Caput 3

¶ De incomponibilitate loquitur primi motoris. Cap. III.

AMplius autem de cum passione negatiua: quae est incomponibilitas perscrutemur: dicitur namque primus motor incompositus et incomponibilis. perscrutandum enim est ergo an primus motor sit compositus comportione ex hbs et de modo: an sit compositus compositione cum his.

¶ Dicamus ergo primo de composito et compositione vniversali. et 2o ad nostrum propositum applicemus.

¶ Conditiones autem compositi a pluribus assignantur tales. compositum autem includit aliquam inperfectionem: quae includit pertem potentialem. 2o includit quandanalietatem ad suas partes. 3o includit quandam posterioritatem. 4o includit dependentiam ad suas partes. o includit quandam plicralitatem. de istis autem propriertus compositi an vere sint perscrutemur. Prima namque proprietas compositi: habet pertem potentialem. ex quao patet quod compositum est quodam totu: totum autem dicitur retlietia partium. peros autem vna est in potentia ad aliam. ergo compositum includit pertem potentialem. Et hoc sequitur quod includit quandam inperfectionem: Qoniam pers inperfectior est quam totum. Cum totum sit maius sua parte: parti est aliquid deest. ergo habet rationem imperfecti: et per conseques compositum includes partem quandam inperfectionem includit. Palam autem ex habis quod omnis pers finita est. ex quo sibi aliquid deest ex quo totum est maius sua parte: quoniam totum includit aliquid quod deest sue parti.

¶ Ex quae sequitur vlterius quod nullum infinitum habet rationem partis: quod infinito in actu nihil deest. si totum est acceptum quicquid in eo est accepsice: nihil est est maius infinito cum infinitum a nullo possit excedi.

¶ Concluditur ergo quod infinitum in actu non potest habere rationem partis.

¶ Et si arguas superficies infinita existens in corpore infinito. siliter albedo infinita existens in superficie infinitum componunt adinuicem et habent rationem pertis: et sic de pluribus aliis infinitis. Corpus est infinitum includit superficiem infinitam et lineam infinatum est enim maiquam sit praecise superficies infitua vel linea infinitum: et ideo sequitur quod aliquid est maius infinito.

¶ Responsio tibi: aliquid habere rationem partis potest intelligi 2 vnotitia retlietia proprie nature et proprie specie. sic quod non includit infra se omnem gradum acceplcteo sue proprie speciei: sicut possibile est esse in aliquo vno: sicut calor. x. gduum habet rationem partis: quia non includit omnes gradus caloris acceptabiles: et aliquos calor potest esse maior isto. siliter lineainfinita in actu in isto intellectum non potest habere rationem partis cum nulla sit maior illa. Alio autem modo dicitur aliquid habere rationem partis non ratione proprie naturae et speciei. ideo dici totum quicquid est sue speciei possibile est in vodo: sed reita alicus aggregati ex pluribus speciebus distinctis: quia non includit in se gradus alterius rationis.

¶ Et sic conceditur quod albedo infinita subiectiue existens in superficie infinita haberet rationem partis: quoniam albedo non claudit infra se intrinsecae aliquem gradum superficiei. ergo totum aggregatiuva scilicet superficies alba habet rationem totius reclita albedinis: et per consequens est maior albedine infiuta: ete potest concedi quod infinuto aliquid est maius: et per consequens infinitum habet rationem partis.

¶ Et si dicas quod superficies alba infitua non dicitur maior quam albedo infinita: sed dicitur plus: sicut duo puncta non dicunt maius quam vnum punctum: sed dicunt plus: quia maius et minus sunt per se passiones quantitatis finite. Uidetur ergo quod nulla est quantitas finita: nec maius: nec minus. Cumergo albedo supponitur esse infinita. siliter superficies: agu gregatum ex illis non erit maius quam alterum: licet dicatur plus.

¶ Respondeo tibi. fertur quod maius et minus: itasunt per se passiones quantitatis infinite: sicut finite: quoniam quantitas finita et infinita sunt eiusdem rationis: et per consequens quicqad est passio quantitatis finite. etiam erit passio quantitatis infinite. In illo ergo 2o intellectum posset concedi quod infinitum habet rationem partis: et per consequens posset componere cum alio: licet illud ab antiquos philosophis et modernis sit negatum communiter: et hoc rationabiliter: quoniam licet in talibus sit pertium plurium positio: non tamen proprie compositio: quia compositio requirit quod componentia habeant rationem partis: primo modo dicte.

¶ Concludamus ergo de prima proprietate compositi quod eius prima proprietas est quod includit quandam imperfectionem: quia parte potentialem: acciantus proprie compositum. estatu de 2ea proprietate compositi perscrutar: que talis est: quod compositum includit quandam alietatem a partibus: et de illa proprietate satis prolixe dictum fuit in philosophia naturali: quoniam in omni composito necario est aliquid praeter partes vel resultans vel additum. sed que sit hec alietas an realis vel formalis vel materialis a philosophis supponat: quoniam hoc non est praesentis specula tionis.

¶ 3a proprietas compositi fuit talis quod compositum includit quandam posterioritatem respectum partium: sicut principatum retlietia principiorum et constitutum retlitia constituentium: sed que sit illa posteritas non est certum. non enim est posteritas teperis: quoniam simul in eodem instanti: praestent esse conpositum et partes: No origie licet causent: quia originatio magis proprie ad causam productiuam pertinet. Nec est posteritas perfectionis: quoniam totum compositum prius est perfectione suis partibus: nec est posterioritas cognitionis: quoniam compositum prius est cognitione saltem confusa ipsis partibus. ergo posteritas illa est posteritas materie a qua non conuertitur consequentia subsistendi: sequitur enim compositum est. ergo: et non conuertitur consequentia.

¶ Quarta proprietas compositi talis est. quod compositum includit quandam dependentiam ad suas partes: quia sicut fertur partes continue causant compositum in genere cause malis et formalis. ergo dependetab ipsis: saltem compositum ab vnione partium adinuicenvel ab actione vnitiua partium inter se et composito naturali et physico. ergo compositum quandam dependentiam includit.

¶ Quinta proprietas compositi talis est. quod compositum necessario includit quandam pluralitatem saltem ad minus quandam trinitatem: quoniam in omni composito materiali sunt ad minus tres res. due componentes: et 3a res resultans vel addita vel 3a res: que est vnio releatio vel 3a res: quae est vnio actio scilicet actio vnitiua vnius partis cum alia. ille ergo sunt quinque proprietates compositi compositione exhis.

¶ Adhuc autem compositum dicitur esse aliquid cum his: licet non sit compositum compositione ex his: quemadmotitum sunt simpliciter: simplicia que non componunt ex his: componunt tamencum his: sicut maera et forma secundum plures: sicut simpliciter simplices: nec componuntur compositione ex his: sunt tamen composita cum his: quia adiuice paestent componere: et vt breuiter omnia comprehendam: omne aliud a primo motorepotest esse compositum compositione cum his: quia pot habere rationem pertis: et aliquid sibi deest: ad quod est in potentia: et potest ipm recipere vel ipsum recipi. hoc g dicta sunt de composito in vniversali et de composito compositione ex his: et de coposito compositione cum his hoc sunt ad nostrum propositum applicanda in compositione primi motoris.

¶ Nunc autem ad propositum reuertamur perscrutantes: an primus moaor sit simpliciter incompositus compostione ex his: et incomponibi lis comportione cum his. Que etiam proprietas compositionis sibi repugnat et quae non. sit ergo primum dictum. quod 2a proprietas compositinon repugnat primto motori: quia primus motor includit quandanalietatem ad illa ex quibus constituitur. Uidelibet ad quiditatem entis substantiae et species ad differentias contraentes.

¶ 3a est proprietas compositi primo motori non repugnat: quae est: quod compositum respectu partium dicit quandam posteritatem: quoniam in primo motore est aliquid prius et posterius ex natura rei et est ibi aliquos ordo perfectionum actualium adinuicem vt intelligere et velle et essentie primi motoris ad vtrumque. Et inter prinuitua constituentia essentiam primi motoris: et primum motorem et constitutum ex his. sunt enim i pri motore praedicata priora per se inclusa in inferio ribus habentia essentialem ordinem ex natura rei adiuicem.

¶ etiam proprietas sibi non repugnat scilicet includere quandam pluralitatem: quia ad minus quandam trinitatem scilicet primorum constituentium et totius constituti. vtrum autem primus motor includat quandam trinitatem suppositorum autem non inferius prolixior erit secundo: cum de potentia productiua et gnerantiua primi motoris ad ista inqueremus. Palam ergo ex dictis quod si ratio compositirepugnaret primo motori hoc est per eius primam proprietatem scilicet includere aliquam imperfectionem vel per eius proprietatem scilicet includere quandam dependentiam. ergo si ille due proprietates primmotori repugnant de eis inqueramus. fertur autem a philosophis antiqus et modernis: quod prima proprietas omnino sibi repugnat: quoniam in primo motore nulla iperfectio reperitur. et per consequens nec ratio partis: nec potentiaiuenitur in eo. Ratio autem eorum fuit talis: quoniam nihil finitum est in primo motore: vel omnia sunt in eovel saltem: nec finita: nec infinita: infinito autem repugnincat ratio partis cum nihil maius sit infinito. parti autem semper aliquid est maius.

¶ Et si arguas quod in per motore est aliquid contrahibile et aliquid contraens et aliquid per se constitutum ex illis. ergo illud 3m per se constitutum videtur esse compositum. Tum etiam quia quiditas entis et quiditas substantiae habent rationem partis in creaturis: et componuntur cum differuntis contrahentibus: et per se vnum faciunt ex illis constitutum. ergo vbicumque reperiat quiditas entis substantia et omnino transcendentium hebebunt ratione partis et portentie: reperiuntur autem in primo motore supposita vniuocatione de qua satis est dictum in nostra metaphysica. ergo habebunt rationem partis et potentiae.

¶ Respondeo tibi non est necessarium quod omne per se constitutum ex contrahaibili et contrahente sit compositum proprie: nisi tantum de illo per se vno: cuius componentia sunt finita: et consequitur illa aliqua magnitudo finita: quiditas autem entis et cuiuslibet contrahaibilis in primo motore ex se nullam habent magnitudinem: nec finitam: nec infinitam sibi et aliis communem. Ratio autem hus dicti est ista: quoniam si magnitudo aliqua per se consequitur illa. tunc illa magnitudo vel esset finita vel infinita. si finita vbicumque reperiretur esset finita. siliter si infinita magnitudo illam quiditatem vniuocauam consequitur vbicumque reperiretur illa quiditas in eo semper reperiretur infinita: quodlibet istorum est impossibile. ergo etc.

¶ 2m dubium sic soluitur. quod argumentatuo: tua supposuit vnum quod quiditates vniuoce in primo motore et aliis componant cum istis differuntiis inferioribus et quod habeant rationem partis: quod non est verum Cum prima radium compositi et partis sit finitas. iste autem quiditates non sunt finite: nec infinite: sed sunt omnino indserentes ad vtrumque.

¶ Et si arguas: quod aliqua magnitudo finita vel infinita non consequitur praedicata vniuoca vt sunt quiditates. x. generum praedicamentorum et generum subalterno rum.

¶ Respondeo tibi quod hoc est hoc: nec est alia causa quarenda. nam si praedicata vniuoca ex se haberent aliquam magnitudinem: que consequitur rationem eorum formaliter vel illa maginito esset sil finita et infinita: quod est impossibile vel finitatantum: et tunc in primo moitioesset aliquid finitum vivela infinitum tantum: et in aliis a primo motoe esset aliquid infinitum: quod non est verum. relinatur ergo quod nullam ex se habebant magnitudinem: neque finitam: neque infinitam: et per consequens non habent rationem partis. primus ergo motor non est compositus compositione ex his proprie. si tamen compositio accipiatur large et equiuoceet dicatur compositio plurium quiditatum: tunc concedimus in primo motore compositionem: quoniam vere est plurium quiditatum positio. quarum vna est contrahibilis et determinabilis: et alia determinans et contrahens: ex quibus constituitur primus motor. et in quas tamquam in principia intrinseca resoluitur. Paet ergo quomo primus motor non est compositus compositione ex his: et quomodo potest concedi quod sit compositus: licet improprie sit dictum.

Amplius autem de compositione primi moto ris: compositione tamen cum his perscrutemur. Sit ergo primum dictum negatiuum. quod primus motor est simplex et incompossibiltis compone cum his: quoniam illud cui nihil deest: et quod est simpliciter perfectum est incomponibile: talis est primus motor. Tum 2o: quia illud quod est simpliciter infinitum includit et claudit in se omnem gradum entitatis positiuum possibilis reperiri in aliquo vno: quoniam non est possibile quod omnes gradus entitatis formaliter reperiantur in aliquo vno: ergo non compossibilis cum aliquo: cum iam habeat illud: talis est primus moitia cum sit infinitus simpliciter in entitate.

¶ Ex hoc autem infertur quod omnis creatura est componilis cum alia: quia aliquid sibi deest. Tum quia non est simpliciter perfecta. Tum quia non est simpiter infinitaclaudens infra se omnes gdus possibiles reperiri in eadem. alias. esset equalis primo motori: quod est impossibile.

¶ Habet autem dubitationem sic dicendo: quoniam videtur quod primo motori aliquid deest: et quod infra se non continet omnem entitatem possibilem: sed plures possunt sibi addi: quod sic ostenditur: quoniam obiecta posita in esse cognito: et in esse volito: saltem multapossunt sibi inesse: et multa sibi insunt: que possent non inesem: quia contingenter sibi insunt: et contingenter non insunt vt infra dicetur in tractatum de cognitione primi motoris ad extra. Similiter respectus rationis contigenter sibi insunt: aliqui saltem possunt sibi inesse et non inesse. ergo intellectus primi motoris est componibilis cum talibus.

¶ Adhuc autem primus motor potest vniri cum aliquibus cum quibus non est vnitus: et non vniri cum aliquibus cum quibus est vnitus. ergo componibilis est cum illis.

¶ Dissolutio autem istarum difficultatum possibilis est. nam cum primo dicitur quod productio obiecti in esse cognito et volito potest sibi inesse et non inesse. Respondeo tibi. quero primo an productio obiecti sit possibilis: et sit aliquid praeter actu intelligendi et volendi primi motoris: quoniam si non nihil conctudis: et de hoc dicetur infra in sequeti tractatum. At vero concesso quod sit aliquid positiuum distinctum ab actu intelligendi et volendi in primo motore: dicitur quod non sunt forme subiectiue in primo motore: sed in obiecto cognito et in obiecto volito: sed illud omnino stare non potest: quoniam obiectum quod est omnino non ens potest esse cognitum et volitum Tum etiam quoniam primus motor est obiectum cognitum a 2o motore. ergo esset subiectum illius in esse volito: et per consequens componeret cum illo: sicut subiectum cum accidente: quod tu credis vitare.

¶ Quid ergo est subiectum illius esse cogniti in primo motore:

¶ Dico tibi quod in primo motore nihil est subiectum informabile et perfectibile ab illo. quare tunc aliquid in primo motore esset componibile cum alio. Est tamen in primo motore aliquid scilicet intellectus autem intellectio quod dependem tiam illius esse cogniti terminat: et cui innititur: sicut dapendens innititur sue dependentie absque omni perfectione et informa tione: sed tantum intellectus primi motoris sub actu intellectendi dependentiam istius productionis in esse cognito terminat multas dependentias aliquorum plurum absque omni composi¬ tione et componibilitate cum illis. terminus enim dependentis alicuius non componitur. nec vnitur cum illo: cuius dependentiam terminat. Palam autem quod conformiter dicendum est de respectibus rationis quod eorum dependentiam termi nat praecise absque omni composicte cum illis: per id autem 3 quoniam licet primus motor possit vniri pluribus quibus non est vnitus: non propter hoc componit cum illis: sed tantum dependentiam eorum terminabit: et erit tantum praecise terminus dependentie eorum non subiectum: concludamus ergo quod primus motor est simpliciter incompositus et incomponibilis cum quocumque et sic terminatur 3a passio negatiua.