SuMMAIA. Vsura quid sit. Et unde dicatur. 2. Et pro quibus rebus de¬ tur. 4. Et ex quibus causis. 5 3 Species usurae quot simi 6 Vsurae veniunt ex mora, vel quasi mora jure communi, & pr¬ 7Vsurae qualiter petantur, si deductae sunt in stipulationem 8 Erigian possit aliquid ultra sortem aliquo casu 9 Contractus usurarius qualiter detegatur io Poenaquae sit usurariorum u Vsura cui reddenda sit. Et qualiter possit repeti.u 13 Poena si adjecta sit, nisi pecunia mutuata ad certamdiem solva tur: an praesumemus ipsam in fraudem usurarum adje ctam.

PRaelibavimus supra de furis, & raptoribus: & quia nul lus improbior fur, vel raptor, quam usurarius & quo ad restitutionis legem, parum refert utrum per furtum, vel per rapinam, vel usuram res per venerit ad aliquem, 14. qu. 4. si quis usuram. ideo post tra ctatus rapinae & furti, subjiciamus de usuris: dicentes Quid sit usura, & unde dicatur, Quot sint ejus species, Pr¬ quibus rebus detur, Et quibus causis, Qualiter petantur & quare, An aliquo casu ultra sortem quicquam licit¬ exigatur, Qualiter contractus usurarius detegatur, Qua poena usurariorum.

Quid sit usura. QVodcunque solurioni ri mutuatae accedit ipsius rei usus gratia pactione interposita, vel hac intentione habita i contractu, vel exactione habita ex post facto. Quodcunq ideo dicitur: quia sive sit pecunia, sive spes fructus, sive e lectuarium, vel cupella vini, & postremo quodcunque no men imponas, ex quo ultra sortem exigis, usura est, ut 14 quaest. 3. usura & cap. plerique. sic supra de simon. intantum. E c. ea quae. Rei mutuatae ideo dicitur: quia in contracti mutui tantum locum habet; secundum Goffre. Rayn. 8 quasi omnes, sed tu junge regulariter, haec ideo dico: qui¬ in casibus authoritate legis usurae praestantur, licet nulli mutuum sit contractum, ut patet in his, quae not. infra co¬ § quibus. & ex quibus. Sed regulariter non praestatur, nisi in mutuo. Est autem mutuum, I quod de meo fit tuum, habet locum mutuum in his rebus, quae pondere numero & mensura consistunt: ut in massa auri, vel argenti, pecu nia, oleo, frumento, ut ff. sicert. petatur. lI. 2. Inst. quibus modi re contrahitur obl. circa princip. quod ergo scripsit Rayn. no committi usuram, nisi in his rebus tantum, in quibus ci sistit mutuum: intelligas quo ad contractum: quia in a lio contractu regulariter non debet committi usura, u supra nota. porro quo ad usuram, aliud est, nam si tibi mi tuo aliquid, & tu pro illo mutuo promittas mihi vestem vel equum, vel praedium, aliquid, vel aliud, quod nec in numero, mensura, vel pondere consistat, usura est, ut 14 3. plerique. & ca.usura. si igitur aliquid hac de causa exiga tur, usura est: secus, si non esset mutuata, sed locata, ut no supra de locat. & cond. §. 1. Et est ratio secundum quosdam quia periculum rei locatae ad locatorem pertinet: sed re mutuatae, ad debitorem, ut ff. derei vend. si navis. ideoque ir cendium non liberat debitorem, ut C. si certum petatur. in cendium. sed hac ratione considerata, foenus nauticum! citum esset, quod tamen falsum est, ut infra eod. naviganti Alii dicunt hanc rationem, quia mutuum debet esse gra tuitum, sed ex quo pecunia interveniret, transiret in loca tionem, prout not. supra de commod. §. quid sit commodatum vers. gratuita. & de loc. §. quid sit loc atio. Tu dic, quod illa es ratio, quia rei locatae dominium retinemus, adeo quo conductor de proprietate quaestionem referre non pote rit, C. depign. act nec creditores. & ideo pro usu rei propriae quando concedimus pecuniam, recipimus quod licitum est: quia nec aliquis cogitur de proprio beneficium face re. 10. q. 2. praecariae, 12. q. 2. praecariae. Sed rei mutuatae domi nium transferimus, ideo pro usu rei propriae debitori improbe pecuniam exigimus ab eo. ad haec, ff derei vend. naris. Item usus rei locatae aliquis est sine consumptione nsus autem rei mutuatae nullus est sine consumptione Ipsius rei usus gratia, ideo dicitur: quia si non gratia usus id est, consumptionis, sed loco poenae apponeretur sin¬ fraude aliud esset, patet supra de ar dilecti. 12. q. 2. fraternitas est autem differentia inter usuram & poenam. nam usur: praestatur ratione spacii temporis, nempe quicquid a¬ mensem datur ad computationem anni redigitur, ut C ec auth ad hoc, sed poena non praestatur secundum spatium a licujus temporis, sed secundum quod inter partes conve nit, & ut pactum servetur, inf. de poen constitutus. Vel sic po na praestatur, quia non fit quod convenit,. vel quia non sol vit quod debetur, sup. de arb. dilecti. Sed usura praestatur, u sors non solvatur, sed sortis solutio differtur, infr eo consu luit. unde usura & poena aliquando videntur contrariae imo aliquando usura excludit poenam. C. deju. do impub. 2. quandoque ipsum debitum, ff. depo si hominem, § quoties. secun dum Goffr. Pactione interposita, &c. additur ideo, quia nullo pacto ab initio interveniente, nec exactione ex pos habita debitor aliquid gratis offerret, recipi posset sine ali quo pacto: dummodo mala intentione ab initio caruisset nullam enim maculam oblatio suscipienti ingerit, qua non ambientis petitione processit, 1. q. 2. sicut episcopum. si mile no. supra de simo. § quid sit simo. vers. ulti. porro si hac ir tentione principaliter ductus, ut aliquid mihi dares, si tib mutuassem pecuniam: alias non mutuaretur, li et in for¬ judiciali non posset censeri usurarius, ut infra eod in civita te. tamen in poenitentiali inducendus sum, ut pecunian sic receptam restituam, quia per beatum Lucam Evange listam: imo per Dominum dictum est, mutuum dantes nihil inde sperantes, ut inf. eod cap. I. & cap. consuluit. respon. 1 4. q. 4. sifoeneraberis. si tamen alias esset mutuaturus, sed si cundario spero quod mihi subvenias, vel me remuneres in nullo, vel in modico pecco, argumentum. 61. distinction quid proderit, 59. distinction. si officia. 77. distinction. singulis I. quaestion. 2. quam pio. supra de test cum in officiis. ff. de per haered. sed & si. §. consuluit. supra de simonia tua. vel si dica tur simpliciter, & indistincte sola spe committi vitiun usurarum dici potest, quod ad purgationem delicti no est opus rest. sed sufficit poenitentia sola: sicut dicitur in simonia. supra de sonon, cap. sin. secundum Goffre. hoc nor placet. sed dic, ut no. supra. nam huic intentioni decr. con suluit, infr. eod. manifeste contradicit. & quare aliud sit in usura, quam in simo. vide quod no. sup. de sim. §. quid sit simu

Et unde dicatur Et quidem dicitur usura, a usu rei, quia datur ob usum rei, id est, pecuniae. vel dicitur usura, quasi usurea, sivi usueta, id est, usus aeris, hoc est, pecuniae, quod ad iden recidit. nomine autem pecuniae continetur, quicqui homines in bonis habent, i. q. 7. totum. sed non commi titur, nisi in contractu mutui. quod dic. ut not. supra eod §. versic. rei mutuatae

Quot sunt ejus species. Duaz. Prima et spiritualis & aequa: secunda corporalis & iniqua. Primum foenus, sci licet spirituale, aequum aspicere, & exercere debemus: u quod hîc misericorditer tribuimus a Domino, qui multi pliciter, & in perpetuo mensuram tribuit, recipere valea mus. 46. dist. sic non suo. nam pro uno centuplum accipie mus, & vitam aeternam possidebimus August. Homo mi ser cur foeneraris homini, foenerare Deo, & centuplum ac cipies, & vitam aeternam possidebis. Secundum vero foe nus, scilieet corporale & iniquum, est illud, de quo hic spe cialis tractatus habetur, & subdividitur, est .n. foenus soi tis, & foenus foenoris, qui secundum exercet, etiam secund. le gem antiquam infamis est. 3. 47. §. tria. & not. infra eod qualiter. vers. & hoc notandum. Sed secundum jura canonic in utraque mortale peccatum committitur, & infamia in rogatur. 6. q.1. infames.

Pro quibus rebus detur Et quidem speci aliter pro pecu nia, largo autem modo pro omni re, in qua mutuum con sistit, sed in speciebus non habet locum, nisi in casibus: nan secundum leges possessor haereditatis bonae fidei in haer¬ ditatis petitione fructuum perceptorum ante litem cor testatam, praestat usuram post litis contestationem, ut ffd petit. haeredi. haeres. §. ultim. Item si testator legaverit mil rem, ut ea distracta pecunia uteretur, & haeres in praestar do moram adhibeat, tenetur ad usuram: sed si legatum sit ut ea re utar: non sine rubore usuras desiderabo. Item testator haeredem damnet, ut statuas, vel imagines pona in municipio, elapsa die a judice assignata, & haerede mo ram faciente, usuras praestabit usque ad tertiam centes¬ mae, ut haec omnia probantur, ff. eod. in fideicommisso. §. alt & l. cum quidam, §. ult.

Ex quibus, causis. Et quidem secundum lege antiquas ex stipulationibu habitis inter partes, vel pacto nudo in contractu bonaef dei incontinenti apposito, ut ff. de pact. in bonae fidei, ff. eodem cum quidam. §. ex locato, & depositi plebeja. §. Lucius. in fin. & quintus & C. de pact. inter empto: in initio. Item in contra ctibus stricti juris, ff. sicertum petat. lecta. §. sed cum sortis, n si in casu, sci. quando mutuum in numero contractum es nam tunc necessaria est stipulatio. soluta autem, nec rep¬ titur, ut indebita, nec in sortem accepto fertur, ut C. eodem quamvis. Si tamen debitor talem usuram solvat, credito non nominatim, sed simpliciter non accepto feretur in ta lem usuram, nisi pro ipsa pignus sibi obligatum foret, se¬ si creditor pignus sibi obligatum distraheret: liceret acce pto ferre pretium, etiam in usura nudo pacto debita, ut de sol. in his, §. ult. & l. Paulus respondit, §. Paulus. Sed si mutu in mensura contractum sit, etiam ex nudo pacto debetu usura, ut ff. eod letiam. Item in trajecticia pecunia, etian ex nudo pacto privatus usuram petit, ut ff. de nautico foenc re, periculi. §. in his. Est autem trajectitia pecunia, sive nau tica, quae periculo creditori in navigio suscepta datu trajicienda. quasi nautica est, quando pecuniae mutuat. in me suscipio periculum, sed aliqua conditio non existat puta, si piscator non capit pisces: si athleta superetur in pugna: & existente conditione, ad ipsum quod credid j recipiam cum centesima usura: ut f. ae nautico foenore periculi. Hic ergo possum centesimam usuram stipulari, a qu anno revoluto sortem duplicat, & incipit currere ex qu¬ navem navigare conveniat, & quamdiu pertinet pericu lum ad creditorem, ut ff. de nautico faenore, l. 2. & l.1. & l. ni hil. Pertinet etiam ad creditorem periculum, si debitor nihil possit imputari, ubi vero non servavit locum nav gii, vel si illicita in navi transportabat, pertinet periculun ad ipsum debitorem, cum in culpa sit, ut C. denautico foen re, cum proponas. alias neque casus fortuitus, neque incen dium liberat debitorem, ut C. si certum petatur incendium, Institution. quibus modis re contrahitur obligatio, §. i. & jungi quod notat. infra eodem, §an aliquo casu, sub §. in aliis auten casibus.

EX mora etiam veniunt usurae, vel quasi mora, jur communi, & speciali, sed propter casuum varietaten plene non potest diffiniri, quando committatur, ut ait ls eod. mora. Sed tamen secund. Azo. mora fit jure commun cum quis major quatuordecim ann. est, ut ff. de verbor. obl gationib. si pupillus. Interpellatus, per diei appositae lapsum ut ff. de verbor. obligationib. si fundum, & C. de contrahend stipu¬ magna. & supra de locat. capit. fin. in fine. Vel per litem con testatam, ut ff. de verbor. obligat. nemo, in fine. Vel per ipsiu hominis, cui debetur, denunciationem, congruo loco tempore factam, ut ff. eod. mora. & de verbor. oblig. si ex legat Cum intelligat se debere, vel intelligere debeat, ut f.derel creditis. quod te. non omissa rei repetendae instantia, sin causa distulit rei solutionem, vel praestationem, ut ff. eoo mora, & l. sciendum. Effectus autem morae is est in contra ctibus bonae fidei & legatis, & fideicommissis, quod lice stricti juris sint, in hoc aequiparantur contractibus bon¬ fidei. C. in quibus causis in integrum restitutio non est necess. ii minorum, ut pariat usuram. secus in contractibus strict juris, ut ff eodem, mora. §. primo, & de legat. 2. si quis servo. ( I. qui solidum, respons. 1. & de cond. indebit. I prima. Haec mo ra etiam facit rem, vel interesse aestimati tanti officio ju dicis, quanti erat tempore morae, vel postea fuit, quando cunque ante sententiam, nisi mora purgata foret, ut f. d edend. ubi. §. i. & de triti. I. penulum. & ultim. & de actioniu empti. ration. §. si per venditorem, & de re judicat. si causalis, e de condict. fur. in rem, & de verborum obligationibus, quoties in diem. Inducit etiam petitionem fructuum per officiun judicis, in quolibet contractu, si petam, quod aliquand fuit meum, vel ejus, a quo habeo causam: alias exigitu litis contestatio in contractu duntaxat stricti juris, ut f de usur. videamus, 2. §. si accusa. & respons. i. & §. i. & §. ex cau¬ sa. & §. si possessionem. & l. 2. Et aliquando punit in tertia parte debiti, ut ff. de inofficios. testam. & si quis suo. Et faci etiam rei periculum indistincte pertinere ad reum, etiam si erat peritura penes actorem, quia satis est, quod potera non perire, ut ff. de lega. i. cum res. §. ultim. nec obst. ff. depo si plures, §. ultim. quia licet esset ibi conventus, non tamer erat in mora, quia habebat probabilem causam resistendi puta propter expensas, & hoc expressim probatur in au thentic. depo. & de nupt. coll. 6. cum inibi dicat teneri eum qui interdicit depositario, ne mihi restituat de casu fortu ito, multo magis teneretur depositarius, si sine causa de tineat, & perfidius facit. Tamen circa realem actionem illud specialiter est notandum, quod si erat bonae fidei pos sessor ab initio, & sit factus malae fidei ex post facto, vel ir mora sit, disting. an eodem modo esset peritura penes a ctorem, & tunc tamen tenetur, ut ff. derei ven. l. Item si ver beratum. §. ult. alias tenetur. ergo proficit initium bonae fi dei, sicut alias infra eodem, sine aliena: sed si justam cau sam habuit litigandi indistinct. non tenetur, ut eod. utiq autem, & illud scias, quandoque dicitur quis malae fidei qualitercunque sciat haereditatem ad alium pertinere quo ad fructus, & similia, ut f.de petit. haered. item veniun §. petitam, & § a quo, & l. sed & si lege. §. siante. Item in re vendica. fit malae fidei possessor lit. contestatione quanti ad fructus, ut C. de rei vendic. certum remanet tamen bona fidei possessor, quo ad usucap. triennii complendam, & ui suos faciat fructus, si obtinuerit, alias ipsos restituet, sicu & rem usucaptam, post litem contestatam. ut ffi pro empt. 2. infin. eodem titul. qui scit. §. ultim. & de rei vendicat. si pos Item quantum ad fatalitatem, ut ff. de petit. haered illua se¬ quo ad praescriptionem, nullo modo videtur possessor quia interrumpitur litis contestatione, ut not. supra de li¬ contestat. §. quis sit effectus C derei vendicat morae. Jure auten speciali fit mora favore libertatis circa fideicommissarian libertatem, hoc ipso, quod non praestatur: & hoc inducit ut matri detur manumittendi causa: ut ff. defideicemis lib. cum vero. §. apparet. Item favore cursus biennii: & ho similiter petit usuras. C. de jure dot. I. ult. §. ult. Fit etiam spe cialiter propter odium sicut in fure & praedone: ut ff. d vi & vi armat. l. i. §. rectissime. & l. penult. Item in meticu loso: sed in eo dist. utff quod met, causItem sicum exce §. quo si homo. Speciali autem jure fit mora in persona minorum hoc ipso, quod quis id non solvit, quod pure debet: ut C. v quib. cau. in integ. restit. non est necess. in minorum. nam si debea in diem, vel sub condi. non potest ei imputari, si non solva interim cum nec solvere teneatur. Item si pure, & debeba pupillo non habenti tutorem: quia nec tali solvere potuit quid ergo poterit ei imputari, nec obst. quod in minorib sit in lucro succurrendum; usurae enim non propter lucrum sed propter moram non solventium infliguntur. f. eodem tum quidam. § si pupillo. Purgatur autem hoc, si minor factus si major, & quod est mirabile, ut ff. de lega. 2. Titia Sejo. § usu ras & sic purgatur re ipsa cursu temporis. Re etiam ipsi fit mora sisco, scilicet si non solvatur quod debetur ex suc contractu. ut ff.eod, cum quidam §. fiscus. Mora autem com munis purgatur stipulatione novandi animo interposit: vel non novandi: si tamen erat in praesentia, ut ff. de condict Furt. pervi. & deso qui 10. §. 1. Purgatur autem oblatione, de positione, consignatione, ut C. eod. acceptam, sed oportet de positionem durare, alias non videtur deposita. ff eo debito & in l.accepta. in fin. Porro ubi usura nondum currit, put promissa erat major, si non solveretur minor, minore ol sata, ipso jure non currit major, ut C. eod. I. si per te non sta idem si creditor persistat in petitione minorum, cum po sunt majores petere, ut C. eod adversus. & l. quamvis, ex quas autem mora veniunt usurae: ut ecce emptor re sibi trad ta non solvit pretium, ut C eod. l. 2 & de actionib empt. curabi stem ubi creditor pecuniam redactam ex venditione p gnoris, ultra quam sibi deberetur, in re propria converti ff. de pignor. actio quamvis §. ultimo. & l. si autem. Idemque in procuratore & curatore, qui pecuniam domini in propri am utilitatem convertit, ut ff manda idemque & si procura & d negot gest. quisine. Sed & si foeneraverit, dixerunt quidam quod tenetur quasi ex mora. sed Azo dixit, quod conve nitur sicut de sorte. Item si adhibuit moram, convenitur non tanquam ad usuram, sed ad interesse, sicut de socio qui moram adhibuit in reddendo, eo quod ex societate lu cratus fuit. ff. pro socio. socius, qui. & de administrat. tutor. qui §. si usuras

Qualiter, petantur i deductae sunt instipul¬ tionem vel pactionem ci dictione certi Forro ex duob. praesumuntur instipulation deductae, sc. si in initrumento contineatur ipsas promissa: praesumitur quod interrogatio praecesserit, ut C. de contral stipulation. I prima. C. eod.I. prima Item ex diuturnitate tem poris: ut ff. in rem verso. I. cum de inrem verso. Quod intelli gas, quando induco solutionem longi temporis ad pro bandam stipulationem; secus, si ago ex tempore, ut C eo¬ creditor. & de operis liber. I. operis. argu. f. de action. & obliga obligationum fere §. placet. & ff. de regulis juris favorabiliore & actionibus & obligationibus. Arrianus. Ubi autem usura petuntur jure actionis, potest subjici regula generalis: u sive duret principalis actio, sive non, nihilominus agatu pro usura. Sed ubi ex mora debentur, potest implorari ju dicis officium, quamdiu principalis actio durat, cui deservi ipsum officium, sive incidenter extenditur ergo si acti¬ principalis, vel hypothecaria, nomine debiti pro pignor competens solutione, vel praescriptione sit sublata, amo do agi non poterit pro usuris, ut C. eod. in bonae fi lei §. sed finitum, & l. eos. qui respon. I. & depo. I. quarta. & ff. de eo quo¬ certo loco daturoportet centum, porro ad usuras futuras no extenditur officium judicis, vel quia ad judicem non per tinet futuri temporis contractus: vel quia in potestate acto ris est exigere sortem, maxime ex sententia debitam: u ff. eod. l. 1. §. nec tamen. Petuntur tamen usurae minores, ve majores, secundum diversitatem personarum, nam illu stres & superillustres trientes tantum stipulari possun Sed negociatores usque ad bessem, alii omnes stipulantu semisses, unde versus "Discant illustres stipulari posse trientes. Et mercatores possunt sibi quaerere besses Quaerere semisses possunt communiter omnes" In trajecticia autem pecunia licet stipulari usque ad cer tesimam usuram, quae aequiparantur sorti in anno: ut no supra §. ex quibus causis, versic. est autem, ut enim centesimu numerus plenus & perfectus est, & nihil ultra ipsum nu meratur, nisi ad principium redeas: ita usura centesim est plena & perfecta, quia nulla major invenitur, & eju respectu dicitur praestari usura usque ad tertiam centesi mae, & eadem dicitur triens, respectu sortis, ut comput¬ tione ad annum facta triens non transcendat tertiam par tem sortis, puta sors est trigesima, ejus usura triens erij decima ejusdem usura bis, erit vigesima, & ejusdem usur semis, erit decimaquinta: ut haec omnia plene probantur C. eod. tit. I. eos qui. sed & illam, quam statim vocavi semis sem, vocatur sextupla, a sex, quod est totum, & plica, quoc est pars, sive medietas: quae & alio modo dicitur hemio la, abhemi, quod est medium, sive dimidium, & holon quod est totum, quasi totam sortem contineat, quo add bitum, & medietatem totius, quo ad usuram, & sic cont net medietatem centesimae. secundum hoc intelliz e 48 distin. quontam. Ulura autem centesima raro praestatur, ui pro trajecticia pecunia, & pro expensis factis in rem co munem reficienda, & pro rejudicata, & pro eo, quod tu tor pecuniam pupilli clanculo convertit in utilitatem su am: ut ff. de nautico foenore nihil interest. §. quod in fingulos. E I. periculi. & de negociis gestis. qui sine. & C. de usur rei judicat Isinal. & de aedificiis privatis, si ut proponis. Ultra ea quae dixi non potest quis usuras stipulari: etiam obtentu alicuju: consuetudinis: ut C. eod.l. penult. Illud sciendum est, quod fructus cum usuris ex speciali pacto compensari pos unt ut C. eod. si ea. quod intelligas admissum propter incerti tudinem fructuum, quia probabiliter dubitatur; utrun usuris valeant coaequari. Et hoc notandum, quod si in sti pulatione quantitas usurarum adjecta non fuerit, levio res quae frequentantur in regione, debentur: ut ff. de admi nistrat tutorum tutor. §. qui ex caeteris, omnes aliae illegitima dicuntur, unde nec ex earum promissione naturalis obli gatio nascitur, nec si jure usurarum promittantur; ut Caeo eos §. si quis autem. & l. ultima. & foenus hujus exercentes infames sunt, ut C. ex quibus causis infa. irrog improbum. Sec nec omitti debet legem in quibusdam casibus certum po¬ nere numerum usurarum, ponit enim semisses, quando ab haerede indigno aufertur haereditas, ut C. de his quibus u indignis, l. prima. Statuitur etiam triens creditori, qui ren ecclesiasticam accepit obligatam: ut in authent. de alien. & emphyt. §. hoc etiam super ipsis, col. 9. Item in agricolis statui tur, ut pro modio accipiat in anno octavam partem mo¬ dii, & propecunia quam dedit accipiat, siliquam unan pro sol. ut in auth. nullum mutuantem agricolae, alias incipit ut nullis inutuans agricolae. col. 4. olim tamen propter incer titudinem pretii quantumcunque licebat stipulari usu ram: ut C. eodem oleo. Hoc de jure humano, nam propte mundi necessitatem non potuit Imperator ex toto cassa re obligationem usurarum, sed tamen minuit lege autem Dei, quae veteri novoque Testamento continetur, omne usurae prohibitae sunt extractae, unde non valet quod se quitur ex eo, vel ob id. C. de legi non dubium, cum & Impe rator dicat sacros canones imitari, in authent. ut cleric. apu proprios episcopos. §. ult col. 6. & quomodo oport. episcopos. §. sei sic enim. ceitum est si quidem, quod lex minoris non de rogat legi superioris, quia nec par in parem potest: ut d arbitr. nam imagistratus & ad Trebell. ille a quo. §. tempestivum quomodo ergo servus abolevit legem domini sui, certi¬ hoc esset contra naturam, unde & Paulo dictum est, Du rum est tibi contra stimulum calcitrare. Azo.

An aliquo casu ustra sortem quicquam licite exigatur. Audisti Azonen proxi. innuentem, quod non: & est verum generaliter quia usuram utriusque Testamenti pagina a detestatur, unde etiam pro redimenda anima captivi, non potest ex erceri, ut infra eod quia, & cap. quontam, & cap. supereod. no enim praetextu pieratis est impietas committenda, i. qu. 1 non est putanda. supra de conver. infid, cap. i. 33.q. 5. si dicat. 14. qu.5 cap. 2 & 3. Et secundum I. hoc locum habet. nam Impera tor approbat quatuor concilia. in authent de ecc.tit. respons. i col. 9. sed in Niceno usurae prohibitae sunt, ut 47. distinctio quoniam multi, per consequens & secundum legem, ho autem remanet, quod dicit lex, fructus semper in sorten computari debere, sicut not. supra de pigno §. quando effica citer. vers. illud autem certum est, & seq. Quidam Legistae vo luerunt dicere, quod non obst. concilium Nicenum, 47 distinctio. quoniam. quia illud tantum de clericis, & non di laicis loquitur, & ideo videtur laicis concessum, qui¬ quod de uno prohibetur, &c. supra de praesumpt. nonne. sec certe quamvis illud concilium de cfericis tantum loqua tur, authoritas tamen sacra, quae in eo inducitur, genera lis est, & tam in clericis, quam in laicis locum habet Sed cun de peccato agitur, silet virtus legis civilis, pacti consuetu dinis juramenti: ut notat. supra de offic. archiepisc. §. quod si ejus officium. vers. quare autem. & in talibus Imperator vul quod leges suae consequantur, nedum praedicta quatuo Concilia, sed generaliter canones: ut not. supra in provm § unde habuitoriginem. versic. est igitur haec nostra scientia & sec Canones autem hoc prohibent tam clericis, quam laicis ut patet in his quae not. infra eod capit. 1. & 2. & supra deju rejuranl. ad nostram. & de pign. cum contra. & capit. significan te. Est ergo generaliter verum, & hoc firmissime teneas quod non licet ultra sortem aliquid exigere. fallit in casi bus, primo, b quando ecclesia accipit in pignore a vasall¬ suo feudam, quod ab eadem tenet, ut tamen vasallus inte rim non remaneat obligatus ad feudum serviendum, u supra de seud, capitul primo, infra eodem, conquestus. Quod d cunt quidam speciale in feudo ecclesiastico, & est verum quod in alio non reperitur expressum. Moveor tamen quia aut licitum est, aut illicitum: si licitum, ergo & in laico: quia eadem ratio, ergo idem ius, supra de constitu translat. C. de liber praeteritis. I.i. supra de consanguin. tua. Si il licitum, multo minus debet concedi clerico, quam laico licet usura respectu laicorum sit execranda: respectu cle ricorum est execrabilior, ut infra eodem, capit 1. & 2. nam 8 multa licent laicis, quae clericis illicita sunt, ut 77. distine fornicari. supra de testam. filius & ne cleric. vel monach. capit. & per totum. supra de vi. & hon. cleric. c sin. multo fortius ei go in seculari teudo hoc dico locum habere. argum. supr de.lona. per tuas. quia non debent esse v. ri ecclesiastici e¬ actores, ut supra de censib ex parte. ad fin. Si enim venialita reputatur respectu laicorum, multo fortius respectu cle ricorum. I. quaest. 1 nullas itaque. Et potest in utroque ill. naturalis ratio assignari. quia vasallus, secundum domini meum, non est dominus, quamvis habeat utilem actione vel secundum alios, non est major dominus directo, se¬ utiliter tantum, unde vasallus praesumitur velle donar fructis. quia ad antidora est naturaliter obligatus argum supra de test cum officiis, & pet. hered. sed & si lege §. consuluii & arg. opt in aihe it de non eligen. se nuben S & non solum a fui. col. 1. ibi, hîc autem aliquid adesse peregrinum, &c quia res de facili revertitur ad id quod ius & natura a initio concessit, ut ff de pact. si unus §. pactu. & §. sequent 8 supra de offic. delega super quaestionum §. porro & de censib. cun venerabilis ibi, nec intelligatur, &c. nec obst si dicas, quo non semper transfertur feudum in vasallum, imoplerun que is, qui possidet, & a nemine recognoscit, recipit illu¬ ab illo propria voluntate, vel ut a tyrannis defendatur, u dicta ratio videtur deficere: dico quod non obstat tali oppositio. quia quamvis plerunqu, sic fiat, tamen pro n.¬ jori parte primo modo fieri consuevit, & illud quod com muniter sit, non quod raro, spectandum est ff delgi nan adea. Item & si secundo modo fiat, naturam feudi recipit ergo sicut feudum judicandum est. argum destatu monac recolentes. § fin. & de roto magnae. §. cum igitur. si quis cauie cum. §. qui injuriarm Praeterea ex tenore decreta. 1. de seu dis apparet, quod non est privilegium, sed ad consultatio nem factam respondetur de jure. Item aut est usura, aut non Si est; quomodo Papa privilegiabit aliquem contra prae ceptum Domini? Dicunt quidam, quod hoc est usurar. um, quia prohibitum, sed non placet, & accedit quod no infra eod. versic. in aliis & seq. Quid ergo de emphyreuta Et forte idem, quia eadem ratio, vel die: quod dissimile es quia non ita gratuita recipit, sicut vasellus, cum pro intu itu donaverit certam pecuniae quantitatem. vel dic Pa pam super hoc consulendum. Quid de usufructuario pro prietario, obligante, si habet causam liberam a proprieta rio: idem videtur, alias contra. not tamen Rayn. quo¬ quidam volunt hoc privilegium extendere ad colonias male, quia in coloniis hoc privilegium non invenitur ex pressum, sicut not. in sum. de casib. subtit. de deci. §. quid miles detinet injuste & se j quasi dicat hoc privilegium excu set, ab usura, quod non puto. ut notatur supra eodem, versiu¬ moveoriamien. Secundo fallit, quando clericus redimit: laico possessionem temporalem ab ecclesia, cujus est res sibi, non beneficio assignata; & laicus male tenet, sive feu dum, quod habet obligatum ecclesia, recipit nomine ec clesiae sic intellige. infra eod capit. i. § ultim. & cap. conquestius ne contradicat. supra de sunon. querelam. si forte illud vel intelligere de decima, vel de alio beneficio spirituali n contradicat, supra de decm c.sin. vel potest intelligi, secun dum quod nont. suprane praelat. vices suas. versicu. item si praela tus, & sequ de siunon §i. vers. hoc intelligo & praecelent. Terti¬ quando sine omni pacto datur gratis oblatum, caveas ta men de intentione prava, quia si illam haberes, principali ter in foro poenitentiali, inducendus es, ut illud, cuodvl tra sortem accepisti, reddas, ut infra eod consuluit. & cnci ritate & not. supra de simon § quid sit fimonia, & si pra §..xe. sicul pactione. Quarto, quando quis vendit plus ad tempus cum tamen non esset incontinenti venditurus, & probi biliter dubitatur, utrum id quod venditur sit plus, vel miru solutionis tempore valiturum. Idem si certae mer sui ae ac tempus emantur, & probabiliter dubitatur ut supra, si intellige infra eodem, ciriiate & capitul. consuluit § & aine gotiator. & capit. ultim & § primo, & secundo. Hoc non lice clericis, eis enim utilius emere, & carius vendere turpelu crum est. ut 14. quaest 3. quicunque & si prane cleric. vel mo nach. secundum Instit. Consulo e. iam usurariis laicis, quo notent mentem verborum, scilicet quando non erantve dituri tempore contractus, Deus enim cor ii terrogat non manum. 14. quaest. 5 siquid inrenisti. 15. q 6 si sacer doul in fin. 17. q. 5. qui pejerare. Quid ergo, si de caetero hoc pro ponant usurari, ut faciunt fraudem legi licin quid si dan 10. sol. tempore messium pro 10 sextis in paschate solven dis, nunquid probabiliter dubitari potest, quod minus va let bladum in paschate, quam in messibus, ideo melius & tutius facient, si a talibus contractibus desstant. vt infra eo dem, in ciritate. dubitari enim potest, utrum mirus ve plus valeat, quia de futuris & contingentil us, secundun Aristotelem, non est veritas determinata. perro nenpe test dubitari probabiliter, scilicet secur dim cuisumre gionis, qui considerandus est, prout in nuitmens verb¬ probabiliter & arg. supra de sron ex liueris, & f defundon stru. I. cum delanionis, § asinam. & deflumini. l.i. Quid si ven das propretio, quod instarti currit, sed si plus valet usqu ad pascha, vult quod illud plus sibi detur: si vero miru valet, non vult quod pretium minuatur? proculcubit ipsum judico usurarium, cum ipsum in pectis videan claudicare: & arg C. de solu. I penult. ff. de damn. infect qu bona §. si quisque, & pro socio. si non fuerit, Aristo Quinto re petit fidejussor a debitore usuras & accessiones, quas oc casione debiti habuit necesse solvere crecitori, sorte qui juraverat, secundum Goffr ut supra defidejus pervenit. C capit sequent constuutus. quod dic, ut notatur si pra defide juss. § ad quid is pro quo fidejussit. Sexto, quar do se cer obli gat genero suo pro quantitate dotis possessiorem aliqua hic enim non computat generi fructus in sortem, & es ratio: quia plerunque non sufficiunt fructus ad oner matrimonii supportanda, ut mfraicdem, salulr sed ub dos, ibi onera matrimonii: ut C. de jure do pro orerib. ideo que cum dotali pecunia praedium obligetur sic, ut ex al quo honesto lucro pecuniae dotalis, s habentui sustenta renturonera matrimonii, ut supra de denatio interrnunmc uxorem, per restras, sic ex fructibus praedii, quod in locun precii succendit infra eod cum tu in fin fi de leg. 2. Imperater. n. sin & I sequ. secundum Goffred. & huic rationi consena textus. Sed certe reddipetes &Taratio,) aec scilicet, v dos remareat salva mulieri, quam alias corsuimicentin geret, & sic utilitas publica laderetur si solut matrimenio 1. & quia hic nullum contrahitur mutuum, ut infra not prima ratio etiam mutuo adaptari p otest, nam si recipic praedium tuum obligatum pro 10. Ib. quas tibi mutuo, & de quarum lucro vivere proponebam praedium succedi loco precii, & tamen fructus computantur in sortem, in fra eodem, capiiulo secundo. Sed hoc ideo est, quia mun contrahitur, in quo regulariter & non in alio conira u habet locum hoc, quod dicitur de usura. ut not. supra cca §. 1. versic. rei mutuatae & seq. nec versatur ibi publica utili tas: porro in promissione dotis versatur, ut supra rot ne mutuum aliquod est contractum, & ideo frictus in sir tem minime computantur. Quid in converso casu. ut pona mus, soluto matrimonio haeredes mariti obligaverum mulieri posse ssionem aliquam pro dote sua, quia non ha bent unde solvant: nunquid fructus computantur in sortem? Dicas quod sic. utff. de solu. Titia. & argument. quibus ex cau. in pos. eatur. Fulcinius, resp primo, & de ven. in po mit. I. prima Sultimo & ut in pos. leg is cui §quaeri, & de leg. .5. lius § apud Marcellum, & imputet sibi, quia non recipit in solutum. Septimo, secundum Laur. quando vendo tib fundum certo pretio, ut intra certum tempus mihi solvas, non satisfacias, lapso termino potero usuras petere cun fructus rei venditae tuos facias: & mihi tamen nihil solvi sti, ut C. eodem l. secunda, & idem in contractibus bonae fide & tunc non teperitur quasi usura, secundum quod inter sit moram adhibitam non fuisse. i pro socio, socium, quod in telligas, quando interesse est intra rem, vel cum petitu caula damni vitandi, non lucri captandi, f. de act. empt. e ven si sterilis § cum per venditorem, & ideo caute, dicit canon incrementa susceperit, 14 quaest. 4. si quis oblitus, secundun Goffr. vel dic isto casu competere accusationem ex cor tractu, vel officio judicis, non ad usuras, sed ad interesse quod verius est, f. de dolo. eleganter §non solum, & C. de acti¬ enp. & vend.I. prima, de petitione autem interesse diciutno supra de sentent. & re judicata, Squis su ffectus sub o sed quia, e sequent rersiculo sin. Item potest intelligi in his casibus, in quibus ex mora veniunt ulurae, de quibus dixi supra eoden 9 ex quibas sub s ex mora, quia hic non dicor aliquid recipe re vltra sortem, sed potius interesse & secundum canon interesse peti potest i4 quaestione3. quoniam, ibi, ad quaestum &c. & 12 quaestione2 si quis de clericis, argument ff. de eo quo certo loco. I secunda Sultimo. & pro socio. sotium qui modo & id forte est, ubi usura a lege permittitur, & loco poenae, no fraudulenter succedit, sicut notat supra de depositi. § cuidi tur. versiculo sed & si extraneus, sed contra. 14 9. 3. plerique Solu illud in mutuo, & quod dicitur, quicquid sorti accedit, u sura est, illud est verum, quando ex pacto datut, vel aliqui¬ excogitatur in fraudem usurarum, divina etiam pagin¬ in mutuo tantum usuram prohibere videtur, unde in E vangelio. Mutuum dantes, nihil inde sperantes. Psal. qu pecuniam suam non dedit, id est, mutuo ad usuram trad dit, quod dic, vt notat. supra eodem §primo, versiculo rei mu auatae. Octavo videtur quod possis habere vsuram ab eo cui merito nocere desideras, uti4. quaestione 4. ab illa. se eundum Joan. & quis est ille hostis Romani imperii, ut de commer. & mercatori, non solum, unde infideli possum tra dere pecuniam ad usuram: dicitur etiam in Deuteronomo: cap. Non foeneraberis fratrituo pecuniam: vel aliam rer ad usuram, sed alieno. Inde Judaei dicunt, quod usuras li cite recipiunt a Christianis, & male prout sequitur. Ide¬ coguntur ipsas restituere, ut notat. infra eodem ultimo, nan in Deuteronomio 28. cap. circa princ. dicitur. Faeneraberis ger tibus multis, & ipse a nullo foenus accipies, & in todem cas ultramedium. Advena foenerabit tibi, & tu non foener¬ beris ei contra: ideo alii exponunt illud ca. ab illo sic, & ca sicut nulli nocere debes: sic a nullo petas usuram. Nonc si vendo tibi rem meam tali pacto, quod si solvo tibi uso ad duos annos res revertatur ad me, hoc enim facis fra¬ ctus tuos, ut C. de pac. inter emptorem & venditorem I. comnii foriae quod intelligas, quando pretium justum est, & nihil si in fraudem usurarum, alias contra, sup. de contrahenda eim ad nostram, ad hoc C. de pac. inter emptorem sifundum. Dec mo, quando pecunia commodatur ad pompam. ff. comimi da I35 penult & I sequent. Undecimo, quod nomine poen promittitur, dum inodo non fiat in fraudem usurarum 224.2 fraternitas, & capit in legibus, & supra de arb. delicti, in fin Duodecimo, quando vendo fructus ad tempus licet enin plus satis percipiat emptor de fructibus non tamen ten¬ tur mihi aliud sarcire, ratione incertitudinis, ut C eodem ea & ff. de haered. vel actio. vend cum haereditatem, & leg sequen¬ Tertiodecimo, si is qui mutavit occasione mutui laboren subiit in cujus compensationem fructus perceptos su os facit: ut supra de rebus eccles. non alienand ad nostram, vel i lud fecit Papa, qui dominus est, ut citius recuperari pos set res ecclesiasticas: argumen supra de rebus eccles. non ali¬ nandis, cap. ad audientiam, hi vero casus istis versibus continentur "Feuda, fidejussor pro dote, stipendia cleri. Venditio, fructus, cui velle jure noceri Vendent sub dubio precium, post tempora solvens Poena nec in frandem lex commissoria gratis Dans socii pompa: plus sorte modis datur istis."

Quae tamen omnia intelligas, quando nihil attentatur in fraudem usurarum, & probabiliter dubitatur de fructib considerata consuetudine regionis, utrum sint plus ve minus pretio valituri infra eodem cap. ult. & sic ratione pro babilis incertitudinis multa sunt licita, quae alias non lice rent: ut 3. q. 2 non aestimemus, & ff. de ven. inspi. l..8. & de judi si quis ex aliena, & in hoc communem opinionem homi num dico considerandam, secundum dominum meum arg, infra de spon ex literis, f. de flumi. leg: & de fundo instru. I. ga cum delanionis, Sasinam, & notat. supra eodem versical. qui¬ est ergo, & praeced

IN aliis autem casibus omnibus non licet regulariter ul tra sortem quicquam recipere, quia quicquid sorti ac cedit, usura est, & vsura illicita est, & utriusque Testament & utriusque Juris pagina detestata, ut notat. supra eodem respon. 1. & quodcunque nomen imponas, usura est, ut 1493 plerique omnis enim usura & superabundantia prohibetu in lege, ut infra eodem consuluit, & sic non est vis in mutatio ne nominis, ut notat. supra de suno ea quae, & capit. in tantum Sed nunquid pro trajecticia pecunia debetur usura? vi detur quod sic, quia ibi non est periculum debitoris, & sic excedit, naturam mutui, secundum ea quae notat. sup eodem §ex quibus causis, versic. est autem trajecticia: ratio enin naturalis, quod pro mutuo non possit exigi ultra sortem haec videtur esse, quia res mutuata transit in dominium re cipienti, prout notat, supra §1. versic. rei inutuatae, & sequ & suum est periculum, unde contra naturam est quod ren propriam sibi locem: si enim petam a te 10. quia cum pecu nia tua lucraris, nunquid tibi apparebo furiosus? Sic pro cul dubio. Sed haec ratio videtur deficere in trajecticia, cum periculum recipiat in se creditor, & alias video quod ne¬ usuraria perceptio reputatur periculi ratione: sicut ne¬ dominus usuras suae pecuniae exigit, quam procurator sul suo periculo mutuavit. f. mandati. idemque s si mandavero, ne socius a socio, si communem pecuniam suo periculo mu tuavit. f. pro socio. §si unus. Item ex quo creditor in se re tinet periculum, locare potestusum rei propriae, contra ctus autem locationis licitus est & concessus, sicut notat supra de locat. & condu. quare ergo prohibetur in hoc casu ut infra todem c sin respon.i. Grego respondet, aliud in credi tore, aliud in locatore, quia creditor generaliter transfer dominium, locator retinet. Item res locata usu deteri or efficitur, quod in mutuo non contingit, quia non eadi pecunia, quae mutuo accipitur, sed alia ejusdem generi¬ redditur ff dere. credi, cum quid. In trajecticia etiam pecu nia & si creditor in se retineat periculum, pecunia tamen Tilva remanente habiturus est dominus aliquid ultra sor tem, quemcunque exitum commercium habeat, sive credi tor lucretur in mercibus sive perdat, & ideo contrahitu nauticum foenus, unde & sic intitulatur in C. & ff. de nau fae se cundum Goffre. ideo, ut ostendat quod usura est, dicit infr¬ eodem nariganti recepturus aliquid ultra sortem, ergo usu ra est, ex quo, ultra sortem recipit, infracodem consuluit, sec haec responsiones non solvunt opposita: ideo dic, quod hae¬ est ratio naturalis, quare pecunia trajectitia non obstan te, quod creditor in se periculum retinet usuraria repute tur, quia aut recipiens juvat se de denariis, aut non: si non ju vat se, iniquum est quod creditor ab eo lucrum exigat quoc non habuit: sijuvat, ergo non remanet dominium pene creditorem, quia consumptione amittitur, & efficitu alterius, utff de sol si alieni & f sicertum petatur si a furioso, ultim). & leg sequen. nam & si fur. & si res empta efficitur de¬ bitoris, etiam de aliena pecunia empta sit, quae haec est re gula, vt notat. supra de contrahend. einpt §ultiuno, quare pa tet, quod non debet ab eo lucrum exigere, si re propriav titut, & cum ea lucretur: ut supra dixi, periculum igitur quod in se retinet, ipsum in nullo relevat, sed potius one ratum relinquit: imputet ergo sibi, quia apposuit: pericu lum enim in se recipere voluit, & potuit, & ideo valet pa ctum: ultra summam exigere voluit, sed non potuit, & id eo non valet, ut supra de pact capit sinal partem lucri potui stipulari, ut supra de donat inter virum & uxor. per vestras, se¬ noluit, & ideo non habebit, quare sibi dici potest, quod v uisti, non potuisti, quod potuisti, noluisti, ut supra de o sic. leg. cum super, & C. si quis alteri vel sibi, multum interest. U sura igitur reprobatur, sed societas admittitur, & hone stum sucrum est, prout notat. supra de donatio. inter virum & uxorem sub rubrica de do. promis. §. & quando competit, ver sicul. quod autem dixi, tamen diebus concessis mercimo nium exerceatur, alias illicitum est, ut supra de fer, capitu 1. Quid ergo, si contrahatur societas, quod unus pona pecuniam a & alius operam? Licitum est dum tame lucrum et damnum communiter sentiant. Quid si peri culum pertinet ad recipientem insolidum, & lucrum in solidum ad tradentem? Illicita est talis societas, & etian leonina. Porro fieri potest, quod recipiens, periculum sen tiat insolidum, & lucrum patiatur, quamvis Quintus Mu tius contrarium scripserit in hoc. per Servium repreher sus, quod & ipsum tamen Servius sic intelligit, quod si i quibusdam mercibus recipiens lucratus fuerit, & in qui busdam amiserit, lucro cum damno compensato: si qui¬ lucri super est, debeat dividi inter eos, quia nec lucru in telligitur, nisi damno, ex tota societate deducto, si dictum non fuerit in societate quota parsdari debeat, utrum te tia, media, vel quarta, de media parte lucri dictum vide tur, vt haec omnia probantur, ff. pro socio si non fuerit, & In stitut pro socio paragrapho de illi, & sequent. Goffred. tamer & alii adhaerent Quinto Mutio, & Servium reprehendum sed si fraus non interveniat, dixit Albericus, quod de rige re juris, & ex vi pacti, & natura contractus approbati,( liciti, talis societas est licita, nam pro majori parte merea¬ tores lucrantur, & jura ad ea, quae frequentius accidunt adaptantur, f. de leg. nam ad ea, nec moveat te, quod pericu lum pecuniae ad recipientem insolidum pertinet, & no totum lucrum, nam & contractus ex conventione legen accipiunt, ff. depositi. leg. prima, § si convenit, ff de regulis ju ris, contractus quidam. ff. de pactis, in emptionibus & leg. in tra ditionibus, ff. ad legem Aquiliam, si servus suum, §si calicem, 8 ad hanc opinionem Alberici confirmandam possunt mul ta induci, quia & hoc in multis aliis casibus continger potest. Quid enim si mercator vendat tibi equum suum & tradat pretio centum lib. tali pacto interposito, quo quicquid tu qui miles es, lucraberis super equo cum eod vidas: & quicquid ipse qui inercator est, cum centum! bris lucrabitur, in mercimonio tibi communicet, & cert hoc pactum tenet: si dicas, non est mirum: quia cum utei que pactum apponat, ut posuisti commune est pericu lum, & vtrique imminet, huic & mihi, quare potest toler¬ ri, respondeo, Certe & si ab altera parte tantum fuerit in ipso contractu vel paulo ante, vel post in continenti af positum valet: vt probatur C. de pact. in bonae fidei & leg peren & ff de pactis, juris gentium, paragrapho sed cum illa, & (quin mo, & tamen nemini dubium, quin ad mercatorem per culum centum librarum sibi traditarum insolidum perti neat, & ad te militem periculum equitui. Item in com modato plurimumque ad commodantem periculum re commodatae insolidum pertinet, & vsus commodi ad con modatarium insolidum, ut patet supra de commodat. capi¬ unico. Idem in re locatâ ex certo salario, & in multis al is contractibus idem poteris reperire, in quibus ad unun pertinet lucrum insolidum, & periculum insolidum a¬ alterum, nec turberis inde. multo fortius posset concedi quod sic possit societas contrahi, quod ad unum totun pertineat periculum sociorum, & lucrum debeat dividi inter eos. Item ad maritum periculum pecuniae dotali sibi fraditae pertinet insolidum, cum dominus sit. C. der¬ venait. doce, & tamen de consuetudine, vel ex vi pacti lucri comnunicabit non solum ex dote proveniens, sed alite qualitercunque, sic potest intelligi supra de donatio, inter virum & uxorem capitul. 2. Hanc etiam societatem videtur comprobare satis aperte decret. supra de dona inter virum ? uxorem per vestras, ad sin nec enim intelligendum est, quo dos committatur mercatori, periculo viri & mulieris, ar gument. ff. solut. matrim. leg. 1. sed hac societate habita, u dote semper salva remanente, pars lucri reddatur, de qui¬ vt ibi dicit, onera, matrimonii supportentur. Sed quam vis talis societas, secundum Al non jure societatis, sed ei vi pacti licita possit dici, tamen non est omnino aequa: id eo in judicio animae consulerem, quod si is qui pecunian recipit, ipsam fortuito casu amitteret: is qui tradidit ei par¬ ceret, & grave detrimentum ejus vitaret, sicut no. in simi li quaestio, ut infra eodem versicul. quid de his, & idem consule rem. Est tamen veritas, secundum Job. & Azo. quod tali societas tenet, nam quo ad societatem pertinet, nisi aliu¬ dictum sit, quod partes semper aequales sunt, potest tam agi in contrarium, scilicet quo ad unum pertineant dua partes lucri, ad alium tertia, si unus plus contulerit socie¬ tati, vel pecuniae, vel operae, vel cujuslibet artis is qui plu recipit ff. pro socio si fuerit Institu pro sotio §1 aliter non, qui¬ societas quoddam jus fraternitatis est, ff pro socio. rerum, re sponsio i. & haec est ratio specialitatis, quare exvi pacti ta¬ lis societas non valebit, quamvis in aliis contractibus pa ctum appositum teneat: vt supra notat. nec obst. Institut pro socio. 9 & adeo contra Quinti Mutii, quia quod ibi dicit pos se conveniri, ut quis lucri partem ferat, & de damno nor teneatur, intelligi oportet de damno & lucro mercimo nii: vel operae, non de capitali, & hoc est quod dicit Serv us, neque enim lucrum intelligitur, nisi omni damno dedu cto: neque damnum nisi omni lucro deducto, sed potel colri societas, ita ut ejus lucri quod reliquum in societat, sit, omnino damno deducto pars altera feratur, & eju¬ damni quod similiter relinquatur, pars alia capiatur i pr socio. Quintus Mutius. Ideoque si in una causa pars fueri expressa, veluti in solo lucro, vel in solo damno, in alter vero omissa, in eo quoque quod praetermissum est, eanden partem servari oportet. Institut. pro socio. Sillud expeditum est. Ideoque sic scripsit Goffred in Summa sua. Vis dar¬ pecuniam tuam naviganti, vel ad nundinas eunti; seu ali mercatori, sine pacto, pone tu pecuniam & alius operan personalem, & pecuniam tantam, vel minorem, plerun que enim quod pecuniae deest, opera suppletur, sed? communicetis pericula. lucra, & damna ff pro socio. 15.§16 si non fuerit, & sequ. Quid de his qui oves vendunt, vel do nant, & tradunt monasteriis, sub hoc pacto. quod pro qua libet ove recipiant in anno duos sol. cum fructus cujusli bet ovis, valeat; solidos, vel quatuor, sed quamvis omne oves traditae moriantur, nihilominus remanet ex pacti monasterium obligatum, ac si viverent, sed post morten tradentis pertinent omnes ad monasterium, etiamsi nni merus centuplicatus foret ex vi pacti? dico hoc licitum argument. sup. ver. Goff. tamen, & seq. vet. 12. nec potest eccl sia restitutionem petere, ex quo in traditione laesa non fu it, & quamvis eventus mortalitatis sequatur, nec enimv detur circumscriptus minor, qui usus est communi, ut( de in integrum restit mino leg. ult ff. de negotiis gestis, sed an u¬ tro quod verum intelligas, nisi oves infectae essent, & a¬ mortem paratae, & prospexit monasterium mortalitaten evenire posse, ut ff. de minor. rerum §si locupletiori. Consu lo tamen tradenti, quod si talis casus evenerit inspecto lu cro, quod fecit monasterium in oribus quas forte long tempore habuerat, insolidum exigat, vel remittat, & par tiatur. & sentiat partem damni, nec unquam cum jactu ra monasterii velit locupletari, ut ff. de condictio. indeb nam haec natura. Item caveat sibi tradens, nam nisi totu conventus consentiat, non tenetur monasterium de ovi bus vel abbati cancellatio sub pacto praecedenti, vel con simili, vel donantis, ut supra deposi capituli & notat. supr. de his quae fi. a praelat. Sin quibus requiritur consensus, versicu item quo ad obligationem. Quid de his, qui emunt ab ecclesis nonasteriis, bcertas possessiones tenendas toto ten e vitae suae, ita ut post mortem eorum ad ecclesiam re dean:, Ray & Goff judicaverunt talem contractum usi rarium eo, quo, homines sperant vivere, & sic homines spe rant se ampiius percepturos de proventibus possessioni quam si pecunia quam dederunt, & sola spe contrahitu usura, ut non supra eodem §i. versi pactione, si tam dat quis v nam possessionem, ut recipiat aliam aequivalentem, licitu est contractus: secundum ea quae notat, supra de precar. ca 1&2 Certe, salva pace ipsorum, minus bene videntur ser sisse: nam ita homines possunt sperare lucrum in hoc ult mo contractu, sicut in primo, & adeo licitus est contractu primus, scilicet emptionis & venditionis sicut & ultimu scilicet precarium, nisi in fraudem fiat, nam uterque appro batur a jure, ut de contrah. emp. & de preca per totum, ipseme etiam scripserunt, quod non habet locum contractus: surarius, nisi in mutuo, & ego juxi irregulariter, vt oppe sitionem multorum casuum evitarem, sicut notat. supr eodem primo, versicul. reimutuatae, ideo dic, quod contr¬ ctus iste sicut & ille de quo notat. supra eodem versicul. qui de his, qui oves ratione meertitudinis excusantur. C. eodem leg. & de pact leg prima, & ff. de condit & demonstrat leg prima. S tamen ponas pro constanti, quod pravam intentionenm habeant, & quod eos remordeat conscientia, non excus¬ purgent ergo conscientiam; supra de praescript. capit. sin. ( infra eodem in civitate. Sed ego de illis non sum, sicut no tat. simile supra de praescripi. sub rubric. de praescript. rerum in mobi. §quae exiguntur, subq verum quicquid. Quid si qui mutuat veterem annonam, vt recipiat novam? Si ideo no facit, ut meliorem recipiat, usura non caret, infra eod cor suluit, & cap. in civitate. Sin autem ideo, ne sua sibi parca vel forte ut accipienti gratiam faciat, non committit usu ram, secundum Goffred. Quid si quis pecuniam mutu et, recepturus ad certum terminum, alterius generis me netam, vel aurum, vel argentum, vel aliam speciem? Re spondeo, si ideo hoc facit, vt in aestimatione lucretur, usu rarius est, secundum Goffr sicut hi, qui de nundinis in nur dinas mutuant, quam usuram execrabiliorem omnibus jv dico, quantumcunque sub specie venditionis, vel permut: tionis, vel alterius contractus veletur cum excedat cente simam, de quo non sup. eo. § qualiter petantur, ver petuntur au tem, & seq. & quodcunque nomen imponatur, ex quo frau dulenter, vel mala intentione sit, & aliquid sorti accedit usura est, infra codem consulnit, 14 9 2 plerique. Quid de not. riis, qui superusuris scienter conficiunt instrumenta? per juri sunt, quia quando creantur, jurant quod hoc non f¬ cient, ergo de caetero nec testificari poterunt, nec public conficere instrumenta: perjurus enim testificari non po test, quantumcunque poenitentiam egerit, sup. de test. ex pa te Adae, & cap fin. ex hoc etiam sunt infames, quibus sunt a ctus legitimi interdicti, supra de testi licet ex quadam, respor 1. adfi. Quid de praelatis, subscribentibus & sigillantibu¬ Etiamsi praelatus non legit tenorem, vel legit, sed usurave lata est: quia forte apponitur major quantitas, quam i veritate mutuata sit, nec diligenter scrutatur & inquirit & ideo non intelligit, fatue agii: sed in veritate non consen tit. C plus valere quod agitur leg si u fe de pignoraticia actione. G. ius si vero legit, & veritatem invenit, particeps est usura rum, etsi non commodi, nam subscriptio in multis juri articulis, consensum & approbationem inducit, supra de¬ judic. cum inter nos. C. si certum petatur, mutuo. C. de administra tuto. si non scripsisti. C. de donat. nec ignorans C de si lejusso si pater C. de rebus eccles. non alien. l. 2. & cum sigilla praelatorum red dant instrumenta authentica, supra de si mstrument. scripta laici per hoc credentes contractus hujus. per ecclesian approbari, securius peccant, & ideo de praelatis talibus d ei potest. Laqueus juvenum omnes vos secund. quaestion septima Paulus, quamvis etiam, quo ad laicos, usuras reci pere divini dignum animadversione judicii habeatur: ma jorem tamen incurrunt formidinem, quod fomitem su erroris in praelatis inveniunt, dum eos indevia mortis im pellunt, qui praedicatione eorum ad viam vitae fuerant re vocandi, sicut alias dicitur in casu consimili, supra de de¬ quamvis.

Qualiter contractus usurarius detegatur. Hoc dixi supra de pignoribus paragrapho quibus pactis, & de contrahen emp Ssin sub S illud autem, verficul. de contractu ad contractam. E breviter dico ipsum detegi per testes & indicis, vt si veni am ad creditorem, petens mutuum, & ipse dicit quod ro mutuabit, quia bene scit, quod nen pesset ibi facere uti litatem suam, sed ipse emat a me aliquam possessionem me am, vel aliam rem, & faciet mihi hunc amorem, quod re stituet mihi rem eodem pretio, usque ad certum tempus ego dico, ex quo aliud non possum, & ego faciam, si de ho¬ constetjudici, per testes praesumet hoc factum in frau dem usurarum, maxime si longe citra justum pretium e mat, ut supra de contrahend einpt. ad nostram. Item si pacti claudicant: quia omnia posita sunt infarorem debitoris ut pote in potestate creditoris est, an velit contractum re scindi: quia computat fructus in sortem, quos non praesu mitur jactare velle, si verus fuisset contractus, & sui essent argument f de probat cum de indebiio, quia recepit aliud ul tra sortem, quia consuevit exercere vsuras, supra de pigno illo. Quid de baratris, & poenis appositis? dic ut su prad contrahend empt §. sin sub S illud, rersicul. de re & supra de pi gno. §quibus rersicul quid si debitor. & infia codem§ sequen su S est autem usura, persic. quid sit poena, ut tamen scias, poenan in quantitate appositam praesumptionem usurae induce re. sicut ibi dixi, secus si speciei, vel facto apponatur, sub audi ab illo, qui non est usurarius, ut f. de act ompi. Lucius,e supra de rel do. constitutus, de quo dixi supra §proxim. Tersicu 11. Sed tunc si exigatur poena non videtur agi posse ex con tractu. nisi in eo, in quo excedit, ut ff pro socio si quis a socio nisi esset appositum. rato manente contractu, ut ff. de trani act qui fidem. secundum B super quo vide quod notat su pra de arbitr (qualiter constituatur, subS sed mens, rer. & nun quid poena recepta. & sic semper praesumendum est contr¬ usurarios, vt no. supra quod mut causss qualiter distinguatur & sufficit fama cum certis indiciis, ut non. infra eo §quae poen¬ sufficit autem.

Quae, poena surariorum: Multiples, & diver¬ sa Unde notandum Quod alia roen¬ imponitur a canone. Alia a judice. Alia ab adversario op exceptionis, de singulis igitur videamus.

ALia poena imponitur a canone, quae triplex est: nan usurarii manifesti nec ad communionem altaris ad mittuntur, nec Christianam, si in hoc peccato decesserint accipiunt sepulturam, sed nec vivorum oblationes recip debent, quod si quis clericus, contravenerit, quod acce pit reddere cogitur, & donec ad arbitrium episcopi sui sa tisfecerit, ab officii sui manet executione suspensus, ut in fra eo quoniam. de quo consilio semper consuevit fieri men tio in literis contra usurarios impetratis, cum dicitur eo ad restituendum, quicquid ultra sortem perceperint, pe roenam in Lateran. concilio contra usurarios aeditam, con pellatis, ut de contrahen einpt. ad nostram, de jurejur. ad nostran Unde ab hac poena, semper incipiendum est: & poena el primitus imponenda. Sed cui restituet clericus ob atio nem, quam a tali accepit? danti non, argum. 17quae. 4 sun qui opes, 12. qu. 2. nulli liceat, dicunt quidam, ut Alanus, quo¬ episcopo loci, ut ausert ecclesiae in poenam accipientis, si 26 quaestio 3. constituit, alias irregulariter obtinet quod de lictum personae &c. ut IS. quaestio quinta si episcopum. Gul elmus Na. dicit, quod restituitur illi qui obtulit in oppro brium sui. argum supra de homi sicut dignum §eos, & infr. eo dem cum tu § super his. Sed dummodo intelligas usurari os manifestos d fore. Respondeo manifestos voco no¬ torios, vel evidentia facti, scil. qui usurarius mensam tenet paratam ad pecuniam mutuandam cuilibet sub usuri: sicut meretrix in prostibulo cuilibet patet, argument. su pra de cohabitatione clericorum & mulierum, c tua, & capit. fi¬ & in hoc casu ipso jure poenam patitur canonis praetaxi tam, vel manifestos intelligam, notorios juris: puta qui¬ per episcopum sunt in ecclesia publicati. Secus si adhu ab ecclesia tolerentur, vt argument. supra de cohabitation clericorum & mulierum nostra, nam si manifesti sunt per f¬ mam tantum, non tamen notorii, ideo patiuntur hanc p nam ipso jure, sed per publicationem, sic intellige infrae dem cum tu. responsio. 1. Sufficit autem ad publicationen faciendam, quod vocati confiteantur, vel negantes pert¬ stes convincantur, supra de cohabitatione clericorum tuarum Sufficiunt etiam & certa argumenta cum fama, infra eoc cum tu. quamvis autem nullus appareat accusator, supe hoc procedet nihilominus episcopus ex officio ut ibi. su per hoc vide supra de probationibus S & quot sunt species, & ver sic. 2. & versicul. 3. quam cito autem satisfaciunt, haec poen¬ cessat: ut infra eodem cum tu respon.i. sic 8i distinct. si qui sun Quid si notorium sit, aliquem usuras recepisse, hi tame qui solverunt non repetunt, vel quia non audent, vel qui¬ juraverunt non repetere. Respon. Ecclesia vel ex denun ciatione alicujus, vel ex puro officio suo procedet in ho¬ & usurarium ad restitutionem faciendam compellet, infi eo, cum in diaec. & supra de jurejur. ad nostram 2. supra de institu cum venissent, ante fin & junge quod notat. infra eodem sub? alia ab adversario, persicul quid si nullus apparet. Quid si ep scopus in vita usurarii recepit oblationem, sed in mort non admittit ipsum ad sepulturam, sed ipsum asserit pun¬ endum, ut infra eodem quia in omnibus in fi nam cui commu nicamus vivo, &c. ut notat. supra de sepult. § quibus interdica tur. Quid si publicatus decedat, sed haeres satisfacit dei suris? Dico non esse sepeliendum, nisi certis indiciis at pareat de contritione: argument. 24. quaest. 2. ne quicquam & 25. quaestio. 6. qui recedunt, & infra de sentent, excommunica a nobis 2.

ALia a judice, quae aliquando sequitur ex superiori, in 42 flicta enim paena canonis si contumacia exigat, & usu rarius clericus sit, ab officio, beneficioque suspenditur. S laicus, excommunicatur, ut infra eodem praeterea in princii & si nec adhuc clericus desistat, degradandus est: ut infr. eodem cap. 114. quaest 4 canonum, & cap quontam, & cap. si qui oblitus, quam tamen poenam evadit, si desistat, nam de jur communi, nisi parcatur, degradatus est, sic intellige pra missa jura, & 47. distinste.& 2. secundum Goffred. Sed 8 si laicus sit, & prima poena inflicta, se non emendaverit majori excommunicatione percutietur, infra eodem quo niam, & cap praeterea, in fin. & sic crescente contumacia, & c ut supra ut lit. non contestat quantum § ultim. Et hoc intell gis. quando delegatus est, cui mandatur quod incipiat: poena consilii, secus si mandetur, quod per censuram eccle siasticam eam cogat. Item secus si ordinarius sit, talis enin ab initio potest excommunicare, sic intellige supra de pi gno significante, supra de jurejurand. debitores, & cap. ad nostram & infra eodem tuas. Quid si juravi usuras reddere? dicu notat. supra de jurejura. Squomodo censetur, versicul. si qui igitur, & versic. & hoc no. Hac poena cogitur vsuras redde re. nedum usurarius, quinimo & haeres suus sive sit filius sive extraneus, ut infra eo tua nos, &c. Michael. ff deregjur. e: qua persona, & tenetur haeres, quamvis ad eum nihil per venit argument. 12.q. 2. episcopus qui filios ps distinct. bene qu dem ff. de evictio si parentes i quaest. 4 ecclesia. Sitem peccato, ver sicul. item peccato Israelitarum, ibi maxime, & c. 16. qu. 6 si epi scopus, sicut haeres tenetur condictione furtiva ff de condic furt. si pro fure §conditio ff.vi bono. rapt. leg. 26 ultim. ex quo c nim in universum succedit, praesumitur res pervenisse ac eum, ut infra eodem tua secundum Joan. licet Lau. & Ala. di cant, quod non teneatur haeres, nisi quatenus vires haere ditatis patiuntur, ut supra de appella qua fronte, & de rapto literis, tu dic ut no sup. de sepul. § ul. & de rapt. sub S in summ notandum & versic seq. Quid si alter haeredum factus sit no solvendo, nunquid alius tenetur insolidum? Non vide tur, argument. ff de fidetu. inter eos§ cum inter, sed contra, f commo leg? § haeres, & de fi dejusso tuto si fidejussores, dic quo infolidum tenetur, inquantum ad ipsum saltem de haere ditate pervenit, nam & res haereditaria obligata videtur in ra eodem cum tu § final. Quid si literae impetrentur con- tra usurarium, & moritur ante citationem, nunquid pe hujus literas haeres suus poterit conveniri? argum. quod sic, infra eodem tua. quia turpia lucra sunt ab haeredibus ex torquenda: utff. de calum in haeredem. T. contra, argument f qui satisdare cogantur. si decesserit, & quae sentent, sine appella rescind. leg penulti nisi de haerede fiat mentio in rescripto sicut supra de contrahend. empt ad nostram, de offic. delegat. cun olim, & cap. P. & G. non obstant alia jura, quia loquuntu in ordinario, qui haeredem iudicare poterit, ut defunctum & probatur haec solutio supra de rescript. significavit. Iten quamvis pignus pignori dari possit, fructus tamen per cepti sortem extenuant, & ideo quicunque sit possessor tenetur mihi rem restituere, licet ipsam alii obligaverim dummodo creditori primo fuerit satisfactum, & per quo cunque manus ambulaverit possessio, idem juris, ut sup de pignor. illo, & capit cum contra. super quo vide quod nota supra de pignor paragrapho quando efficaciter intentetur. Qui libet autem cogitur ad usuras restituendas, Christianus sive Judaeus, clericus sive laicus, ut infra eodem capitul Le secundo & capitul. post miserabilem, & capitul. quano. Qua liter autem cogatur Judaeus, dic ut notat. supra de Judae § & in quibus graventur, & versicul. sequent. & specialitero ultino versicul. & versicul. secundo. Videtur tamen quoc Judaeus possit moderatas usuras recipere, ut a contra rio sensu innuitur, infra eodem quanto, & quae dicantur mo deratae, notat supra paragrapho qualiter petantur, versicul. pe tuntur, & sequent. Sed dic, quod ibi vacat: argumen. a con trario sensu, sicut C. de episcop. & cleric. conventiculam, vel id eo dicit, Immoderatas, quia omnis usura immoderat est, & ideo hodie omnis usurarius infamis est, quia om nis usura reprobata ad hoc pertinet, quod notat. suprae dem quot sint ejus species, versi secundum, & San aliquo casi resp. 1S in aliis § qualiter petantur, versic & hoc notandum, & si Judaei ab omni usura recipienda se debent abstinere, 1 infra eodem post miserabilem, & patet supra §. an aliquo, veri culo

EST autem usura reddenda a ei, a quo extorta est, vel haeredi suo: & si talis non inveniatur, est pauperi bus eroganda: ut infra eodem cum tu. § super his, & argumer supra de homici sicut § eos, quia non dimittitur peccatum &c. ut in dicta decreta,. cum tu. & 14. quaest. 6. capit.1. Quid debitor, vel haeres ejus absens est? Dicunt quidam, quo¬ vsurarius adhuc debet emittere usuras, sed sumptibus de bitoris absentis, argument ff.deoperis libertorum, operae. S autem summa expensarum itineris excedit summam u surae, pauperibus eroget, ut i.q. 6. anteriorum, supra de judi cum sit. Sed si de ejus proximo adventu speretur tunc pe cunia deponetur, & consignabitur de usur. acceptam, secum dum Goffred. & haec quae dixi, scilicet quod usurarius v suras tenetur mittere illi, a quo extorsit, vera sunt, si usu rarius novit ubi debitor habitat, alias non tenetur vagar argument. f. de ope. liber. quod nisi fiat, §i. Ego dist. utrun ulurarius, qui quod malae fidei est, ut patet, transferat s alibi, quam ubi exercuit usuras, & tunc propriis sumptib tenetur mittere, vel anis, a quo extortae sunt, seu haeres jus alibi se transtulerit, & tunc habet locum, quod dicunt sicut aperte probatur haec dist f.derei vendit sires, & leg si ve ro, & l. sequen. & de legat.i.cum res § primo, & de eden. praetor. itss ultimo, & sequent.

Sed quomodo potest usura rep¬ ti, cum indebita sit utroque jure, ut notat. supra S an al¬ quo casu contra. I ff. de cond. indeb. li. & de reg jur. cujus per erro rem, & notat. supra de sol. ( quis sit ejus effectus, versicul. pate autem familias, & sequent quare nec solvere cogot: ut su pra de jurejurand debitores, in princip. ideo posset dici, quo si solvo, cum nonjuraverim, repetere non potero, argu ment. ibi. Sed non credo hoc verum, & dic quod repete re possum propter pravam pactionem praecedentem, pro pter quam adeo est pecunia indebita, quod non potes retineri sine peccato. Objectio ergo habet locum in de bitis, quorum solutio per legem non reprobatur, & ho patet ex eo: quia si solvo usuras usurario, etiam nulla pa ctione praemissa, ipsas mihi nihilominus restituere de bet, ut inf. eo. consuluit, & no sup. eo. § an aliquo casu, per. 3. ho etiam probatur sup. de jurej. ad nostram 2. sed & cum omnis usur danata sit non videtur, quod ex tali promissione etiam na turalis obligatio oriatur, argument. C. eodem eoi, §. si qui autem, & leg sin. sic ergo potest repeti, cum utroque jur indebita censeatur, ut patet in his quae notat. supra eodem paragrapho an aliquo casu, responsio.i. & S praecedent. versicul. si nal supra de solut. §. siquis autem. Licet etiam usurariu semper intelligatur esse in mora, utff. defurtis subtracto, E ff de vi, & vi. leg prima, § rectissime, & de legi, cum res legati, ta men si nota paupertas eum excusat, vel cedat bonis, ex cusatus est, & absolvendus est, tenetur tamen satisfacere si ad pinguiorem fortunam pervenit, id est, habita ratio ne, ne egeat, ff. de regulis juris, in condemnatione, super quo expone idoneam cautionem, ut infra eodem cum tu. §. pen ultimo & supra de solutionibus Odoardus, & ff. qui bonis ceder¬ possunt, is qui, & potest quilibet cedere ante litem contest & praesentialiter, vel in absentia per nuncium, vel per e pistolam, ut ff. de cessione bonorum, leg. penultim. & ulti. quod dic ut notat. supra de solut. §quid sit ejus effectus. sub S hoc au tem. no. Hoc in judicio contentioso, nam in paenitentiali di cetur ei, quod totum restituat, ita quod nec retineat obo¬ lum, quia non dimittitur peccatum, nisi restituatur abla¬ tum, infra eodem, cum tu § super his, 14 quaestio sext. si res, ab latum dico, sive per rapinam, sive per furtum, sive per u¬ suram, vt notat. supra eodem in princip. ad idem 14. quaestio. si quid invenisti, secundum Goffred. Sed quomodo amit tet privilegium rationabile sibi ex justa causa datum? vide quod notat. supra de praescript sub rubrica de praescript. rerun immobili. §. quae exigantur, subsverum quicquid, nam &s tempore famis licet sine peccato accipere alienum, ut no tat, supra de furt §quid si furtum, versicul. quae fit invito domi no & sequent multo fortius & retinere, & junge quod no tat. infra de poen. §quibus & qualiter, sub paragrapho sed qua forma, versicul, quod si nulla, & praecedent. Nedum autem usurarius obligatus est, imo & de possessione ex pecuni¬ vsuraria empta est, debitori satisfaciendum, ut infra ecden cum tu. §ultimo, argumentum ff. de leg. 2. Imperator §ultimo, e leg sequ. & supra ut lit. penden. ecclesia, quod intelligunt qui dam, quando ex lucrativa causa ad alium pervenit, secus si ex onerosa, argument. ad hoc Institut. de leg § si res alie nd. Alii intelligunt hoc indistinct. in odium usurariorum & usurarum, & argument. ff. de donatio. inter virum & u xorem, leg. uxor marito, curet ergo emens cautius negotia ri, ut C. de furt. in cirilem, & sic secundum istos, est hoc spe¬ ciale, ut detur actio in rem ad vendicandas possessione de pecunia actoris emptas, sicut & alibi. C. de rei vendit. de pecunia, & I. si ut proponis, & in quibusdam aliis casibus quos notat. supra de contrahend. empt. §. finali, Goffre. tamer hoc non admittit, ummo dicit indistincte agendum ess¬ in personali actione contra usurarium, vel haeredem ejus & judex ex officio compellet usurarium reddere vsuras si habet unde solvat, sine possessionum distractione, alia compellent eum ad vendendas possessiones, & sic facie satisfieri ad usuris, sic intellige infra eodem cum tu § possessi ones. Quid si usurarius de pecunia faenebri emat praedium demum distrahit, & ex illa pecunia aliud praedium emit nunquid idem juris est quod in primo? Dicas quod sic argument. supra ut lite pendent. ecclesia i. ff. de legat. 2. Impera tor, §finali, & leg sequen. Quid si possessio empta ex pecuni: usuraria perveniat ad extraneum tertium possessorem nunquid cogetur ipsam vendere & satisfacere de usura Non, secundum Goffred. nisi possessor ex causa lucrati¬ va possideat, & usurarius ac haeres ejus exclusus sit, & in ventus non solvendo ad hoc Institutio. de leg. § si res aliena, s de eo per quem factum est ex hoc edi. responsio.I. Sed quid, si ta lis possessio pervenerit ad illum, qui usuram solverat, & ex causa lucrativa, nunquid extinguitur ejus actio quan prius habebat contra illum, de quo supra proximo prae misi ex causa lucrativatertium possidentem? Sic. ff. d. actio. & obligatio. omnes debitores, secundum Goffred. u surarius tamen, vel haeres ejus minime liberatur, ut ffa verbor. obligatio. inter stipulat. § si rem, quam ex causa lutrati va, & sequeni ff de solut. quod idquod ff. de leg. 2. leg. antepenul tim paragrapho impuberem, f. de leg. 3. nutu. §. 1. Quid si tibi mutuo pecuniam; vt mihi alia vice remutues, nunqui usuratium est? Sic, quamvis enim mihi obligaveris at antidora, f. de peti. haered sed & sic lege, §. consuluii, tamen lam naturalem obligationem in civilem deducere, speci es lucri est, & ideo usura est, secundum Goffre. & Rayrn Moveor in contrarium, quia ex hoc nihil accedit sorti nec aliquam superabundantiam video, & alias invenio quod id quod debetur, in pactum deducere possum, supr de praeben sign ficatum supra de electio. quod significasti, quod ta men alias non liceret, immo simoniacum esset. Quid nim si mihi debes 10. quae non possum recuperare, & mu tuo tibi alia 10. tali pacto, vt optime satisdes, quod intr certum tempus 20. solvas. Item nunquid mutuare qua quaedam spiritualitas est, ergo de spirituali ad spiritual potest fieri compensatio, sicut & permutatio. sup. dere pe mutatio ad quaestiones, nec obstat illud verbum Domini mutuum dantes, nihil inde sperantes: quia intelligendun est. Nihil, quod ad lucrum, vel superabundantiam pert neat, vel quod stplus re: vt patet infra eodem consuluit, 14 quaestio. tertia pertotum. Porro sperare possum, quod in eodem genere, sine damno mihi subvenias, & in pactum deducere, nam & hominem beneficio hominis affici in terest, f de ser expor. servus, ea leg. sed quia multi casus pol sent accidere, quibus intervenientibus tu amitteres ren mutuatam vel pecuniam, & ego lucrarer, primae opin oni debes adhaerere, quia in talibus quod tutius est, tenen dum est, supra de sponsali. juvenis. Quid si foenerator par tem pecuniae faenebris restituat ei, a quo habuit, vel haer di suo, & de voluntate ejusdem partem retineat? Dicun Theolovi indistincte, quod non est liberatus, nisi totun offerat, dicas, quod si ex pacto fiat, liberatus non est, argu ment. supra desimoniac. veniens. Sin autem usurarius pa tem liberaliter, & sine pacto solvat, & offerat, & de ali¬ parte misericordiam petat, & debitor liberaliter remittat liberatus est creditor, nec tenet ulterius ad restitutionem sicut nec teneretur, si gratis recepisset gratis oblatum, se cundum Goffred. ut nota. supra eodem paragrapho an aliqu casu, versicul. 3. & infra de poenitent. §. quibus & qualiter, sub 5 sed quae forma. Hic tamen bonus judex ex certis conj¬ ctaris motum sui animi informabit, nam si debitor est pau per & inops, & usurarius dives & potens, non praesumc quod debitor ipsum usurarium excorde liberet, sed ho facit, quia ultra recuperare non potest, & ut illud tanti lum quod offert, recuperare non omittat, si vero debito sit dives, & potens, qui consuevit mimis, & joculatoribu tantundem de suo, vel plus frequenter donare, praesum potest, quod ex corde hoc faciat. Item si aliqua honest persona, puta sacerdos, vel Episcopus tractet, & dicat die bitori tantum faciam tibi reddi, si ex corde, aliud remittis non decipias me, qui mediator sum, nec creditorem cu jus animae salutem quaero, & debitor respondeat, se ex t¬ to corde liberare creditorem, quare non dicam ipsum! beratum, non video, nec enim curo qualitercunque sati: factum sit: dummodo sit satisfactum. ff de pigno actio si rer alienam §omnis, ffi de verborum significatione satisdationis, fi qu sat id cogandeg. I. I. de jurejurand. non erit responsio prim, & le remntis, & notat simile, infra eodem sub § proxim. versicu. se nunquid sufficit, & supra de simoniac. Squae dispensatio. versi sed hoc non credo, ad hoc, supra de jurejura, capit sinal ad sin su pra de transact. capit fin. ad fin. supra de jurejuran veniens, & ca Quintavallis. C si quis aliquem testa prohib. leg sin infra de poer Deus qui. & capit. omnis, infra de injuriis in nostra, in sin. S qui moveantur in contrarium hoc faciet odium usur: rum. Quid enim si quis alii ex alia causa injurietur? E quidem hoc admittet quilibet Theologus, quod concor dia possit tractare, & pars ejus, quod debetur ex pact remittit: alias titulus de transact. esset inutilis: & quare n idem in usura? Certe, quia qui nimis emungit, elicit sar guinem, ut supra de renun nisi cum pridem, § propter malitiam m sin. non scribo hoc in favorem usurariorum, quia nec¬ is astrictus sum: sed nolo a rationabili recedere, ut The¬ logis faveam, & in desperantiam inducam homines, a parem laqueum animarum, ad hoc 27. quaestio. 2. de viduis; Dicendum est igitur & tenendum, quod precibus pol sit, vel jussu judicis sine pactione partium remissio fieri & sic dicam talem usurarium absolutum, utff. dehis, qu notat. insa furti paragrapho pactus, & sequent. & supra de pra ben nisi essent ( quia igitur haec ordinatio.

Quid si poena ad jecta sit, nisi pecunia mutuata ad certam diem solvatu nunquid praesumemus ipsam in fraudem usurarum adje ctam? Non, nisi ex qualitate personae creditoris, ut si for te consuevit exercere usuras, sic debent intelligi, ff. de ac empt & vendic Julianus, paragrapho ibidem, supra de pignor.i lb. in sin. secu ridum Goffr. potius puto hoc arbitrariun Quid enim si creditores hoc audientes currerent omne communiter, ad poenas in mutuis stipulandas? Certe ma jores essent usurae, quam prius, quam poena conrentio nalis in infinitum extendatur: ut ff. de verborum obligation in conventionalibus Institut de inuti stipula Salteri. C. de senten quae pro eo, quod interest profe leg. unica, certe multis grassat tibus opus est exemplo. F. de pan. aut facta, § sin. est erg praesumendum contra stipulantem poenam in mutuo, ni si petatur poena, quae loco interesse succedit, de quo dic vt notat. supra eodem San aliquo casa, versiculo septimo & p¬ ragraho qualiter contractus, versicul. quid de barbaus, & de sen tentia & re judic. Squis sit effectus, sub §. & quia, & sequen ver sical. sinal. vel nisi relevetur ex honestate personae, argu ment. supra de procurat. in nostra, Suos vero, infra de novi operi nuncia, cum ex injuncto§ supereo. Sed breviter hoc arbitra rium dico

ALIA ab adversario exceptionis, quia per opem exce ptio removetur a dignitate, si forte electus sit, & ii ludo mutaverit II. pro 12. non obstat quod dicat hoc se fe cisse causa ludi, sub obtentu alicujus consuetudinis se corruptelae. ut infra de extess. praelat inter dilectos, quod dic vt notat. infra de excess. praelat. sub S clericus vero Item si qui impetraverit literas super usuris, non auditur, nisi primo restituerit, si quas aliquando extorsit usuras, quia frustr legis auxilium invocat, qui committit in legem, ut rif¬ eodem quia frustra. Sed nunquid sufficit, quod cautio ex ponatur, notat. argument. supra de rejudic. cum aliquibus f. de pignor. acti. quod non solverit, de constitutio. pet. promissor § constituro. nisi forte magna causa intervenerit, utff. der judic. leg quart. § uut praetor. puta, quia non est solvendo, supra de solution. Odoardus, vel si is cui debetur, contentu est, utff. de pignor. actio si rem paragrapho omnes, & argumet supra de re judica. quod ad consultationem, & notat. supra eo dem sub §. proximo versiculo quid si faenerator. Quid si nullu apparet, qui agat contra ipsum? Dic secundum Joan. 8& B. quod factadenunciatione in publico, si nullus appare at, audietur, sic qui invenit rem alienam ad evadendum poenam furti, debet sacere praeconizari se talem rem inve nisse, si cujus est veniat, & reddet, utf. de furi falsis. (qui¬ lienum, & §. sequent ad idem quint quaestio. tertia, quidam ma ligni spiritus, supra, de clandest despons. cum inhibitio supra, qu matrimon. accusar. non possunt, cum in tua, tu dic, quod si pr blicus & notorius est, secundum ea quae notat supra, §qu pena. versicul. sed quomodo judex ex officio repelleret. um, quamvis nullus appareat, argument supra de jurejur. ad nostram. 2. & de except. exceptionem, dicendo, quod prim¬ ejiciat trabem de oculo proprio, & postea festucam de o culo proximi prima quae prim 3. quaestio. 7. §. porro, & capi qui sine, & capit. postulatus, & quia si nullus petat, tamen re stituere tenetur, ut infra eodem cum tu. § primo, quod si no torius non erat, sed occultus, & adversarius objiciat, & incontinenti paratus sit probare, audietur, & hoc proba to, repelletur, argument supra de restitut. spol. literas, §. pro pterea. Sed caveat qualiter excipiat, ne crimen suum vi deatur confiteri, quod si occultus est, & nihil ei objicia tur, admitto Joan. & B. sententiam. Quia si notorium sit quod usuras habuit, sed is, a quo extorsit eas, non inveni tur, nec haeres ejus? Respondeo faciet judex pecuniam foe nebrem pauperibus erogari, & sic admittet impetrantem infra eodem cum tu §1. Quid si usurarius, contra quem im petratum est, moriatur antecitationem, nunquid haere suus per easdem literas poterit conveniri? Dic, ut notat sup. eo §alia a Judice, persicul quid si literae. Quid si debitor ju ravit non repetere usuras, nec recipere? Et quidem jura mentum tenet, prout innuitur, supra de renunc, cum inter F Gauffredi supra quod me cau. ad audientiam, debet tamen cog usurarius, quod juramentum relaxet, arg supra de jurejur c.a. vel si hoc fieri non potest, non audietur, quonsque se libe raverit: in hoc ergocasu erit pauperib. eroganda, si eccle siae fiat fides, secundum ea quae non supra eod sub S ver. quid nullus, rer quid si notorium sit, alioquin impetrans non audi etur, & hoc potest debitor denunciare ecclesiae, non obstan te juramento praedicto. Quid si juravit non denunciare Temerarium est juramentum, sup. dejurej quemadmodum §. illud autem in fi Quid si is, contra quem impetratum est, ap pellaverit, nunquid repellitur in causa appellationis? Ir videtur ex verbis, infra eo. quia. Sed contra, sup. de exces, cun inter priorem, & cap fin. Sed quid si usurarius impetrans ap pellaverit? idem ut pridem, quo ad causam appellationis sed superprincipali nunquam audietur, nisi prius restitu at, ut supra. In summa notandum est, quod haeres debito ris usuram repetit, ut infra eodem cum tu. §1. & contra haere dem creditoris agit, ut infra codem tua, ideoque si quis impe traverit literas super usuris, a se, vel a patre, cujus haeres xistit extortis sibi restituendis, non audietur, vt ipse rest tuat usuras, quas pater ab aliis extorsit: ut infra eodem Mi chael, cum enim ex persona patris agat, & ipsum defende re tenetur, ut ff. deregul jur. ex qua persona, & ff. de procura servum quoque, §penultim & leg mutus, §poena. Quid si noi fecerit in literis mentionem de patre, nunquid tunc ex per sona patris contra eum excipietur? Non videtur, ex qui de patre mentionem non fecit, nec persona sua agit, e hoc quidam concedunt, dicentes, quod nunquam jung tur de patre in clausula literarum, nisi quando ex perso na patris vult agere, argument. ex superioribus tu dicas quod si haeres sit, vel universalis successor, bona depeci nia usuraria possidens ex causa lucrativa, excipi potest cin tra ipsum, cum successor sit vitiorum, arg, in his, quae no tat. supra eodem sub Salia a judice, versicul. hac poena, & versicu nedum asurarius, & ff. de calum. in haeredem, & de diversi & i po praescript. cum haeres, & C. de acquir. possess. vitia. Secus,s haeres non est, nec bona possidet empta de pecunia usura ria. quamvis alia bona a patre suo titulo donationis rece perit bona fide. C. dedonat aeris alieni. & leg si patri tuo. Quid aliquis tutor, curator, vel procurator, non nomine su¬ proprio, sed alieno usuras recepit, nunquid repellitur, usuras repetit ab illo, qui ab eo usuras extorsit, nisi & ips restituat illas, quas recepit nomine alieno? Videtur, quo sic, argument. 46 distinct sicut non suo, & supra depecca. cleri¬ capit penultim & 3. quaestio 4. consanguineorum, infra de senten excom. mulieres. Sed quidam contra quia nec ab ipso reci pi possunt: ut dicunt, cum nihil versum sit in utilitatem su am. Sed certe male dicunt: quia in delictis non attend tur, an versum sit: sed ipsum factum, & voluntas, & propo situm delinquentis, 22 quaestio5 qui pererare, infra de senten excom, cum voluntate, nam& si procurator meus dejiciat d fundo tuo teneor tibi interdicto, unde vi, nihilominus8 ipse, quia in hoc paruit, licet nihil ad eum pervenerit, uts de vi, & vi arma leg. 3. §cum procurator, nec tenetur procur¬ tor foenerare: quia nec tutor pecuniam pupilli, dum tam propriam pecuniam non foeneret: ut ff. de administ. tut. tuto qui repertorium. §pecumae, & I. cum plures tutelam, §ul & I. se¬ Onon est audiendus, fateor tamen, quod si is, in cujus utilitat versum est primo & principaliter, tenet, & alius in subsi dium: ff. de eo, per quem fa. est ex hoc edi ff de dolo. eleganter. §pe & junge, quod no. infra de poen. Squibus & qualiter sub§ qui de usur. & sub §uli

PrevBack to TopNext

On this page

Titulus 19