Quaestio 27

Equuntur pertinentia ad praedicationis instructionem. Et erant duo. Vnum pertinens ad dignitatem boni praedicatoris quam meretur ex actu praedicandi: Vtrum scilicet ille qui ex priuilegio habet potestatem praedicandi: & alios praedicatione sua instruendi, ex eo quod aliis praedicat, & eos instruit, maior sit & verius sit pater quam qui hoc potest facere & facit iurisdictione ordinaria. Alterum quod pertinet ad poenam impedientis praedicatorem veritatis in tali praedicatione: vtrum scilicet excommunicatus ab ordinario loci: quia publice restitit vera praedicanti: si postmodum celebret, sit irregularis.

CIRca primum arguitur quod ille qui ex priuilegio: maior sit & verius pater per exemplum: quia dicitur Mar. v quod archisynagogus quidam nomine lairus impetrauit a Christo vt filiam suam suscitaret. Et vt dicit Glos. interlinearis. lairus interpretatur illuminans vel illuminatus: quia verbis vitae populum illuminauit: & vt hoc posset a spiritu illuminatus est. lairus autem ille maior erat inter Iudaeos, & verus pater puellae: quia naturalis. Ex quo patet quod omnis il luminatus a deo: & ex hoc alium illuminans: ex hoc sit pater eius: & potest dici pater puellae susci tandaed i. animae fidelis per gratiam viuificandae: siue hoc faciat ex iurisdictione ordinaria vel delega ta siue ex actu charitatis paternae. Et tanto verius: quanto magis & verius est illuminatus: & verius & magis siue perfectius alios illuminat. Et hoc patet de Dauid: qui non fuit propheta ex officio sicut Esaias & Hieremias & caeteri: sed tantummodo ex actu prophetandi quo caeteris expressius, excellentius, & eminentius prophetauit. Propter quod dictus est etiam eximius prophetarum, quasi caeteris excellentior: qui prophetabant ex officio: ipse autem non. Vnde apud Hebraeos non numeratur inter prophetas: sed inter hagiographos. Vnde & aliquando melius prophetizat qui ex solo actu est propheta: quam qui ex officio. Similiter etiam aliquando est aliquis cantor ex officio, & aliquam do ex actu cantandi: & constat quod melius frequenter cantat cantor ex actu quam cantor ex officio. Qua re cum maiorem potestatem ad illuminandum alios habent priuilegiati quam ordinarii ex illuminatione: & etiam quia delegatus fungitur vice delegantis: & ideo maior est omni ordinario. extra de offi. iudic. delius. Sane. ii. magis etiam sunt aliis doctrina illuminati qua possunt alios instruendo & praedicando illuminare quam ordinarii, vt patet ex se: maior ergo est omnino ille qui ex priuilegio habet potestatem praedicandi & illuminandi et verius pater quam ille cui haec competunt ex potestate ordinaria: et similiter ille qui hoc facit ex charitate si melius docet & instituit: quia multi multa nouerunt quae non nouerunt praelati. Item tales aut patres dicuntur aut paedagogi. Apostolus enim non videtur distinguere instructores nisi in patres & paedagogos: cum dicit. i. ad Corinth. iiii. Si habeatis decem milia paedagogorum: non tamen plures patres. Sed isti instructores euangelici paedagogi non possunt dici: quia dicitur Galat. iii. "Lex paedagogus noster erat in Christo: at vbi fides venit iam non sumus sub paedagogo. Omnes enim filii des estis per fi dem in Christo lesu". vbi dicit Glossa. Postquam reuelata est fides quae prius occulta fuerat in antiquis non sumus sub paedagogo. Quod potest intelligi ex alio loco. i. Corinthi. iiii. vbi loquitur Apostolus de paedagogo. Etsi decem milia paedagogorum habeatis &c. vt supra dicitur. Ecce quod Paulus probat sub euangelio se esse patrem: quia doctor erat euangelii: absit ergo quod sumus sub pae- dagogo. ergo qui docent recta sub euangelio non paedagogi: sed patres dici debent. Paedagogus dicitur a paes quid est puer & gogos quid est ductio: quia ducit & reducit puerum ad scholas vt eru diatur a magistro qui pater est. Item paterfamilias nomen traxit a patre: qui aequali affectu se habet ad seruos & ad filios. Aliter enim non est vere paterfamilias. dicente lsidoro. ix. Ety. Paterfamilias omnibus in familia sua vt pater prouidet: & non distinguit conditionem seruorum ab affectu filiorum. Hinc enim paterfamilias nomen traxit. qui inique iudicat in seruis, non reputet se hoc nomine appellari. Si ergo quia prouidet seruis pater illorum dicitur: multo magis quilibet bonus doctor qui prouidet liberis.

CONTRA. in corporalibus siue carnalibus siue naturalibus ille maior est & verius est pater naturalis respectu filiorum carnalium qui filium generat, & per quem est aliquid in esse naturali quam qui ipsum iam genitum nutrit, & educat, & instruit in vi ta & moribus vt proficiat: ergo & in spiritualibus ille maior est & verius pater spiritualis respectu fi liorum spiritualium qui filium generat: et per quem est aliquid in esse spirituali: quam qui ipsum iam genitum nutrit, & educat, & instruit in vita & moribus, vt proficiat in esse spirituali. sed qui habet potestatem ordinatiam ille filium generat in esse spirituali: & peripsum habet quod sit aliquid in esse spirituali: qui vero habet solam potestatem delegatam solum filium generatum nutrit educat & instruit dicto modo: sicut patet: quia inuenit iam fidelem cui praedicat: ergo &c. Quia iuxta dicta Ric. libro primo de trinitate, ex rebus corporalibus & naturalibus discimus qualia de incorporalibus & spiritualibus sentire debeamus: quis ergo in spiritualibus & spiritualiter maior & verius pater dici debeat: hoc ex illis qui dicuntur patres in naturalibus & corporalibus perscrutari oportet. In naturalibus autem & corporalibus ille solus maior respectu filii & vere pater dicitur: qui filium in esse naturae generat, & a quo habet quod esse ei conueniat. Aquo etiam debet habere alia duo. vnum quod eum in esse conseruet. alterum vero quod eum in esse dirigat. Ille enim qui filium generat eum educare debet quo ad necessaria in corpore: & instruere quo ad necessaria in mente. Vnde philosophus in. viii. Ethicorum, vbi loquitur de causa amicitiae inter patrem & filium ad omnes alios dicit sic. Differt autem magnitudine beneficiorum: causa enim essendi existimatur maxime esse & nutrimenti & disciplinae. vbi dicit Commentator. Causa enim pater est filio esse quod est maximum omnium beneficiorum: & nutrimenti quod conseruat esse: & disciplinae quae dirigit. Quorum primum non per alium: sed per se ministrat solum: nec per alium ministrare potest Et ideo ab hoc solo principaliter pater dicitur. Secundum vero & tertium si non potest aut non velit ministrare per se, potest ministrare per alium. propter quod non principaliter ab illis pater dicitur: quia cum ad illos actus de iure naturae tenetur ratione primi actus quo filium in esse producit naturae: ita quod etiam illos debet exercere per seipsum sicommode possit: ideo sunt tales actus patri vere & proprie dicto per se conuenientes respectu filii generati: & sunt actus paterni a patre de iure exercendi vel ab aliis quibus pater committit vice ipsius patris. Sed alii qui vice patris illa duo generato ministrant mutuant sibi nomen veri & principalis patris: & patres quodam modo dicuntur non principales nec veri respectu illius qui genuit. Vnde pater ille caelestis pater domini nostri lesu Christi: de quo dicit Apostolus Ephes. iii. Ex quo omnis paternitas in caelo & in terra nominatur: pater inquam illius, qui vt dicit Oritin. super illud Matth. Cum esset desponsata mater lesu Maria: in excelsis est fine matre, & in terra sine patre est: quia per alium curam silii in terris secundum carnem gerere voluit matrem eius desponsari disposuit. dicente Oritg. ibidem. ldeo fuerat desponsata loseph: vt nato infanti curam videretur gerere. Propter quod nomen patris mutuauit: vt videlicet pater lesu diceretur. dicente Oristi. super illud Lucae. Erant pater & mater lesu mirantes super iis quae dicebantur de illo. Mirabatur & pater: Sic enim appellatus est loseph: quod nutritius eius fuit, qui sic patres dicuntur: quia non proprie patres sunt: ideo proprio nomine paedagogi vocantur a paes quod est puer, & gogos quod est ductio: quasi ductor pueri prae cipue cum ad hos actus circa pueros exercendos ab alio qui vere & proprie pater est & cui principaliter incumbit cura pueri, deputentur: ita quod non aliquando & casu: sed regulariter & ex spe ciali deputatione tales actus exerceant. qualem curam de lesu gessit loseph vt dicit Orig. verbi gra tia, siue iens in Aegyptum siue inde denuo veniens. Hinc dicit Glossa super illud Gal. iii. "Lex paedagogus noster fuit in Christo". Paedagogus enim paruulis assignatur: vt lasciuiens refrenetur aetas, & prona in vitia teneantur corda, dum tenera studiis eruditur infantia, & metu poenae coer cita praeparetur ad maiora. Et hoc ipsum paedagogi nomen sonat ab eo quod agat. i. ducat- Consimiliter ergo & in spiritualibus vbi filius dicitur aliquis per gratiam adoptionis. secundum quod super illud Gali. iiii. "Misit deus filium suum vt adoptionem filiorum reciperemus". dicit Gloslbona. quae per gratiam dantur per quae sunt filii: lste modus quo nos deus per gratiam suam genuit adoptio vocatur. & hoc maxime propter gratiam fidei. Propter quid dicitur loam. i. Dedit eis potestatem filios dei fieri iis qui &c. In sic spiritalibus inquam ille dicitur solus maior respectu filii & vere pater qui ipsum filium in esse spirituali generat, & a quo habet quod esse tale habeat. Aquo etiam debet habere alia duo. Vnum quod eum in esse conseruet scilicet per nutritionem. & aliud quod eum in esse dirigat scilicet per disciplinam. Et a primo istorum dicitur quis vere pater: a secundo autem & tertio nequaquam: sicut neque in natu ralibus secundum praedicta. Sed primum istorum ille qui verissime pater dicitur non sicut supra in naturalibus per se solum operatur: sed operatur etiam per alium, licet ille principaliter operetur: alius autem non principaliter. Et propter hoc vera paternitas in spiritualibus recipit gradus licet non in naturalibus. Asecundo autem & tertio vt supra, dicitur aliquis pater mutuando nomen patris: quia aliquid agit circa filium spiritaliter genitum vice patris generantis. Generantis dico, dictam gratiam qua sit adopta tio, conferendo. Dico autem agere vice patris generantis circa filium spiritualiter genitum, dictam gratiam nutriendo per teneram vel facilem doctrinam fidei, & dirigendo per sapientiam perfe ctam intellectus. Illam doctrinam fidei appellat Paulus potum lactis cum dicit. i. Corin. iii. Tamquam paruulis in Christo. Glos. In cognitione Christi. Lac dedi vobis potum. Glos. i. Facilem & dulcem doctrinam & nutrientem. Sapientiam autem intellectus appellat escam quasi solidum cibum qui de betur adultis iam perfectis. Vnde subdit. Non escam. Glos. Non altiora praedicaui vobis. De quibus dicit. i. Corin. ii. Sapientiam loquimur inter perfectos. Glos. Qui inter vos incapaces simpliciter loquuti sumus: sapientiam autem quae est de secretis dei, loquimur inter perfectos. Perfectos hic dicit: non perfectos co gnitores & doctores quibus opus non est doceri: sed auditores iam capaces. Ad quam tamen capa citatem oportet prius per vsum lactis enutriri. secundum quod dicitur. i. Petri. ii. Sicut modo geniti infantes lac concupiscite vt in eo crescatis in salutem.

GEnerare autem dicitur aliquis conferendo gratiam ad optionis. Vnde dicitur aliquis vere pater vel auctoritate vel ministerio. Auctoritate solus deus tri nitas: omnes autem alii ministerio tantum: quia solus deus pater gratiam adoptionis creando infundit. Caeteri autem ad hoc aliquid ministerialiter operantur: quo medio instrumentaliter deus gratiam illam infundit. Et ideo solus deus trinitas propriissime dicitur pater spiritualis & nullus alius sic respectu illius. secundum quod dicitur Matth. xxiii. Omnes vos fratres estis, & patrem nolite vocare vo bis super terram. Vnus est enim pater vester qui est in caelis. Vnde & dicit Glos. super illud. i. Cori. iiii. Per euangelium ego vos genui. Cum praedixisset ego vos genui: addidit per euangelium: ne ipsius putaretur esse quod dei est. Ait enim dominus in euangelio: Ne vobis dicatis &c. Quod non ideo dicitur vt hoc nomen caeteris tollatur: sed ne gratia dei qua in aeternam vitam generamur, naturae vel potestati vel etiam sanctitati cuiusquam tribuatur. Appellantur quidem & alii patres: sed non sicut deus. qui vnus & verus pater est, qui regenerat spiritu sancto quos facit filios ad aeternam haereditatem. Homines vero dicuntur patres propter honoris gratiam, propter aetatem curamque pietatis. & hoc non nisi ministerialiter. In quo conveniunt & illi qui operantur circa iam regeneratum per gratiam, & etiam illi qui aliquid operantur circa regenerandum vt gratia adoptionis ei conferatur. Conueniunt quidem in generali in hoc quod ambo operantur ministerialiter: sed differunt in modo operandi: quia hi ministerialiter saltem operantur ad generationem: & sic quodammodo generant. Illi au tem nequaquam: sed solummodo ad generati nutritionem & directionem. Et ideo licet ambo dicantur patres ministerio: verius tamen & principalius isti dicuntur patres, quam illi: & maiores respectu fi liorum, quam illi. ita quod illi respectu istorum proprie patres dici non possunt: sed proprio nomine dicuntur paedagogi. Et ideo Paulus reputans se vnum de numero istorum & praeferendum illis tan quam maiorem & verum patrem respectu illorum, se patrem appellauit: & ab illis nomen paternitatis repulit: appellans illos paedagogos quando dixit. i. Corinthio. iiii. Vt filios meos charissimos moneo: nam si habetis. x. milia paedagogorum in Christo non multos patres tamen: nam in Christo lesu per euangelium ego vos genui. Vbi dicit Glossa super illud. Vt filios. Bene dico quod vos estis filii: quia ego pater sum. Et hoc est quod ait. Nam si habeatis decem milia paedagogorum in Christo. Glossa. Finitum pro infinito posuit: id est quantamlibet multitudinem eruditorum in Christo qui non genuerunt vos, habeatis. Vbi habet alia litera: Qui erudierunt. & est vtrunque verum: quia & erundierunt iam genitos: sed non genuerunt erudiendos: sed tamen non habetis multos patres qui genuissent vos in fide Christi: nam ego tantum vos genui non in me scilicet naturam meam vobis communicans sicut generant patres naturales & carnales: sed in Christo lesu. i. in fide Christi, fidem scilicet Christi vobis communicando: & hoc per euangelium iet per meam praedicationem. & sic ministerio insinuat se eos genuisse, & per hoc esse patrem: non aucto- ritate: quid dicit vt remoueat a se generare & esse patrem adoptiuum auctoritate: quid soli deo conuenitur vt iam dictum est. Et ideo sequitur in Glo. Cum praedixisset ego vos genui &c. vt iam supra. Et sic Paulus recte diuidens & vnicuique tribuens quid suum est: paternitatem adoptionis, quae soli deo conuenit, a se remouet: & paternitatem proprie dictam quae ministrantibus vt quis regeneretur solum conuenit: sibi attribuit, & ab aliis repellit quos paedagogos vocat: qui solum erudiunt & non generant secundum dictum modum. Qui etsi patres possint dici aliquo modo: non tamen proprie aut ita, proprie sicut illi qui generant. sicut pater na turalis qui genuit & in propria persona filium nutrit & erudit, ex illo actum solo quo genuit dicitur pater: non autem ex actu nutriendi aut erudiendi, licet ipsos etiam facere tenetur: & hoc per se vel per alium, qui est, proprie paedagogus vices ipsius patris in hoc gerens: vt sic possit idem esse pater in generando: & nutritor pariter: cum hoc facit per se quid etiam potest facere per paedagogum. Vnde Paulus licet erat pater Thessal. inquantum tamen nutriuit eos: non patrem sed nutritium vocauit se, quando dixit. i. Thessal. ii. Facti sumus paruuli in medio vestrum tamquam si nutrix foueat filios suos. Glos. Non alienos. Alienos quandoque nutrit mulier pro mercede non ex amore: proprios vero ex dilectione. Dicere ergo quod solummodo qui ex officio ordinariae iurisdictionis habet exercere actus cure scilicet praedicare fidelibus & absoluere poeni tentes &c. proprie debet dici pater, & non ille qui hoc facit ex sola delegatione: verum est: & qui hoc dicit verum dicit. Qui autem dicit quod etiam qui hoc facit ex superioris delegatione aut ex feruore charitatis dicitur, proprie pater aut ita proprie: credo quod falsum dicit: & maxime quo ad illum qui hoc facit ex solo feruore charitatis. lste enim nec paedagogus dici potest: quia non est aliquis paedagogus nisi ex aliqua commissione facta illi a patre proprie dicto ad opus illud exercendum. Propter quid dicitur Gali. iiii. "Quanto tempore haeres paruulus est nihil distat a seruo, cum sit dominus omnium: sed sub tutoribus & actori bus est vsque ad tempus praefinitum a patre". Glos. Amb. Verum est enim quia patres ius ordinauerunt vsque ad quam aetatem subiectus esse debeat: & in qua adultus emancipetur statuerunt. Tutores autem & actores vo cat illos eosdem quos iam supra vocauit paedagogos vt iam patebit. lste ergo qui id agit non ex aliqua commissione: sed solum ex charitatis feruore qua diligit caeteros vt fratres & filios patris sui, non fa cit hoc vt pater: neque etiam vt paedagogus: sed solummodo vt srater. Et sic non bene dicitur talis face re hoc ex charitate paterna sed potius ex fraterna. & hoc siue in docendo ignorantes siue in arguen do delinquentes, quae includit correctio fraterna, quam non solum licet exercere in parem aut inferiorem: sed est in superiorem adhibita reuerentia. Quod non facit vt habens potestatem vllam in suum superiorem tamquam eo superior vt ex hoc possit dici pater illius: sed solummodo vt habet charitatem ad illum sicut ad quemlibet alium proximum, & vt ad fratrem: licet magis ad vnum quam ad alium. Non enim a tali praelatus docetur vel arguitur vt pater praelati: sed vt frater & aequalis. Nullo igitur modo illuminans ex solo feruore charitatis potest dici paedagogus & multo minus pater. Proprie autem pater dicitur aliquis ministerialiter operando ad generationem diuersimode secundum quod diuersimode ad hoc habet potestatem: quia aliquis ha bet potestatem operandi ministerialiter vt gratia adoptionis conferatur vel per se: scilicet operando opus quid ex se ratione operis operati instrumentaliter agit vt habeatur a deo gratia adoptionis: vel per accidem scili. operando opus quod non ex se ratione operis operati instrumentaliter agit, vt habeatur gratia adoptionis. Primo modo adhuc dupliciter aliquis potest operari per se vt gratia adoptionis conferatur: vel per seipsum operando absque sacramento iam instituto a Christo, vel mediante sacramento. Primo modo solus Chri stus homo siue secundum quod est homo habet potestatem vt ratione operis operati cuiuscumque si voluerit gratia adoptionis conferatur, quae vocatur potestas excellentiae. Secundo modo caeteri homines habentes officium ministrandi sacramenta: maxime quo ad sacramentum baptismi quo fit regeneratio: cuiusmodi sunt soli praelati ecclesiae qui tanto sunt maiores in tali paternitate: quanto sunt superiores & maiores in prae latione. Et sic maximus in paternitate tali est dominus papa: qui est pater patrum & omnium aliorum. Secundo domini episcopi. Tertio curati parochiarum: cum quibus computantur abbates, decani, & omnes curam animarum ex officio ordinario habentes. dum tamen ex officio habent potestatem administrandi sacramentum regenera tionis iis qui nati sunt eis subiici. Quia tamen vnus eorum non generat verius per sacramenta quam alter, vnus istorum non dicitur verius pater quam alter. Tertio mode. scilicet per accidens non ratione operis operati conuertentes in- a fideles ad gratiam fidei per suam praedicationem vel bonam exhortationem, dicuntur patres eorum: & sunt praeci pue qui habent sic praedicare & exhortari publice ex auctoritate & iurisdictione ordinaria: ratione cuius etiam habent complete & perfecte generare per virtutem sacramenta fide scilicet baptismi administrandi per ipsos & per inferiores aut ordinarios: vt episcopi per sacerdotes curatos, aut delegatos: vt tam hi quam illi per vicarios vel eorum vices agentes. Alioquin si quis sua praedicatione vel admonitione aliquem infidelem conuertat ad fidem auctoritate sibi commissa vel delegata: aut ex charitate fraterna quae extendit se ad omnes homines viatores: si non habet ministrare sacramentum praedictum per quod sit generatio spiritualis perfecta: nec ex auctoritate ordinaria: nec ex commissa vel delegata: non dicitur ita proprie pater: quia non est ita proprie generans: sed disponens & habilitans ad generationem &c. De iis qui primo modo con uertunt: & ideo patres dicuntur: dicit Apost. i. Corint. iii. Ego plantaui Apollo rigauit. vbi dicit Glos. Ego plantaui praedicatione ad fidem: Apollo rigauit baptismo. Et vterque potest dici pater operando ad generationem: & hoc proprie respectu illius qui solum operatur circa iam genitum in fide. Quia etiam gratia fidei sine baptismo non consignat charactere sicut facit baptismus: & ita per gratiam baptismalem perfecta fit adoptio quasi consignata sigillo principis: quae quasi est inchoata quando per gratiam praeuenitur baptismus: ideo inter illos magis proprie dicuntur patres qui generant per sacramentum baptismi conferentis gratiam non iam praeuentam: quam qui sola praedicatione: qua conuersus recipit gratiam praeuenientem baptismum: vel qua etiam lapsus a fide post baptismum iterum per praedicationem reformatur ad fidem. de quo dicitur Galics, quarto. Filioli mei quos iterum parturio. Glos. Primo quidem per fidem genuerat eos in baptismo: sed postea deformati sunt per peseudo apostolos, quos cum dolore reformat. Attamen non dicit Paulus: quos iterum genero: quia non ita proprie est noua generatio aut filiatio sicut ab initio: manet enim filiatio in charactere quodammodo. hinc dicit Augustinus super loan. sermo. xii. Generatio spiritualis vna est sicut & generatio carnalis vna est. Ex hoc autem quod dicit: genuerat in baptismo: Nota quod generare per baptismum contingit aliquem dupliciter: vel auctoritate & ordinaria potestate: vel ex conmissione & vice ordinarii & eius auctoritate. & quia ille potius dicitur opus facere cuius vice & auctoritate fit: quam qui illud exequitur: id circo talis baptizando per alium puta sacerdos curatus, per suum capellanum: potius dicitur baptizare quam capellanus: & potius pater & maior pater quam capellanus: licet vterque dicatur pater: maxime si prius per suam praedicationem conuertit ad fidem quos per alios baptizat: quemadmodum Paulus illos quos ad fidem conuertit per ministros suos baptizauit. Episcopus etiam qui habet ex auctoritate ordinaria praedicare & omnia sacramenta ministrare: quamuis insistat principalius circa actum praedicandi & corrigendi & huiusmodi quae requirunt in ministerio maiorem perfectionem: quam cir ca actum baptizandi: quamuis non baptizet per seipsum, inquantum scilicet baptizat per inferiorem sacerdotem, qui habet etiam baptizare ex auctoritate ordinaria: licet sub episcopo, vere & proprie pater est. prout etiam Paulus vere pater fuit Corinthiorum: licet paucos ex illis baptizauit: quia missus fuit non tam baptizare quam euangelizare. vt dicit. i. Corinthio. i. Sic igitur descendendo ad quaestionem: dico quod sicut pater naturalis vel carnalis dicitur propter naturalem vel carnalem generationem: & non propter aliud: dicente Augustinus quod ideo dicitur pater quia generat: sic dicitur pater spiritualis propter spiritualem generationis: scilicet quia generat: & non propter aliud quid operatur circa iam genitum retinentem gratiam adoptionis: quae est praecipue gratia fidei. Quamdiu enim manet informis: vt in illis qui post baptismum incidunt in peccatum mortale: manet filiatio adoptionis: ita quod cum reuertitur ad gratiam charitatis per quam fides formatur, non acquiritur noua filiatio: sed solummodo noua filii fugitiui reconciliatio. Propter quid confessores reconciliantes tales per sacramentum poenitentiae: pro hoc facto non dicuntur proprie & vere patres eorum: sed solummodo improprie & extenso nomine: quia faciunt aliquid circa iam genitum: quia cum sicut actus patris est generare filium: ita etiam filium genitum qui offendit poenitentem reconciliare & offensam remittere: ideo etiam illi quibus conuenit sic filium reconciliare: scilicet auctoritate & po testate ordinaria: patres sunt vere & proprie. Qui autem hoc possunt facere auctoritate & potestate delegata ab iis qui dicto modo sunt vere & proprie patres: non sic sunt patres proprie: sed eo rum vicarii vel vices agentes. Pater igitur spiritualis quia generat, primo & propriissime & verissime dicitur solus deus trinitas: qui gratiam adoptionis vt agens principale creat & infundit: respectu cuius nullus homo inquantum homo proprie & vere dicitur pater: sed omnes renati inter se sunt fratres. Secundo vero vt agens ministerialiter secundum modum dictum dicitur propriissime & verissime pater Christus inquantum homo: respectu cuius nullus purus homo dicitur proprie & vere pater. & hoc ideo maxime quia ipse merito passionis in sanguine suo omnes nos baptizauit virtualiter: vnde baptismus ecclesiae habet efficaciam & virtus fidei vt per baptismum flumi nis aut flaminis baptizamur. dicente Apostolo. Roma. vi. Quicunque baptizati sumus in Christo lesu in morte ipsius baptizati sumus. vbi dicit Glossa super illud. In Christo lesu. Qui baptizat vere. & Apocaid eis. Lauit nos a peccatis nostris in sanguine suo. Propter quid etiam licet Christus dicitur agens ministeriale respectu dei & quantum ad gratiae adoptionis creationem inquantum homo: respectu tamen aliorum hominum dicitur in baptizando agens vt principalis minister: quia ipse potestate quadam baptizat in aqua: qua nullus alius baptizat: quae ipsi soli a deo est concessa: qua absque sacra mento per quemcunque actum secundum voluntatem Christi posset dari gratia quae datur per sacramen tum. & secundum hunc modum Christus baptizat potestate sibi propria: alii vero potestate aliena: data scilicet a Christo aquis ad verba sacramentalia. Propter quod Christus dicitur baptizare potestate: alii vero ministerio. dicente Augustinus super loan. sermone. v. Clamabat Paulus cum videret homines ponentes spem in seipso: nunquid Paulus pro vobis crucifixus est: aut in nomine Pauli baptizati estis. Baptizat ergo Paulus tanquam minister: non tanquam ipsa potestas: baptizat autem domi nus tanquam potestas. Aquocunque ergo quis baptizatur ministerio: solus tamen Christus est qui baptizat potestate. & sic sicut solus deus trinitas est pater auctoritate: sic Christus potestate, & omnes alii ministerio simplici. Inter quos maiores & principaliores etiam paternitate sunt & sic tertio lo co patres praelati ecclesiae qui ex officio ordinario habent ministerium praedicandi & administrandi sacramenta regenerationis: inter quos papa est primus: Episcopi secundi: Curati tertii. & omnes alii sub ipsis sunt in paternitate etiam in baptizando & conuertendo infideles. In quibus casibus quodam modo proprie & vere dici possunt patres illi qui non habent illa facere ex iurisdictione ordinaria: sed ex delegata: vt puta quando sua praedicatione conuertunt infideles ad fidem: siue quan do baptizant vice ordinarii: & etiam qui hoc faceret in casu necessitatis ex sola charitate. Sed in tali actu maior est in paternitate & principalius pater qui hoc facit ex commissione vel delegatione su perioris quam qui ex solo charitatis feruore. Sub omnibus autem istis illi infimi in nomine paternitatis sunt qui non agunt aliquid nisi circa iam genitum existentem in gratia adoptionis: & ideo im proprie dicuntur patres: sed proprie dicuntur adiutores vel paedagogi vt dictum est. Inter hos tamen maiores sunt in paternitate improprie dicta illi qui per secundum baptismum, scilicet per sacramentum poenitentiae reformant renatos ad gratiam per primum baptismum: quam illi qui solum praedicando eos illuminant ad doctrinam. Et adhuc inferiores omnibus istis sunt illi qui ex solo feruore charitatis existentes in fide licet informi instruunt & reprehendunt: qui nec patres nec paedagogi dici possunt sed tantummodo fratres vt dictum est. Et secundum hoc concedenda est ratio vltima ad istam partem quam tenemus. Ad illud quod arguitur primo in oppositum: quod ille est maior & verius pater qui facit praedicta ex priuilegio: quam qui ex potestate ordinaria per exemplum de lairo: Dicendum quod illud non facit ad propositum quia mysticum est: & ex mystica theologia argumentationes formari non possunt. Sed esto quod ille qui fuit pater puellae, interpretatur illuminans: & per hoc significat patrem spiritualem animae fidelis qui illuminat spiritualiter: arguere ex hoc quod omnis spiritualiter illumi nans est vere pater spiritualis: est arguere secundum fallaciam accidentis consequentis a superiori ad inferius. nam verum est quod omnis pater spiritualis est illuminans: quia debet esse illuminatus lumine scientiae & virtutum & alios ex hoc potens illuminare: qui etiam ratione officii hoc facere tenetur circa generandos ab ipso quantum ad non baptizatos: vel circa genito scilicet iam baptizatos. Vn de illuminare bene est actus paternus: sed non quo pater per se & immediate sit proprie pater, vt dictum est. Vnde non est conuertibilis cum patre: sed potest alteri conuenire vel ex delegatione ip sius patris vel ex charitatis feruore alicuius fidelis fratris: sicut etiam pater spiritualis est lucidus vel sciens: sed non omnis lucidus vel sciens est pater spiritualis. Sed etiam vlterius esto quod ipse est pater puellae & illuminatus & illuminans: & propterea omnis illuminans & illuminatus aliquo mo do pater potest dici spiritualis fidelis animae: tamen si ad totum mysterium aspiciamus: ipse lairus magis repraesentat illuminatos & illuminantes ex potestate ordinaria quam delegata: quia non solum dicitur pater puellae lairus: sed etiam dicitur fuisse archisynagogus: & sic principatum habens ordinarium in synagoga, sicut modo habent praelati in ecclesia: & sie principaliter aut solum repraesentat illuminantes ex potestate ordinaria praelationis. Vnde super illud. Venit archisynagogus no mine lairus. dicit Glossa interlinearis. Moyses legislator per quem potius praelati illuminantes alios ordinaria potestate intelliguntur: qualem habuit Moyses: quam illi qui sunt illuminantes ex sola potestate delegata vel ex solo actu charitatis: quae reuera nullo modo potest dici paterna: sed solummo do fraterna vt dictum est. Quod autem assumitur: quod tales tanto verius & magis siue maiores debent dici patres: quanto magis verius & perfectius sunt illuminati: & sic alios instruendo illuminant: iam patet ex supra dictis: quoniam ex actu docendi & illuminandi non dicitur aliquis pater nisi per accidens: & in ordine ad persectam generationem quae fit virtute sacramenti baptismi: vt quando contingit aliquem per praedicationem conuerti ad fidem, & sacramenti fidei susceptionem ad quod faciendum maiorem potestatem habent illi qui faciunt illud potestate ordinaria: quibus ma gis competit ratione officii quod sint magis illuminati & magis illuminantes & melius: & qui etiam habent ex officio baptizare quos illuminant & ad fidem conuertunt: quam aliis qui faciunt ex sola delegatione: qui etiam sicut auctoritate sua, ordinaria scilicet, non conuertunt per praedicationem: sed auctoritate & potestate superioris sibi commissa: ita etiam sic conuersos non habent sacramento regenerationis perfecte generare: sed debent eos ad ordinarios remittere baptizandos & sic perfecte regenerandos. Et si habentes auctoritate ordinaria illuminare non sint tales quod sunt magis illuminati ex sua praedicatione & instructione magis illuminare potentes: hoc accidit: sicut illis accidit quod sint tales. Vnde & multi praelati magis sunt illuminati multis ex illis: & melius illuminant quam illi. Et sic licet vniuersalius contingit quod illi sint magis illuminati & melius illuminant, ex hoc nihil accrescit paternitati eorum siquam haberent: quia non accipitur principaliter nisi respectu actus generandi in Christo per gratiam fidei suscipiendam ex sacramento: quae non suscipit magis vel minus: siue conuertitur quis ante susceptionem sacramenti per praedicationem magis il luminati & magis illuminantis: siue non. ita quod paternitate quam habet ex actu suo in ordine ad gratiam suscipiendam ex sacramento qua vere generatur: tantum pater infidelis est ille qui conuertit ipsum per rudem & modicam praedicationem: quantum ille qui per subtilissimam & maximam. Considerando autem paternitatem quae magis illuminato conuenit ex ordine ad gratiam fidei datam a deo ante sacramentum: quia ad illam magis disponit sua praedicatione quam minus illuminatus: & per hoc conuersus a magis illuminato maiorem gratiam ante sacramentum recipit quam alter: & est per fectius generatus illa gratia & perfectior filius: hoc ergo modo considerando paternitatem: magis illuminatus bene potest dici quodammodo magis pater & verius altero: sed nullo modo sim pliciter magis illo cui praedicare competit infidelibus ordinaria potestate. cui etiam vlterius competit generare per sacramentum quantumcunque exili praedicatione sua conuertat baptizandum. Si autem tales praedicationes fiant circa iam generatum: ex hoc nulla oritur paternitas nisi improprie loquendo vt dictum est. Sicut nec ex hoc quod pater verus suum instruit filium aliquando: vt dicit Apostolus ad Hebraeos. Patres nostrae carnis habuimus eruditores & reuerebamur eos. Aliter enim cum aliquando eorum aliquis magis esset illuminatus: quam summus Pontifex: & similiter praedicando melius illuminet alios aliquo modo: ergo maior esset illo & verius pater, quod omnino falsum est. Quia nititur idem probare secundo per Dauid: dicendum quod propheta non est aliquis simpliciter aut vere propheta ex aliquo actu prophetandi: sed solummodo ex pro phetica illuminatione & profundorum mysteriorum per reuelationem cognitione: etiam si nunquam prophetaret: aut reuelata sibi manifestaret. Vnde prophetae ex hoc quod scripserunt figuras sub quibus eis erant mysteria reuelata, non eorum prophetae sed solummodo ex illuminatione & reuelatione qua cognouerunt mysteria occulta illis figuris signata. Aliter enim Nabuchodonosor si descripsisset somnium suum quod vidit: propheta ex hoc dictus fuisset: quod non est verum: sed Daniel ex hoc solo quod illuminatione reuelatum fuit ei mysterium sub illo somnio obumbratum, propheta dictus fuit & erat. Vnde vt dicitur primi Regum secundo. Qui olim dicebatur vi dens nunc dicitur propheta. Et sic in proposito Dauid non ex actu prophetandi aut praedicandi quae vidit dictus est eximius prophetarum: sed solum ex clariore illuminatione & reuelatione quam super alios recepit. Secundum enim quod dicitur in principio Glossarum psalterii. Cum omnes prophetas spiritus sancti reuelatione constat esse loquutos: Dauid tamen prophetarum eximius quodam digniori & excellentiori modo quam alii, velut tuba spiritus sancti prophetauit. In telligo. id est, mysteria quae prophetauit: reuelante spiritu sancto vidit. Vnde sequitur continue. Alii nanque per quasdam rerum imagines atque verborum integumenta, scilicet per somnia ac vi siones facta ac dicta prophetauerunt: Dauid autem instinctu solius spiritus sancti sine omni exterio ri adminiculo suam edidit prophetiam. & sic non ex actu prophetandi: quia sub figuris & aenigma tibus multa edidit & magis occulte quam alii quaedam ediderunt: sed solum ex reuelatione sibi facta dicitur eximius prophetarum: non autem ex actu prophetiae inquantum ipsam edidit: nisi forte per accidens, in eo videlicet quod clarius eam edidit quam alius: sicut clarius eam vidit. Quia tamen missus non erat ex officio ad praedicandum siue ad prophetandum sicut alii: ideo inter prophetas non numeratur vt dixit opponens & vere: & sic non per se quia melius prophetauit, dicitur propheta eximius: sed quia clarius vidit: nisi per accidens, quia ad clariorem enim visionem, consequutus est clarior actus prophetandi: ideo per accidens ex actu prophetandi potius dicitur eximius prophetarum: quam illi qui erant prophetae & prophetabant ex officio. Et similiter licet alii qui me- lius docent, meliores clerici vel magis literati bene dicuntur, sicut Dauid eximius prophetarum: sicut tamen Dauid quia non habuit tantam auctoritatem prophetandi quantam illi qui ex officio prophetissabant: nomen quod ex officio & auctoritate prophetandi dabatur: non dabatur Dauid sicut aliis: & propterea non est enumeratus inter prophetas: consimili ratione nec illi numerandi sunt inter patres: quia paternitas non tantum respicit actum: sed potestatem agendi ipsum: sed non quemlibet sed solum illum qui est generare vt dictum est. Ad aliud de cantore (quod aliquando est aliquis cantor ex officio: & aliquando ex actum cantandi, & quod constat quod melius frequenter cantet cantor ex actum quam cantor ex officio: Quare cum maiorem potestatem ad illuminandum alios habeant priuilegiati quam ordinarii ex illuminatione: & etiam quia delegatus fungitur vice delegantis, & ideo maior est omni ordinario. extra de officio iudicis delegati. Sane enim &c. quae supra recitauimus) omnino friuolum est, non enim ex actu cantandi melius aut frequentius dicitur aliquis cantor: sed potius cantator, nisi nomen aequiuocetur: quia quod aliquis melius cantat: hoc est quia magis habet artem cantandi & organa correspondentia modulationi artis: & sic dicitur cantor quasi secundum primam speciem qualitatis. Alius autem dicitur cantor: quia habet specialem potestatem ex officio ordinariae auctoritatis quod possit cantare cantus incipiendo & regulando alios in cantu: etsi ex arte aut etiam membrorum dispositione non potest prorumpere in opus ita efficaciter vt cantor primo modo. Et sic dicitur cantor quasi secundum secundam speciem qualitatis: quemadmodum dicitur aliquis pugillator penes secundam speciem qualitatis propter naturalem potentiam: licet non habeat artem pugnandi. Propter quod frequenter melius pugnat ille qui dicitur pugillator penes primam speciem qualitatis: quam ille qui penes secundam. Principalius tamen nominatur talis qui talis est secundum secundam speciem. Et sic cantans melius & alios in cantu dirigens ex sola charitate vel ex commissione facta sibi, nullo modo potest dici verius cantor quam ille qui hoc habet facere ex officio. immo ille qui facit illud ex sola charitate, nullo modo potest dici cantor penes secundam: sed solum penes primam speciem qualitatis: neque ille qui facit hoc ex sola commissione, nisi quatenus gerit vices illius. Propter quod nunquam in nomine illo penes secundam speciem qualitatis est principalior illo aut aequalis: sed semper inferior. Et ideo non solet nominari cantor sed succentor vel potius vice cantor: quia succentor solet aliquis aliquando ex officio esse. Et similiter contingit in proposito de actu illuminandi per praedicationem etiam circa iam genitos: quia praelati habent potentiam ad hoc ex officio penes secundam speciem qualitatis: & quandoque ex arte penes primam: Praedicantes autem ex charitate secundum primam speciem solum, quia non praedicant ex commissione siue ordinaria potestate vt praedicantes secundum secundam speciem. Et si ali quando verius & melius possunt dici praedicatores ex arte praedicandi secundum primam spe ciem qualitatis: nullo tamen modo illis possunt aequiparari vel praeferri in nomine penes secundam speciem qualitatis secundum quam fiunt huiusmodi denominationes principaliter. Vnde patrem esse, praelatum esse, principem esse, iudicem esse & caetera huiusmodi sunt denominationes relationis principaliter penes secundam speciem qualitatis vt ipsa est principium actionis & passionis. Vnde Philosophus quinto Metaphysicae. patrem & filium annumerat inter relationes fundatas super actionem & passionem: quarum principia sunt naturalis potentia & impotentia: dicens sic. Et quaedam dicuntur secundum tempus vt agens & patiens: sicut pater dicitur filii pater: quemadmodum agens & patiens. vbi Commenta. exponens illud quod dixit, Secundum tempus. dicit sic. Relatiua in genere actionis & passionis sunt relatiua per potentias existentes in eis. quorum quaedam sunt quae non sunt relatiua nisi in temporibus determinatis: sicut res sunt actiuae & passiuae: & pater & filius sunt de genere in quo non inuenitur actio & passio, nisi in tempore determinato. vir enim & mulier non generant in qualibet aetate sed in temporibus determinatis vitae. Per iam dicta patet falsum esse quod consequenter assumitur. scilicet quod priuilegiati & ex charitate operantes habent maiorem potentiam ad alios illuminandum quam ordinarii. licet enim habent maiorem scientiam ad hoc secundum primam speciem qualitatis: non tamen maiorem potentiam quae pertinet ad secundam speciem qualitatis secundum quam debet sumi paternitas vt dictum est. Quia tamen arguitur ad hoc pro priuilegiatis specialiter probando quod delegatus fungitur vice delegantis: & ideo maior est omni ordinario: Dicendum quod triplex est genus delegatorum. Quidam enim delegantur ad vtilitatem causarum & negotiorum in prouinciis illis ad quae delegantur: vt legati de latere papae domini cardinales. de quibus verum est quod tempore legationis suae quia perfecte funguntur auctoritate papae & vice papae, maiores sunt simpliciter ordinariis in omnibus quae incumbunt ordinariis: & similiter maiores in paternitate & principaliores patres quantum est ex potestate eis commissa. Alii vero delegantur ad aliquam certam causam litigiosam terminandam: quam cum inchoauerint, superiores sunt ad ipsam terminandam omni ordinario: quia de illa ordinarius non debet: se de caetero intromittere: quia frustra interciperet eam postquam semel est ab alio assumpta. Propter quod ipse habet coerctionem vt sibi in causae prosequutione obediatur. Sed talis ante causae inceptionem non est maior ordinario: quia si ordinarius prae ueniat eum per actoris querimoniam, potest ordinarius causam illius prosequi: nec potest eam de legatus de manu sua eripere. Est vero tertius delegatus ad certum officium: & hoc in ordinarii subsidium: qui aut nullam omnino habet coerctionem: aut siquam habet, illam non habet nisi in subsidium ordinarii. lste nullo modo est maior: quia non est nisi coadiutor ordinario datus: sicut non esset maior quem ipsemet assumeret: ita tamen quod ad eundem actum exequendum eodem tempo re & loco semper praerogatiuam debet habere ordinarius aliis eisdem retentis: vt alias dixi. Et de illo qui fungitur vice delegantis secundo modo loquitur proprie illa litera Sane: non autem de delegatis tertio modo qui nullam habent coerctionem. Ad illud: quod tales non possunt dici paedago gi: quia vbi fides venit non sumus sub paedagogo vt dicitur Galat. iii. Hic est difficilioris assumptio: Dicendum quod triplex est status populi dei principalis in ecclesia ac si totus populus dei esset vnus homo. Quorum primus est seruorum per donum timoris qui in libertatem filiorum vo cantur. Secundus est filiorum per gratiam adoptionis qui in haereditatem dominorum conseruam tur. Tertius est dominorum per gloriam qui in haereditatem instituuntur. Quorum Primus erat in lege Moysi: in qua omnes erant serui. Secundus est in lege euangelii: in qua omnes sunt liberi. Tertius est in visione dei: in qua omnes sunt domini. Sub lege Moysi omnes erant serui: quia lex Moysi non adoptabat: quia in sacramentis suis gratiam non conferebat: nec iustificabat nisi in sacramento circuncisionis: sed hoc non nisi vt erat figura sacramenti quo sit adoptio in nouo testa mento. Et sic siqui per gratiam filii erant in veteri testamento, quo ad hoc pertinebant ad nouum aut hoc habebant virtute noui testamenti: & ideo illi in eo quod serui, paruuli & pueri erant: & in hoc coercendi metu poenae: vt metu poenae etsi non amore iustitiae ab illicitis retraherentur: & per bonam instructionem ad maiora praepararentur. Et sic lex erat eis paedagogus: secundum quod dicit Galat. iii. super illud. Lex paedagogus noster erat. Gloss. Nos quasi pueros ab illicitis comprimens & ad recta dirigens timore poenarum. Sub lege autem euangelii omnes sunt liberi & filii. Lex enim euangelii adoptat: quia in sacramentis suis gratiam confert & iustificat: qui tamen sunt sub euange lio in eo quod sunt filii expectantes haereditatem: & quia non habent finalem & consummatam perfectionem ad quam tendunt, & continue crescere & proficere possunt quousque illam assequantur non domini sed pueri sunt & paruuli respectu illorum qui sunt in gloria visionis dei: quemadmodum & ipsi sub euangelio sunt liberi filii & viri persecti respectu illorum qui sub lege Moysi sunt serui & paruuli. & illi sub euangelio haeredes sunt proprie: isti autem sub lege respectu istorum non proprie haeredes sunt sed solum vocati in haereditatem vt dictum est. Et isti quia sunt liberi paruuli sunt non tam coercendi metu poenae vt serui: quam attrahendi amore iustitiae. Et sic euangelium quamuis non possit habere rationem paedagogi respectu alicuius status perfectioris in vita ista, ad quam ducere habeat: cum non sit perfectior lex vel etiam cognitio dei expectanda in vita ista quam per legem euangelicam habetur: quemadmodum expectabant existentes sub lege Moysi perfectiorem in vita ista, scilicet ipsam legem euangelicam: propter quod lex illa erat simpliciter paedagogus: non solum quia aliquo modo duceret ad statum perfectissimum vitae humanae: sed quia inducebat a statu imperfecto ad statum perfectum, scilicet euangelicum in hac vita: potest tamen euangelium respectu status futuri post hanc vitam dici aliquo modo filiis siue liberis paedagogus scilicet in visionem dei: sicut lex Moysi fuit seruis paedagogus in fidem Christi. In visione autem dei omnes sunt domini & magninullus autem paruulus neque vt seruus neque vt filius. Et correspondent sibi isti tres sta tus: quia sicut status legis Moysi est figuralis & imperfectus respectu status euangelii: sic status euam gelii licet sit perfectus respectu status legis Mosaicae: tamen est aenigmaticus & imperfectus respectu status visionis dei: "quo veniente sicut quod perfectum est, euacuabitur quod imperfectum est": vt dicitur primae Corint. xiii. Propter quod comparando statum euangelii ad statum visionis, dicitur lucae. iii Inter natos mulierum non surrexit maior loanne baptista, qui autem minor est in regno caelorum maior est illo: & hoc quia plus veritatis comprehenditur minima visione quam totius euangelii contemplatione. Et similiter posset dici comparando statum legis Moysi ad statum legis euan gelii. Inter natos mulierum non surrexit maior Hieremia. sit ita: qui autem minimus est in regno caelorum quod est ecclesia euangelica, maior est illo: quia plus veritatis fides euangelica declarat minimo christiano bono quam fecit tota lex maximo iudaeo quantum est ex parte legis. licet enim sub lege aliqui nouerunt quae patefacta sunt sub euangelio: quo ad hoc secundum Augustinum pertinebant ad statum euangelii. Est igitur aduertendum: quod licet dicti tres status distinguuntur vt dictum est: tamen in quolibet illorum sunt infimi medii & supremi: & sic secundum modum status legis aliqui erant incipientes: alii proficientes: alii perfecti: sicut & in statu euangelii iuxta modum eius. Qui autem erant perfecti erant ministri legis & paedagogi aliorum coercendo par uulos paruitate seruili timore poenae quo ad legem: ducendo vero paruulos: paruitate filiali amo re iustitiae quo ad euangelium. & secundum hoc in aliquo conueniebat paedagogium legis & euangelii. cum enim paedagogium nihil sit aliud quam magisterium vel officium paedagogi: & incipientes & profi cientes erant tam in lege quam in euangelio sub paedagogio persectorum illius legis: in aliquo autem differebant: quia paedagogium legis exercebatur metu poenae: paedagogium autem euangelii vt dictum est exercetur amore iustitiae: & propterea legis paedagogium euacuatum est adueniente paedago gio euangelii. secundum quod dicitur Galat. iii. vt argutum est. Manet tamen paedagogium euangelii & manebit toto tempore militantis ecclesiae: quia nullus perfectior sequitur nisi status gloriae in quo cessabit omne paedagogium: sed erunt omnes persecte edocti a domino. & sicut adueniente sa cramento nouae legis cessabat omne sacramentum veteris legis: sic adueniente visione dei cessabit omne sacramentum nouae legis. vt dicit Augustinus in epistola ad Maximum. Sicut circuncisionem abstulit domini primus aduentus: sic baptismum auferet secundus eius aduentus. Sicut enim nunquam postquam venit libertas fidei & est remotum seruitutis iugum vllus christianus circunciditur carne: sic tunc regeneratis iustis cum domino, damnatisque impiis nemo baptizabitur. sed quod ista figu rant id est circuncisio cordis & munditia conscientiae, manebit inaeternum. Hinc dicit Hieronymus libro xi. quaestionum ad Edibiam quaestione. viii. quod inclinante caput lesu & emittente spiritum velum tem pli scissum est in duas partes a summo vsque in deorsum: quaerendum an exterius an interius: mihique videtur in passione domini illud velum esse conscissum quod & in tabernaculo & in templo foris positum fuit & appellabatur exterius: & omnia legis reuelata sunt mysteria: vt quae prius recondita tenebantur vniuersis gentibus panderentur. Quia autem ex parte videmus & ex parte cognoscimus: cum venerit quod perfectum est: tunc etiam velum interius disrumpendum est: vt om nia quae nunc nobis abscondita sunt, domus dei sacramenta videamus. Quid autem assumitur in argumento: quod hoc potest intelligi ex eo quod dicitur. i. Corinth. iiii. quod si decem milia &c. omnino falsum est. Non enim Paulus ibi probat se esse patrem quia erat doctor simpliciter: sed quia genuit sua doctrina. Alias enim quando erudiuit iam genitos erat nutrix vt dictum est. Et de tali paedagogo euangelico loquitur hic supponendo quod in veritate Corinthii habebant plures bonos doctores ip sorum iam genitorum: a quibus non remouet paedagogium sed paternitatem: quia ipse solus eos genuit secundum modum supra expositum. Absit ergo quin multi euangelici sint sub paedagogo: licet non tali modo quali erant sub paedagogo illi legales. illorum enim paedagogium sub euangelio euacuatum est: quo ad hoc scilicet quid erat seruile vt patet ex dictis. Nec omnes qui recta docent sub euangelio debent dici patres: sed multi sunt tantum paedagogi. vnde in fine superillud. Si decem milia &c. dicit glossa. Dum loquitur corinthiis & paedagogos nominat & pueros illos esse significat: quales erant illi quibus dicit Hebrae. v. Cum deberetis magistri esse propter tempus tursum indigetis vt vos doceamini quae sunt elementa exordii sermonis dei: & facti estis quibus lacte opus sit non solido cibo. Omnis enim qui lactis est particeps: expers est sermonum iustitiael paruulus enim est. aliter non diceret apostolus fidelibus illud primae Corinthi. iii. Tanquam paruulis & caetera. sicut supra, nec diceret Petrus illud primae Petri secundo. Quasi modo geniti infantes lac concupiscite. Vnde sicut apostolus humanae consuetudinis similitudine probat cessationem legis Mosaicae adueniente lege fidei Christi cum dicit: Quanto tempore haeres paruulus est &c. sic per eandem similitudinem possumus probare cessationem legis fidei Christi sub euangelio adueniente dei visione: dicendo sic. Quanto tempore &c. Ita & nos cum sumus paruull sub aenigmate fidei caligantes sumus: at vbi veniet plenitudo temporis ostendet deus filium suum exaltatum in gloria: vt eos qui sub fide. sunt glorificet & haereditatem dominorum recipiamus. quid bene explicat illud quod dicit apostolus primae Corinthi. xiii. "Cum venerit quod perfectum est: euacuabitur quod ex parte est". Et loquitur ibi ad literam de imperfectione quae modo est sub euangelio per fidem respectu perfectionis quae erit in gloria per apertam visionem. secundum quod explicat cum subdit. Videmus nunc per speculum &c. & interponit secundum Gloss. similitudinem per quam de clarat praecedens: dicens. Cum essem paruulus loquebar vt paruulus &c. cum autem factus: sum vir euacuaui ea quae erant paruuli. Paruulus autem erat Paulus cum ipse erat sub lege: & comparatione illius status factus est vir cum erat sub euangelio. Cui respondet illud quod dicit Galat. iiii. ltaque cum essemus paruuli &c. nihilominus tamen in eo quod erat vir sub euangelio respectu eius quod prius fuit paruulus sub lege, erat ex parte & paruulus respectu eius quod futurus erat in gloria quando quod perfectum est venturum erat. & tali paruulo sub euangelio magis congruit illud exemplum de paruulo quod inducit apostolus secundum consuetudinem humanam quando dicit: Quanto tempore haeres paruulus est &c. quam illi paruulo sub lege: de quo subdit. Itaque & nos cum essemus paruuli &c. quoniam vt dictum est paruulus ille sub lege nondum erat haeres: sed tantum vocatus vt esset haeres: paruulus autem iste sub euangelio iam est haeres persectus. Isti ergo paruulo sub euangelio conuenit quod sit sub tutoribus & actoribus. Intelligit autem per tutores secundum Gloss. qui eum contra hostes defendunt, per actores vero vt similiter dicit Gloss, qui eius causas agunt & mo res eius informant. Isti autem sunt illi quos dicimus paedagogos secundum praedicta. & sic omnino sub euangelio sunt paedagogi sicut & sunt paruuli: non tamen oportet quod omnes qui sunt sub euangelio inter se comparati paruuli sint & sub homine paedagogo: sicut nec omnes sub lege: licet omnes erant sub lege vt sub paedagogo ducente ad euangelium: sicut omnes qui sunt sub euangelio sunt sub ipso vt sub paedagogo ducente ad apertam visionem sicut patet ex dictis. Quod ergo additur quod paedagogus dicitur eo quod puerum ducat ad magistrum vt ab eo erudiatur qui pater est: totum falsum est: quia magister in eo quod solum pueros instruit, quia non generauit eos: nec carnaliter nec in Christo spiritualiter non potest dici proprie pater. extendendo autem nomen generationis secundum quod ignorans quando fit sciens: per hoc dicitur generatus sciens: sic extendi potest nomen paternitatis: & omnis instruens etiam ex sola charitate pater dici. sed hoc est grammatissare. Sic enim gram matici appellant patres largissime sumendo: secundum etiam quod quemlibet antiquum vocant patrem & quemlibet honoratum: quia habent aliquas conditiones veri patris. Quia autem dicit quod paedagogus dicitur quasi ductor pueri: hoc non solum est in via pedum vt opponens intelligit: sed etiam in via morum & bonarum disciplinarum. Quia autem vlterius arguitur quod paterfamilias nomen trahit a patre &c. Dicendum quod large sumendo paternitatem & grammatissando secundum illos versus grammanticorum. Est pater hic cura &c. bene dicitur paterfamilias pater: quia curam habet seruorum & liberorum & singulis debet prouidere aequali affectu: id est proportionali secundum proportionem geometricam: qua similiter dicuntur se habere. iiii. ad. ii. sicut. viii. ad. iiii. quia secundum duplam proportionem: non autem secundum proportionem arithmeticam qua se habent tria ad duo sicut quatuor ad tria: quia in aequali sit excessus hincinde. Sic enim nullo modo aequalem habet af fectum ad seruum cui dat annonam, & ad liberum cui parat haereditatem. propter quid dicit philosophus in primo politicae: quod aliter principatur dominus seruo principatu despotico: aliter pater fi lio quia principatu politico: quemadmodum ratio aliter dominatur membris, aliter viribus animae.