Titulus 20

De Crimine falsi XX. Ru¬ brica

SUMMARIA, I. Falsitas quid sit 2. Qualiter committatur. Qualiter puniatur? 3. Falsitates variae committuntur circa rescripta Sedis Aposto licae. 4. Quasi falsum quando committatur J. Ascribens sibi, aliquando excusatur Probatio qualis requiratur in falsitate Accu satio qualis su in falsitate capititur Libellum falsum, vel famosum componens, si devincitur, de¬ capitatur.

PRosequens author materiam coepti¬ de criminib. apponit de¬ crimine falsi, vel sic: Quoniam usurarii, d quib. praemisimus, plerumque falsitatem com mittunt, ut usuras extorquere possint: vi deamus de crimine falsi, dicentes. Quid si falsitas, Quali ter committatur, Qualis probatio in ea requiratur, Qua lis sit accusatio. Et qualiter puniatur

Quid, sit falsitas. Et quidem nihil aliud est quam immutatio veritatis ex certa scientia facta, nec enim committitur sine dolo, i auth. de instr. cau in prin. coll. 6. 12.q. 2. homines, & c. is autem, &c eo, nec exemplum, ff.eo quid sit falsum, & Idirus, vel dicitur imi tatio veritatis, eo quod falsatores b student imitari ea quae vera sunt, ut falsa videantur verisimilia, secundum Azo vnde in dicto authentico duplex est litera immutatio, & i mitatio veritatis

Qualiter, committatur Et certe aliquan¬ do cum scriptu ra, sive scribat quis falsum, sive deleat verum, ut res id est rei veritas non appareat, nec dist. utrum sit testamentum instrumentumve publicum, vel privatum, utrumve sint ta bulae ligneae, vel cereae. vel rationes, f. eo. l. 1. 5 qui in rationil & l. Paulus, § Paulus, & de hoc, infra eo. sub s porro, versicul. Dicto etiam committitur falsum, ut testis falsificus, & ju dex scienter inique contra constitutiones judicans, & qu testem, vel judicem corrumpit, & recipiens pecuniam, ni veritatem dicat, vel ut testem instruat, lectionem pravam edocendo, vel qui falsis legibus innititur allegando, & si compilatio antiqua non videtur alleganda, ut haec probam tur, f. eodem l.. Sitem qui ab instruenda, &S sed si quis, & S qu judicem. & sed & si judex, & leg. eos, & leg. ultum. & supra i prima constitutione hujus libri §ultim. & C. de veter. jure enu 2S haec autem omnia, § eandem paenam. Non autem quilibe mentiens hac l. tenetur, utff. cod. quid sit. Sed si quis men titur praesidi vel principi, & per obreptionem aliquid ob tinuerit, hac Itenetur, ut ff. eodem si quis obrepserit, unde S mendax praedicator carere debet impetratis, supra de rescr super litens, C. sicontra jus vel utili. publi. & si legibus, & de di¬ ver. appa lig. 2. ideoque puniendi sunt judices, qui vetue runt precum argui falsitatem, C. si contra jus vel uti. pub leg puniri. Falsidicus autem testis tribus personis est obnoxi us: primo Deo, ideo imponitur ei poenitentia septem an norum. 7 quaestio 1 quicunque, secundo judici, ideo infami fit. 22 quaestio5 si quis convictus. & verberibus castigatur, quaestio5 illi, qui, vel extraordinarie punitur: ut C. de test. nul tum tertio, proximo, & ideo juxta modum laesionis puni tur 3 quaest o nihilominus, sic loquitur infra eodem cap. 1. 1. q3 quisquis. Sed & dicto committit falsum advocatus, ve procurator qui adversario secreta causae aperuit, vel in strumenta prodidit, ff. eodem is qui deposita, ff. de poen si qui aliquid §. si quis instrumentum, & §. instrumenta, aliquando etiam condemnantur ad interesse, 12. quaestio. 2siquis de cle ric alias tenetur injuriarum, ff deposui, leg1§ si quis tabulas f ad legem Aquill siquis testamentum, sed si quis tabulas, & ei iam talis proditor dici potest: 46. distinct. clericus, & si¬ falsum committit, qui secretum aperit, supra de ossi delega¬ cum ol im magister Falsum similiter committitur in mone ta, & mensura: uit ff eo. quicunque & llege. & Ipe. §1. sup. de con trahen. eiup.c.i. & ponitur exemplum in moneta, de his, qu nummos aureos partim raserunt, vel tinxerunt, in quo casi liberi bestiis subjiciuntur, servi ultimo damnantur sup plicio. Sed & de diminutione habes exemplum, sup. deju reju. quanto. Item ponitur exemplum de eo, qui in auro a liquid vitii addiderit, vel argenteos nummos, vel adulte rinos falsaverit, vel eorum tale quid non prohibuerit, ve nummos stanneos, vel plumbeos emerit, vel vendiderit dol¬ malo, qui tamen falsam monetam percusserit, si in totum forma re noluerit, suffragio justae penitentiae absolvetur, pro men sura autem falsa, duplici paena punitur, & insuper relegatur ut ff. eodem qui falsarum, & lpenult. & ! quicunque. Item fact committitur falsum in partu supposito, de quo privata, & perpetua est accusatio, nam de eo soli accusant parente gel hi ad quos ea res pertinet: non quilibet ex populo, u publicam accusationem intendant, utff. eodem qui falsam, 1. & I. lege Cornel. 61. & in notorium sigillorum corrupti¬ ne: supra de fid instru inter dilectos. Usu etiam committitu sed differt ab aliis, quia hic se liberat abstinendo ab usi falsae scripturae, dummodo vel utentes falsitatem non ci miserint: ut C. eodem si falsos, hoc etiam in rescripto Summ Pontificis locum habet, si tamen utentes falsitate diliger ter primo literas examinent, & eos sera poenitentia no accuset, infra eodem ad falsariorum, responsio. 1. Est auten sera poenitentia, secundum quosdam, quando lis cont¬ statur, postquam falsitatem cognovit, arg, ff. de in jus voca quamvis, & rem ha amplius. Alii dicunt, seram poenitent am, qualitercunque postea usus fuerit: argument. infra eo¬ accedens, & de excess praelat. inter dilectos, §. verum. Ego dic seram poenitentiam, ut proxime. Sed & si non fuerit usu fero poenitet: si intra 20. dies rescriptum destruat, vel res gnet, alioquin intra 20. dies connumerandos a tempor notionis, poenam excommunicationis vitabit, sed ipsis la psis, ligatus est ipso jure, sic intelligo infra codem dura § u timo, quamvis alii intelligant illud de sententia lata a dia cesano argument. pro me. infra de exces praelat. illud respor sio primo, &3. quaestio3. offeratur. Sed & aliter intelligit ho Goffred. ut notat. infra eodem, versicul. sed & in eodem Pra terea usu committitur falsum, si quis se pro milite gessit cum non esset, vel illicitis insignibus usus est, vel falso d plomate, id est interdicto certi loci itinere breviori via ci meavit, & talis est pro admissi qualitate gravissime pun endus, ut ffeodemeos qui. §ultim & idem est in non ordi nato, qui gerit officium ordinati, infra de cleric. nonord.m ni. capitul. 1. & 2. Idem in eo, qui sub praetextu clericun munus clericale non adimpleat, aliis se muneribus sul trahere conetur, C. de sacrosanct. eccles. qui sub praetextu, si pra de vi. & honest. cleric. capitul. sinal. Idem in eo, qui cun non sit clericus, tanquam clericus nititur ecclesiasticun beneficium obtinere, supra de trans. ex literis, supra de rescrij tum adeo. Sed & in eo, qui usu falsum committit, di. nam quis falsum fabricat non utendo, non relevatur a poen¬ falsi. sed is relevatur, ad cujus manum devenit falsum in strumentum, quod alius confecerat: nes voluit uti, vel e iam usus est ignoranter, ut C. eodem si falsos codicillos, nam innocentiam suam probet, & eum a quo accepit, exhibe liberatur, ut C. eodem leg. majorem, ad idem infra de exces. pra lat. inter dilectos, § praeterea, falsum enim non committitur nisi dolo. ut notat. supra eodem quid sit falsitas, sed contra infra eodem ad falsariorum, dic, quod speciale est in falsari domini Papae, ut si quis utatur falsis literis Apostolicis, e iam ignoranter, non excusetur: ut ibi, & est ratio, quia li terae Papales cum multa diligentia, & exquisita curiosit. te fiunt, supr. de rescr. cum adeo, 35 q 9 Apostolicae, vel dic, quo illa decr anf. eo. ad falsariorum, cum loquitur, quis falsis literis seipso obtentis utitur, ubi nulla ex excusatio, ut in legit supradictis, quia vitium rei propriae non excusat. C. de resci¬ vendit. quisquis, secundum Goffr. sed hoc non placet, quo ignorans legitur: nam & quamvis multum examinentu rescripta Apostolica, tamen multae falsitates committurm tur: ut patet in his, quae not. infra eodem sub § porro, & versi sequent & aliquae sunt, quae de facili non appareant: ut no mfra eo. sub S ver. 9 & infra eodem § fin. versicul si autem ita late falsitas, & praecedent. si quidem, & semper debet esse proba bilis ignorantia excusata, supra decleric. excomm. minist. postolicae, dic ergo, sicut no. infra eodem de hoc qu & qualiter pu niatur, persicul in falsario domini Papae, & versic praeceden. por ro, & supra eo. ab illo versicul. usu etiam committitur, usque ad ver sicut praeterea. Multis & aliis modis committitur falsum c cut si quis testamentum caelaverit, amoverit, rapuerit, di leverit, interleverit, subjecerit, vel falsum testamentun scripserit, signaverit, recitaverit, malo dolove ea fieri cu raverit, ut ff eod. qui testamentum. Item qui edicta corrup rit, vel qui rem duobus alienaverit. nisi ad tempus relega tur, nec bona auferuntur, sicut & in eo, quijudicem corru perit, ut ff. eodem leg. penul & leg qui duobus, is autem qui ren duobus insolidum obligavit, crimine tantum stellionatu tenetur: ut) de crim stel leg. 3. Item qui instrumenta apu¬ se deposita prodiderit, adversarius deponens falsum com mittit, utff. eodem leg. prima, Sis qui & de pom. si quis aliquid, s si quis

POrro circa rescripta Apostolicae Sedis falsitates va¬ riae committuntur. Primo cum modulus verae bulla falsatur, a quia fit alius ejusdem formae, & sic falsa bulla in hoc falso modulo impressa; falsis literis apponitur. Se cundo, cum foramen verae bullae sublevatur superius & in ferius cum aliquo subtili instrumento, & sic extrahitur fi lum, & bulla remanente, foramine sublevato, per quod fi lum falsarum literarum mittitur, & vt nihil appareat fals tatis, foramina sublevata cum parvo malleunculo lenite pertunduntur. Tertio, scinditur filum sub plicatura verae li terae, & sic extrahitur filium dem vera litera: quo facto, ip sum filum scarpitur, & postea immittitur in litera falsa, ac modum verae plicata, & adjuncto filo consimilis cannabis, re stauratur scissura fili antiqui, ita quod restauratio sub pli catura finitur, ut falsitas melius obfuscetur. Quarto, quas secundo sublevatur forma bullae verae ex superiori barti tantum. Sed in inferiori non tangitur, sublevato vero supe riori foramine, scinditur altera pars fili, pendens quasi in medio bullae, quo facto, pars scissa de bulla extrahitur, ips bulla sustentata cum altera parte fili, quae remanet integra & immisso summae partis incisae per foramina plicatura falsae literae, revertitur ad locum unde exivit, & postea fo ramen bullae cum malleunculo tunditur, sicut est superiu praelibatum. Quinto, cum literis bullatis & redditis, in ei quid per rasuram tenuem immutatur: super hoc tamei distinguitur, ut no. sup. defide instr. S quibus instrumentis, ver quod si instrumento, distinguitur enim utrum rasura fit in lo co, ubi jus constituitur: & tunc obest, an in facti narratio ne, & tunc non obest, ut supra defid. mstr ex Iiteris. Alii dicumi ut Lau. in quocunque loco fuerit rasa charta, non obest, dum modo ab eadem manu fuerit rescripta, quod ex encausto & de specie literae, & aliis multis modis deprehenditur, u C. de fid instru, comparationes, & de testa si unus. Vincen dixit quod si in facto est rasura, & constat quod ab impetrant, ut facta, obest, arg, supra de rescri significante, & c. Rodulphus si dubitatur, non obest, & sic intellexit decret. ex literis, & hoc, quando literae apertae sunt, nam si clausae, tunc non ob est rasura, ff de his, quae in test delen, cancellaverat. argumen, su pra de fid instrum. inter dilectos, & de offic. delegat, cum olim ma gister, & dictis legibus comparationes, & si unus. Ego distin guo: ut notat. supra de fid instrament. S. quibus iustrumentis versicul. quod si instrumento, & sequen dic, ut ubi. Distingui tur enim utrum sint literae de simplici justicia, ut infra eo dem accedens: & utrum sit rasura paucarum literarum, in fra eodem capitul. fin. Sed hodie praeceptum est, quod in li teris domini Papae, nec in magno, nec in modico audea quis manum opponere, etiam literam unicam, vel puncti unicum corrigendo, exceptis officialibus quibus hoc es commissum, alioquin manum apponens ex canone lati in curia ipso facto sententiam excommunicationis incui rit, quae non potest per aliquem citra sedem Apostolican relaxari. Sexto cum vera charta, vel abolita, & cum calce & aliis, puta cauterio, furfure, cineribus, & si de novo re scribitur, juxta consuetum artificium dealbata. Septimi cum chartae totaliter abolitae & abrasae, alia subtilissim charta ejusdem qualitatis, & quantitatis inscripta cum tenacissimo glutino counitur. Octavo, quando quis a pud sedem Apostolicam constitutus, non de manibu do mini Papae, vel bullatoris sui, vel alterius ad hoc officium deputati, literas recipit, in quo casu laicus excommuni cationi subjacet, clericus officii & beneficii suspension damnatur, subaudi, nisi intra viginti dies poeniteat, sed persona magnae authoritatis fuerit, per nuncium idons um literas ab ejsdem recipere potest, ut infra eodem dura alius autem in curia Roma praesentialiter existens pe nuncium specialem non impetrat, licet quilibet absen impetrare valeat per nuncium specialem, ut not. supra de script nonnulli, §ultim. & sic diversificant dicta jura. Alii dicunt decret. dura, fore correctam, quia in desuetudinen abiit, nec servatur. Sed tales male consideraverunt men tem verbi ibi appositi apud sedem Apostolicam subaud endum enim est: constitutus. Nono, cum quis accedens a bullam, falsas literas caute projicit, vt de vera bulla cum al is sigillentur. Sed hae duae ultimae species non possunt fa cile convinci, nisi in modo dictaminis, vel in forma scriptu rae, vel qualitate chartae, in caeteris autem in adjunction filiorum deprehenditur, ut in tertia specie, vel in collus one bullae, ut in prima specie, vix enim erit, quod moduli falsum non discrepat a vero saltem in puncto, vel motioni bullae. vel obtusione, sive obtonsione, quia forte tonsum ess ne appareant ictus, praesertim si bulla non sit aequalis, pro pter percussionem mallei, sed alicubi magis tumida, & ali cubi magis depressa, quod in 2. & 4. specie contingit, ha species falsitatis habes, infra eodem licet

DEprehenditur a etiam falsitas, si Papa vocet episcopo sive superiores dilectos filios, & si vocaverit Reges 8 Principes, vel quoscunque clericos inferiores episcopis venerabiles fratres, & si se ponat in singulari numero, ve uniscribens, cuicunque voluerit, eum in plurali numer ponat, quia tales literae contra solitum stylum curi¬ impetrantur, & si tam in bulla, quam in filo, & charta. & sty lo curiae sunt taliter intuendae, ne quis veras pro falsis, ve falsas pro veris admittat, infra eodem quam gravi. Sic debe de caetero observari, antiquitus enim Grego. ex humilita te aliquando contrarium observavit, ut supra de praescri.ni hil, & de probat cap. 1. 23. dist. communis filius, & 99. dist. ecce. epi scopi autem subditos suos fratres, vel socios appellant, quaestio.i.quid autem, S. quaest; cavendum, infra de exces praela c.I. Sic & considerandus est stylus curiae in clausulis, qu apponi consueverunt in literis Apostolicis, ut supra de¬ tat. & qual. accepimus, & de fid instru. quod superhis, & de con fir. utili porrecta. & capit. penult. & ult de praeb, cum secundum & infra de poenit. cum ex eo. Sed & si quis sine speciali mar dato literas Apostolicas nomine alterius impetrare pra sumpserit, nisi sit conjuncta persona, est tanquam fallari us puniendus, ui supra de rescri. nonnulli infine Haec igitu contra rescripta Apostolica opponuntur. & multa alia, d quib. dixi supra de rescri §& quae possunt objici, veri & rer se¬ Praecepto etiam committitur falsum, quando episcopu in privilegiis nomina fratrum absentium scribi praecepii ut supra de his quae fiunt a praelat. quando §ahsentium. Idem in tabellione. testamentum irritum est, ut C eodem qui veluti & de testa hac consultissima. Idem est, si aliqui de capitul¬ subscripserint nomine capituli, aliis ignorantibus, & tale ab officio, & beneficio suspenduntur, seu suspensi nuncian tur, ut supra de testi. tam literis, § ultimo & de prob 3. Multa S alia contra instrumenta objici possunt, quod dic, ut nota supra de fid instru. Squibus instrumentis. & sub § item objiciti instrumento, & versic. sequeni

QUasi autem falsum committitur, quando tutor vi (curator, ante depositum officium cum fisco contr¬ hit, vivente eo, de cujus tutela vel cura agitur. Secus si e¬ mortuo, quamvis haeredi non reddiderit rationem. Iten secus, si haereditario jure in fiscalem contractum succeda etiam pupillo, vel adult. vivente. Item secus, si prim¬ contraxerat cum fisco, & postea suscepit tutelam vel cu ram, licet ab ea se potuerit excusare, utff. eodem leg. prima, cutores. Item & quasi falsum committitur, quando sibi in testamento ascribit aliquis, vt inde sentiat commodum vel etiam servo suo, nisi in fideicommissaria libertate, in qua is qui ascribit, moram fecerat, utff. ad leg Cornel de fa impuberem, § item si servo. Potest autem ascribi ei, qui bo na fide servit, vel in quo ususfructus habetur, ff. eodem im puberem, §& fisci, & §si dominus, & sic in servo bona fide po sesso magis consideratur veritas, quam opinio, simile, s de fur. inter omnes, § penultim. E contra traditur in general magis considerandam opinionem, quam veritatem, uts de usufruct. si quis, & de acquirend haered is qui putat, & dele¬ 3.leg. 1. in princ. Hoc autem quod dixi, me posse ascriber servo, quem bona fide possideo, intelligas verum esse, n si forte contemplatione mei legetur servo bona fide po fesso, vel fructuario, tunc enim ascribere non debeo, cum mihi quaeratur, uiff. de usufruct. sed & si quid. Sicut etian mihi ascribere non debeo, si nec ei, cujus potestate sum vel qui in eadem parte est mecum, utf. eodem de eo, quoc est mirabile, quia mihi nihil acquiritur, sed patri vel do mino tantum. Potest tamen in filio illa ratio assignari quia etiam vivente patre quodammodo dominus reri paternarum intelligitur, ut Institut de haered. qualit. & diff¬ sed sui, in servo autem illa est ratio; quia a domino susten tatur, & expectat praemium ab eodem non tamen iden est, cum quis ascribit uxori suae, ut f.eodem uxori. Sed et iam potest intelligi, quod pater teneatur, vel dominus quando eorum voluntate ascribitur, ut & dicitur, ff. eo dem dirus. Sin autem servo meo libertatem ascribam, uti me magno pretio redimatur, teneor idem, si mihi legetu fundus cum Titio, & Titio ascribam, utff. eodem impube rem, §penultim. Filio etiam meo ascribere non debeo, dun est in potestate, nisi a commilitone suo, hoc legatum de feratur, utff eodem si pater filio, vel nisi sit filius apud hostes tunc enim si in captivitate decedat, non teneor, secus, s revertatur, ui ff. eodem impuberem, paragrapho i. Alias fili¬ in potestate mea constituro etiam exadventicia causa nmi debeo ascribere, cum commodum ususfruct. ad me per tineat, ut Institutio per quas personas no. acquir §1. Sed si ascri bam extraneo, patet ex praemissis, quod non teneor, etiam si servus sit, qui postea mihi subjiciatur, ut ff. eodem de eo¬ §ulti. Sic patet, quando quis dicatur sibi ascribere. Nun dicamus qualiter in testamento ascribatur: & certe ita de mum, si signatum sit, & omnia adimpleta, quae in conse ctione testamenti necessaria sunt, nam nec interdictum de tabulis exhiben. aliter competit, non autem exigitur ut sit perfectum, quantum ad praeteritiones, vel exhaere dationes, vel irritationes, ut ff. de tab. exhibit. leg. 1. Incide autem in poenam, qualitercunque commodum inde con¬ sequar, largo modo sumpto vocabulo, sive logatum, siv haereditatem, sive fideicommissum, sive libertatem, sivi exhaeredationem illius, qui non exhaeredatus irritaret te stamentum, & sic mihi haeredi, vel legatario noceret sin¬ demptione legatorum a me relictorum, ut ff. eo si quis, §.) institutus. Item commodum intelligo quoquo modo ac me prima facie deferatur, licet alii restituere tenear, ut f eodem filius Sultim. leg, cum quidam

EXcusatur autem aliquando is, qui sibi ascribit, ut si¬ duobus haeredibus institutis aliquis dixerit, quod s alteruter haeres sine liberis decessisset, ei qui superesset, & liberos haberet, haereditas redderetur: vel si sine liberi uterque decessissent, ut haereditas deinde alia manu scri ptori testamenti restitueretur, hoc est, testamentario, ve testatori, id est, illi qui testamenrum scripsit, remittitur poe na, & debenignitate consequitur fideicommissum uiff eodem dirus. §uli im. filius etiam haereditatem patris sibi a¬ scribere potest, de aequitare non de jure stricto, ut C. de his qui sibi ascri in testa. leg.1 & F eodem filius emancipatus, respon) i. secus inpatrono, nam ipse caret legato, & venia impe trata excommunicari potest, & amittit bonorum poss. con tra tab. ut f eodem si quis legatum §ultimo, & sic pinguius jus habet filius in haec editate patris, quam patronus in haere ditate liberti, vnde per bonorum poss. contra tab. irrita filius testamentum in totum, patronus pro parte, idec ipsum filium cuilibet creditori exaequamus, ut in Institu tio. de succ. liber. paragrapho si vero, & ff de leg praest. leg. 1. Excu satur etiam quis propter ignorantiam juris, si profiteatur se a legato discedere, ut C. de his, qui sibi in testa ascribunt, s natusconsulto, & hoc de aequitate, secus de jure stricto, ut su pra eodem divus, in princip. Praesumetur autum ignoranti propter malitiam, ut C. de his, qui sibi ascri, in testa quo ad hab tus, & propter rusticitatem, ut ff. de prob. cum de indebito. §. si autem is qui. Item excusatur, si servus vel filius jussu domi ni, vel patris sibi ascribat, vel legatum a se relictum adima¬ utff. eodem senatus, & l. si quis cum, §i. alius autem extraneu non excusatur, nec valet quod sibi ascribit, quinimo tar tundem de suo fisco praestare tenetur, ut d. l senatus, & si qui cum. §i. & leg. impuberem, §qui codicillos, & C. de his, qui sil ascr. in test senatus. Sed & jussus matris filium excusat,e voluntas filli matrem, quae sibi ascribit, idem & si servu matris eidem ascribat, hi autem excusantur a poena, se legato carent, nisi testator speciali subscriptione sua dica se agnoscere legatum, si autem generali, nominando per sonam ascribentis, valet, quantum ad filios, vel servost stantis tantum, sed quo ad extraneos, pro nihilo est, uts eodem l.. § inter, & leg. divus, § plane, & Sitem senatus, & Squa ri. & C. de his, qui sibi ascri. in testa. leg. ultim. & leg. 2 ubi auten unus tantum quis sibi ascribit, tenet in praejudicium su um, ut ff. eodem uxori §1. Illud notatu dignum, quod lice in testamento mihi ascribere non debeam, me tamen d ctante, & alio scribente, legatum seu fideicommissum rit relinquitur, ut C. de test. dictantibus. alias autem ascribenst. netur paena leg. Cor. de fal. nisi venia tribuatur, ut C. de his, qu sibi ascri intestam. leg. senatus, & sequent. Sin autem test. tor codicillis significaverit Titium testamentum dicta se, subaudi, in quo Titius sibi ascripserat legatum, &s non solum dictavit, sed scripsit, non excusatur Titius debet ergo a legato abstinere, & poena falsi speciali ben¬ ficio Principis remitti potest, sic loquitur, C. de his, qui sil ascriI.

Qualis probatio in ea requiratur Et quidem luce clarior, si qu¬ stio criminaliter proponatur, nam accusanti, & accusat incumbit probatio, & acerrima debet fieri indago, non di clinando ad dexteram, vel sinistram, ut C. eod. vbi & de at thore scriptore de falso arguere quaestio habetur, non obs praerogativa decurionatus, vel alia, ut C. eodem si quis deci rio. Verum in quaestione falsi sunt quaedam specialia, si cundum Goff. nam licet ab initio requiratur probatio luc clarior, tamen ex quo de instrumento producto habetu certa suspicio de falso, pro falso habetur, nisi a parte pro ducente veritas comprobetur, & ad paenam proceditur, u C de prob jubemus, quod alias contingit regulariter, 2. qu. primo, ff. de pae. absentem. Secundo condemnatur quis sin accusatore, quod alias non contingit regulariter, 2.q. 1.n. hil f de mune. & hono munerum, § defensores, & in Evangelio Mulier, vbi sunt qui te accusant? Nemo Domine. Nec go te condemnabo. Tertio, si crimen falsi incidat, proni ciatur in eo. C. eodem legi.ver. quod alias non servatur secund IC. deor. iud aditae. Quarto, quia de hoc crimine convictu statim deponitur, & traditur curiae seculari. b inf. eo. ad fa¬ sariorum, quod generaliter non obtinet, supra de jud cumn ab homine, secundum Gof. sed casualiter tantum, ut no. si pra de haer. §qua poena, ver. & no. Sin autem civiliter agatur levius procedit examinatio, ut C. eo. I. ult. potest enim de fals agi criminaliter, vel civiliter, quocunque judicio proponem elegerit primitus instituto, ut C. eo damus.l.i. & quidem d xerunt criminaliter primitus agendum, arg. C. de fid. instr. 2. & Lult. Cognoscitur autem de falso civiliter per excet tionem, vel replicationam, & quandoque per actionem in factum, nam qui nomine praetoris literas falsas ediderij edictumve falsum proposuerit, actione in factum paenal tenetur, quae forte continet agentis interesse, vel loquitu de poena 50. aureorum, qua tenetur is, qui album praet¬ ris corrupit, ut ff. eo qui nomine praetoris, & de jur. om ju. si qui id quod & de in jus vocan. leg. penulti. & secundum hoc agitu infra 30. ann. sic intelligas, quod contineat interesse, & no sit penalis, alioquin intra annum tantum, ff. de his, qui deij¬ vel effil si pero, haec autem actio. Illud tamen secundum Go fred. notandum est, quod quaedam literae dicuntur falsae quaedam falsatae. Falsae dicuntur duobus modis. Primo quia per falsi suggestionem, vel veri suppressionem, im petrantur, quae largo modo dicuntur falsae, f. eod. tit siqui obrepserit, haec jurisdictionem conferunt. secundum ipsum & si non excipiatur valet, & tenet, quod fit earum autho ritate, de quo tu dic, ut notat. supra de rescrips. § quae possun objici, sub) sed nunquid processus. Secundo dicuntur falsae quae similitudinem verarum aliquam praetendunt, nihi tamen veritatis habent, quia nec veram bullam, nec veran scripturam, & istae literae, quaenullae sunt, dicuntur falsae. sic ut & is, qui non est tutor, dicitur falsus tutor, & falsum ti stamentum, quod non est testamentum: & iniquus modi us, qui non est modius ff. de verbo. signific. Paulus, hae non con ferunt jurisdictionem, nec valet quod fit authoritate ill¬ rum, unde sententia lata authoritate talium literarum, ne est executioni mandanda, infra codem super eo, imo contr¬ talem sententiam, & exceptio competit, & restitutio da tur, ff. de judic. si praetor, & idem, si per falsos testes sententi lata sit, ff. de re judic. si divus, & lex dicit, quod judicati ex¬ cutlo solet suspendi, & soluti dari repetitio, si falsis instru mentis circunventam esse religionem judicantis, crim ne postea falsi illato, manifestis probationibus fuerit osten sum, quod verum est, si judex fuerit falsa instrumenta se cutus C si ex fal instru. Isi. & l. qui falsis, & l.i & supra de seni & resud. cum l. & A. sed & si executor invenerit sententian latam contra jus litigatoris, eam nihilominus exequi de bet, nisi apud delegatum efficere possit, ut ab hoc oner¬ ipsum absolvat, supra de offic. deleg pastoralis, §quis vero. Fal satae vero dicuntur literae, quae & si aliquid veritatis habent puta veram bullam, vel veram scripturam, vel verum trunque, aliquid tamen immutandum est de primordio ve ritatis, ut no. supra eo. § qualiter committatur, sub§ porro, ver 2. & 5. & rersic sequent istae similiter jurisdictionem non tri buunt, & breviter tene de his, quod no. de aliis, supra eoden rer secundo dicuntur falsae. Hoc etiam teneas, quod ubi au thoritate talium literarum sententia lata est, revocand est sine temporis praefinitione, ubi autem a vero judicel ta est, sed praetextu falsi si civiliter agatur, per actionem ii factum revocatur vsque ad 30. annos, ff.dere jud. divus, si cri minaliter, usque ad 20. C. eo. tit querelam, si per modum exce ptionis impugnetur perpetuo, quoniam exceptiones per petuae sunt, f de exce. doli pure § fin. & Inst de exceptio § pery¬ tuae. C. eod. titul. si pactum, secundum Geff. de hoc dic, utno supra, de exceptionibus, sub S haec dedilatoriis, versicul. sed nur

Qualis sit, accusatio. Et certe privata, nisi ubi tangit cemr niter omnes, ut in falsa moneta, mensura, & celata in testa mento deleto, utff. co. Paulus, potest tamen dici publica, si cundum Azo. quia inter publica judicia numeratur, ut s de pub. iud. l.. Instit. de pub judi Suem lex Corn defal. Accusa tio autem de falsa moneta locum habet, cum quis fabri caverit falsam monetam, vel fabricari fecit, vel super e¬ dedit auxilium, vel consilium, vel non prohibuit eam sa bricari, qui tamen in totum eam fabricare noluit, justa pr nitentia excusatur, ut ff.eo. qui falsam. Sed & si quis aureo nummos tingat, vel fingat, vel radat, capite punitar, utf eodem qui nummos. Qui non sint aurei? Forte non tar tam patietur poenam, sed pro fabricatione comburitur,i C. de fal. mon. leg penultim. Dicunt tamen quidam, quod in aureis solidis quis reperiatur adulter, comburitur. in alia moneta capite punitur, & sic intelligunt, Iproxim allegat & C. de fal. ino. leg. 1. §i. versitc. actore, & capitalem poe nam interpretantur minorem, id est deportationem. Sec & si fur ex auro, vel argento monetam publicam falso fa ciat, illo punito pecunia in thesauro publico conservatur ut i.qu.i.quod quidam in medio. Specialia consueverunt nota ri quaedam circa falsam monetam. Primo, quod quilibe admittit r ad accusationem, sicut in crimine laesae maje statis. m infamis, ut C. de fal. imo. I pen. Secundo, quia con victu Aesociis, sive consociis interrogatur contra illud supra de confesc. i. Tertio, quod quilibet potest hunc falsa rium capere contra illud, C. de exhibit & intro. reis, neminem Quarto quia damnatus non appellat contra illud, ff.deap pellatio. non tantum. Quinto, quia si dominus in proxim constitutus erat, publicatur praedium, in quo commissun est scelus, etiam si dominus ignoraverit, nisi vbi primo so rescelus prodiderit perpetratum, quod si dominus lor ge affuerit, nullam patitur poenam, sed actores ejus, qu ministerium praestiterunt, capite puniuntur, viduae autem & si proximae sint de sola scientia non tenentur. Sed impi beres, quorum aetas quid videat, ignorat: nec propter scier tiam puniuntur, licet tutores si in proximo sint, cum non de beant ignorare, quid in re pupilli avatur: in tantum pun antur, in quantum pupillo fuerat inferendum, vt omni haec probantur, C. de fal. non l. Nec excusatur quis obten tu rescripti principis, subaudi fraudulenter eliciti superer cudendo, sed paenam meretur suscipiens, & furtum propris petitionis amittit, nec juramentum super hoc scienter prae stitum tenendum est. Sed potius de perjurio poenitenti peragenda ignoranter tamen jurans etiam a perjurio ex cusatur, ut supra de jurejur. quanto, & junge, quod nota suj de cens. §ex quibus caus. versic. quid si moneta mutetur, & seque Mutandi proprium nomen vel coonomen datur facultas cuilibet libero, sicut ab initio quodlibet imponitur, dun modo in fraudem nihil fiat. Sed in servo & libero defrau dare volente poena fassi coercetur, ut C. de muta nom legi nica, & ff eodem falsi nominis, ad quod accedit, supra de spon tua nos, & infra de cleric. non ord. minist.c.i. & 2. & de sent excon perpendimus

Et qualiter, puniatur Et quidem secundum legem poena falsi, & quasi falsi est deportatio, & bonorum publicatio. falsarius liber fuerit. Sed si servus ultimo supplicio aff cietur, utff.co.l.I.§ultim & Insti. de pub judi. § item lex Corne de fal. aliquando autem minor poena imponitur, vt no. suj qualiter committatur, ver facto, & versic. praeterea, & ver. mu¬ ta aliis modis, aliquando acris, ut in fal. mo. not sup. Squal siu accusatio. ver. accusatio autem, & sequen punitur, & aliquat do poena relegationis, f. eodem hodi. ff. de extraor. cri. annon. Sonerant, aliquando etiam paena extraor. punitur, ut ff. depoe¬ in Dardanario. In judicio vero animae aliquando impon tur poenitentia 30. dierum, ut supra de contrahen. emp. cu. 2. quo dic, ut notat. in sum. eodem tit. S quibus. Porro secundum ca no. paena multiplex est, nam falsarius domini Papae, qui pe se, vel alium falsitatem exercet, ipso jure cum omnib fau toribus & defensorib. suis anathematis vinculo est inno datus, infra de his, qui scienter utun. lit. fal. Apostolicis. Sed tale intra 20. dies a tempore notionis poenam excommunici tionis evitant, secundum ea, quae not. supra Squaliter con mittatur, ver. item usu etiam committitur, hoc dico de utenti non de falsantibus, ut infra eo ad falsariorum. Quid ergo, s quis per 20. dies literas tenuit, ex quo falsas literas novit postea produxit in judicio: & cum redargueretur de falsiti te, incontinenti detraxit, vel renunciavit? proculdubio e¬ communicatus est, sed tamen si occultum sit, eum ecclesi non vitabit, currunt igitur eidem 20. dies a tempore scien tiae occultae quo ad Deum. Sed quo ad ecclesiam a tempe re scientiae publicatae, ad quod accedit, sup. de fimo sicutne¬ bis, & c. tua nos, in si & infra de sen. excom. a nobis 2. quod auten dixi, quod intra 20. dies vitetur poena, ut infra eod. dura, it tellexit Goffre. in literis, quas quis per aliuin impetrav rit, nam si per seipsum, vel conscius fuit, vel esse debuit, st¬ tim poena incurritur, ut infra eo ad falsariorum: vt & no su ro. S qualiter committatur, ver. sed & in ea. In falsario etian domini Papae distinguitur, vtrum de falsitate dubitetur vel certum sit. Si dubitetur, tunc est falsarius capiendus & in carcerem mittendus, & super poena est summus Pon tifex consulendus: utio dist in memoriam, sic intellige. infr todem super eo. supra de rescrip c. 2 Sin autem pro certo scire tur, quod esset falsarius non per suspicionem, sed per re evidentiam, si clericus sit, degradandus est, & potestati si culari tradendus, secundum constitutiones legitimas pr niendus, per quam & laici convicti legitime puniantur, ut in adsalsariorum, §1 clerici etiam ipso jure in hoc casu offic is, & beneficiis perpetuo sunt privati: ut ibidem, & intell gitur de illo, qui se vel alium falsavit. Sed ubi quis sciente utitur literis ab alio falsatis, non est ipso jure privatus, clericus sit. Sed est officio, & beneficio spoliandus, id es suspendendus: subaudi nihilominus excommunicatus quousque digne satisfecerit, laicus etiam per eandem ser tentiam excommunicationis ipso jure illatam satisface re cogitum competenter intelligas in utroque ad arbitrius Papae, quia nec per alium restitui poterit, nec absolvi, si intelligo, infra codem ad falsariorum, Squi rero in prin. & cap dura §ult. arg. supra de praeb grare. §pen. Vel potest dici, quoc quamvis absolutionem Papa sibi retinuerit: non tamen sa tisfactionem, cum dicat in istis & in illis, scilicet clericis8 laicis, malitiam gravius quam negligentiam puniendam quod scilicet quod dixi de poena imponenda in utentib. lite ris ab alio falsatis, & de malitia gravius, quam negligenti punienda, etiam de his, qui falsas literas impetrant, statui tur observandum: ut infra eodem ad falsariorum, §qui rero. rer ita tamen. Est autem malitia, quando expressim convin citur de scientia. Negligentia, quando fuerunt affectatio nes ignoratae, quia antequam uterentur, non examinave runt diligenter, per se examinaverunt, cum simplices es sent, nec consilium cum peritioribus habuerunt: & ide¬ sunt in culpa, quamvis ignorantiam allegent, ut infra eo a salsariorum, respon 1. & supra de cland. despon. cum inhibitio quis vero, & 37. dist §ultim. & ff. ad Mac. legpen. & infra de cler excom. Apostolicae, talis enim negligenia prope dolum est ui ff mandati si fidejus. & de redhibi act. l.i. §si intelligatur. Sin autem ita latet falsitas, quod in aperto videri non potest & per se, & per alium omnem diligentiam adhibuit, nor imputarem ei, alias contra, uiff de redhibi act leg1§ eam, & obquae ritia & supra de homi. so. & capit. ultnn. & 5o dis. si duo Et si quis accusetur falsas literas Apostolicas impetrasse & ipsis usum fuisse, coguntur testes nominatim testimo nium ferre: ut supra de test cum contra magistrum. Hodie ei iam contra tales est sententia excommunicationis sub cer ta forma lata in curia, vt not supra eodem ( qualiter comni tatur, sub § porro, versicu5 & versicul., sed hodie. Si quis auten clericus literas regis falsaverit, charactatur in facie. Pri mo a suis ordinibus degradandus, provinciam abjurans, 8 sic abire permittitur, ut infra eodem ad audientiam, & iden intelligo de falsario cujuslibet Principis secularis, quia de similib.idem judicium: ut supra de transa. inter corporalia, § & de rescript. inter caeteras, & de statu monach. super quosdam Falsarius vero episcopi deponitur, & in monasterio detru ditur, ut 5o. distin si quis clericus, secundum Da vel dic, quoc est ab officio & beneficio suspendendus, sive suspensu¬ nunciandus, sicut & falsarius capituli, donec indulgenti am Sedis Apostolicae mereatur, ut supra de testi. nam literis §ultm. Vel melius dictum Da. intelligitur, quando in modum accusationis convincitur criminaliter accusatus in modum autem inquisitionis convictus, habet locun quod dixi, ut innuit illa decret. iam literis, vel quando sal sarius civiliter convincitur ad hoc, ut benefirio ecclesia stico privetur, quod habet locum etiam in salsario deles vel quocunque vis alio, ut supra de rescri olim ex lueris, in fi¬e de offic. deleg cum olim magiffer, cum ergo ab obtentu remo veatur, multo fortius ab obtinendo repellitur, ut inf. de ex ces. praelat. inter dilectos, § praeterea. Sed & quae sit poena fal sae chartae, ex dicto, vel tacito legitur: ut supra derescript. li teris. Et notat. quod secundum quosdam non sufficit pro bare testes esse falsos, nisi probentur corrupti, ut ff dere ju dic divus supra de probat licet, Sidem quoque testes, & hoc dice bat Pla¬ Alii probabilius dicunt, ut Job. quod sicut suffi cit probare instrumentum falsum esse, ut C si ex fal. instru leg penultim, & ultim. sic & testes, cum pares habeant hinc inde vires instrumenta, & testes, C. de fid. instrum inexercen dis, & facit pro eis, f.de extept. qui agnit C. de transact si exsal sis, non obst illa decret ficet, quia ibi se astrinxit ad proban dum utrunque. Sed nunquid sufficit probare testes ess corruptos, argum. quod sic 2. qu 6 §dissinitira, persi venales suprae de vit & hone cieric cum abomni econtra videtur, quoc non, quia non sufficit probare corruptionem; nisi probe tur, quod judex secutus fuerit dicta corruptorum, supr¬ de rejudic. cum l. & A. C si ex falsis instrum falsa, supra, de testi bus, sicut nobis. Similiter non sufficit probare falsitatem, ni si probetur judicem secutum esse illam, ut patet per pr¬ dictajura. In fin. notandum, quod qui falsum libel¬ lum, vel famosum de aliquo composuit, convictus deca pitatur. 5. quaestio.i.siquis, vel forte deportatur, & effici tur intestabilis, 4. quaestio 3 ob carmen, secundum canone subjicitur verberibus, 5. q. 1.c. 1. Si vero sponte confiretur mitius cum eo agitur, ea quie cap. 2 in fi. & hoc, cum innocen infamatur. Secus, si nocens, secundum Joan peccatae nim nocentium nota esse & oportet, & expedit. ut ff de in ju. eum qui & Cdenjur. leg3. Quod intelligit Az0. in ju dicio, nam nemo debet extra judicium aliquem, etiam innocentem. infamare. Summa enim iniquitas est detra here, & qui fratri suo detrahit, homicida est, 6. quaesta sun ma, tria enim genera homicidiorum dicebat esse beatus Petrus & poenam eorum parilem, quantum ad Deum, scil cet de poen distm.i. homicidiorum, sicut enim homicidas dici mus interfectores, sic detractores, & odientes, ut no sup de homi § quot species, & infra de mjur. Squot modis. In summi notandum est, quod sententia lata occasione falsarum ! terarum, nullius est momenti, & opponi potest excepti¬ falsa, etiam post sententiam apud executorem, sup. de sen & rejud super eo f. de re judie, si praetor, nisi esset falsitas talis quae ipso jure non redderet literas inutiles, sed per exce¬ ptionem, tunc enim exceptio talis omissa post sententian non opponetur, ut supra de sentent, & re judi. mier monaster an, nam sub praetextu novorum instrumentorum, &c. u supra de sentent & rejudic. suborta, secundum Joan. de ho notat supra eodem qualis, versicul. illud tamen, & sequent, supra, de rescripi. § quae possunt objici, sub § sed nunquid proce sus, dic, ut ibi