Quaestio 8

SEquuntur quaesita de hominibus: vbi quaerebantur quaedam pertinentia ad animam principaliter: & quaedam perti nentia principaliter ad compositum ex anima & corpore. Primo quaerebatur vnum pertinens ad intellectum. Vtrum intellectus agens pertineat ad imaginem in homine. Et tria pertinentia ad voluntatem quorum primum pertinebat ad obiectum voluntatis. Vtrum primum & per se obiectum voluntatis sit bonum sub ratione boni simpliciter, an sub ratione conuenientis. Alia vero duo ad voluntatis actum: quorum primum erat. Vtrum actus volitionis moralis speciem moris fortiatur ab obiecto an a voluntate. Secundum erat. Vtrum ad eliciendum actum volitionis sufficiat sola obiecti ostensio: an cum hoc requiratur aliqua influentia vel affectio. Quaerebatur demum vnicum communiter pertinens ad essentiam animae & ad potentiam. Vtrum beatitudo perficit principaliter & primo potentiam animae an essentiam. Circa primum arguitur quod intellectus agens non pertinet ad imaginem, quia nec est memoria, nec intelligentia, nec voluntas: eo quod sua actio circa phantasma ta praecedit operationes illarum: & non sunt aliae partes imaginis. ergo &c. Contra: agens & possibilis sunt duae partes intellectus: quare cum agens sit nobilior possibili, & in imagine consistat naturae in tellectualis nobilitas: ergo potius pertinet ad imaginem quam possibilis. Hic oportet videre a principio quid appelletur intellectus agens: & quomodo se habeat ad memoriam & intelligentiam. hoc enim viso pa tebit intentum. Est igitur sciendum quod secundum Philosophum in tertio de anima, est intellectus agens qui facit intel ligere omne: & est habitus quidam vt lux. Habitus autem est non qui est accidens: ita quod non sit pars animae sed habitus dicitur quia habet similitudinem habitus, & hoc in duobus quae sunt opera eius. Quorum vnum est illuminare intellectum possibilem sicut lumen materiale diaphanum: vel potius sicut lux corpus luminosum. Actio enim eius in ordine ad possibilem potius est lucere quam illuminare. est enim lux quaedam spiritualis in possibili pertinens ad potentiam intellectualem essentialiter, sicut & ipse possibilis: & quemadmo dum lux est natura visus. & secundum hoc vt dicit Auer. intellectus possibilis perficitur per agentem: & hoc dicit visus luce sua connaturali: sine qua non ageret ad formandum in se actum visionis nec ad illum recipiendum. Et secundum hoc. xii. de trinitate capitulo vltimo dicit beatus Augustinus quod intellectus noster intelli git intelligibilia in quadam luce interiore generis sui spirituali: sicut oculus videt colores in quadam luce generis sui corporali. Secundum vero opus eius est ex ordine suo ad phantasmata: quia resplendet super phantasmata sicut lumen diaphani super colores: & per hoc separat phantasmata a conditionibus particularibus materiae: & de vniuersali & intelligibili in potentia facit vniuersale & intelligibile secun dum actum: & ipsum mouere intellectum possibilem: & per hoc quod vniuersale factum secundum actum im butum est lumine agentis, facit quod mouet intellectum possibilem: sicut colores mouent visum vt abstracti sunt secundum actum & imbuti lumine, & commixti sunt ipsi: ita quod agens ista duo agat circa phantasma ta. inquantum enim facit quod sunt formae secundum actum intelligibiles, se habet vt ars producens formas in actu & inquantum facit quod mouent intellectum secundum actum, se habet ad phantasmata sicut lumen quo imbu ti sunt colores: qui licet essent abstracti non mouerent visum nisi essent lumine imbuti & ei commixti vt per hoc in virtute eius moueant. & sic facit intelligere causando actum intellectionis in possibili. Et in summa facit duo circa phantasmata, & duo circa possibilem intellectum. Circa phantasmata enim quasi resplendendo super illa & illuminando ea non egrediendo a possibili sed conuertendo se ad illa: quia in eadem substantia animae sunt phantasiata in qua sunt phantasmata: & intellectus agens primo facit illa esse actu intelligibilia: secundo dat eis vim mouendi secundum actum intellectum possibilem: inquantum scilicet sunt quasi imbuta & commixta lumini agentis. Circa possibilem autem non quasi resplendendo & illuminando eum, sed quasi lucendo in eo. Primo vt est lux indeterminata disponit ipsum vt sit receptiuus actus qui est intel lectio: sine qua media non reciperet illum, sicut nec visus actum visionis nisi in eo luceret media lux connaturalis. Secundo autem vt est lux determinata ab intelligibili disponit ipsum vt sit actus actionis quae est intellectio: sine qua determinante vim elicitiuam ipse intellectus possibilis illam non eliceret. Sicut vis vi siua in oculo non eliceret actum visionis nisi esset disposita luce determinata a colore. Et hoc est quod breuiter & expresse dicit Commentator Auerroes super tertium de anima, loquens de intellectu possibili, sic inquiens. Debes scire quod intellectus agens ad istum intellectum est respectus lucis ad diaphanum: & respectus formarum materialium ad ipsum est respectus coloris ad diaphanum, quemadmodum enim lux est persectio diaphani, sic intellectus agens est perfectio materialis: & quemadmodum diaphanum non mouetur a colore nec recipit ipsum nisi quando lucet, ita iste intellectus non recipit intellecta quae sunt hic nisi secundum quod perficitur per illum intellectum & illuminatur per ipsum: & quemadmodum lux facit colores in potentia esse in actum, ita quod possint mouere diaphanum: ita intellectus agens facit intentiones in potentia intellectas in actu intelle ctas, ita quod recipiat eas intellectus materialis. Nota quod clarior fuisset sententia si sic dixisset. Debes sci re quod intellectus agens ad istum possibilem est respectus lucis connaturalis ad oculum: & respectus formarum ma terialium ad ipsum scilicet intellectum possibilem, est respectus coloris ad oculum, quemadmodum enim lux connaturalis est perfectio oculi, sic intellectus agens est perfectio materialis intellectus. ecce actio secunda agentis in possibili. sequitur Et quemadmodum oculus non mouetur a colore neque recipit ipsum nisi quando lucet, ita iste intellectus non recipit intellecta quae sunt hic nisi secundum quod perficitur per illum intellectum & illuminatur per ipsum. ecce actio eius prima circa possibilem. Et quemadmodum lux facit colores in potentia esse in actu ita vt possint mouere oculum. Ecce primum opus lucis circa colores cum dicit: Facit colores in potentia esse in actum. & ecce secundum, cum subdit: Ita vt possint mouere oculum. sequitur. Ita intellectus agens facit intentiones in potentia intellectas in actu intellectas. ecce primum agentis opus circa phantasmata. & sequitur secundum. Ita quod recipiat eas intellectus materialis. Et esset melius simile de luce connaturali in oculo si sufficeret ad me dium illuminandum & agendum circa colores: sicut sufficit lux connaturalis in oculo cati, quam sit de luce exteriore in diaphano: quia illa lux exterior magis assimilatur agenti vniuersali separato cuiusmodi est lux increata: qua vident etiam iniusti recte operanda & non sine illa: quemadmodum non videmus colores sine adiutorio lucis exterioris. Hoc viso dico: quod cum agens pertineat ad potentiam intellectiuam & est de natura eius, non potest non pertinere ad imaginem. Sed quia secundum determinationem Ausginus imago non com sistit propric in potentiis animae cum sit ipsa substantia eius, nisi vt per actus suos a prima illarum vt a parente habet produci secunda sicut proles: vt a memoria intelligentia, sicut notitia de notitia & ab ambabus tertia vt a duplici notitia amor: videlicet a memoria & intelligentia voluntas: igitur dico quod agens intellectus vt conuertitur ad phantasmata secundum dictas operationes duas circa illa quia non includitur in memoria vt de ipsa & de notitia quae est in ea procedit notitia intelligentiae: neque similiter includitur in ipsa intelligentia nec etiam in ambabus vt ab ipsis procedit voluntas, nequaquam perti net ad imaginem nisi vt praeparatiuum & actiuum circa intelligibilia quae sunt in potentia vniuersalia vt fiant actu vniuersalia & actum possint mouere intellectum possibilem vt informetur notitia simplici rerum sensibi lium a quibus erant phantasiata in vi imaginatiua: & sic vt fiat memoria actualis intelligentiae. omnis enim no titia simpliciter primo generata in intellectu ascribitur memoriae. Eadem enim sunt potentia memoria & intelli gentia: in qua distinguuntur vt diuersae vires. Et dicitur communi nomine intellectus possibilis: qui distinguitur contra agentem: sed in se continet duas vites. quia memoria dicitur inquantum est susceptibilis no titiae directo aspectu ab intellectibus simplicibus & conseruatiua eius: intelligentia vero dicitur inquantum conuersa super se, vt est memoria informata simplici notitia & susceptiua informationis notitiae decla ratiuae. & ambae tanquam plus conuenientes inter se distinguuntur ab agente vt a tertia vi in potentia intel lectiua distincta contra vtramque illarum. Quia tamen agens intellectus vt conuersus est ad phantasmata dicto modo praeparatiuus est & actiuus ad informationem memoriae vt foecundetur notitia simplici & pos sit esse parens: ideo quo ad hoc dici debet pertinere ad memoriam vt ad parentem & non ad intelligentiam. Sed quia secundum determinationem Augu. imago non est proprie in potentiis animae, nisi vt suis actibus com uertuntur per cognitionem & amorem ad aeternum & increatum: eo enim anima, imago dei est quo capax dei est vel capax esse potest: ad quod nullo modo potest se conuertere intellectus agens per illas duas operatio nes suas quas habet circa phantasmata: quia aeternum non habet phantasmata: Nullo igitur modo intellectus agens, vt consideratur in ordine ad phantasmata. secundum operationes eius circa illa pertinet ad veram rationem imaginis: sicut nec memoria & intelligentia: vt convertuntur ad cognoscendum temporalia & inferiora: & vniuersaliter quaecumque creata per notitiam quae proprie dicitur scientia: sed tantummodo vt conuertuntur ad cognoscendum aeternum & aeternas regulas per notitiam quae proprie dicitur sapientia. Si igitur intellectus agens pertineat ad veram rationem imaginis: hoc non potest esse, nisi vt con sideratur in ordine ad intellectum possibilem, secundum alias duas operationes suas praedictas. Et dico: quod ita est. Per hoc enim quod lucet vt pura lux in intellectu possibili, disponit ipsum vt sit receptiuus no titiae de luce increata. Per hoc autem quod in eodem est quasi determinata ipso intelligibili increato, ope ratur vel potius cooperatur vt in intellectu formetur notitia de intelligibili increato. Sed prima ope ratione, primo disponit intellectum possibilem: vt sit receptiuus notitiae simpliciter secundum rectum aspectum: & sic sub ratione memoriae. Et secundo disponit intellectum possibilem, vt sit receptiuus no titiae declaratiuae: secundum quod respicit memoriam informatam notitia simplici, aspectum conuerso: & sic sub ratione intelligentiae. Similiter secunda operatione primo disponit memoriam: vt in ea de intelligibili increato, formetur notitia simplex. Secundo vero: vt de notitia illa simplici existente in me moria: formetur notitia declaratiua in intelligentia. & hoc secundum modum quo notitia simplex & declaratiua siue verbum de deo, habent formari: prout alibi declarauimus. Et secundum hoc dico: quod intellectus agens secundum dictas duas operationes, communiter pertinet & ad memoriam & ad intelligentiam: sicut ad intellectum possibilem. vt qui eadem est potentia simpliciter in re & in substan tia animae: a quo solummodo distinguitur vt vis alia: sed existens & manens vt forma & lux in illa: disponens ipsum, sicut habitus, ad recipiendum in se operationem vitae quae est intellectio: & ad agendum eandem. Secundum hoc ergo concedenda est secunda ratio. Ad primum in oppositum: quod intellectus agens non pertinet ad imaginem: quia nec est memoria, nec intelligentia, nec voluntas: Dico: quod falsum est, quia memoria & intelligentia, vt distinguuntur sicut intellectus contra voluntatem, vt po tentiae diuersae, sunt vna potentia continens diuersas vires: quae primo distinguuntur secundum agens & possibile: & possibile secundum memoriam & intelligentiam, in quibus ambabus vt sunt partes ima ginis: continetur agens vt perfectio possibilis & habitus in illo secundum dictum modum. Et quod addi tur: quod sua actio est circa phantasmata & praecedit actionem illarum: Dico quod verum est, & quod secundum hunc respectum non proprie pertinet ad imaginem: pertinet tamen secundum dictum modum. Habet tamen alias operationes secundum quas proprie ad imaginem pertinet. vt supra dictum est.