Quaestio 2

SEquuntur pertinentia ad deum in respectu ad creaturas. Et erant duo de deo in respectuad creaturas simpliciter: & iterum duo in respectu ad creaturam assumptam in Christo & adhuc duo in respectu ad creaturam possibilem assumi. Primum de duobus primis: erat vtrum personarum productio in deo praesupponatur camliter and productionem creaturarum. Secundum erat Vtrum impossibile quid attribuitur deo respectu creaturarum: vt quod deus non possit facere in creaturis vel in rebus contradictoria esse simil: oriatur causaliter ex parte dei: an ex parte creaturae: vt quod non potest fieri in creaturis: quia deus non potest illud facere: an econuerso. Circa primumar uitur quod creaturarum productio praesupponit productionem diuinarum personarum: quia alitur creaturae esset a deo productae primo & immediate: & ita de necessitate: quia vt posuerunt philosophi, primum & immediate a deo productum de necessitate producitur ab ipso. hoc autem falsum est: quia non sunt productae ab ipso non volente: quia omnia quaecum quod voluit dominus fecit in caelo & in terra. ergo &c. Quia autem productio personarum praesupponatur ante productionem creaturarum vt causa productionis earum: arguitur. quoniam sicut se habetur bonitas creaturarum ad bonitatem dei: sic & productio ad productionem. sed bonitas creaturarum praesupponit boni tatem dei vt causam. ergo &c. Contra, quid est ex se causa alicuius, sine omni alio potest illud agere. pater ex se est causa productionis creaturarum: quia nihil habet ab alio: & essentia diuina est ratio productionis creaturarum quam ex se habet. ergo fine aliis potest illas producere. Productio creaturarum a solo patre sine aliis non praesupponit personarum productionem. ergo &c.

DISSOlutio huius quaestionis omnino dependet ex quaestione praecedenti. Errantes autem circa diuinarum personarum productionem, necesse habent errare circa productionem creaturarum. Vnde philosophi quia negabant: immo potius ignorabant diuina rum personarum productionem, ponebant deum producere creaturas de necessitate suae essentiae, non voluntatis libertate. Quia enim in deo non ponebant nisi intellectum simplicis intelligentiae qua intelligit se & omnia alia: et similiter simplicem voluntatem qua placent ei omnia, secundum quod sunt bona in sua essentia: et ponebant ista differre sola ratione: talis autem intelligentia cum hoc quod in se naturalis est modo naturali se habet ad intellecta producenda ab ipsa, producende. scilicet secundum vnum modum deter minatum: & similiter est de voluntate simplici concomitante talem intelligentiam: Idcirco necesse habebant ponere quod deus per essentiam suam & necessitate naturae suae: res produceret secundum optimum modum producendi: ita quod alio modo produci non possent: et quod voluntas & intellectus se haberent in hoc vt natura: non vt dispositiua & electiua ratio. dicente Auicen. ix. Metaphysicae Omne esse quod est, ab eo est secundum viam naturae: vt esse omnium sit ab eo non per electionem, nec per beneplacitum eius. Quo modo enim hoc esse posset cum sit pura intelligentia: qui intelligit seipsum: & ideo necesse est vt intel ligat quod euentus omnium sit ab eo: sic quod sua essentia est sciens quod sua perfectio & sua intelligentia est vt fluat ab eo bonitas. & hoc est de concomitantibus suam gloriam quam diligit per seipsum, & placet ei quod prouenit ex ea, & vt ex sua essentia flueret omne quod est. Veritatis autem primae non est sua prima actio nisi per essentiam. Et quomodo determinate & vno modo tantum, magis exprimit infra dicens. Causae altiores non conceduntur intendere: nec accidit eis electio. hic autem multae impressiones mirabiles fiunt in hoc quod generantur in hoc mundo inductae ad videndum quod omnia fiunt ex gubernatione & dispositione. Oportet autem vt scias de hoc quod primus scit seipsum, & ab ipso est necessitas ordinis bonitatis & perfectionis: secundum quod possibile est in rebus & placet ei. Intelligit ergo ordinem bonitatis quae melior esse potest: & secundum quod intelligit eam: fluit ipsa vniuersali fluxu: quo perfectius peruenitur ad ordi nem secundum pluralitatem. Et per hunc modum ponebant defluxum rerum a primo ex necessitate suae es sentiae iuxta vnum modum determinatum suae scientiae & beneplaciti suae voluntatis. Sed haec ipsorum positio non potest sufficere ad ponendum productionem creaturarum. immo nec productio creaturarum posset poni ex hoc solo quod in deo non esset nisi simplex intelligentia & simplex voluntas. Et hoc ideo: quia non ponebant in di uina intelligentia notitiam aliquam se habentem vt artem manifestatiuam & declaratiuam eorum quae cognoscit in sim plici intelligentia: neque vt dispositiuam eorum & ordinatiuam quae cognoscit vt producenda, & alia a se, quae non est determinata ad vnum modum producendi res: sed disponit. secundum quem modum ex pluri bus possibilibus fieri conueniens est iuxta ordinem aeternae iustitiae res produci. Similiter quia non ponebant in diuina voluntate amorem aliquem se habentem vt incentiuum & affectatiuum in illa quae vult simplici voluntate, neque vt electiuum eorum quae ei placent vt producenda & alia a se: quae notitia & qui amor non habentur in deo sine productione verbi & amoris super notitiam & amorem simplicem, & necesse est eas poni in deo ad perfectionem intellectualis & voluntariae operationis, sicut habitum est supra vt huiusmodi amor & notitia non distinguantur ab eis a quibus procedunt, ratione solum: sed persona li relatione. Licet enim ex puris naturalibus creaturae in deo percipi non possent isti processus propter simplicitatem diuini intellectus: quia & propter simplicitatem intellectus angelici cognoscentis absque dis cursu conclusiones in principiis, & rerum essentias in suas definitiuas rationes, etiam non perciperemus huiusmodi verbi & amoris processionem, sicut etiam in nobis non percipimus amoris processionem ex parte voluntatis: sicut percipimus processionem verbi ex parte intellectus. & hoc ideo: quia non est discursus ex parte voluntatis nostrae, sicut est ex parte intellectus. Postquam tamen ex fide tenemus istas emanatio nes in deo: ipsarum necessitatem in se manuductione rationis possumus probare: vt patet ex praedicta quaestione: & ex verbo quod in nobis procedere ex discursu actus cogitandi perpendimus, declarare: licet multum distet inter ver bum nostrum, & verbum diuinum & ex parte substantiae verbi: & ex parte modi procedendi ipsius. In hoc ves quod verbun nostrum prius formabile est quam formatum per actum discursus, vt supra expositum est. Verbum vero diuinum nequamquam. dicente Augusti. xx. de trinitate. c. xvi. Verbum dei sine cognitione dei debet intelligi vt forma ipsa simplex intelligatur non aliquid formabile: quod esse non posset informe. Nos igitur ex fide tenentes, & ex subsequente ratione declaram tes, quod ad perfectionem operationis intellectualis & voluntariae in deo necesse est in ipso ponere produ ctionem verbi & amoris: & cum hoc supponentes quod deus creaturas produxit non ex naturae necessitate, sed ex dispositione suae sapientiae, & voluntatis electione, vt nulla necessitate, sed solummodo ipsas pro ducit liberi arbitrii sui electione secundum quod alias poterit declarari: dicimus quod productio diuinarum personarum necessario praecedit productionem creaturarum tanquam causa earum.

AD cuius intellectum sciendum, quod deus est causa productionis creaturarum per sapientiam qua ipsas cognoscit, & amorem quo eas diligit. Non tantum per sapientiam & amorem quocunque modo se habentes: quia non per ipsos vt sunt simplicis intelligentiae & voluntatis: sed per sapientiam vt est intellectus disponentis operanda: & per amorem vt est voluntatis opus affectantis, quantuncumque, n.m intellectus cognosceret operanda: si non de eis vt de operandis disponeret, & quantumcunque voluntas operanda diligeret, si productionem eorum non affectaret: nunquam per intellectum & voluntatem siue per sapientiam & amorem illa produceret: quia sapientia & amor huiusmodi ad puram speculationem pertinent. Sed tunc primo opus producitur cum sapientia disponitur, & voluntate affectatur: quia sapientia & amor huiusmodi ad proximum pertinent. Quemad modum enim forma naturalis non est principium actionis secundum quod est perfectio eius in quo est: sed solummodo secundum quod habet respectum ad effectum: similiter sapientia aut amor secundum quod est forma intellectus aut voluntatis non est actionis principium: sed solum secundum quod habet respectum ad effectum. Sapientia autem disponens & amor affectans qui respiciunt actum, non sunt nisi sapientia & amor procedens. Quod patet per exemplum in artifice primo ex parte intellectus. Artifex enim in sapientia artis duplicem habet notitiam de artificio. Vnam simplicis notitiae in arte vniuersali, qua intuetur operam da pura speculatione, & aliam notitiae dispositiuae ad opus, qua in arte particulari concepta de arte vni uersali intuetur ordinem productionis suae in opus. & est cognitio practica: sine qua artificem impossibi le est in opus procedere. Similiter & ex parte voluntatis. Artifex primo duplicem habet amorem artificiati. Vnum simplicem quo placet ei forma artificii: qui non ordinat ad opus. Alium vero affectiuum quo opus fieri desi derat. Et est primus amor beneplaciti: secundus vero concupiscentiae. Primo enim placet bonum: secundo vero bono quod placet vult bonum. & procedit iste amor secundus in voluntate de primo. quia enim placet mihi bonum, ei bonum desidero. Consimiliter autem est & ex parte dei. In simplici enim notitia eius quae essen tialis est: quam agit in intellectu forma intellecta, & est ipse actus intelligendi: nouit singula simpliciter & ab solute: tanquam in manifestatione quadam habita de re intellecta. In notitia vero producta de ea per actum dicendi, nouit eadem vt in declaratiuo & manifestatiuo quodam: & hoc siue pertineant ad suam essenti am, siue sint operanda extra. Sed specialiter nouit in ea operanda tanquam in quodam dispositiuo & ordinatiuo eorum ad opus: ita quod licet istae duae notitiae sint vna & eadem re, sicut omnia quae sunt in deo vna tamen est vt manifestatiua & dispositiua, altera vero solummodo vt manifestatio quaedam: & est vna pro cedens de altera aequalis ei per omnia. Et sicut est de duplici notitia ex parte intellectus: ita est suo mo do de duplici amore ex parte voluntatis: ita quod notitia & amor secundum quod sunt procedentes sunt rationes secundum quas creaturae producuntur in esse: ita quod productio creaturarum praesupponit causaliter productionem personarum: non quia a tota trinitate, & ita ab ipsis personis productis producuntur crea turae secundum genus causae efficientis: sed quia sapientia & amor producti, sunt rationes in intellectu essentiali & voluntate trinitatis dispositiuae & ordinatiuae ad creaturarum productionem secundum ge nus concausae formalis: sine quibus intellectus & voluntas essentialis cum sapientia & amore essentiali non sufficienter disponerent intelligentes & volentes ad ipsas creaturas producendas. Sapientia enim vt est essentialis, non est nisi speculatiua. & ideae vt sunt in tali sapientia, non sunt nisi rationes cognoscendi. Sapientia vero vt est personalis siue genita in verbo, non tantum est speculatiua ad cognoscenda ea quae sunt in deo & extra ipsum, habendo in se rationes ideales: vt sunt solum principia cognoscendi: sed eti am est practica respectu operandorum: continens in se ideas vt sunt principia operandi. Propter quid dicit Apostolus. i. ad Corinth. i. Praedicamus Christum dei virtutem, & dei sapientiam. Virtutem inquantum habet rationem sapientiae practicae: prout etiam verbum dicitur operatiua potentia. Sapientiam inquantum habet rationem sapientiae speculatiuae: non qua sapuit sapientia ingenita: sed in qua sapit. Ex quo aperte patet: quod sicut ordo quidam rationis in essentialibus deo secundum intellectum nostrum in esse dei quasi ortum habet vt in primo & simplicissimo & principalissimo conceptu diuino: siue de deo: & terminatur in intelligere & praecipue in ipso velle: quae sunt essentialia maxime distantia & differentia secundum rationem: quae includuntur in vna & prima persona quae innascibilis est, & deus non de deo: a quo ordine quodam originis in personalibus inchoatur & terminatur in persona spiritus sancti: in quo hierarchia supercaelestis terminatur. Quae quodammo in esse diuino inchoatur: secundum quod habitum est partim in praecedenti quaestione, parti in istas Post ordinem autem huius hierarchiae non restat nisi ordo hicrarchiae caelestis & ecclesiasticae, quae incipit a creaturis, quae in sua differentia emanant a trinitate personarum diuinarum vt vniuntur in diuina essen tia, quae sub ratione qua est voluntas arbitrio libera, est principalis ratio productionis omnium creaturarum quae quo ad actum producendi in deo nuilum inter se habent ordinem respectu dei. Forte enim deus creando omnia simul produxit: aut si non fecit: sed primo produxit angelicam naturam: deinde alias secundum ordi nem sex dierum: potuit tamen simul omnia producere: & illam creaturam prius, quam forte produxit posterius. Inter se autem duplicem habent ordinem: & secundum hoc creaturae duplicitur in hierarchia sua ordinantur: secun dum quod declarabimus in parte in tertia quaestione sequente.

AD illud ergo quod arguitur contra determina ta: quod pater ex se est causa productionis: ergo fine aliis personis potest creaturas producere: & ita &c. Dicendum quod ex se aliquid dicitur agere: quia in se habet rationem formalem qua agit, quod potest contingere alicui duplici ter. Vno modo habendo illam in se solo. Alio modo habendo eam in se: ita quod simul habeatur in aliis. Quid pri mo modo agit aliquid ex se: potest illud agere sine aliis: non autem quod agit aliquid secundo modo. Et isto secundo modo pater creat ex se, & tamen coniunctim & inseparabiliter cum filio & spiritu sancto, quia omnes ha bent in se naturam diuinitatis quae creant. Quia tamen ordine quodam rationis habent eam in eo, ves quod pater habet eam a se: filius autem a patre: spiritus sctuns ab vtroque: etiam ordine quodam rationis conuenit eis actus creandi in eo videlicet quod pater habet a se quod creat: filius vero a patre: & spiritus sanctus ab vtroque, non tamen hoc ponit ordi nem aliquem rationis in creando. Et est aduertendum quod pater, & filius, & spiritus sanctus, non solum creant ex se con iunctim: quia omnes in se habent naturam conmunem, licet differenti modo: in e scilicet quod pater habet eam a se filius a patre: sed quia omnes in se & in intellectum suo communi & essentiali habent verbum vnum conmune, & vnum amorem procedentem, qui respectu essentiae sunt principium formale actus creandi quasi proximum, & essentia remotum. Et habet illud verbum pater in se: hoc est in suo intellectu essentiali ad perficiendum ipsum & similiter filius qui est ipsum verbum: & etiam spiritus sanctus. Sed pater habet ipsum a se: quia ipsum dicendo: filius & spiritus sanctus a solo patre: qui vice omnium verbum vnicum dicit ad perficiendum intellectum conmunem essentia lem: vt patet ex supra dictis: quamuis filius non proprie dicitur habere ipsum verbum: sed esse ipsum verbum. Et sicut est de verbo ex parte intellectus: sic est de spiritu sancto ex parte voluntatis.