Titulus 19

De Rerum permutatione XIX. Rubrica

SUMMARIA I. Permutatio quid sit, & qualiter contrahatur, & nume. a 3. Permutari quid potes Permutare quis possit 5. Actiones quae nascantur ex ea 6. Actiones quibus dentu r. Actiones in quos dentur Actiones ad quid dentur

PRaemisso tractatu d& contracii nominatis, videamus de innominatis, & sic de rerum per mutatione. Quid sit permutatio, Qualite 6 contrahatur, Quid potest permutari, Qui possit permutare, Quae actiones nascantur ex ea, Quibu dentur. Et in quos, Et ad quid. Novissime de actio praesci verbis generaliter dicemus

Quid sit, permutatio a Unius rei pro alteravica¬ ria praestatio, hoc si cadat in nomine speci¬ ali, nam in generali stans omni contractui convenit, ergi emptioni & locationi, & caeteris tam nominatis, quam in nominatis, vnde emptio olim permutatio dicebatur, ff. d contrah. emp. I.i. Et quia plura sunt negotia quam vocabu la. ff. de prae script. ver. l4. obtinuit quod ita competenter de clinetur hoc nomen, sicut & venditio: sed quia late patet nimis incertus est, censetur contractus innominatus, qui¬ caret nomine certo, id est speciali: nam ut dixi omnem si gnificat contractum, ex quo quid datur vel accipitur, sicu dicimus ibi do vt des, ff de praescript. verbis naturalis, in fir Et haec ratio potest assignari, quare vocatur contractu¬ innominatus ff eodem leg. 1. §. Item emptio. Vel potest redo alia ratio, nam contractus duntaxat nominati sunt ex qui bus statim nascitur obligatio, vt in deposito, commodato & simi. nam statim ex quo contractum est, pariunt actio nes, ut Institut. quibus mo re contra. ob Sitem is cui, & § penulti §. de pact juri. gentium, respons.i. secus in permutatione, ubi non potest agi, nisi res ab alterutra partium tradita fue rit, & tunc ex praecedenti pacto agitur, ut C. eodem ex placi to, & sic secundum hoc donatio hodie contractus nomi natus potest dici, quia ex solo pacto dat ac. sed olim secus C. de donat si quis argentum, §ultim. Hoc non placet domini meo, sed dicit, quod ideo dicuntur contractus nomina ti, quia nomina adeo appropriata habent, quod nomer unius nulli alii convenit, ut venditio id est venundatio¬ commodatum, quasi commodo tuo datum, mutuum, qui¬ de meo fit tuum: & sic de singulis, sed nomen permutati onis cuilibet contractui convenit, sicut sibi, & ideo dicitu innominatus, scilicet quia caret nomine speciali propri¬ appropriato

Qualiter contrahatur. Contrahitur per¬ mutatio sicut sapi entib. placuit, tunc demum, quando convenit, ut certa spe cies detur pro certa, puta, ille Stichus pro Pamphilo. Ill. domus pro hac vinea, quod quidem non est aperte. lexpres sum, sed hic convincuntur, quia quoties jus de permutati one loquitur, certam hincinde speciem designat, ut C. eo quam tum asseveras. Si vero certa pro incerta, vel incerta pro certa puta bos in genere, pro bove in genere, vel equus in specit pro bove in genere non erit permutatio, sed alius contri ctus innominatus, do vt des. no. est .n. quod si pecuniam di in quantitate, & rem mihi dones, emptio est, sed si do rem & rem mihi des, & sic hincinde in specie permutatio est. Si in genere remanebit nomen generale, do ut des. Sed sidi¬ pecuniam in quantitate, ut tabulam pingas, est locatio. S rem, est contractus innominatus, do ut facias. Est & aliu contractus, facio ut des, & alius, facio ut facias, ut omni¬ haec probantur ff de praescri ver naturalis.

Quid potest permutari. Potest autem permutari quicquid vendi potest, quod di vt not supra de contrah. emp. ergo temporalia cum temporal bus sed spiritualia cum temporalib. permutari non pol sunt: vnde nec decima cum pecunia, ut inf. eo.c. ult. Per quo patet, quod laicus non potest se eximere a praestatione de cimae, quamvis det partem fundi. Spiritualia autem cum spi ritualib. permutari possunt, & si ecclesia cum ecclesia & rati one possessionum alterius si alii praeponderet, potest peci nia refundi, dummodo contractus ad invicem minime mi sceantur: ut inf. eo. ad quaestiones, 16. a fi. nemini. Et hoc intell gas, quando fit authoritate superioris, 16qult. nemini, infi ae exces prael sicut unire, & de cens prohibemus, alias non licet unde nec dignitas cum dignitate, nec canonia cum canoni¬ sine authoritate superioris permutari debet, supra de prael majoribus, infra eodem quaesitum. Et si aliqui propria temeri tate hanc perinutationem fecerint, privandi sunt, ut inf¬ eodem cum olim, nisi simplicitati venia tribuatur, ut inf. eoc cum universorum. Sed nunquid sufficit authoritas sup¬ rioris, ubi non ad ipsum, sed ad capitulum pertinet collati¬ & institutio praebendarum, & certe non. arg, supra de offi¬ Archi. ad hoc sin fupra de officio deleg super eodem ad fin supr de major & obed c.si supra de his quae fi a prael, cap fi. Et nunquit sufficit in hoc casu authoritas capituli? Non videtur, qui non conceditur ei, quod possit dispensare contra conci sed episcopo tantum, supra de praebend. vacante, argument.n fra de testi. requisisti. Oppo tamen sic permutatio non es contractus gratuitus, f.eodem l. i. ergo non potest intervi nire in spiritualib. quae gratis sunt conferenda, 1. q. 1 grati¬ & q. 7. Daibertum, quae etiam abhorrent pactum & modun I. quaest 2. quam pio. Item si sit permutatio ecclesiarum tr¬ dita una, agetur ad alteram tradendam ex permutato, & sic petetur praelatura, quod fieri non debet, infra de jur patron. per nostras. Respondeo, hoc totum solvit authorita superioris, ex cujus arbitrio, non partium, omnia per dent, ut notat. supra versic. & hoc intelligas, & proptere¬ omne vitium aboletur, arg. ff. de his qui notat. insa furti, § qu jussu, supra de praebend. nisi essent, supra de pact. cum pridem, suj c de elect, cum inter R. seniorem. Mancipia e autem ecclesiastica cum mancipiis privatorum permutari non possunt nis ad libertatem id est ad hoc vt liberi fiant, ut infra eod manc pia. Quod verum est, nisi ecclesiae expediret: nam cum don¬ ri possint, ut i3 quaest. 2.ecclesiasticis, multo fortius permuta ri, unde & fugitivi servi, & permutari & distrahi possunt utinfra eodem injustum, 12. quaest. 2. fugitivi, quod verum est ex quo redierint, aliud si sint in fuga, C. ad l. Faviam, de pl. in fug ff de contrahend. empt. & vend quod saepe, §. si quis amic & dixi servum ecclesiasticum posse permutari ad libertatem intelligas si duo alii sibi dentur, non alias, 7. quaestio. 2. piscopus qui mancipium, & dixi supra de rebus eccl. non alie Re autem aliena permutari non potest, quia non potest tran ferri dominium, f. eo. l.. § ul ff. de cond. causa data, I fi. Dominu tamen Y glossavit, quod Pedius qui hoc ait, nimis prose quutus est, hoc verbum re evicta non videtur fuisse tradit. Et sane potest ita distingui, vt re aliena permutata satis si interim rem traditam esse unde & dicetur permutatio, C. e Linterim, ergo non potest agi, sed re evicta non videtur tenu isse permutatio, f. de distr pig. rescriptum §1. & ideo compet¬ condictio obcausam ad repetendum quod datum est, vel a praescr. ver, ad interesse, vel ut fiat quod convenit, ut C. eoo quoniam & I,cum precibus, & haec ac praescr. ver bonae fide est, ut Inst. de ac. Sactionum, condictio vero stricti juris est sicut & aliae omnes condictione:

Quis possit; Permutare a Permutare auit potes ecclesia tantum, cum ecclesia alia, se vata indemnitate vtriusque 10. quaest. 2. hoc jus. Et cum princi pe potest permutare, dummodo non movetur in damnum scil. quod recipiat rem aequivalentem, pragmatica sanctic ie interveniente, & hoc si princeps eget tai permutation quamvis aliter intelligatur ab aliis, infra eodem cap. i. nam vtilitatem ecclesiae consideremus tantum, nullum erit priv e principis. Est autem pragmatica sanctio, quod princep de consilio procerum statuit & sancit. C. de dive. rescript. le ultim. sed cum privato ita demum permutat ecclesia, ecclesiae ipsi expediat, ut supra de rebus eccles. non aliena¬ ut supra, in fin & notat. in summa hujus citul. de rebus eccle non uliena. Et si permutatio inconsulte facta sit, successo¬ potest revocare, ut infra eodem c. 2. C. de preca. c2. infr. de dona

Quae actiones nascantur ex ea. Duae praescript. verbis, & condictio ob causam, hoc intellige re tradita ab alterutra partium ut supra dixi, 8 habes, C. eodem ex placito ff. de pac juris gentium, § sed & si in a lium, in sin. Idem in ac. de peculio. nam licet servus habea mille, si tamen duo tantum sunt in peculio, ad illa tantum est obligatus, f de pec. quoties, § si semel. Quid ergo, si poste¬ augeatur peculium, adhuc agit creditor servi, fi. depecu quaesitum, §1s qui. & ex eadem causa & eodem contractu & ex quo primo egit, & prodest hoc ad alias opiniones cir ca actionem pro socio & tutelae, quae demum finit a tutel¬ datur ex quasi contractu dudum ante interposito, ff. detur. & rati. di si tutor, §ult. & I sed non datur, sic est aliquoties & in mutuo ff. de fidejus si quis pro eo § si mummos, sic & in manda to. ff. de offic. proconsul. observandum, § fin. sic & in dote, C. d divor. & repu.l.i & accedit, inf. eod cum muversorum, & de sol Odoardus, & de usu, cum tu manifestus, & quod hae duae acti ones competant, probatur, f. de praescr. ver. naturalis

Quibus dentur. His qui pactum permurationis nude vestierunt rei inter ventu: Hinc est: quod si unus vestivit, alter non, ei tantun qui vestivit dantur, sicut inf. in caeteris innominatis coontra ctib. dicetur, ad hoc infra eodem cum universorum, sic patet

Et in quos dentur.: Scilicet in illos qui non vestie¬ runt, nec volunt fidem servare

Et ad quid. Ad interesse quod nondum est. vel est, sed nondum est certum tempore contractus, erit autem certum per sententiam: ideo etiam dicitur, quod haec actio incerta crescit, maxime a tempo re morae usque ad sententiam, C. eodem in rebus. Ex supradi ctis colligi potest, quod venditio & permutatio in hoc si miles sunt, quia utraque bonae fidei est, &t ex utraque paratu justa causa usucapiendi, ex utraque paratur evictio, vel ei vtraque redhibitio, fi de aedili. edi sciendum, §. penultm. Dif ferunt autem, quia venditio solo consensu perficitur, per mutatio vero redemum tradita. Item in permutatione lo cum habet condictio ob causam, in venditione non. Item in venditione alius est emptor, alius venditor, in permuta tione vero uterque dicitur permutator. Item in venditioni emptor cogitur pretium accipientis facere, venditor noi cogitur rem facere emptoris, etiam in permutatione u trique tenentur rem alterius facere, secundum Pedium, u dif haec not f. eo. l. i. illa quoque potest dici differentia, quod in venditione non transfertur dominium re tradita, nisi pre tium sit solutum, vel aliter satisfactum, secus in aliis contra ctib. ergo & in permutatione. secus, ut Insti. de rer dirisi. § pi traditionem, & S renditae. Invenitur, tamen contractus mul tum affinis emptioni & permutationi, non tamen est em ptio vel permutatio, puta patruus tuus exposuit fundun iuum venalem, pro decem: deinde pater tuus hoc auditi dixit fratri suo id est patruo tuo, habeo tale praedium, quod bene valet centum, & sic sufficit ad pretium fundi tui d¬ mihi tuum, & accipe meum, hic dicit Azo, agendum util actione ex empto & ven. C. eo. l.

ACTio autem praescriptis verbis locum habet in pacti appositis incontinenti in quocunque contractu, sit C. ad pact. inter empto. leg. 2. Item habet locum ubicunque dubitar potest, quae actio detur, nam domino mercium si incerti sit, utrum navem conduxerit, an merces vehendas locavi rit, datur actio in factum praescriptis verbis, & est bonae f dei, cum pro aestimato datur, ut Insti. de act. §actionum, ff. d exer. act. I.1. & de praescriptis verbis, l.a K ult & l2364 & sit bi. Item habet locum in tribus contractibus innominatis scil. do ut des, do ut facias, facio ut facias, de quibus supr dixi equaliter contrahatur, in quarto autem scil. facio ut de: locum habet act. de dolo f. de praescrip. verbis, naturalis, §quo si facio. Et hoc forte verum est, cum mihi ex eo quod fi cio abest, & ibi non adest, ut quia servum meum mani mitto, ut tuum manumittas, & est ratio quia vestienti con tractum debet dari praescriptis verbis, vestire autem dicor cum ex eo, quod facio, aliquid tibi adest, alias dareturd dolo. C. de pact. cum proponas, ff. de praescript. verb solent. Hae tamen ratio fallit in facio ut facias, ut dictum est, & pri¬ batur ff de praescript. verbis naturalis, § ultim. sed ibi est alia ra tio: quia factum erat in obligatione ab alia parte, unde¬ gitur ad interesse. Si quaeras, quando debet dici do ut fa cias, vel e contrario: respon attende quid praecesserit, nan ii dicas, do tibi fundum, ut facias mihi armarium: est di ut facias. Si vero dicatur, facio tibi armarium, ut fundun des: est facio ut des, licet in faciendo alterum praecedat & nihilominus datur praescriptis verbis, ut C. de transa, cun mota. Spectaturergo conventio, licet quidam contrad cant. Ex praedictis patet quae actio competat sup de renunm lectae. Id veniet in actione praescriptis verbis, quod venire in actione quae daretur ex simili contractu, puto do ren ut rem mihi des, id veniet quod veniret in venditione. D. ut facias, id veniet quod in locatione, f. depositi, l. 1. § exc ducto. & de praescr. rerbis, l.a § sed si facio ut facias, in fin. ibi, qua actio. &c. veniet igitur interesse, & dolus, & lataculpa, levis. Item veniet ut fiat quod convenit ff. de praescrip ve bis, leg ob eam, C. de donat legem. Civilis est haec actio praescr ptis verbis, & eadem quae dicitur in factum ff. de praescrip¬ verb. si tibi polienda, non tamen omnis in factum est pra script. versicul. ea quae de damno dato proponitur, & e quolibet edicto vel interdicto, & locum habet nedum in contractibus & quasi, sed & in maleficiis & quasi, ubicun que aequitas suadet dari actionem, ff. de praescript. rerb que ties, & ideo dicitur ejus tenor, in multis & variis articuli admissis, ut C. de sac. san. eccles. sancimus, stricti juris regula riter est haec actio, perpetua est, personalis est, haeredibu competit, & in haerede