esset plures esse soles aut fieri a deoilicet ipsa forma solis quantum est ex se plurificabilis esset si plu rificari posset eius materia. Similiter forma angeli ita habet rationem vniuersalis secundum rationem spe ciei specialissimae, sicut est forma hominis aut asini: & ita rationem conmunis & abstracti per intellectum & indeterminati atque determinabilis, etsi non per materiam, tamen per esse in supposito: quia vt dictum est, non est suppositum nisi per determinationem aliquam: vt impossibile sit dicere quod non sit aliud esse essentiae angeli simpliciter & huius angeli: immo oportet quod sint differentia secundum rationem determinati & indeterminati, quam quidem determinationem effectiue non habet forma nisi a producente ipsam in existentia actuali: quia non terminatur actus productionis ad essentiam rei simpliciter vt est essentia sub ratione indeterminati: sed solummodo vt est haec essentia: quia omnis actus & operatio est circa singularia. formaliter au tem habet determinationem in hoc supposito: quia in ipso est secundum hoc esse proprium huic supposito: & sic positiua eius indiuiduatio non sit effectiue nisi per producentem, & formaliter non nisi per hoc esse Qualiter autem habeat fieri indiuiduatio negatiue, alibi sufficienter exposuimus. Vnde quia articulus iste quod non possint esse plures angeli sub eadem specie, damnatus est: aliqui volentes fugere illam danmnationis sententiam, ponunt quod angelica species plurificabilis est secundum determinationem esse diuersorum in supposito, & quod non est in aliquo supposito nisi secundum aliquod esse determinatum. Et dicunt quod essentia siue forma specifica angeli potest descendere in plura supposita quantum est de se: sed tamen secun dum rationem persectam speciei, tantum in vnicum suppositum potest descendere, sicut & ipsa forma speciei est vnica: sed quod a ratione perfectionis illius esse, potest deficere pluribus modis, & secundum plures gradus im perfecti. ldeo enim (ut dicunt) cum illo primo angelo in quo est forma speciei secundum esse completum & perfectum, possunt esse plures alii secundum esse imperfectum & incompletum: sed hoc dupliciter. Vno modo quod prius quam deus aliquem angelum fecit ipse potuit plures angelos fecisse sub vna specie, ita quod quilibet eorum haberet aliquid de perfectione speciei, sed semper aliud & aliud. Alio modo quod primo & vnico facto sub per fecta ratione speciei, deus potuit facere plures alios sub eadem, deficientes a perfectione illius secundum gra dus diuersos. Ita (sicut dicunt) quod quia decet deum facere quod perfectum est: non autem decet eum facere quid imperfectum, idcirco sub vna specie solum fecit vnicum angelm. scilicet qui secundum esse perfectum contineret formam speciei, & nullum alium. Etenim si plures possent fieri sub ipsa, non tamen fecit: quia alium aequalem illi qui secundum esse perfectum continet essentiam, facere non potuit: alium secundum esse imperfectum continentem in se essentiam non fecit: non quia illum facere non potuit, sed quia facere eum non decuit: super quo mota fuit quaestio sequens. Quod omnino falsum est quo ad esse perfectum angeli facti. & per consequens ex parte aliorum fiendorum. Cum enim illud esse speciei in angelo perfecto quantuncumque sit perfectum & consequens speciem, & in illo supposito sit determinatum, & formaliter determinans formam specificam ad suppositum, necessario differt ab esse essentiae speciei simpliciter: quod est indeterminatum. Sicut etiam secundum rationem determinati & indeterminati differunt esse incompleta, possibilia fieri. secundum illos. in aliis angelis, & esse ipsum essentiae simpliciter: ita quod omnino falsum sit dicere quod in aliqua creatura subsistente in supposito non est aliud esse simpliciter & esse huius: & quod in nullo differunt essetia & haec essentia,. quia essentia simpliciter propter sui esse omnimodam indeterminationem est in potentia ad quodlibet esse determinatum, siue fuerit perfectum siue imperfectum: & sic est in potentia ad esse de terminata diuersa secundum perfectum et imperfectum: similiter ad esse diuersa secundum rationem aequalem perfecti & imperfecti: etiam si non posset deus facere angelum, nec posset angelus esse omnino nisi secundum rationem esse perfecti: & hoc quemadmodum forma est plurificabilis secundum diuersas materias: si possibile esset illas esse. Et ideo sicut ex parte solis deum possibile est facere aliam materiam secun dum quam forma solis est in potentia ad alium solem, etsi non est nisi vnica, & aequalem illi: & sic cum effectum potest facere plures soles aequales: sic ex parte angeli possibile est deum facere angelum secundum aliud esse aeque perfectum illi esse quod habet angelus iam factus, acsi non esset alius factus: quia se cundum illud esse forma angeli est in potentia ad alium angelum. Quod autem dicunt quod plures angelos potest deus facere secundum esse imperfectum: hoc omnino falsum est, quia species angelica in simplici & indiuisibili consistit, non recipiens magis aut minus: ergo in quocunque est, tota est, & aequaliter tota est quo ad essentialia formae. Quid addunti quod deus non facit illos angelos imperfectos. quia non decet eum facere illos: de hoc videbitur in sequenti quaestione.

SIC ergo simpliciter di co ad quaestionem, quod deus quocunque angelo iam facto potest facere aequalem in forma & natura & esse speciei. Et secundum hoc concedenda sunt duo prima obiecta pro ista parte. Ad tertium quod est in contrarium i quod esse quod habet angelus perfectus iam factus, per se & essentialiter sequitur speciem angeli: dicendum quod aliquid sequitur speciem angeli aut ex praecisa natura & forma speciei angelicae, aut non nisi per aliquid aliud. De illo quod primo modo sequitur verum est quod non est nisi vni cum sicut vnica est essentia: & tale est esse essentiae indeterminatum: nequaquam autem esse essentiae deter minatum: illud enim non sequitur essentiam nisi per accidem scilicet per hoc quod est effectus dei & determinata in supposito. Vnde si secundum primum esse haberet species rationem suppositi, verum esset quod dicunt. hoc enim dixerunt philosophi. Et ideo dicebant quod in formis separatis non differrent essentia sim pliciter & haec essentia: neque esse essentiae simpliciter & huius essentiae: & quod omnino in eis non differunt essentia siue species. & suppositum: quod falsum esse patet ex iam dictis.