Titulus 4

De sponsa duorum. IV Rubr.

SUMMARIA Sponsalia bina quot modis contrahantur. Et quibus praejud cent. 3 2 Fides pactionis quae su 4 Temporalia seu corporalia in quo consistant 5 Conjugia bina an liceat habere 6 Cerius nuncius super depositione mortis quis dicatur 7 Contrahentes bina sponsalia quam poenam patiantur.

DIximus supra desponsiones clandestinas prohibendas, propter peri Icula animarum, quae inde proveniunt: S quia inter alia pericula non minimum es non contrahere bona sponsalia, videamu de sponsa duorum, subaudi vivorum, ut sic habeas diffe¬ rentiam inter hunc titul. & illum infra de secun. nup. iste nim loquitur, quando sponsus sponsa legitima vivent cum alia de facto contrahit: ibi vero loquitur quand sponso mortuo alteri nubit, quare decr. dominus in dict¬ titul posita, quamvis communis sit utrique tit. fuisset ta men sub hoc competentius collata. & illa supra de spons. praesentia. Item hic specialiter tractat, & solvit quis contri ctus firmior sit primus, vel secundus. & per hoc differt tit. infra de eo qui dux. in mat. quam pol per adul quia cum pe hunc doceamur primum contractum firmiorem fore se cundo, ambobus sponsis viventibus ibi specialiter quaeri tur, & instruimur, utrum secundus contractus possit e¬ post facto soluto post mortem, prior vinculo confirmari qualiter decret infra eo. accepisti debuisset sub illo titu me lius collocari. Item quia & ibi addit machinatione. Iten loquitur de adulterio commisso maritali affectu: & per hoc differt ab illo inf. de adulie ubi tractat de adulterio con misso non maritali affectu. Potest etiam sic continuari Tractatum est supra de duabus speciebus sponsaliorum scilicet de manifesta & clandestina: nunc autem tractar intendit de duabus speciebus, manifeste & successive con tractis: ut cum duo diversis temporib. contrahant, cum ead unus de futuro, & alius de praesenti: & ideo dicit de spon sa duorum. idem intellige de sponso duarum, si contraxe rit quis cum una de praesenti, cum alia postea per verba di futuro: vel econtra: unde sicut intitulatur de sponsa duo rum, sic posset intitulari de sponso duarum. Videamus er go quot modis bina sponsalia contrahuntur. Quae quibu praejudicent. An liceat habere bina sponsalia. Quam poe nam patiantur bina sponsalia contrahentes

Quot modis bina sponsalia contrahantur Et qui¬ dem contrahuntur multis modis, u notat. supra de sponsal. Squot sunt species. & §. qualiter contra hantur: sed hic de duobus tantum loquitur: quia aut con trahuntur, fide pactionis interveniente: puta per verba di futuro: aut fide consensus scilicet de praesenti tempore hinc inde concessa, & mutuo suscepta. Est ergo fides pactionis, quando fidem alicui mulieri do, quod eam du cam in uxorem, quae aliquando transit in fidem consen sus, scilicet carnali copula subsequente, ut infra eod. ca. 1.5 anico. ideo remotis omnibus aliis expositionibus, sic ex pone, quod ibi dicit, quod eam duceret. accipe vel infr¬ positum. & dic vel pro, &, si permiserit mulier eum: scili cet qui sibi dedit fidem, quod eam duceret, rem scil. carna lem copulam secum habere, subaudi, haec res, sive carnalis copula, habetur etiam pro consensu: id est, aequipolle fidei consensus de praesenti, quasi dicat, haec carnalis co pula matrimonium praesumptum inducit: & hoc est quoc exponit Glo. 9. supra de sponsalibus. is qui fidem. quae alias su perflua fuisset: nisi esset glo. istius verbi: verba autem, qua intervenire debent in utraque fide, notat supra de sponsali bus. §. qualiter & de matrimonio. §. qualiter: & legitur infr¬ eodem licet

Quae quibus praejudicent. Et quidem aut utra¬ que sunt de futuro, aut utraque sun de praesenti. Aut prima de praesenti, & secunda de futuro Aut prima de futuro, & secunda de praesenti: si utraque sunt de futuro, priora praejudicant posterioribus, si ta men in utrisque fides vel juramentum intervenerit, qui¬ semper prius juramentum servandum est, ut notat. supr. de jurejuran. §. quot comites. versicu. item si duo juramenta quod si in altero tantum fides data fuit, vel juramentum illud alteri praejudicat quodcunque sit illud, sive prius, si ve posterius, ut supra de sponsalib. sicut secundum quos dam: tu dic ut notatur. supra de sponsalibus §. qualiter. versi item quinto & sequent. & infra eod. versic. aut primode futuro & supra de sponsal. sub rubrica de matrimoniis. §. sin sub §. u autem. versic. praesumptorum. Aut utraque de praesenti, 8 in casu isto quocunque casu interveniente, priora prae judicant posterioribus: quamvis secunda jurata fuerint vel carnali compula roborata, non obstante responsione A postolicorum contraria, ut infra eo. licet. vel consuetudine ut infra eodem capit. ulti & dixi supra de matrimoniis. §. qua liter impediatur versicul. ligamen. sed videtur, quod si secun da uxor primo sit cognita, prior sit in jure, quam prima sicut consuetudo Mutinensis tenebat, ut infra cap sin. cun enim matrimonium solo consensu contrahatur, ut ibi dem, debet esse potior illa, cui potius traditur possessio cor poralis, sic. n. est in emptione & venditione: ut C. de rei ven quoties in pignore, ut ff. qui po. in pi hab potior. hi tamen con tractus solo consensu perficiuntur, ut Instit. de obl. §. ex con sensu. & ff de pign actio. l.i. de pign. contrahitur. & l. creditor. §. sed de similibus ad similia procedendum est. ut supra dere script. mter caeteras. & ff. de legi. non possunt. dicunt docto res, non est ita, sed hoc bene intellexeram. Unde quaero quae sit ratio, quia si ratio diversitatis reddinon potest idem jus statuendum est. ut C. de libe praete. vel exhaere. I in si & infra de consang & assi. tua nos in sine. diciplex, quod s vor liberorum & constitutionum imperialium hoc faci ut C. de divor. & repu. consensu. sed haec ratio nulla est, quia pulli liberi supersunt, habet locum quod dixi. Item secun da ratio etiam in aliis obligationibus adaptari valet. erg non est favor constitutionum Imperialium, nec est rec ditio rationis, sed potius voluntatis. Quae est ergo ratio Respondeo si qua ratio reddi potest, forte haec est, qui consensus matrimonii, in quo matrimonium contrahi tur, spiritualis sive naturalis est, & de jure naturali rati¬ nali & a Domino constitutus, ut notatur. sup. de sponsa su rubricella, de matrimo. §. I. versic. quod autem. & §. ubi. & ide naturalis. 5. distinct §. I. sed consensut, quo emptio contrahi tur, juris gentium est, & civilis, & temporalis, & ab hom nibus constitutus, & contra jus naturale, secundum quo omnia sunt communia, ut 8. distinct quo jure, & Instit. ac ji re nat gent & civi. §. jus autem gentium, & etiam haec proban tur. dist. i. jus naturale &c jus gentium. Consensus ergo mi¬ trimonialis semel contractus immutabilis & perpetuu remanet, nam & author immutabilis est, & aeternus, natu ralia immutabilia permanent, nec eget consensus iste tr¬ ditionis adminiculo corporalis. nam & spiritualia magi consistunt in bona voluntate, & intellectu animi, quam i facto, seu apprehensione corporali, ut 22 quaest. 5. perjurar. econtra vero consensus emptionales, ut ita loquar, mut bilis & momentaneus permanet, nam & author suus v riabilis & mutabilis est: & humana mutabilia, unde & d citur cum omnis status noster suo perpetuo motu cons stit. quid enim erit stabile inter homines, & ita immobile ut nullam patiatur immutationem, in auih. de non alien. au permut. reb. ec. I. §. ut autem lex. col. 2. Item temporaliam¬ gis consistunt in facto & apprehensione, quam bona vt luntate, & intellectu: econtra vero in spiritualibus obser vatur. i5.qui. ca sin. & ideo in matrimonio magis operatu consensus, tanquam firmior, & traditio minus, tanquan debilior, in emptione autem magis operatur traditio, tar quam firmior, & consensus minus, tanquam debilior. ci probatur haec supra de transla. episcopi inter corporalia, & a majoritate & obed solitae. & C. de veteri jure enucle. tanta. § se quia divinae. & Instit. de jure natur. gent. & civi. §. sed natur¬ lia & 5. distinct §. 1. & S. distin §. &S. dignitatem. Quae est ra tio quod matrimonium carnale solvit sponsalia carnali praecedentia, quamvis jurata supra de sponsal. sicut ex literi §. 1. sed spirituale matrimonium contractum non solun solvit sponsalia spiritualia praecedentia, imo nec valet, u supra de electio, cap consideravimiu, & cap. auditis. & cap. cun unter canonicos. ad finem. unde & primo repraesentatus re movet institutum secundo. supra de sententia & re jud ca cum Bertoldus. ad finem. cum spiritualia fortiora sint, quan carnalia. supra de transla. episcopi. inter corporalia dici potes quod matrimonium spirituale, quo quis magis ligaturv ni ecclesiae, vel uni dignitati, quam alii ex constitution ecclesiae pendet. 13. quaestio. I. ecclesias. supra de his quae fium praela sine consensu Cap pastoralis. sed matrimouium carnal ex const tutione divina, ut patet ex praemissis. Potest ig tur in primo Papa constituere, quicquid placet, non si in secundo ad quod facit quod notatur supra de electio. utrum mutari super verbo, copulatur. versicul. quare ergo solv tur matrimonium spirituale. & supra de transla. episcop. §. ci jus authoritate, ut patet ex praemissis, & praecedentibu non enim rescinditur tantum sacramentum, sicut dici August inf. eod ca1. ad idem supra de conrer conjug. ex part 2 nosautem & in his quae notatur. supra de conver. conjug. S. sina versi. sed quare magis potest. & sequentib. & forte ad cor stitutionem illam, quae vult, quod electione prima, cui ei iam adhuc non consentit electus electione pendente, no¬ fiat alia secunda, & si fiat secunda, cui electus secundo e iam consenserit, ut sic per mutuum consensum videatu jam contractum matrimonium, inter electum & ecclesi. non valeat, licet secus sit in carnali facienda, mutus est for te princeps ad ostendendum, quod licet nemini liceat sit dicere jus, minus tamen licet homini spirituali, id est. cle rico, quam carnali, id est laico ad hoc supra de elec bonae mi moriae. SCre. inde est, quod effectus matrimonii spiritua lis totus dependet ab authoritate judicis, & juris positiv ne quis scilicet authoritate propria se ingerat sup de ele quatiter &e quisquis necnon confirmatus administret suj ac preb cum jeon dudum, & de tranus la. c.i nec lite pendente se in trudat supra de conces, praeb post electionem § i ibi & quod inst tutione facta, & c. de const. ecclesia S.Mariae. & cacum M. Ferra sin effectus autem matrimonii carnalis a jure naturali? rationali dependet, quo ad vinculum, & in solo facto o ligationis animi consistit, quare quilibet potest se inger¬ re, & solo consensu libero firmiter se ligare. supr. de spon cum locum. nisi ex causa interdicatur alicui. supra de spor cum apud. ideoque tenet etiam si litependente fiat. suprad spon. cum Apostolica, quamvis poenitentia imponatur, qui¬ sine licentia vel clandestine contractum est, ut notat supr de cland desponsa & infra de matrimonio contract. contra mici eccles non contradicunt his ea, quae praemissa sunt in prae cedenti versi. ibi, quae est ergo, &c. nam matrimonium vi ri & mulieris carnale, & spirituale potest dici, carnale re spectu matrimonii ecclesiastici & conjunctionis corpo rum, ut in hoc versicul. spirituale respectu contractuun rerum, & conjunctionis animorum: ut in praecedenti Item ideo electio prima fortior est regulariter, quam se cunda, quia spiritualis homo non debet contra verbum suum aliquo modo venire: ut notatur sup. de pactS. quiss ffectus, & ex hac ratione procedit quia primo oblatus patrono spirituali seu ecclesiastico, potior est, quam pri mo receptus, contra vero servatur in patrono temporali seu seculari, ut notat. supr. de jure patro. §. in quibus. ver. inpo nitentia, & junge quod not supra de conpersio conjug. §. 2. ver. sed quare magis. & sequentib. Aut prima de praesenti, & se cunda de futuro, & hic multo fortius, quam in superior debent priora posterioribus praejudicium generare: qui¬ si id, de quo magis, videturinesse: non inest, nec id de qu minus ut ff de servis expor. cui pono. infra de sentent. excon mi cum illorum. Aut prima de futuro, & secunda de praesenti & tunc posteriora tanquam firmiora praejudicant pri¬ ribus nisi antequam secunda contracta forent, prima pra sumpta sint per carnis copulam, vel traditionem, vel la psum temporis, quod dic, ut notatur. supra de sponsa, subru brica de matrimoniis § ult sub §. ut autem. versicul praesumpto tamen poenitentia agenda est de fide mentita infra eod ci sup de spon si inter. & hoc verum, quando priora legitim fuerunt, scilicet quod semper praejudicent posterioribu alias semper posteriora firma manerent, quamvis contr¬ interdictum ecclesiae contracta, ut supra ae spons. cum Ap¬ stolica & dicam infra de matrimo. contracto contra interdictur ecclesiae. §. quid juris. ver si vero eam. Item hoc intellige, quan do utraque publice contracta sunt, secus si clam. ibi enin aliquando legitima illegitimis praeponuntur, ut not, supr eo. § quare. & §. utrum. Item hoc intelligas, quando appare quae sunt priora, quae posteriora: secus, si dubitetur. quo¬ dic, ut notr sup. de testi. § quae diversitates, sub §. in contrarietat bus. ver. quid si duo petant eandem uxoren

An liceat habere bina conjugia. Nequaquam: hoc enim impedimentum semper validum fuit etiam antequam aliqua constitutione ecclesiae prohibe retur: si quis enim vivente legitima, cum alia contrahai adulterium committit, sicut Lamech, ut 36 qu. 2. quomod virginibus. quod dic, ut not. supra de matr. §. qualiter mpedia tur ver ligamen. Et hoc adeo verum est, quod quamvis vi fuerit in exercitum contra Sarracenos, vel in regionem longinquam, quamvis nesciatur utrum sit vivus, vel mor tuus, quamvis uxorjuvencula stimulis carnis resistere ne queat, tamen ad secunda vota non transibit, quousqui certum nuncium receperit a de morte mariti, ut supra de spon. in praesentia. Dicetur autem nuncius is, sub quo militabat, vel socius suus bonae famae, & honestus, qui b¬ ne noverit mortem ejus: si enim talis coram episcopo lo ci jurejurando ipsum in veritate mortuum fore deposue rit, lapso anno, secundum legem incontinenti secundun canones, nubat in Domino. Si praeter hoc nupserit, tam psa, quam is cui secundo jungitur, velut adulteri puniur tur: quod hodie secundum canones intelligendum est, si e¬ quo certificari sunt de vita prioris, simul remanserit. u patet in his quae not. infra eod. vers. verum si primum, & sequ Sed si dictus nuncius deferaverit illi, qui mortuum mentitu est, in 10. lib. auri tenebitur obnoxius. ut C. de divort. & repi uxor. in authentic. hodie, quantiscunque annis, & in authentic. u liceat inatri & aviae, § quod autem, collatio. 8. Non ergo ri quiritur probatio, sed verisimilis praesumptio: ut supra u lit non contest quoniam, §si rero alter, vel dic, quod refert, u trum praesens velit matrimonium accusare, & canonicun probare impedimentum, & tunc sufficit verisimilis praesum ptio. puta fama communis, sine testibus, & sic loquitu proximus, §. vel velit contrahere simpliciter, contra m¬ trimonium nihil opponens, & tunc requiritur probatio cer¬ ti nuncii coram episcopo facta, supra de spon. in praesentia sed quod prius dixi, verius est, nam & unicus testis non pro bationem, sed praesumptionem inducit, ut notat. supra d jurejur sub S nunc redeundum, & Squando sit deferendum, ver quod si obscura. Verum si contigerit primum venire, sta tim debet recedere a secundo, & redire ad primum, quo¬ si non facit, adultera judicatur, ut 34 quaestio2cum per bell cam, & capit. cum in captivitate, &c si virgo. Quid si non ser vavit hanc solennitatem, sed nupsit, licet hoc facere non de beret, cum fama communis esset in civitate, quod mortu us erat, si ipsa procuravit rumorem, adultera est, ut ff. de¬ dulter miles, § mulier, alias videtur excusari: nam etsi in di bio nupserit, quamvis hoc facere non debuerit, licet debi tum non possit exigere, exacta tamen reddet sine metu¬ dulterii, sed quam cito de vita certificabitur: debet relir quere adulterinos amplexus: ut infra de secundis nuptiis, di minus ac redemptor, certificata autem de morte, nubat in domino, ut infra de secundis nuptiis super illa, & secundun hoc intellige, quod notat. supra eodem versicul. si praeter ho¬ Secundum legem superiorem, C. dedivort. uxor tenebatu expectare per quadriennium, secundum leg. ff. vereris, pe quinquennium, uiff de divort. uxores. Sed hodie quantis cunque annis, &c. ut supra. Quid si absente altero sponsi matrimonium accusetur. Qualiter debeat procedi, vid supra ui lit. non contestat. versicul. Item ubi agitur, & versicul. s. quens.

Quam poenam patiantur bina sponsali contrahentes. In praece denti casu, prout dist. aliquando nullam, aliquado auten bigamiam, & infamiam contrahunt ag supra de bigamis, nu per, qui enim nomine suo, non jussu ejus in cujus potestat est, vel ejus nomine, quanquam ne in potestate habet bin sponsalia, vel binas nuptias contraxerit, infamis efficitu e c ipso jure, uiff. dehis qui no. infa. leg.. in sin & leg quid ergo, si quis, & §quod ait. & C. ad leg. Jul de adult leg eum, excusan tur autem ab hac infamia fini, si jussu patris, in cujus sun potestate, contrahant, & patres notantur ut dicunt leges quas posui supra in superiori summa, prope finem, in illi versic. quid si pater. Sed hodie forte contrarium est, cun filii non teneantur sequi voluntatem parentum in matrimo niis contrahendis, ut dixi supra de sponsali, §qualiter, versicu contrahuntur. Item qui scienter ducit desponsatam alte ri, paenitentiam 7. annorum agere debet jejunando car nam sic dictam, quia caret cibis id est quadragesimam, quo libet anno in pane & aqua, ut infra codem accepisti. Hoc t. men notat. quod decret. infra posita, quae incipit. Tuafr¬ ternitas infra de mat. cont. contra inter. ectle collocatur. Quid s contraham sponsalia de futuro cum duab. sic dicens, Pro mitto, vel juro, quod contraham cum altera ex vobis. Re spondeo. in eo est electio, sicut notat. in simili quaest supr tutul.i. §ultim versicul. quid si jurasti. Quid si ita dicam? Pro mitto, vel juro, quod contraham cum utraque nihil ago, qui¬ & si contraherem non valeret, ut patet in his quae nota si pra eodem §liceat, secundum Goffred. quid ergo si cum una ip sarum, quib. sic juravit, contraxit, & ea mortua, superste instet, quod juramentum adimpleatur? potest dici, quo non tenetur, quia quando hoc juravit, aut intellexit quo eodem tempore vtranque duceret, sicut Goffred. intelligi vt patet, infra eodem versicul. quid si altera, & sic non tenuit infra de divort gaudemus, aut diversis temporib. & sic, si quam do contraxit cum prima, intendebat juramentum serv¬ re, primum matrimonium nullum fuit sacramento def ciente, vt patet in his quae notat. supra de spon sub rubrica, d matrimoniis, §I. versicul. individuam, & Square, versic. sed nun quid haec tria. Potest dici contra, per ea quae ibi notavi, se cundum ea quae no. infra de eo qui duxit in matri. Quid si al tera illarum apta est ad contrahendum, altera inepta? vide tur, quod teneat id quodcum apta actum sit, non obstate adjectioni ineptae ff.de reg jar. non solent. C. de donat. sancimus de consecrat. distinctio. 4. si non sanctificatur, dicas contrarium qui sic contrahit, sicut superius est expressum, non in intendit contrahere cum una, sed cum utraque, & ideo in tentio, seu voluntas, & potestas ad invicem se impediunt supra de offic. deleg. cum super abbatia, & argument ff. de arb. P. dius, secundum Goffred. contrarium est illud generale, s non valet prout ago, valeat prout valere potest, sed non est multum curandum, quia rarus est casus iste, ta men est pro Goffred. argum. infra de conditio. appo, capitul