Quaestio 9

Irca secundum arguitur: quod bonum sub ratione conuenientis sit per se & primum obie ctum voluntatis, & non sub ratione boni simpliciter: quia inquantum conueniens so lummodo habet rationem finis, qui est obiectum voluntatis: & non secundum quod est bo num simpliciter: quia dicit Philosophus primo Ethicorum. Si poneretur bonum separatum, non haberet rationem finis. Bonum autem simpliciter non est nisi bonum separatum. Item in magnis moralibus dicitur: quod bonum dicitur aequaliter enti. sed bo num vt de quolibet ente dicitur: quod est bonum simpliciter: non est obiectum volunta is: quia aliquod est nociuum vt venenum: ergo &c. Item in iii. de Anima dicitur: illud est principium pra ctici intellectus, quid est finis operis: finis autem operis non est nisi bonum conueniens: ergo &c. & hoc dicit Eustathius super illud: Omnia bonum appetunt.

CONtra est: quia tunc obiectum voluntatis esset minus nobile, quam sit obiectum intellectus: quia ratio boni conuenientis est magis particularis, quam ratio entis: quae est obiectum intellectus. Item tunc sequeretur: quod deus diligeretur in ordine ad aliquid aliud: quia conueniens semper est ad aliud. Illud falsum est: quia omnia referuntur ad obiectum primum.

DICO secundum Philosophum. vii. Metaphysicae. Simpliciter dicitur aliquid dupliciter. Vno modo: quod dicitur secundum communitatem: & sic ens simpliciter est analogum ad decem praedicamenta. Alio modo dicitur simpliciter potissimum contentum sub termino: & sic substantia dicitur ens simpliciter. Secundum hunc modum dico quod bonum simpliciter dupliciter dicitur: vel primo modo: sic bonum simpliciter conuertitur cum ente vt dicit secunda ratio: vel secundo modo: & sic bonum simpliciter solummodo est bonum fruibile quod in se habet rationem omnis boni & desiderabilis. Similiter etiam bonum conueniens dupliciter dicitur. Vno enim modo de bono conuenienti naturae vniuscuiusque per quod ipsa perfi citur & saluatur in esse. De quo dicitur: quod omnia bonum appetunt. Alio mod dicitur bonum conueniens appetitui rationali. Cui potest dici aliquid conveniens in generali vel in speciali: & vel vt finis vel vt existens ad finem ordinabile: & hoc vel vt conveniens appetenti tantum: vel vt conveniens appetenti & fini simul. Loquendo ergo de bono simpliciter primo modo: & similiter de bono conuenienti primo modo: Dico: quod neutrum eorum est per se primum obiectum voluntatis: quia neutrum eorum inquantum huiusmodi est finis & perfectio voluntatis inquantum voluntas est: sed potius naturae cuiuscumque inquantum natura est. sic enim bonum famelici est cibus, & sitientis potus, & infir mi sanitas & huiusmodi caetera. Loquendo vero de bono simpliciter secundo modo, & similiter de bono com uenienti secundo modo, de illis bona est quaestio: sed de bonis primo modo dictis nequaquam. illis enim modis non dicitur aliquid bonum in ordine ad voluntatem: sed in ordine ad finem ad quem naturaliter est. sed se. scilicet in ordine ad voluntatem, dicitur bonum istis modis: Bonum enim simpliciter secundo modo non est nisi beatitudo: quae habetur vel in bono increato. dicente Augustinus de moribus ecclsiae. Bonorum summa deus nobis est, neque infra nobis remanendum est neque vltra quaerendum: alterum enim periculosum: alterum nullum. Secutio dei beatitudinis ap petitus est. Assequutio autem, ipsa bonitas. Cum hoc omnino efficimur quod ipse est: eumque mirifico &lintelligibili modo contingentes, eiusque veritate & sanctitate. i. bonitate penitus illustrati & comprehensi. & tale bonum simpliciter non est nisi bonum aliquod singulare: in quo est vera beatitudo. Vel potest consistere bonum simpliciter quod est beatitudo in bono conuenienti generaliter dicto: quod est respectu voluntatis bonum simpliciter primo modo quia est in bono vniuersali in quo est beatitudo apparens. propter quod in ipsa est veritas in speciali. Vt enim (secundum quod dicit Augustinus xiii. de trinitate capituloiiii. quaeque res magis delectauit: ita in eo constituerunt vitam beatam. Et istud bonum conueniens secundo modo in generali, est bonum conmodum: quid continet sub se bonum simpliciter iam dictu. scilicet bonum singulare quid deus est. lpsum. ni est commodum quodda. scilicet quid est finis. de quae dicit Anselante finem de concordia. In brintudine secundum omnem sensum est sufficientia competentium conmodorum sine omni indigentia. Conti net etiam omnia convenientia speciali modo dicta quae sunt ad finem. Este enim bonum conueniens appetenti tantum, bonum vt nunc. bonum conueniens appetenti & fini, est bonum quod decet & iustum est appetitum rationalem desiderare. Illud autem bonum conmodum in generali nullus potest non appetere. dicente Anseliu. Nullus vult nisi quid ali quo modo putat sibi commodum. Hoc enim modo omnes bene esse sibi volunt. & in fine de concordia dicit: quod conmoda non velle nequit. Et commodum sic in generali appetere, est btintudinem in generali appetere, & veram btintudinem quae deus est: quia nihil aliorum appetitur, nisi sub ratione boni: quae non est nisi aliqua effigies veri & puri boni quod est in deo. dicente Augustinus libro ii. Confess. Fornicatur anima, cum auertitur abs te, & quaerit non apud te quae pu ra & liquida non inuenit nisi in te, cum redit ad te. Idem de verbis. Apostoli. Omnia in omnibus erit. Quid est omnia: quicquid hic quaerebas, quicquid pro magno habebas, quicquid hic amabas, quicquid hic volebas: ipse tibi erit. Verum est. sed sub eminentiore ratione boni, quam hic. Tale ergo commodum in generali appetere, est quoquo modo beatitudinem appetere. dicente Augustinus xiii. de Trini. ca. iii. in fine. Ac si dixisset omnes beati esse vultis: miseri esse non vultis: dixisset aliquid quod nullus in sua voluntate non agnosceret. quicquid enim aliud quisquam latenter velit, ab hac voluntate quae omnibus satis nota est non recedit. In speciali autem praeter conmodum & conueniens quid est finis: vt deus clare visus: quidcumque conmodum pont non appeti. Sub conuenienti autem in generali comprehendendo omne conveniens praeter conveniens iustum vt appellando illud conueniens in generali nomine commodi, omne appetibile in duo diuiditur. dicente Anselu. de concor. gratiae & libo arbi. cap. xii. Nihil vult voluntas: nisi aut commoditatem aut rectitudinem. Quicquid enim aliud vult, aut propter conmoditatem, aut propter rectitudinem vult: & ad has etiam si fallitur, putat se referre quod vult. Per affectionem, nm quae est ad volendum conmoditatem, sem per vult homo beatitudinem. Per affectionem vero, quae est ad volendum rectitudinem, vult rectitudinem: & re ctus. i. iustus esse. Propter conmodum autem vult aliquid: vt cum vult arare vel laborare vt habeat vnde tu eatur vitam & salutem: quae iudicat esse commoda. Propter vero rectitudinem vult cum vult cum labore di scere vt sciat recteid est iuste viuere.

DIco igitur: quod sicut respectu visus illud est per se & primum obiectum visus quod per se & primo visibile est, vt lux: quia in huiusmodi virtute caetera sunt visibilia: sicut colores sic respectu voluntatis illud est per se & primum obiectum voluntatis, quod per se & primo est volibile, & in cuius virtute vult voluntas quaecunque alia sunt ei volibilia. Tale autem est bonum non conueniens ad finem sed bonum simpliciter: quid est beatificans bonum & habet rationem finis. In illo enim est perfecta ratio commo di & omnis boni alterius: & hoc est bonum conmodum in quo est beatitudo. & hoc vel sicut in quodam vni uersali seu generali bono: vel sicut in quodam singulari quod est ipse deus. In virtute enim talis boni bonum conue niens, simplicite. scilicet. secundum regulam iustitiae: & similiter bonum conueniens carni contra regulam iustitiae appetitur. Neutrum. n. horum in particulari: vt scilicet habet rationem conuenientis ad finem existens, quod pro prie nominatur conueniens, appetitur nisi per resplendentiam aliquam boni simpliciter in illo quod quaerit in illo: vbi tamen illud quaerere non deberet. Et ideo dico: quod bonum illud singulare quod est respectu volunta tis est bonum simpliciter secundo modo dictum: & hoc quia sub ratione illius omne aliud bonum appe titur: siue sub ratione commodi: siue sub ratione conuenientis appetatur. De quo dicit Augustinus viii. de Trini. ca. x. Non amas certe nisibonum: bonum hoc, bonum illud. Vide bonum si potest: ita deum videbis non alio bono bonum: sed bonum omnis boni. Et contra istud bonum conmodum proprie distinguitur bonum conueniens quod est vere conveniens: & ad hunc vt ad finem ordinatur. & hoc est bonum simpliciter, quid per se & primum est obiectum voluntatis: quia hoc est bonum quod non secundum aliud a voluntate iudicatur bonum: sed potius secundum hoc iudicatur bonum quidcumque aliud bonum, secundum quod sequitur ibidem. Neque enim dicere mus aliud alio melius cum vere iudicamus, nisi nobis esset impressa notio ipsius boni: secundum quam & approbamus aliquid: & aliud alii praeponimus. Sed philosophi non ponentes ipsum deum bonum beatificans posuerunt bo num simpliciter primo modo esse per se & primum obiectum appetitus, siue esset naturalis absque cognitione, si ue brutalis siue rationalis. Obiectum etiam appetitus rationalis, qui est voluntas, primum & per se posuerunt bonum conmodum quod est commune quid per praedicationem & bonum simpliciter respectu talis appetitus sicut dictum est. Hinc dicit Philosophus, loquens de motiuo appetitus cognitiui. iii. de Aima. Hoc autem est quod est bo num aut quod videtur esse bonum: quae ambo continentur sub nomine commodi inquantum nominat conueniens generaliter dictum: sub quo etiam bonum continetur quod est finis sub ratione singularis etiam bonum conueniens. Quid tamen distinguitur vt simpliciter bonum contra bonum conueniens quod est ad finem: quid solum proprie dici tus conueniens & nequaquam per se & primum obiectum voluntatis: secundum quod procedit vltima ratio: quae secundum hoc concedenda est. Si enim bonum conueniens, proprie dictum est quod non appetitur nisi in ordine ad aliud: & ratio primi appetibilis continetur in quolibet alio: Deus ergo in ordine ad aliud diligeretur: quid falsum est.

AD primum in oppositum quod simpliciter bonum non habet rationem finis aut appetibilis: dico quod verum est operabilis a nobis: de quo solummodo loquitur Philosophus: non appellando beatitudinem nisi bonum operabile a nobis in vita ista. Hoc tamen bonum habet rationem appetibilis nobis per gratiam donabilis: de quo Philosophus nihil sentiebat: quo modo in ipso est vera britudo. In quo multo melius quam Aristines sentiebat Plato: ponende scilicet beatitudinem nostram tale bonum vel non praedicatione: sed virtute, quod Aristo. ad peruersum intellectum ducendo dicta Pla tonis nititur improbare. quid bene insinuat Eusta. in Comment. Ad secundum: quod bonum simpliciter dicitur aequali i ter enti &c. Dico: quod verum est de bono primo modo dicto in prima distinctione boni simpliciter: de quo non est hic quaestio: nisi quatenus obtinetur sub ratione commodi, quam & rationem conmodi potest habere venenum, inquam tum est medicamentum sanitatis: & etiam habet esse cibus vitalis quibusdam animalibus: & sic illis esse bonum natu rae, licet sanis hominibus esset mors & malum naturae. Ad tertium: quod practici intellectus & finis operis non est ni si bonum conueniens: Dico quod falsum est nisi loquendo de bono conuenienti in generali. de quo etiam loquitur Eusta. Obiectum. n. practici intellectus & finis operis est, & bonum quod est finis, & bonum quod est ad finem: licet aliter & aliter est obiectum intellectus, & aliter finis operis: vt iam dicetur in sequenti quaestione. Ad primum in contrarium: a quia videtur probare: quod primum & proprium per se obiectum voluntatis sit bonum simpliciter primo modo dictum: quod scilicet con uertitur cum ente: Dico: quod reuera, proprium & per se & primum obiectum voluntatis est magis nobile, quam obiectum intellectus: quia semper nobilior est ratio boni, quam veri siue entis: quia in ratione boni includitur ratio veri: & quid additur, est ratio nobilior: quia est conditio finis: vt est perfectio appetitus. Nunc autem quondocumque sit additio vel quasi alicuius nobilioris, & per hoc quoquo modo sit magis particulare & quasi compositum aut vere compositum: tale quid est magis nobile, quam simplum minus particulare: vt contingit velite in genere & specie quae constituitur per differentiam quae aliquid nobilius importat quam genus. & sic licet ratio boni conuenientis siue conueniens sumatur generaliter siue specialiter: semper ratio boni est nobilior, quam ratio veri. Et sic necessario bonum quod est conueniens vel vel virtute vel praedicatione quod appellatur bonum simpliciter respectu voluntatis: aut bonum conueniens speciale, quid proprie dicitur conueniens: inter quae procedit quaestio: necesse est ponere per se proprium & primum obiectum voluntatis: vt patet ex dictis.