Quaestio 1

SVPER In nostra generali disputatione quaerebantur vigintiocto. Quorum quaedam pertinebant ad primum principium: deum scilicet. Quaedam vero d creaturas procedentes ab ipso. Vnum vero pertinens ad vtrumque simul. e quo quia vnicum erat: primo expediendum est: Vtrum videlicet ab in ellectu creato in vita beata videbitur deus per aliquam speciem mediam.

ET arguitur quod sic. quia in actione intellectiua sicut in qualibet alia requiritur obiectum praesens & agens existens in actum: in dispositione scilicet tali qua natum est agere actionem suam circa obiectum. sed intellectus creatus non est in actu quantum est ex se ad videndum quodcumque visione intellectiua nisi per speciem ipsius obiecti: qua sicut per propriam formam habet elicere actum visionis intellectualis. sicut calidum elicit actionem calefaciendi per speciem caloris quam habet inse. Si ergo intellectus creatus videat deum in vita beata, oportet quod hoc sit per speciem aliquam eius mediam.

CONtra. visio dei per speciem mediam est imperfecta: quia species omnis qua intellectus informatur, creatura est: & ita finita: quae non sufficit repraesentare visibile infi nitum nisi obscure & imperfecte. In beata autem vita non videbitur deus imperfecte & in aenigmate: sed clare & perfecte. ergo &c.

IN hac quaestione oportet primo supponere, quod intellectus creatus videbit nudam & apertam diuinam essentiam sibi obiectam, quia vt dicitur primae Ioannis tertio, videbimus eum sicu ti est. & primae Corinth. decimotertio. "Videmus nunc per speculum in aenigmate: tunc autem facie ad faciem". Facies dei secundum Augustinum de trinitate, dicitur "forma in qua non rapinam arbitratus est esse se aequalem patri". Et sic euacuatur distinctio dicentium quod perfecta visione quantum congruit intellectum creatum deum videre, deus potest videri per speciem: licet non perfecta visione quantum in se est visibilis

SEcundo oportet supponere, quod ex puris naturalibus non potest quis ad eius visionem apertam attinge re: sed oportet eum ad hoc per aliquam luminis supernaturalis influentiam eleuari. Quoniam illa visio est ei supernaturalis: & nihil potest attingere ad sibi supernaturale, nisi supernaturaliter eleuetur. Quemad modum non potest humanus oculus attingere ex solis sibi naturalibus ad videndum colores: sed oportet quod super ea quae sibi indita sunt naturaliter ad videndum colores, eleuetur per lucis exterioris illustrationem. & hoc omnes concedunt: dicentes scilicet quod ad visionem dei beatam oportet oculum intellectus perfundi lumine gloriae & eleuari: sicut oculum corporis lumine materiali ad videndum colores. Vnde supe illud primae Timo. vltimo. Habitat lucem inaccessibilem quam nemo hominum vidit. Glos. Quia nuiius ad eam accedit ex se: sed cui datur ex eius dono. Quod intelligebat propheta dicens: Accedite ad eum & illuminamini.

ET tunc occurrit dubium quaestionis propositae. dicunt enim quidam: quod sicut ad videndum colores non sufficit lumen materiale oculo corporis superfusum nisi informetur specie coloris qua de terminetur: cum oculus ipse de se sit non color & indeterminatus: sic ad visionem dei beatam non sufficit lumen gloriae supfusum intellectui creato nisi informetur aliqua specie quae sit diuinae essentiae similitudo: qua determinetur & deo assimiletur: vt circa eum actum visionis immediatae, obiectiue dico, pote rit elicere. Nec est haec opinio repellenda vt quidam credunt: quia priuat omnino diuinae essentiae visionem immediatam, & secundum essentiam. si tamen posset esse aliqua species eius effigiem repraesentans: im mo si videretur per talem speciem vt per rationem videndi mediam si esset immediate: & secundum essentiam tanquam obiectum: quoquo modo licet non perfecte vt iam patebit, videretur. Differt enim videre aliquid per aliud medium, vt per speciem & rationem videndi: & vt per obiectum visum. Videre enim per medium vt per obiectum visum, priuat visionem immediatam: & secundum essentiam. sicut cum sol videtur resplendens in nube. Et hoc modo quidam ponebant deum non videri ab intellectu creato nisi in quibusdam resplendentiis ab ipso & theophaniis. quod haereticum est aperte. Videre autem per medium vt per speciem informantem visum, quae solum est ratio videndi, & non obiectum visum: non priuat immediatam visionem & secundum essentiam eius quod videtur: sicut obiectum cuius specie informatur visus. si tamen species illa sufficit ad repraesentandum visibile: sicut visus per speciem coloris immediate & secundum eius essentiam videt colores. Sed tamen dicta opinio repellenda est: & hoc est ideo, quia priuat visionem diuinae essentiae omnino: eo quod impossibile est speciem aliquam creatam diuinae essentiae similitudinem repraesentare: qua immediate & secundum essentiam tanquam obiectum visionis videri possit. bene enim verum est quod per speciem creaturae convenit videre diuinam essentiam quia sit: & quia talis sit deus: scilicet sapiens & bonus & huiusmodi: & hoc ad modum quo causa cognoscitur per effectum, vt per medium syllogisticum. Be ne etiam verum est quod in specie creaturae vt in obiecto & in speculo videatur diuina essentia: vt in quadam effigie & similitudine sua peregrina: & non adaequata. Quia tamen videatur nuda diuina essentia vt obiectum visionis per speciem aliquam ab ipso creatam quantuncumque ei similem informantem oculum videntis ad modum quo per speciem arcae informantem mentem artificis artifex videt arcam: hoc omnino est impossi bile. quoniam species talis quae est ratio videndi aliud perfecte, debet effigiem eius repraesentare per adaequatio nem: ad modum quo species hominis in speculo effigiem eius repraesentat. Nunc autem species cuiuslibet creaturae magis repraesentat effigiem alterius creaturae: vt species asini effigiem hominis: quam species quaecumque creata effigiem dei: eo quod in infinitum distat species quaecumque creata a diuinae essentiae effigie: cum quaelibet spe cies creata sit finiti & determinati esse: diuinae vero essentiae effigies sit infiniti & indeterminati: quia non est nisi ipsum esse. Cuiuslibet autem creaturae vnius species, finite distat ab effigie alterius creaturae. Sed ita est quod per speciem vnius creaturae, alterius creaturae essentia videri non potest: vt essentia hominis per speciem asini: mul to ergo minus per aliquam speciem creatam videri potest nuda essentia dei. Nec refert in aliquo de specie si sit abstracta per intellectum a re siue impressa ab intellectu. iuxta hoc quod aliqui dicunt: quod formae immateriales intelliguntur a nobis per formas suas quas nobis imprimunt. res vero materiales intelliguntur a nobis per for mas quas ab eis abstrahimus. Qualicunque enim specie ponatur videri per speciem, nullo modo non solum perfecte: sed nec imperfecte videretur diuina essentia per eam, aliter quam modo videtur a nobis per spe cies creaturarum. Et praeterea intellectus intelligens per speciem qua informatur: vt per principium formale intellectualis operationis, non intelligit rem cuius est species nisi formando in se quandam inten tionem rei intellectae quae dicitur verbum & notitia: in qua illam intelligit tanquam in suo quid quid est existente apud intellectum. Nec plus appropinquat nude essentiae rei. sicut patet in omnibus quae de creaturis intelligimus. Species enim finita non est nisi ratio actionis stantis in termino finito. Sed in tali modo intelligendi non repraesentatur nuda essentia rei visae intellectui, ad modum quo praesentatur visibile extra oculo corporali: sed solum in aliquo quid est sicut imago & verbum eius apud intellectum. Si ergo non nisi per hunc modum, per speciem scilicet informantem visum intellectus, videtur deus ab intellectu beato: in verbo aliquo quod formatur de ipso per illam speciem solummodo videret ipsum: & nullo modo etiam nudam eius essentiam nisi ad modum quo videt essentiam creaturae in verbo suo quod est veritas eius apud animam. Et ita cum intellectus retinet species ad rerum absentiam quas sensus amittit: propter quid dicit philosophus in secundo de anima: Convenit nobis intelligere & scire cum volumus: sentire autem secun dum actum non est in nobis cum volumus. deo separato substantialiter ab homine ipsum posset videre visione beata in verbo formato de ipso per speciem suam: & aeque perfecte: cum praesentia nihil addat ra tioni videndi intellectus, si in sola specie videretur. Nisi forte dictatur, quod species dei non manet ad ab sentiam eius sicut nec species sensibilis. Sed hoc nihil est. Substantia enim dei omnibus est praesens, quia sine ea nihil existit. Si dicatur quod cui vult imprimit: & cui non vult non imprimit: ergo absens per impossibile posset eam imprimere: & secundum essentiam videri per speciem illam. Cum ergo quaerimus vi sionem dei in nuda sua essentia, firmiter sciendum est, quod aut nunquam videbit eam intellectus creatus: aut videbit eam alio modo quam per speciem eius. Quia ille modus vt ostensum est, omnino est impossibilis.

CRE do igitur esse necessarium ponere, quod intellectus beatus diuinam videt essentiam: non per speciem nec in verbo aliquo de ipso formato: sicut conuenit in omni operatione intellectuali quae sit per speciem circa creaturas: vt dictum fuit in alio Quolibet praecedenti: sed quod videt eam in seipsa in nuda essentia sua: & per nudam essentiam suam: vt idem sit in actu videndi visum & ratio videndi. Quod qualiter contingere poterit, considerandum est. Sciendum igitur quod sicut ad visionem sensualem circa obiectum summe excellens in visibilitate, cuiusmodi est splendor solis in rota, tria requiruntur: scilicet visus, sanitas, & fortitudo: & quod fiat in actu per ipsum visibile: & quod habeat visibile sibi praesens: sic in ista visione spirituali circa obiectum summe excellens in visibilitate, cuiusmodi est diuina essentia, tria requiruntur. Pri mum scilicet oculus visus intellectus creati: quod sit sanus & fortis. Quod sit per lumen gloriae: quo eleuatur & disponitur, & fortificatur: vt idoneus fiat ad videndum illud visibile: non quo videt tanquam medio & specie videndi. Etenim illius luminis dispositio non manifestat obiectum: sicut lux sola non ostendit colores, sed solum aptat subiectum. Nihil enim ipsum manifestat naturaliter: sed solummodo ipse seipsum manifestat voluntarie. vnde Ambrosius super Lucam. Non est in potestate nostra videre deum: sed in potestate illius apparere. Si potestas non est videndi deum, est tamen gratia promerendi vt possimus videre. Non similiter sensibilia videntur: & is in cuius voluntate situm est videri: & cuius naturae est non videri. Nam deus si vult videtur, si non vult, non videtur. Lumen illud ergo ex gratia promeretur: vt intellectus possit videre si ei manifestetur visibile. Non autem est species quo videt. Secundum vero, quod fiat in actu per tale visibile: & fiat quasi vnum ex vidente & viso quodammodo. Vnde cum hoc non pos sit fieri per aliquam speciem talis visibilis apud intellectum qua informetur: vt dictum est: ad modum quo fit vnum ex specie sensibilis & sensu: & ex specie intelligibilis aliarum rerum & intellectum, oportet quod hoc fiat per huius visibilis essentiam: vt essentialiter fiat in intellectu tanquam ratio videndi: & vnum quodammodo constituat cum intellectum: vt fiat illo actu intellectus. Non dico per informationem in esse naturali: sicut vnum fit ex intellectu & specie intelligibilis apud ipsum: nuilius enim forma naturalis potest esse diuina essentia, vt alibi declaratum est: sed per ipsius essentiae praesentiam quae intimior est oculo mentis per praesentiam illam qua solus menti illabitur, quam possit esse aliqua species informans. Quod videtur expresse dicere illa propositio de ecclesiasticis dogmatibus. Illabi menti illi soli possibile est qui creauit: qui subsistens incorporeus capabilis est suae facturae. & sic illa praesentialitas intima facit ad actum intelligendi quicquid faceret informatio speciei: & perfectius disponit ad ipsum eliciendum quam posset facere aliqua species informans: & sic ipsa pura essentia diuina facit ipsum intellectum esse in actu intelligentem: & facit quasicompositum intellectum cum ipso: vt ipsa sit quasi forma intellectus non per informationem in esse natu rali: sed per praesentiam in esse intellectuali. Et hoc verius quam faciat aliqua species intelligibilis. Et istud non repugnat diuinae perfectioni: immo congruit per hoc quod est prima & pura veritas: quae per se est prima & perfecta ratio intellectualis operationis. Ita quod etiam in actione intellectus naturali nulla veritas in- telligi potest nisi ipsa veritas prima assistat intellectui vt ratio intelligendi. sicut alibi expositum est. Et per eam intellectus ad videndum ipsam essentiam vt obiectum determinatur: nec posset determinari per aliquam speciem creatam propter infinitam distantiam & summam differentiam limitati ad illimitatum: ita quod ipsius intellectus indeterminatio quam habet de se, maior est dispositio ad intelligendum diuinam essen tiam, quam determinatio per quamcunque speciem. immo ipsa impediret magis: & ab intellectu illius diuerte ret. Vnde sicut dicit Augustinus ex parte obiecti, Bonum hoc, bonum illud: dimitte hoc & illud: & intellige bonum simpliciter si poteris: & deum intellexeris: Similiter possum dicere in proposito ex par te rationis videndi: bonum videtur hac specie creata & illa: dimitte hanc & illam: & vide ipsam speciem: quae est ipsa bonitas pura, si poteris: & deum videbis. Tertium vero quod requiritur ad huiusmodi visionem intel lectualem est: quod huiusmodi visibile sit praesens non solum vt ratio videndi: sed vt obiectum visum: & se voluntarie ostendat: vt dictum est. Non enim ex hoc quod est praesens sicut ratio videndi, ostendit se si cut obiectum visum: quid reuera est per suam essentiam non per aliquod verbum conceptum de ipso in quo videatur, vt dictum est. Licet hoc conuenit in visione qua intelligimus ipsum per species creaturae, vel in specie creaturae: sicut vult Augustinus nono de trinitate capulo vndecimo: vbi dicit sic. Quemadmo dum cum per sensus corporis discimus corpora: & fit aliqua eorum similitudo in animo nostro quae phan tasia memoriae est: ita cum deum nouimus, ea notitia verbum est: sitque aliqua dei similitudo. Et manifestum est quod loquitur de notitia quam habemus in praesenti de deo non per essentiam suam in speciali, sed per speciem creaturae in generali, inquantum est ratio omnis intellectualis cognitionis. Vnde praemisit in caplo septimo, vnde ortum trahit dictum illud. In illa aeterna veritate ex qua temporalia facta sunt omnia, formam secundum quam sumus: & secundum quam in nobis vel in corporibus vera & recta ra tione aliquid operamur, visu mentis aspicimus: atque inde conceptam rerum veracem notitiam tanquam verbum apud nos habemus: & dicendo intus gignimus: nec a nobis discedit. & sequitur: quod verbum mente concipimus siue creaturae siue creatoris: immo sicut ipsa essentia nuda praesens & intimissima intelle ctui est ratio videndi eum per se & immediate sine omni alia specie: sic eadem est ipsum obiectum vi sum immediate sine omni verbo conceptus medio. sicut enim per speciem quae est alia a re non videtur res nisi in verbo conceptus quid est aliud a veritate naturae suae visae: sic per speciem quae est ipsa veri tas rei, non videtur res ipsa nisi nude & aperte in seipsa. Ex quo patet, quod tam claro modo videndi quo videtur deus ab intellectu beato, impossibile est intellectu naturali videre essentiam & naturam alicuius creaturae.

PER hoc patet ad obiectum in oppositum. licet intellectus creatus non sit in actu ad videndum alia creata a se nisi per species illorum: quia non possunt sibi esse praesentia per essentiam: quia essentia vnius creaturae necesse seorsum est ab essentia alterius creaturae: nec essentia vnius creaturae, essentiae alterius illabi potest. Intellectus tamen creatus bene fit in actu ad videndum diuinam essentiam: vt est obiectum visum per eandem non per aliquam speciem eius vt ratio videndi: quia est praesentissima & intimissima omni creaturae, & solus secundum Augustinum creaturae illabi potest: & sicut ad visionem dei apertam per essentiam super naturam intellectus creati solum tria requiruntur: lumen scilicet gloriae creatum, oculum intellectus ad videndum parans: ipsa diuina essentia ipsum visibili confor mans, & ipsum visibile se videnti manifestans: de quibus mentionem facit apostolus cum dicit secundae Co rinth. tertio. Nos reuelata facie gloriam dei speculantes. ecce tertium. In eandem imaginem transformamur a claritate in claritatem. Transformamur inquam in claritatem. ecce secundum. Aclaritate. ecce primum. perfusi enim lumine claritatis gloriae transformamur in claritatem diuinae essentiae lucentis: tanquam ratio intelligendi in mente: per quam imago dei in intellectu perfecte reformatur: & tunc reuelata. i. in nu da & aperta facie gloriam dei hoc est diuinam essentiam gloriosam speculamur. Et hoc est quid dicit Augu stinus duodecimo super Genesim capitulo decimo. Tertium genus visionis illas res continet quae non habent imagines quae non sunt quod ipsae. & secundum eundem in eodem, capitulo. xiii. hoc sunt deus, mens ipsa & virtutes eius. Quod exponunt aliqui dicentes: quae non sunt quod ipsae, id est quae non sunt alterius quam verae essentiae rei quemadmodum species acceptae a sensu non sunt verae essentiae rei, sed accidentium eius. Sed haec glossa destruit textum: quia non dicit: quae non sunt nisi ipsius: cui dicto competeret illa glossa: sed dicit quae non sunt quod ipsae: quod multo aliud est. Vnde non solum deus praesens animae beatae ab ipsa per essentiam suam: immo & ipsa anima seipsam videbit per essentiam suam. Quia secundum Au gust. decimoquarto de trinitate capitulo septimo, nihil menti tam praesens est quam ipsa sibi. Et in eodem libro decimoseptimo. Quid tam menti adest quam ipsa mens: species enim non requiritur ad visionem intellectualem, nisi quia visibile abest per suam essentiam. Et quod dicunt secundum commentatorem, quod intellectus se non intelligit sicut alia: dicendum quod verum est de intelligere vitae huiusmodi quo non intelligitur nisi per speciem effectus sui sicut neque deus.