Titulus 15

SCandalum / Propter quod vitandum maius / Papa et alii principes tolerant in ciuita tibus meretrices: iuxta dictum glo. capi. inter opera. supra de spons. notat Iason in legoprima. nu. lvii. in prima lect. C. de summa Trinita. et fide catholi. Alexan. in consi. cvii. Nume. xii. pro inuestigatione. volu. ii. vbi adducit illud / vulgare / quod propter bonum / quod ex aliquo male gesto sequitur: ipsum malum toleratur: vt patet. xiii. distin. cap. nerui. Probus.

¶ Ueritas. Hinc dicitur Qui veritatem sequitur Dei sequitur faciunt pro hoc in argu. not. c. quisquis. xi. q. iii

¶ Item potius debet quis quodlibet scandalum tolerare / que quod veritas relinquatur. capitu. iii. supra de regu. iur. facit dictum philoso. quod etiam ambobus existentibus superioribus / vt de communibus amicis legitur: sanctum est pre¬ ho norare veritatem.

¶ Item melius est pati supplicium quam pro adulatione beneficium / premissa firmat Decius con. 368 in fine in causa natrimoniali: vbi dicit hec / videlicet quod potius scandalum debet tolerari quam veritas relinquatur / procedere in iudice. vel teste. Inno. in. c. officii: et ibi Panor. de peni. et raimissio. Et ideo fiat ius / et pereat modus.

¶ Et dic quod veritas nihil aliud est quam adequatio rei ad intellectum secundum philo. qua manent immutata que sunt que fuerunt / et que futura sunt que in lucem deducta semperviuant.

¶ Est enim virtus qua quis timore omni vel fraude sepost ta cum quadam specie libertatis que recte sentit effatur / quae sepius examinata magis splendescit in lucem glo. in. c. cum Io. heremita in verbo postquam. supra de fide instru. Calca. in con. ii. in prin. Et est notitia recte rei maxime per visum: et ille cui de veritate committitur / debet sequi legem fori / non legem poli. Bal. in l. iustitia. ff. de iustici. et iur. tradit Alexan. in con. lvi. in prin. in presenti consultatione volu. quarto. pProbus.

¶ In collatione beneficiorum / Id verum dic dummodo beneficia non vacent per resignationem / cum clausula in fauorem tamen etc. quia si legatus admittat et conferat / collatio tanquam symoniaca erit nulla: tenent doc. post glo. et rex. in cap. ex parte primo de off. deleg. supra glo. in verbo illicite in. c. cum pridem de pac. glo. in. c. saluator. prima. q. iii. Panor. in. c. cum vniuersorum de rerum permuta. Inno. in. c. tua nos in fine de symo

¶ Et ratio suadet / quia collationes debent dependere a mera collatoris liberalitate glo. post tex. in. c. relatum de prebend. supra not. in. c. cum olim. supra de maior. et obedi. Et lice. teneatur conferre / tamen non plus astringitur vni / quam alte ri conferre: et in hoc est liberalitas not. glo. in. d. c. relatum.

¶ Sit igitur pura / et simplex ipsa resignatio / vt eius natura expostulat glo. in l. illa autem institutio. ff. de hered. institu. doc. in. c. pactiones. supra de pac. ne detur occasio eligendi successorem in beneficialibus glo. in. c. apostolica. viii. q. prima: quia si daretur / esset deferri carni et sanguini per auuculos qui dicuntur ceci erga nepotes / notat glo. fi. in. c. ante pe. i. q. iii. et sic illaquearentur anime resignantium / dicit Archi. in. c. non liceat. xii. q. ii. vbi ait papam mortalite peccare / si vult res ecclesiasticas consumere in turpes vsus vel dare consanguineis / vt eos diuites pre aliis faciat / vel vt ipsi inde construant palatia

¶ Sed pone contingit quod legatus de latere talem resignationem in fauorem admisit / et alicui idoneo et benemerito beneficium contulit an talis sit tutus / saltem in foro anime Breviter videtur quod sic / moueor sic: verba debent operariet potius impropriari quam pereant: dixi et late in cap. si sententia de sent. excommunic. hoc lib. post Io. mo. ibi. et sic illa verba in fauorem debent intelligi in fauorem benemeritorum / et istud tacite inest. Igitur si dicitur / talis renunciat beneficio / ditamen conferatur Philippo probo: et non aliter nec alias in telligitur si Philippus probus sit benemeritus et alias ad beneficium idoneus et capax / alias secus: quia si non reperiatur idoneus nihilominus poterit admitti resignatiopure et simpliciter perinde ac si nihil dictum fuisset de Philippo probo et alteri conferri: Et ista videtur mens resignantis / alias presumeretur pro delicto quod dicere non conuenit viro l. merito. ff. pro socio cum similibus.

¶ Facit quia licet obligatio renunciatoria sit potens ad inducendum symoniam cap. sunt nonnulli prima q. i. tamen si res donetur non principaliter propter obsequium / sed propter benemeritum / per hoc non committitur symonia / et valet promotio tex. in cap. cum essent de symo. supra in cap. tua de eta. et quali. glo. in. d. c. sunt nonnulli. Angein l. sed si lege. §. consuluit. ff. de peti. hered. Pro hac opinione. habeo decisionem formalem Archi. in cap. ii. prima. q. ii. vbi dicit non sufficit voluntas ad introducendum peccatum renunciandi beneficio ad opus alterius etiam si progrediatur ad actum renunciandi: nisi progrediatur ad actum pasciscendi / quia non est peccatum alicui / si renunciet beneficio ad opus alterius dum tamen idoneus sit et pactum non intercedat /

¶ Et per hoc habes hac opinionem satis comprobatam / etiam vt obtineat vires in foro contradictorio prout et in foro anime: non enim videtur procurator virtute procuratorii hac clausula in fauorem etc. muniti renunciando beneficio pure et simpliciter a finibus mandati recessissequia conditio tacite inerat vt renunciaret in fauorem. Philippi Probi si idoneus foret / alioquin in fauorem alterius capacis principalis intentio resignantis fuit resignarique attenditur et in fauorem idonei. Ergo in omnibus est satisu ctum: et in nullo recessum.

¶ Conditio equidem que tacite inesietiam in spiritualibus de nihilo operatur / maxime vt modum. afferat que actum vitiet. Notant scribentes post tex. in l. ii. de lega. primo.

¶ Quia si cupis respondere ad ea que prima dicta sunt loco videlicet ne detur occasio succedendi in ecclesia dei. Dic quod is in cuius fauorem est renunciatum ius suum a resignante non capit: sed mediante noua collatione: eidem per superiorem facta. Dixi etiam remissiue post Ioan. mo. in. c. fi. vt lite pendem. hoc lib. Notat idem Io. mo. in. c. si tibi absenti de preben infra. Etiam non obstat tex. in. d. c. ex parte / el primo de offi. deleg. quia fatendum videtur omnino / id est sine pactione: vel tractatu precedente que si accedant: resignatio et illius admissio ac collatio sunt ipso lure nulle. Non tamen si non subsequantur per hanc clausulam in fauorem tamen etc. cum beneplac. to etc. inducitur symonia: ita intelligas que ipso primo dicta sunt loco. Et quod est maius non videtur absurdum quod si qua pactio secreta precesserit quod auctoritas legati debet purgare omne vitium / quia missus est in prouinciam instar Hleremie prophete: vt euellat extirpet / plantet / et edificet: vt in casequem. Henc enim symonia vera non est / nec naturalis quia pretium non est datum: vt in lege veteri. Probus

¶ Et sunt pars. Uide que late dixi in capi. super eo. de hereti. infra. Probus.

¶ Reducatur. Uide que in proposito dixi in ca. venerabilibus infra de senten. excommunica. Probus.

¶ Preest omnibus. Tex. in. c. mandata de presump. ratio videtur: Quia sicut Romanus pontifex se habet erga ordonarios in ecclesiis: quemadmodum sol in planetis. Bal. in cabone memorie / el. ii. supra de postul. prelato. Ita venit dicendim. in legato subrogato in locum pontificis per regulam l. si eum §. qui iniuriarum. ff si quis cautio / et hoc nedum in beneficiis. sed in omni iurisditione et honore. c. volentes. supra hoc ti. prohoc vide glo. in capit. qua de causa ii. q. v. que dicit quod honor exhibendus est legato sicut pape.

¶ Praeterea ractaturus hic aliqua materiam ribii concernentia. Primo inseram preludium facultatis siue potestatis vicarii pape et legati de latere / apponiassuetam. Deinde subiicientur questiones perutiles: ideo adsit preludium verbis sequentibus contextum.

¶ icet potestatis plenitudo desuper nobis commissasit / et vniuersi gregis dominici diuina disponente clementia curam habeamus. Fines tamen humane possibilitatis excedere non valentes: et considerantes: quod singula per nos ipsos apostolice seruitutis debitum absoluere non possumus. Nonnunquam fratres nostros sancte Romane ecclesie Cardinales viros ex pluribus electos / scientia et vit tute preditos / in quibus timor domini sanctus permanet / in solicitudinis partem assumimus / quibus vires nostras supplentibus: et eorum cooperatione laudabili / nostri oneris grauitatem alleuiantibus ministerium nobis commissum fauente gratia diuina facilius et efficacius exequimur: et quamuis ad cunctorum Christi fidelium prouincias / ciuitates: terras: castra: et loca intente mentis nostre extendamus: prouincias tamen ciuitates: terras: loca: et castra tam spiritualiter quam temporaliter nobis et ecclesie Romane subiecta ciuesque et incolas eorundem tanquam peculiares filios: et deuotos: precipua diligentia et solerti cura intuemur: ac eorum felici regimine pacifico et tranquillo statur desideramus speciali prouidere. Attendentes itaque quod tu in magnis expertus: et arduis comprobatus eximia felicitate probitate / consilio / integritate vite / ac bonorum actuum institutione / aliisque virtutum donis quibus illarum largitor te dominus insigniuit plurimum vales / ac opere quidem potens es et sermone / et in quibus affectibus geritur prout indubitanter tenemus / et fluctuantium tur.¬ bines sedare / iusticie terminos colere / humiliare superbos / et rebelles ac inobedientes compescere scies / et poteris errantes reducere ad viam veritatis / et quod nos absentes repugnante natura non possumus assistere / tibi diuina gratia diligenter prudenterque et fideliter exequeris etc.

¶ Nunc quero an legatus de latere possit ex generali potestate a iure sibi data conferre beneficia: que tanto tenpore vacauerint quod eorum collatio secundum statuta Lateranen. concilii est ad sedem apostolicam deuoluta

¶ Et breviter dico quod sic / pro quo capitu. venerabilis. supra de prebendis / vbi Panormita. citat fore textum ibi expressum / eum non cauillando / tenet Bald. in lego¬ aliquando. ff de offi. proconsul. glo. in cle. si de beneficio de brebend. in verbo siue ad nos / et ibi scriben. collec. in. ca. primo. supra eod. Archi. in. c. deliberatione isto tit. col. ii. Brunellus in loco statim allegando conclu. xxi.

¶ Idem dic de reseruatis sedi apostolice et affectis ratio ne litigii iuxta cap. ii. infra vt lite pend. d. glo. siue ad nos firmat deci. Tholo. 434

¶ Quod intellige de deuolutis in sua prouincia: secus suextra eam quia de his et aliis nullatenus se intromittir notat domi. Brunellus in trac. de po. lega. conclu. xxvi. durum quippe esset quod iure deuoluto conferret quod quo riginaliter facere non posset. Testatur idem Brunellus vbi supra conclu. xix. col. iii. Ude glo. in verbo relegato. rum in. §. Item circa de colla. in pragma. sanctio. ista quippe est communis.

¶ Unum tam en video apud Curiales / quod hanc habeam. pro titubanti opinione / cum viderim in facultatibus legati Auinionen. istud specialiter dari et exprimi sub his verbis. Etiam si tanto tempore vacauerint quod eorum collatio iuta Lateranen. statuta concllii ad sedem apostoliclegitime est deuoluta: istud sentit hic Io. And. in fine et post eum Francus.

¶ Sed quid sentiendum de beneficiis vacantibus in curia / vel apud sedem / que idem sunt / dic conferre non post se etiam si cautum reperiatur in facultate quod possit conferre beneficia vacantia et vacatura qualitercunque et vbi cunque et qualiacunque / etiam de quo oporteret facere mentionem specialem et expressam / quia nihil est nisi expresse dicatur quod conferre possit beneficia vacantia in curia: testia est Francus in. c. licet ecclesiarum in prin. de preben. hoc libro Tholo. deci. 434. et ibi Auffrerius vide in arg. que citat Alex. in con. cvi. col. ii. perspectis volu. ii. et rotam in no. dec. cxix. legatus vel nuntius

¶ Que autem dicantur vacare in curia / et quomodo vide extrauagan. ex debito de elec. et domi. in. d. c. licet rotam. in antiq. deci. 293 glo. in cle. prima in verbo collato et ib. scribentes vt lite penden. Brunellus. d. conclu. xxi. dix latissime in d. c. licet.

¶ Et ideo multo minus poterit spectantia ad ordinariam collationem pape / puta que ex fundatione ecclesie vel alia alium non habent collatorem ordinarium vt plura dicuntur fore in vrbe et plerisque orbis partibus

¶ Idem dicito de vacantibus per constitutionem execrabilis / vel de generaliter aut specialiter reseruatis / ita concludit Rota in antiq. deci. 460. et. d. deci. cxix. legatus / quod non admittas in Gallia prout dico latius in. c. presenti / in fra isto titu¬

¶ Sed pone legatus de latere contulitbeneficia in suaprouincia vacantia / et in ea consistentia / quorum collatio quod dinaria: solet exerceri per prelatum non sue prouincie quert tur an collationes viribus subsistant istud quesitum non munus arduum dicitur quam quotidianum: videturque dependere ab alio quesito / videlicet an legatus de latere sufficienti facultate munitus ad dispensandum in genere cum qui buscunque sub sua legatione constitutis aut non constitutis (familiaribus tamen / et suis continuis commensalibus) ad duo aut tria incompatibilia secularia vel quorumuis ordinum regularia beneficia ecclesiastica / possit mecum dispensare ita vt vigore huiusmodi dispensationis valeam assequi est canonice obtinere beneficia extra ipsam prouinciam constituta. Quo ad prinum dico prouisionem ciuilem et canonicam moueor sequentibus. Primo ratione rei site in alterius territorio sortitur quis subiectionem sub eo qui praesidet territo rio cuius res est: tex. est et ibi glo. et in. c. fi. supra de foro compet. et. l. fi. C. vbi in rem actio / cum multis similibus

¶ Item et qua ratione legatus de latere conferre potest beneficia / quorum presentatio spectat ad clericos sue legtioni subditos: sic preiudicare clericis in presentatione et habenti instituere in institutione. c. cum dilectus. supra de iureptronatus et c. dilectus. supra isto ti. Ea etiam ratione: imo mito maiori potest legatus conferre beneficia vacantia in sufprouincia existentia licet collatio ad prelatos alterius nesue prouincie spectet: in ea enim prouincia legatus de latere censetur ordinarius / vt in. c. sequenti / ibi ordina. rios reputantes concurrit cumordinario in sua prouincdiqualiicunque sit ipseordinarius / siue sic abbas siue sicerrscopus (arcbiepiscopus / nel patriarcba dixi in capiti. fina. in versi. tertium quesitum supra de constitu. vnd. potest exercere ea que per istos exercentur ratione dic dinare potestatis: et conferre beneficia ad eos sbectasi tia. Panor. in. cap. i. in. iii. no. supra isto ti. et in. c. fi. supra de confirma. vtil. et iutil. nu. v. vbi zachar. in addi. ad eum dixit hoc putare verum de legato de latere per ea que not Bar. in l. fi. ff de offi. proco. et lega. maiusque ius habet in collatione beneficiorum ipse legatus / quam episcopus quod ostendo oculariter: nam collatio episcopi facta patrono est irrita: tex. est in. c. decernimns. xvi. q. vii. Panor. in. c. illud. nu. ii. supra de iure pat. et in. c. cum bertholdus et post eum Fely. col. iii. supra de re iudi. Guido pape deci. ccclxxxiiii.

¶ Poterit tamen ratificari per patronum secundum scriben. que ratificatio valebit ex nunc / non ex tunc. Inno. et Panor. in. c. cura pastoralis. supra de iure patro. pro quo l. per fundum. ff. de senui. rusti. praedio. Istud tenet Do. Brunellus in trac. de po. l. ga. conclu. xxiiii. col. xi. quem copiose videas in limitatior bus. Et Decium com. 367. nu. iiii.

¶ Alex. con. 78. vol. v. itentum firmat quod actus valeat ex nunc Decius. dicto con. ccclxvii. nu. iiii. visospuncto quod prosequere vt per Alex. d. co. lxxvii. viso et diligenter ponderato: vol. v. tamen redeundo ad propositum collatio legati spreto patrono erit valida casus est. supra isto ti. in. d. c. dilectus: et in d. c. cum dilectus de iur. pa¬

¶ Huic tamen vltimo dicto videntur obstare ea que not. perglo. in. c. pro illorum in verbo recepisse: ibi quid si venissen supra de praebend. et ibi Panor. et in. c. venerabilem. supra de elec. in i. not. vbi citatur legatum (etiam de latere) non posse alteri praeiud / care in iure sibi competenti ex priullegio vel alias: et ideo non poterit beneficia conferre. Ad hoc respondeo: quia si legatusm semel vel bis confert beneficium in prouincia sibi decreta existens / non propter hoc censetur patrono preiudicare in iure conferendi: cum apud eum semper remaneat iuris conferendi proprietas. Quod declaro amplioristilo / in dubium enim minime reuocatur / quod legatus possit priuare patronum perpetuo iure praesentandi: nec habentem instituere priuare etiam perpetuo iure instituendi eo quod non potest tollere ius alterius cum vt alius: ad iuris communis obseruantiam ligetur not. in c. fi. de here. hoc. li. Alex. de imola. co. xxxiiii. vol. vi. Et omniaque tendunt ad violationem iuris communis sunt ei interdicta traditur late per Do. de selua in. ii. par. q. iii. col. ii. in trac. benefi tamen non est dubium eum conferre posse beneficium sue prouincie / spectans ad praesentationem et institutionem aliquorum / illis inuitis et spretis. d. c. dilectus. Qua enim ratione potest praeuenire ordinarium maiorem scilicet episcopum in collatione beneficiorum prouincie sue vt ex tex. nostro resultat et. c. si a sede de praeben. hoc libro ita pariformiter imo maiori potest preuenire inferiorem cui beneficii collatio priuileglo consuetudine / vel alias competit non aliter. c. omnes basilice. xvi. q. vii. cum similibus

¶ Item non est dubium: quin facilius derogari possit in ri speciali quam communi dicit tex. in l. eius militis. §. si militia missus. ff. de testa. mili. glo. in. c. fi. xvi. q. iiii. glo. in. c. si sur gratia in verbo principalis: ibi cum facilius via extraordina ria quam via iuris communis tolli debeat et ibi Io. mo. in prin. supra de offi. de leg. probat tex. in autem. de non alie. col. ii. cui adde lancel. Decium. in l. ii. §. i. in fine. ff. de iudi. et ibi ponit rationem: vide que dico in. c. priuilegium infra de verbo. significa¬

¶ Item habemus pro constanti in iure / quod in collatione beneficiorum non attenditur locus vnde est is ad quem beneficii spectat collatio / sed locus vbi situm est beneficium. Prohoc habes tex. expressum in cle. i. de supplen. neg. prelavbi deuolutio ratione negligentie procedens fit ad episcopum in cuius diocesi est situm beneficium non ad episcopum in cuius diocesi morem gerit collato¬

¶ Premissis etiam non obstant que voluit Antho. de butrio in. c. ii. supra de conce. praeben. vbi citat quod ex negligentia inferioris ad quem spectat collatio beneficii existentis in prouincianon deuoluitur conferendi potestas ad legatum / sed ad ordinarium. Ad hoc poteris respondere illud esse ex eo quod fiacultas coferendi beneficium proueniens ex negligentia inferioris causat deuolutionem gradatim ad superiorem vt prtet intuenti. Quia si spectat collatio ad capitulum ex eius negligentia fit primo deuolutio ad episcopum. c. licet. supra de supplem. negl. praela. quo negligente deuoluitur ad metropolitanum vt in. c. ii. de conce. praeben. in quo data negligentia deuoluitur potestas ad patriarcham si supra se habeat metropolita nus Alias vero ad papam. d. c. licet: et cle. si de beneficide praeben. quod etiam patet ex glo. in verbo dispositionem in cle. i. de supplem. negli. praela. quam reputat pro singul. ibi Car. et Panor: in. d. c. ii. col. fi. supra de conce. praeben. et in. c. cum in cunctis §. fi. col. vlti. de elec. supra et in. c. cum vos de offi. ordi. Fran. ii. c. ii. supra de consti. vbi dicitur quod vbi habentes ius eligendo vel praesentandi sunt negligentes potestas deuoluitur ad confirmantem et instituentem / dato quod non sit episcopus: tamen nihil est cum vt praedixi legatus de latere in prouincia sibi decreta concurrat cum quocumque ordinario: maiorque sit diocesano metropolitano. d. c. si a sede de preben. hoc lib. et. c. volentes isto ti. et c. si abbatem de ele. eo. lib. Et sic in casu nostro noiuuat dicere quod facultas conferendi beneficium ob negligentiam causata deuoluitur gradatim et sic primo ad diocesanum. Secundo ad metropolitanum demum ad alium superiorem / puta legatum: qui maior omnibus est post romanum pontificem / cum in prouincia sibi decreta censeatur imperium habere dicit tex. in. d. c. si abbatem. §. huiusmodi: per quem tex. Barba. con. xliiii. nume. xii. dicit legatum fore principem in prouincia sibi decreta. Et Bal. in rubri. supra eo. dicit fore imaginem principis. Idem Bald. in. c. adhec. supra de postul. praela. nu. xvi. quod interpretatur dictum pape / et potius parendum est ei quam regi. Idem Bal. in. c. consuluit. supra de appella. in prin¬

¶ Et redeundo de diuerticulo ad viam concludamus oportet / quod si legatus de latere potest preuenire diocesanum ad quem de iure communi beneficiorum spectat collatio: multo magis poterit praeuenire inferiorem a diocesano: ad quem vt diximus non spectat beneficiorum prouisio / nisi de iure specialiBellamera con. x. factum tale. Et sic habes clarum intentum ad. q. nostram primo loco propositam /

¶ Quo vero ad beneficia de iure patro / laicorum existentia nulli est dubium quod non potest conferre / notatur in. c. dilectus. supra hoc ti. et in. c. cum dilectus. supra de iure patro. Et sic nec huic derogare / notat late Archi. in. c. hortamur. lxxi. di. Ista enim est conclusio communis quam intelligas procedere in iure pa. laicorum / quod esset iure communi acquisitum / fundatione / vel dotatione. Secus si ex priuilegio vel praescriptione: quia tunc cessat ratio nelaici etc. firmat Decius post alios con. cxlix. in causa iurispa. quod latius expedio in tracta. de mada. apo. in ea parte que beneficia sint mandatariis affecta

¶ Quo ad secundum quesitum / quod patitur diuersarum opnionum conflictum: tamen resoluendo punctum pro parte affirmitiua in presentiarum tanquam veriori rationibus iuribus / et auctoritatibus concludere conabor

¶ Primo stat in consideratione: quod huiusmodi dispensatio est generalis generaliter facta / et simpliciter non respectu alicuius particularis beneficii. Item cum nemini noceat videtur extendi extra territorium dispensantis. arg. l. ii. §. si quis a principe. ff. nequid in loco pub. fiat: ita in simili citat Io. mo. in. c. ordinarii infra de offi. ordina. probat Ange. conclxxxii. in fi. ibi dispensatio non localis est / nec tempora. lis / non coartata tempore / vbique et omni tempore suum habet vigorem / cum quo ad spiritualia omnia loca etiam principi subdita aut aliis subsint pape: et beneficia sunt interpretanda largissime: iura sunt in aperto

¶ Item ille qui habet beneficium competeus aut sufficiens non dicitur idoneus ad aliud. c. is cui de prebend. hoc lib. vbi Do. in. iii. not. (dixi. supra post do. Io. mo. in. c. gratia de res. Et ista idoneitas videtur respicere personam: ideo dispersatio facta in tali casu etiam extra territorium videtur habere locum. Sustentatur per ea que voluit Bart. in simili in l. legitimos. nu. v. ff. de legi. tutor. vbi concludit quod quando decretum principaliter personam respicit iuterponidebet a iudice qui personam habet subiectam / licet res sinextra territorium / allegat l. magis puto. §. illud. ff. de reb. eorum: ex quo infert: quod iudex sub quo pupillus reperitur. potest decretum interponere quod extenditur ad bona vbicumque posita: idem tenet Bar. post Di. in l. pupillo / de tutor et curato. datis ab his. ff. vbi allegat tex. ad hoc expressum. in l. propter litem. §. licet. ff. de tutor. faciunt ad propositum que copiose adducit Roma. con. xxxix. quod exorditur / in proposita questione: vbi inter alia citat quod quando dispositio principaliter respectum habet ad personam in consequentiam ad bona / porrigitur etiam ad extra territorium consistentia l. si fideicommissum. §. tractatum. ff. de iudi.

¶ Ideo ex premissis videris habere intentum firmatum. cum dispensatio hoc casu principaliter concernat habilita tionem persone: ideo non mireris extendi ad beneficia ex tra legationem dispensantis consistentia¬

¶ Item infamatus in vno loco / in quocunque alio reputa tur infamis cum concernat ipsa infamia personam. Panor in. c. testimonium / nu. ii. versiculo vnum nolo omittere. supra d testi. Pro quo vide Freder. con. xxiii. quod exorditur Titius electus: faciunt equidem notata per Inno. in. c. per vonerabilem. supra qui filii sint legitimi vbi citat de illegitimo de spensato ab episcopo / vt ad minores ordines promouert possit iuxta dispositionem. c. primi. supra de filiis presbytero. hoc libro. licet hec dispensatio sit facta in loco et diocesi orginis iuxta. c. cum nullus. supra de tempo. ordi. eo lib. operabi¬ tur tamen quod ipse sic dispensatus in alio loco puta domicili: poterit hos ordines recipere / et ad eos per diocesanum domicilii promoueri

¶ Adduco preterea que in simili per Panor. et Imolam concluduntur per illum tex. in. c. cum olim. supra de clericis comiug. tis: quod clericus grecus qui in grecia est natus ex matrimo nio clerici inter latinos toleratur / et legitimus reputatur et promoueri potest / licet legitimatio sit restricta in grecia / illius tamen effectus extra greciam porrigitur.

¶ Item habilitatus per dispesationem: habetur perindoac si esset habilis de iure comni. Bal. per illum tex. in l. liberos C. de colla. ergo extra legationem poterit beneficium recipere sicut si nullum haberet obstaculum: ridiculum enim est set dicere / quod dispensatus ab episcopo: in casibus in quibus dispensandi habet facultatem prout in d. c. i. de filiis praesbytero. et in. c. i. de eta. et qualita. ordi. hoc lib. extra eius diocesim nodeberet habilis reputari: cum per dispensationem omnis macula siue defectus purgetur et eradicetur / perinde habetur acsi nunquam maculatus fuisset. Bal. per illum tex. in. l. imperialis. §. si miles. C. de nup. facit tex. in l. queris. ff. de natura. resti. et glo. ii. in. c. ferrum l. di. remoto enim obstaculo subintrat dispositio iuris ex passiua interpretatione / quod absolu. te habilis reputatur. ar l. prime. §. lex falcidia: et quod ibi. not. per Bar. ff. ad leg. falci. Idem Bar. in l. si quis suo per suaserit. C. de fur. et in l. i. ff. de muner. et hono.

¶ Et ita habes quesitum hoc firmatum. Pro quo vide o latius deducunt Roma. in. d. con. xxxix. et decius con. ccvi. pulchrum est dubium / quos tacere nolui ne viderer fur alia ne laudis. vide post Decium. Do. Bartho. de chassaneo con.¬ xxxi. col. ii. factum tale est. Probus.

ORdinaria. Quod firma vt per scriben. hic licet satis leui et sico transeant hede ideo vide vltra eos Archi. et prepo. post glo. in verbo vt legatum. vii. quod 1 gos. in verbo vt legatum. xxv. quest. ii. glossa in. §. statuit in verbo finiantur. col. fi. in titu. de causis in pragma. et hoc tam in ciuilibus quam in criminalibus l. nequicquam ff de offi. procon. et lega¬

¶ Et dicuntur ordinari / eo quia est eis decreta cura personarum / respectu territorii / quod prosequere vt hic per Petrum de Ancha. proponentem quomodo cognoscatur vtrum sit ordinaria vel delegata

¶ Et in proposito quod sit ordinaria firmat idem Archi. in. c. sequenti / adducens vnum / quod ex quo habet ordinariam durum foret dicere / quod legatus ipse egrediendo prouinciam sibi destinatam faceret eius legationem cessare / quod non concedit ibi Archi. vt videre poteris per eum. et alios ita dicentes / legatum nec expresse nec tacite renunciare posseQuicquid tamen dicant Archi. et alii / dic hanc opinionem non fore receptam in curia / cum viderim ego bullam Sixt quarti Iullano Auinionen. de latere legato directam subdatum Rome millesimo quadringentesimo octogesimo in se continentem clausulam /

¶ Quod liceat tibi linites dicie legationis postquam ililos intraueris / quotiens tibi placuerit exire: vt nihilominus possis illos reintrare / et officium legationis. huiusmodi cum omnibus et singulis commissis indultis et facultatibus generalibus et specialibus per nos tibi quouis modo concessis et concedendis in illis partibus exercere: ita quod propterea dicta tua legatio donec onia et singula fuerint adimpleta minime finiatur. Non obstantibus constitutionibus et ordinationibus apostolicis ceterifquecontra riis quibuscunque. Ac bullam Leonis. x. anno. 1519 pridie nonas Iulii pontificatus anno. vii. Adriano titulo sancte Sabine presbytero cardinali in regno Francie legato concessam / sub hac etiam clausula

¶ Nec non egationem ipsamsperannum (etiam si de ffnibus dicte legationis tibi concesse cum dicto rege / seu alia de causa exire contingeret) minime expirare: sed illam etiam tempore quo a dicta legatione absenafueris durare / perinde ac si limites illius non exires: sed intra illos existeres et in ea presens esses ac absentie tue hiiusmodi tempore facultatibus predictis per deputatum tuum / vti libere et licite posse auctoritate apostolica et tenore premissis decernimus: non obstantibus etc. Et sic videtur opinio hec tenenda: quia in dubio stat per ea que notat Panor. in. c. illud. supra de prescrip. quod habeo extendere in. c. cum in illis de preben infra.

¶ Et redeundo ad thema propositum: intellige ipsum habere ordinariam in his que sunt iurisdictionis vt hic pone facere statuta quia hic est iurisdictionis. Calca. con. ii. nu. xv. secus in beneficiis conferendis: quia tunc habet extraordi. nariam / cum ex proprio non veniat cum legati (non ordinles) non conferant beneficia quod habeat extraordinariam habes glo. singularem in cle. ii. in verbo nolumus de offi. ordi. que dicit quod per factum legatorum fit preiudicium illis ad quos collatio partinet / et tunc dicuntur grauari secundum franc post alios in. c. sequem. §. ceterum per. c. mandatum. supra de res. in antiq¬. Ergo ipsorum legatorum collatio vt extraordinaria super inducta et collatoribus praeiudicans est restringenda. Sequiturcar. et post eum Panor. ibi et in. c. si quis. supra de foro compet.

¶ Ordinariorum vero collatio vt naturalis et fauorabilis amplianda. Pro quo de selua in tertia parte. q. lxvi. in finglo. in. §. Item quod vniuersitates in verbo qualitates in fine in titulo de colla. in pragma

¶ Item ad praemissa faciunt / quia legati possunt adiri per viam querele: testis est glo. ampla in. §. statuit in verbo quecunque in titu. de causis in pragma. glo. in. c. i. supra hoc ti. in antiq. quam approbant Io. and. Car. Pet. de ancha. Imola et Panor. qui dicit hanc fore communem. Sequitur ea ibi Bal. dicens etiam adiri posse per simplicem querelam nullitatis sententie / scilicet quando aditur iure metropolitico: et vitium pronunciantis trasfert iurisdictionem l. absentem. C. de acci¬

¶ Dicit in propo. Car. consilio. lxv. numeri. vi. quod exoditur thema tale est nullam differentiam fore inter abctoritatem ordinariam et auctoritatem legationis nam etiam legatus non potest ius alicuius auferre simpliciter quia subiicitur iuri de prebendis dilectus primo. hinc dicimus quod ecclesiam conferre non potest inuito patrono lauco. not. glo. et. doc. in. c. cum dilectus. supra de iure patro. et aliis plerisque locis

¶ Et adhuc redeundo ad thema. Contrarium tamen tenuisglo. in. c. si quis vestrum. ii. q. vi. et in. c. conquestus. ix. q. iii. e. glo. in. c. galliarum. xxv. q. ii. cuius opinionem voluit tenere Barb. in. d. c. i. et male ratio: quia vt iam discussum est legatus in his que sunt iurisditionis habet ordinariam. Sed ordinarius a subditis suis potest adiri per viam querel. probat decisio. d. c. primi: per cuius rationem ampliatur hoc in quocunque legato. vt hic per glo. quam sequuntur scriben. facit tex. d. c. primi. ibi in prouincia sua vices nostras agere comprobantur.

¶ Et si volueris opponere in eo quod tex. noster dirigitur ad cardinalem praesbyterum titu. sancte cecilie apostolice sedis lagatum: ideo in consequantiam trahitur quod ad alios legatos non extenditur. Tu dic ex his que ibi inseruntur instaproconsulum ceterorumque praesidum / quod per hoc satis tex. concludit Idem in omnibus legatis / quod habeant iurisdictionem ordinaiam: in supra scriptione vero tex. nostri pro tanto de cardinali facta est mentio: quia super dubio ibi deciso consultationem fecit

¶ Secundo si opponas quod legatus gerit vices pape quod repugnat iurisditioni ordinarie / que competit iure propriet est radicata in persona ordinarii. Ad hoc dic post Panor in. d. c. primo quod licet legatus habeat ordinariam / tamen cum hec potestas vt praedixi sit odiosa et extraordinario numere inducta / et ei a iure non est deputatus certus locus quardicatur gerere vices pape / vel dic et melius quia sicut consules quibus certa erat prouincia commissa proconsules diceban. tur: et hi habebant iurisditionem ordinariam: ita cardinales legati proconsulibus prefectis praetorio et aliis praesidibus comparantur: non tamen in feminis retinendis dicit glosi. in l. vna. ff de offi. prefec. pretorio per l. eum qui. C. de epi. et cler.

¶ Et sic habent instar eorum iurisdictionem ordnariam ita intellige glo. tex. nostri.

¶ Uel dic tertio quod illa verba vices nostras / non tollunt legatis iurisdictionem iure proprio sed debent intelligi secundim qualitatem persone cui diriguntur ar l. plenum. §. equitii. ff. de vsa et hab. Nam cum ad delegatum diriguntur important quod habeant iurisdictionem iure alieno. c. sane. el. ii. supra de offi. deleg. in antiq. in verbo vices nostras / quod si legato diriguntur. important quod gerat vices pape iure proprio ita Barba. in dicto. c. primo

¶ Et vt melius elucescat veritas occurrit responsio ad ea que propo nuntur per glo. et Barb. primo non obstat inquantum glo. ipsa dicit tex. d. c. primi specialiter procedere quando Archiepiscopo deputatur legatus. Nam tunc ne inutile sit sibi officium leg.¬ tionis / potest adiri per viam querele: que responsio non est bona secundum Panor. Non enim fundat se ille tex. super iure spe. ciali sed simpliciter super officio legationis

¶ Item non obstat / quod glo. inducit pro se tex. in. c. peruenit xi. q. iii. quia ad hoc respondent doc. dupliciter. Primo viloquatur in defensore non legato. Secundo tenendo quod etiam ible tex. loquatur in legato / dicit quod volebat compellere actorem praecise ad litigandum corem se quod non per regulam / quod quotiens reus habet plures iudices / actori datur optio coram quo agere velit glo. in l. fi. C. vbi in rem actio gl. in. c. dilecti. supra de foro conpet. quam ibi sequuntur Panor. et Fely. Et idem panor. in. c. ci. fit eo. ti. glo. in. c. statutum. § cum vero. supra de res. hoc lib.

¶ Et quo ad fundamenta Barb. Dic ea non obstare: prima dum ponderat rationem tex. d. c. peruenit / confunderetur ordo etcsequeretur quod si tam praecise poderetur illa ratio / quod nulla essent legatorum iurisdictio: quod foret valde absurdum. Nam semper per iurisdictionem que eis attribuitur minuitur petestas ordinariorum. Secundo dum idem Barb. dicit quod ad legatum non appellatur omisso medio / et secundum eum appellatio / et querela a pari passu procedunt / non placet hec rati cum ipsemet in. vi. no. d. c. primi fateatur querelam et appellationem esse diuersa. Pro quo videtur facere id quot notat Bal. in d. c. i. in prin. vbi dicit quod adire aliquem per simplicaquaerelam / est adire sine medio id est per appellationem. Adire aum per appellationem est adire gradatim. Ideo facti sunt iurisditionum gradus vt seruentur ne quid praeitpostere fiat vt in auten. vt ab illustribus col. v. Item secundo falsum est / quaod omisso medio non appelletur ad legatum quia imo appellaglo. ii. in d. c. i. Et ratio secundum Panor. ibi nam si concurrit cum quolibet ordinario ergo non est dare superiorem imediatum. Unde eo casu quo a prelato inferiore episcopo appellare. tur ad episcopum / similiter ad legatum appellari posset ad legatiepiscopo omisso. Et etiam casu quo appellaretur ad archiecpiscopun poterit appellari ad legatum illius prouincie¬

¶ Tertio non obstat quod idem Barb. intelligebat d c. i. in quo precipue fundatur opinio de querela inter duos episcopos quia hoc est falsum. Nam aperte ille tex. loquitur de suffraganeis qui contendebant cum Archiepiscopo cantuariensi: quod nihaberet iurisditionem in subditos suos nisi per appellatinem.

¶ Et pro maiori informatione rei ponderare habes tria circa illum tex. Primo quod in persona cantuariensis Ar. chiepiscopi ille duo qualitates occurrebant. Prima quia ua rat metropolitanus qui non poterat adiriper viam querele: sed solum per viam apellationis: et ad eum recurreba. tur via querele / sic iure legationis necessarie hoc fiebat: facit quod notat Bar. in l. si quando de appel. C. de eo qui postest esse rex et dux et de episcopo qui potest esse in capitulo tamque canonicus. c. a collatione. infra. de appel. Pro his glo. in §. censuit in verbo promouendum de elec. in pragma.

¶ Ulterius pondera quod cum in aliquem Archiepiscopum concurrunt due qualitates metropoli et legati / tunc dicit Bal. in d. c. primo. procedere libellum quando dicit: coram vobis domino Archiepiscopo / nec dicit legato / quia tacite intellig tur ex perpetua annexione legationis ar. l. iii. ff. de testa. milita. Secus si in libello diceretur tamquam archiepiscopo quia tunc non procederet libellus per simplicem querelam / quia intenta esset iurisdictio incompetens: et incompetenter. Et sic dictio tanquam debet considerari. ff. quod cuiusque vniuerl. item eorum in prin. que interdum ampliat et interdum resiringit vt l. i. §. solet. ff. quando appellandum sit interdum veritatem signat l. sepe. ff. de verbo significa l. item mela. §. si plures. ff. ad leg. aquil. et l. si familie. ff. de iurisdi. omnium. iudic. refert Bal. con. 492 in parte prima / dum dicitur quod certi fecerunt insultum. Sed Barba. sequitur contrarium. cum archiepiscopus non possit adiri per viam querele vide tur aditus tanque legatus: vt actus potius valeat quam pereat ar l. quotiens. ff de reb. dubiis. Item libellus secundum eundem Barba. est large interpretandus vt procedat secum dum intentionem libellantis l. si quis intentione ambiguff. de iudi. Item secundum eundem Barba. quando concunrunt inuicem due potestates / quarum vna est maior / alterminor: maior non confundit minorem ex quo ex diuersis causis concurrunt: quod dicit esse notandum pro pluribus episcopis qui vocantur episcopi et principes / vt Bononien. Placentinus / et in Gallia Colonien. Maguntinen. Treueren. Leodiem. qui sunt episcopi et principes Remen. Laudi. nen. Lingonen. Nouionen. Beluacen. Chathalanen. que rum tres primi sunt duces / tres vltimi comites et omnes pares Francie / qui ministrant in sacratissima vnctioni christianissimi regis Francorum / in cuius regno predicta duo firmata obtinet robur et facti obseruantiam: nec eis ob¬ uiat decretum de causis in pragma. et concorda. ita dicit glo. in. §. statuit in verbo finiantur in fine in ti. de causis in pras licet secus sit in papa qui non aditur per viam querele / obstante dicto decreto / quod remouet formam rescriptorum conquestus (dixi in. c. cum in multis. supra de res. Idem etiam dic de eius iudice delegato in partibus existente / quia licet partes non videantur grauari iudex tamen ordinarius sit incuius fauorem fuit introductum. Et sic succedit regula quod concurrentibus pluribus causis non cessat dispositio / altera instante insti. de nup. §. affinitatis l. liberorum. §. in bonis. ff. de his qui no. infa. Bar. in l. ita stipulatus nume ro. xv. ff. de verbo. obliga.

¶ His conuenit id quod in iure dicimus quod ratio est que anpliat restringit / et regulat dispofitionem ad ipsius rationis terminos glo. in cle. i. in verbo eligitur de elec. probat texin l. pater filium. § fundum de lega. iii l. cum pater. §. dul. cissimis de lega. ii. hinc Bar. in l. regula. §. si quis. ff. de iuriet fac. igno. quod ratio intantum regulat dictum: quod si dictum sui natura esset speciale: si tamen ratio sit ge neralis dictum erit generale: firmat Gemi. in. c. ii. supra de res. alias concordan. cum mulat d. Bartho. de chassaneo con. i. §. contrarium tamen mihi videtur. nu. xxxvii.

¶ Et inquantum. supra deduxi legatos non cardinales non posse conferre beneficia: vt c. i. supra eo. ibi. quantuncumque plenam lagationem / quod dic procedere nisi talis adequetur legato caridinali quia tunc omnes vires competentes legato cardinali de bent huic competere licet aliqui per. d. c. primum in hoc time. ant quod tamen non obstat: quia quando legato non cardinali conceditur facultas legaticardinalis de latere / quod tunc perinde est ac si esset cardi ralis et sic gaudet ista praerogatiua. Et ista est mens pape ita firmat nouissime Do. Iac. de nigris aduocatus consistorialis in repeti l. prime. colum. xviii. de lega. primo. Probus.

PResenti. Pro intellectu huius tex. vide franc. Areti. in. c. mandatum. supra de res. Probus.

¶ Nihil dat. Idem Io. mo. in. c. ii de filiis presbytero. et in. c. si sup de offi. de leg. supra Probus.

¶ Statutaria. Que vocatur lex municipalis quam qui libet scefre presumitur et creditur: quia secundum eam viuit quilibet prouincalis et ciuis Ma ria. Sozl. con. xc. col. ii. abunde et subtiliter / vbi allegat domi. in. c. proimo in. vi. no. supra de constitu. hoc lib¬

¶ Praeterea. Pro sntento Adde uod resernationes tampape quam sedis apostolice legatorum / de iure gallicano dicuntur non solum odiose verum equidem dam nate. Damnate quippe / resultat exverbis decreti de electio nibus et reseruationibus in pragma. vbi habes glo. in verbo causa in fi. et in ti. de reseruatio. eo. lib. in verbo exceptis. et in ti. de colla. eo. etiam lib. in. §. item voluit dicta congregatio in verbo Romanus pontifex / vbi dicit. Non puto quod hodie legatus de latere possit reseruare beneficia etiam in casibus pape permissis per concilium Basiliem. qui sub numero trino enumerari dicuntur / quos etiam trino numine lauente / longo stilo pertractabo proxime / licet ipsa materis videatur difficilis / dignaque sit claro et prestanti doctore vt in simili dicit Barba. in cle. causam in prin. de elec. quia habet vtilem et practicabilem viam

¶ Odiose preterea extant / testis est tex. noster / ibi per quas interdum prelati et ecclesie nimium onerantur / late comprobat glo. in. d. ti. de elec. et reserua. in verbo impedircol. ii. dicens per eas dari viam ad vacatura / et preiudicari ordinarie potestati: que est primordialis ratio in puncto non stro / Idem testatur Domi. con. cxxxvi. super primo dubio. et con. xciii. Clemens septimus. Refert et sequitur do. et preceptor meus Franc. de ripa. primo responso. lib. c. xv. circa. nedium / et ii. lib. respon. c. xvii. nu. iiii

¶ Nisi dicas quod fiunt ipse reseruationes de beneficiis ad meram et naturalem dispositionem pape (dico priuatiue. spectantibus. puta ratione fundationis vt dixi supra c. primo hoc ti. in versi. Et ideo: quia tunc non dicuntur odiose / cum cesset primordialis ratio quod ordinarie potestati preiudicet

¶ Dominus Brunellus doctor Aurelianen. adhuc in humanis vitam agens in trac. de potestate legati conclu. xx. et restrictione. viii. suscitando primum dictum nostrum testatur nedum expectatiuas / verum etiam reseruationens danatas fore per ipsum Basilien. decretum / ab ecclesia quidem Gallicana receptum / propter occurrentiam inconuenientium ex reseruationum et expectatiuarum concursu progredientium. Ea certe ex prefatione pragma. et concordatorum et discursum cuiuslibet aperte et recte intuenti resultant

¶ Condescendo ideo ad promissum: quia primum moderamen et temperamentum iurium Gallicanorum extat / vt rem seruationes in corpore iuris clause excipiantur quas lego sub multiplici numero contra doctrinam glo. regule causa cel. xxxiii. col. iiii. que citat quod. xxiiii. annis voluit et reuol. uit ius canonicum et ciuile / quorum. xxii. practicauit in cu¬ ria / et legit hic quinque annis et in partibus tribus nunquuntamen reperit reseruationem in corpore iuris clausam / nisi vnicam tantum / videlicet in vacantibus in curia et hoc casu curia extenditur ad duas dietas. c. secundo: et c. presenti infra de preben.

¶ Et pro preludio dicendorum premitto huiusmodi reseruationes (dico in corpore iuris clausas) adeo fauorabiles vt etiam si expresse non excipiantur / tamen tacite et diiure intelliguntur excepte: facit glo. in auten. qua in prouincia in verbo omni priuilegio ibi dic ergo. C. vbi de cri. agioportet: et in l. prima. C. de condic. indeb. per quas scriber. tes vbique dicunt. Quod priuilegia in corpore iuris clausa / non tolluntur per verba generalia: sed semper intelligum tur excepta quod comprobat nouissime do. Iaco. de nigris in repeti l. prime col. xii. delega. primo allegat Iaso. in l. i. col. penult. ff. de constitu. princ. quod militat in reseruationibus per nos memoratis

¶ Hinc dicimus quod licet de iure communi non sit facier da mentio in rescriptis / eo quia princeps omnia iura inscrinio pectoris censetur habere. c. i. de consti. supra hoc lib. Secus tamen de priuilegio in corpore iuris clauso tenet Panor. in. c. primo. supra de rescr. faciunt notata in. c. cum ordinem eodem tituItem sunt quedam priuilegia sedis apostolice: puta reperuationes propter magnam vtilitatem emanat a / prerogatiuas ipsius sedis duntaxat concernentia d. c. ii. facit quia lus singulare semper dicitur fore introductum propte aliquam vtilitatem id est ius singulare. ff. de legi. quodque iura singularia id est priuilegia in corpore iuris clausa sunt. proprio motu emanata dicit glo. in l. ii de pe. bo. subla. lib. x. C. quanibi sequitur et commendat Bar. tenuit glo. in l. prima. §. fi. C de nouo codice compo. Quamquidem vtilitatem proprius motus presupponit precedere et vrgere glo. est in iure vnca in. c. ii. in verbo fuerat infra de accu.

¶ Hinc est quod eidem vtilitati et iuri tertii non intelligitur derogatum. c. quamuis de res. hoc libro et. c. super eo. de offi. de leg. in antiq. et in l. ii. §. si quis aprincipe. ff. ne quid in locepub. Ideo ipse reseruationes tanquam fauorabiles / veniunt interpretande. c. si pluribus de preben. hoc lib. et regula de cet a principe eo. lib. de regul. iur. Secus de reseruationi bus hominis id est pape vel legati / quia sunt contra ius commune / et procedunt a mera romani pontificis voluntate dum taxat / et sine causa etiam in iure expressa: per consequens odiose vt predixi / multum enim hec discrepant / testis est glo. in. c. is qui de procur. hoc lib. in verbo aliud vbi Domi. refert quod deterioris conditionis est / qui habet mandatum ab homine / quam a lege quod iuuat in proposito: vt potius tolantur reseruationes hominis quam iuris

¶ Primam. IIitur legito resernationem in compori iuris clausam fore in episcoporum transia tione que pro communi personarum et ecclesiarum vtilitate atque necessitudine et pro propria voluntate cuiusque fit tex. in. c. scias et in. c. mutationes. vii. q. i. vbi citatur Petrum. apostolorum principem et pontificem maximum translatum de ciuitate Antiochena / vtilitatis causa romam / facit. c. quamto de transla. prela. in qua quidem translatione licet dicamus sufficere maioris partis capituli consensum siue eligere debentium. c. cum omnes. supra de consti. vbi glo. prima. circa finem tenet Io. de Imola in cle. vnica. nu. xiiii. de rerum permuta. tamen in casu in quo eligere debentes noluerint consentire sufficit auctoritas vel pape presentia facit theorica. Nam quotiens publica vtilitas et necessitas inest alicui actui explicando / et forma iuris requisita non potest in ea seruari / tunc ne talis publica vtilitas et necessitas impediantur sufficit quod talis forma seruetur per equipollens. Bal. in l. vnica. C. vt que desunt aduoc. post glosa. ibi commendat et sequitur Alexan. in lege prima. ff. de liber. et posthu.

¶ Facit preterea quia auctoritas et presentia superioris fignanter romani pontificis / omne vitium omnemque dolum aque fraudis presumptionem purgat. quod vide per nos comprobatum in trac. de manda. apo. expediendo punctum signature Cardinalis signantis in presentia domini nostr. Pape.

¶ Item in simili iussus indicis facit licitum quod alias licitum non esset facit. c. nisi. supra de preben. et l. prima de preliis curial. lib. x. C. omnemque iuris formam et solennitatem. superare videtur l. omnium. C. de testa¬

¶ Et non intelligas solum in translationibus / verum etiam in translatione vnius episcopi duntaxat quia non solum pappoterit trausferre episcopos / verum etiam episcopum causa pu¬ blice vtilitatis et necessitatis occurrente.

¶ Dicas preterea procedere in translatione abbatum cansa vtilitatis publice et necessitatis ecclesiarum facta / abba cum quidem romane ecclesie immediate subiectorum quos accidit in episcopos aut archiepiscopos eligi suadente ipsa causa quibus nullus potest dare licentiam deserendi sua monasteria nisi solus papa aut legatus de latere in prouincia existens probat tex. in. c. si abbatem de elec. hoc libro per quorum translationem fit abbatiarum vacatio. c. cum in cunctis. § cum vero. supra de elec. et per dationem huius licantie / papam seu verius ius commune dicimus manum apposuisse / ratione cuius abbatie sic va canti per sedem apostolicam prouidetur et non per electionem ar. c. vt nostrum de appella.

¶ Quod si dicamus contrarium: accedet non minimum in conueniens / cum verisimiliter licentiam deserendi monasterium non tribuet quamobrem ipsa publica vtilitas et ecclesiarum et personarum necessitas impedietur quod non venit dicendum

¶ Sed quis diiudicabit an in ipsis translationibus adsint hublica vtilitas et ecclesiarum ac personarum necessitas. Dicas breviter quod ipse solus romanus pontifex: quia sicut est iudex cause preparate: ita et praeparantis: probat texin. c. si iudex laicus de senten. ex communi. hoc lib

¶ Facit quia sicut iudex ecclesiasticus solus cognoscit de rebus clerici / in concernentibus indemnitatem illius itacognoscit de dubio praeitiaratorio an res sit / de priuilegiatm vel non tenet Car. in cle. presenti in. vi. q. de censibus

¶ Comprobatur: quia sicut iurisditio que super principali exercetur / ita et in connexis glo. in hoc singularis in. co. accusatus in verbo iudicari de heret. hoc libro quam commendant Ang. et Alex. in l. qui rome. §. duo fratres. ff. de verbo. obliga. probat tex. in cle. dispendiosam de iudi. ibi et eas quoquomodo tangentibus: probat regula trita in lure concessa potestate in certo casu / censetur etiam concessa in aliis casibus si i quibus illa exerceri non potest. c. primo. et. c. praeterea. supra de offi. deleg. et. l. ii. ff. de iurisdi. omnimiudic. et ibi scribentes.

¶ Ideo in proposito si soli pape data est potestas (vt ita decam) traslatandi episcopos archiepos / vel abbates et dandi licet tiam / deserendi sedes episcopales vel abbatiales propter permissa causam: sequitur in consequentiam / quod ipsi soli videtur concessa facultas iudicandi de ipsa vtilitate et necessitate.

¶ Secunda resceruatio icorpore ins clausa dicitur vermutatio: quia beneficia permutata aliis quam compermutantibus conferri non possunt c. vno. infra de rerum permutatio. et clemen. vnica eodem ti. rota in nouis deci. xxii. comprobat concludendo / quod illorum collatio est necessaria / idem in deci. sequenti quod beneficia resignantium etiam ex causa permutationis in curia et in manibus episcopi ibidem degentis resignata et vacantia / ac alias non reseruata: solus papa confert. c. ii. de prebend. hoc libro / quod etiam procedit iuribus gallicanis / probat texin. §. item quod vniuersitates in ti. de colla. in pragma. et in con cordatis in ti. de elec. in. §. que vero vbi dicitur quod beneficiavacantia causa permutationis / et simplicis resignationis / non faciunt turnum quo ad graduatos et nominatos / quod verum nisi permutatio fiat in fraudem: quia tunc secus. de Ci. de rerum permuta. et glo. in. d. cle. vna in verbo vtentibus. vbi Car. et Bonifa. citant resignationem tunc ratam manere et beneficia expectantibus aut aliis conferri debere: firmantur hec per glo. in ti. de colla. in. d. §. item quod vniuensitates in verbo permutationis. Olim enim et ante tempora huius libri / beneficia resignata causa permutationis tacite vel expresse vacabant et de iuris rigore expectantes. autoritate apostolica poterant illa acceptare nisi per ius nouum fuisset prouisum. d. cap. vno. et quamuis sint resignata ex causa permutationis: libere tamen dicuntur resignata. vt ibi: et ideo olim si episcopus conferebat alii valebat conlatio: supra de preben. Inter ceteras. Ista sunt verba Freder. con. clvi. punctus talis est in prin¬

¶ Tertiam reseruationem in corpore iuris clausam / dico describi in cap. ii. vt lite penden. hoc lib vbi euacuatur beneficium litigiosum conferri non posse per quempiam a pontifice maximo / merito dicas reseruationem fore in corpore iuris clausam / intellige tu cum grano sinapis: si super viribus tituli et coram iudice ecclesiasti co in petitorio litigetur ar. autem. litigiosa. C. de litigio. vbi dicitur quod res litigiosa est / quando de dominio queritur et disputatur: et sic quando agitur petitorie: secus sipossessorie: quia tunc dicitur molestia quedam que non facit rem litigiosam. Pro quibus vide deducta per deci. Tho¬ lo. ccccxxxiiii. Rota in antiq. ccccxxxiii. quod subrogatus per ordinarium non potest dare obiectus de iure tertii / cum non habeat fundamentum alicuius possessionis coloraate vel detentationis / imo eius detentatio adeo est affecta et nula / quod care re debet iuris adminiculis propter decretum gipositum in d. c. ii. prout alibi in simili dicitur de possessionebeneficii reseruati / quod non habet aliquam possessionem nec detentationem nec iuris adminiculum. Inno in. d. c. vt nostrum. supra de app. et sic iste subrogatus repellitur a limine litis / et remouetur a possessione seu detetatione: et omnia acta per seum tanquam attentata lite pendente sunt reuocanda. Ad idem Rota in antiqu. deci. cccc. Ubi refertur quod permuta tio beneficii litigiosi lite pendente facta / per viam attentati reuocatur: etiam mortuo permutante: iuuant etiam citata in antiquio. vt lite pendente / deci ii. quod decisio. d. capii. etiam impedit executores gratiarum / quominus conferre possint beneficia litigiosa. Adde Rotam in nouis deciccccxi. et in nouis etiam. xvi. in. ii. addi. cuius motiuis intentumnostrum sustentatur.

¶ Iuuat preterea regula Cancel. xxvii. quod si collitigans moriatur vel decedat / tertius non poterit subrogari / etiam per pontificem maximum infra mensem a tempore cessionis veldecessus / nisi huic regule per eum derogetur verbis spocificis. Imo subrogatio collitigantis in data posteriori illius mensis preualebit.

¶ Dicit enim ibi glo. quod de iure quando vnus ex collitigatibus moritur: tunc non potest fieri collatio vel prouisio de hoc beneficio alteri / donec finita fuerit prima lis / alite non valet. d. capi. ii. et precedenti / et clemen. prima §let si vero eodem titu¬

¶ Ex quibus resultat quod cum in dicto capitulo. ii. ponatur. decretum irritans: et sic comprehendit Papam / si ponitur in iure vel alias quo ad ordinariam potest atem / notat Domi. in capitu. quodam / de conces. prebend. quod collatio etiam Pape non valet per. d. capi. ii. iuncto. d § si vero. et. d. capi. quodam /

¶ Quod moderare habes secundo / nisi per Papam fiere mentio de lite / quia tunc videretur facere ex certa scientia subrogationem / et ex plenitudine potestatis / pro hoc habes tex. ad Rumbum in d. clemen. prima. ibi salua tamen: vt lite penden. pro his adduco ea que voluit Areti. in capitu. ex parte. nume. viii. supra de testibus / quod confirmatio obtenta a sede apostolica super attentatis est ipso iure nullanisi sit facta ex certa scientia

¶ Unum tamen dicas quod huiusmodi reseruatio non habet locum quando proceditur per modum priuationis / propter homicidium vel aliquid aliud simile / quando non extat pruatio ipso iure: quia licet accusatus lite pendente moriatur: tamen ordinarius prouidere poterit: secus si ipso iureforet priuatus / vt quia beneficium symoniace acquisiuerat et sic solum petat ipsum amoueri: dicendo beneficium foresuum. Ita decidit Deci. Tholo. ccccxxxvi. et ibi Aufrerius quem videas ex cuius visione percipies / an licitum sit accusato pendente lite beneficio suo renunciare / vide que dicam infra. in versiculo Alexan. vi.

¶ Ut enim habeas cognitionem materie subrogationis in curia fieri assuete / tam pro tertio quam pro collitigante / in presentiarum tibi duas optimum putaui inserere supplicationis formas: Prima pro collitigante

¶ Beatissime pater eumlte et causa in Bomana curia coram certo auditore / seu eius locum tenente inter deuotum oratorem vestrum Ioannem Dagan. clericum Nanneten. diocesis actorem ex vna. Et quondam Iuonem duc assertum clericum aduersarium intrusum / super parrochiali ecclesia de Concreux dicte diocesis: rebusque aliis in actis cause huiusmodi latius expressis et illarum occasione reum partibus ex altera / in prima instantia indecisa pendente / et in illa ad aliquorum et forsan omnium terminorum substantialium obseruationem citra tamen conclusionem processo prefatus: iuo extra Romanam curiam fuerit vita functus

¶ Supplicat eidem. S. v. dictus Ioan. dagan orator quatinus litis et cause huiusmodi statum: verumque modum et locum vltime vacationis dicte ecclesie etiam si exinde quenis generales reseruationes etiam ex vacatione apud sedem apostolicam resultent pro expressis habentes / eundem oratorem in iure et ad ius / ac ad possessionem dicti Iuonis. subrogare: ac ipsum ius conferre eidem / eumque ad illud eiusque possessionem in qua ipse Iuo tempore dicti obitus obtinebat admittere.

¶ Et nihilominus ecclesiam predictam / cuius fructus etcxl. duca. etc. non excedunt vel alias quouis modo etc. (ex tende vt in forma subsequenti) eidem oratori conferras et prouidere / seu conferri et prouideri mandare / ac subrogari / et admitti dignemini de gratia speciali. Constitutioni bus et ordinationibus apostolicis / ceterisque contrariis: non obstantibus quibuscunque

¶ Et attende ad hec verba / eiusque possessionem propter ea que dicit Bellamera deci. ecccli. eadem die vbi excitat quod subrogatus in iure et ad omne ius quod decedenti et litiganti quomodolibet competebat / non propterea videtur subrogatus in possessione: etiam si decedens fuerit possessor vel ei competierit interdictum nisi de possessione vel iudicio possessorio habita fuerit mentio / cum de his non fuerit cogitatum

¶ Subsequitur subrogatio pro non collitigante cum derogatione regule de non subrogandis non collitiganlibue.

¶ Branissime pater Cum lite et cansa in onana. curia coram certo sacri palatii apostolici causarum auditore inter quosdam Georgium de vlmo et Ioannem de bosco ac Guillermum Iohet intrusos / assertos clericos respectiue aduersarios / de et super parrochiali ecclesia de Thiersant Redonen. diocesis. et illius occasione in prima instantia indecisa pendente / prefatus Georgius in Romana curia sicut deo placuit / diem vite sue clausit extremum.

¶ Et proptera omnc ins eidem Georgio in dicta ecclesia seu ad illam tempore obitus sui huiusmodi competebat serquo modolibet competere poterat / vacauerit et vacet ad presens.

¶ Supplicat igitur u. U deuota creatura vestra Felinus episcopus Lucanus e. S. U. referendarius domesticus / cui alias E. Su. U. dictam parrochialem eclesiam / tunc per obitum quondam Francisci Fonquetm / in dicta curia etiam defuncti: qui eiusdem creature obsequiis insistendo S. U familiaris continuus: commensalis existens eandem ecclesiam cuiusdam gratie expectatiue per e. Si U sibi gratiose concesse vigore / acceptauerat / et de illa sibiprouideri obtinuerat vacan. certo modo: in forma commendari concesserat: quique Felinus episcopus gratie concessione huiusmodi literis apostolicis super ea non confectis / et omni iuri sibi in eadem competenti in manibus S. U. in fauorem dicti quododam Georgii cesserat. Et de qua parrochili ecclesia tanquam per huiusmodi cessionem vacan. ipsa. SpaU prefato quondam Georgio s(regule cancellarie apostolice de non subrogandis non collitigantibus derogando) prouiderat / seu prouideri mandauerat: nec non deuotus orator vester Ioannes caprilli clericus Redonen. diocesis / eiusdem vestre creature obsequiis similiter insistendo. 9. A. familiaris continuus: commensalis / quatinus ne lis huiusmodi legitimo careat defensore qui tueatur eandem / prouidentes / ac ipsius creature intuitu et contemplationem eidem Ioanni specialem gratiam facientes. ac litis et cause huiusmodi statumque illius pro expresso habentes causamque huiusmodi quo ad ipsum Georgium aduocantes: et litem ipsam penitus extinguentes / dignetur. E. 9S. U. eidem domino auditori seu eius locum tenenti committere et mandare: vt eundem Ioannem oratorem in omni iure / et ad omne ius / quod eidem quondam Georgio tempore sui obitus huiusmodi in dicta parrochiali ecclesia / seu ad illam quomodolibet competebat / seu competere poterat subroget / dictumque ius sibi conferat ad prouideat etiam de eodem / necnon de parrochiali ecclesia predicta / cuius fructus etc. xxiiii. duca. et cetera. non excedunt: siue vt premittitur siue alias quouis modo auex alterius cuiuscunque persona: seu per liberam cuiusuis de illa in Romana curia / vel extra eam / etiam coram notario publico et testibus sponte factam resignationem aut similem iuris cessionem / seu constitutionem execrabilis / vel capitulo de multa / vacet / et deuoluta affecta specialiter vel ex familiaritate predicta et vacatione / aut ex alia quauis causa in literis exprimenda generaliter reseruata / aut alias litigiosa / cuius litis statum et c. existat / eidem oratori prouideat de gratia speciali / constitutionibus et ordina tionibus apostolicis / ceterisque in contrarium facientibus non obstantibus quibuscumque / et cum derogatione dicte regule de non subrogandis non collitigantibus latissime extendenda in literis / ad hoc vt illi sufficienter derogetur. Attento maxime quod dam semel in fauorem dicti Georgii illi derogatum extititEt quod nunc contemplatione dicte creature Felini episcopireferendarii: et pro eo ac. S v. familiari continuo commensali¬

¶ In hac quidam subrogationis materia venit per Gallos attendendum / cum in Francia huiusmodi forme non sint in gradi obseruantia / eo maxime quod litium beneficialiumque causarum. anfractus / coram iudicibus laicis: sub questione possessoria finem suscipiant: coram quibus (vt predixi) non fit litigium: imo molestia testatur Domi. co. lxxviii. col. iii. Contra tamen Domi. in hoc videtur text in l. vnica. C. de nundinis. sufficit nempe obtinere titulum aut ab ordinario / aut a legato / vel pontifice maximo in forma generali (etiam tacit ta huiusmodi molestia) illiusque vigore ingredi possessionem et postremo obtentis literis regiis in forma subrogationis. directis iudici coram quo ventilatur processus / et concludere vt vigore tituli / possessionis / et litterarum ipsarum / in locum d efuncti subrogetur et admittatur.

¶ In hoc subrogationis puncto vnum non pretermitto quod si precessor vel predecessor in beneficio percepit fructus: et subrogatus succumbat / non tamen / ille tenebitur. ad restitutionem fructuum per possessorem / aut predecessorem perceptorum. (Remanebit tamen ipse precessor in processu pro damnis interesse et expensis / et ista est praxis equitati consona) quia licet ille habeat ius: quod ipse precessor habebat / non tamen illud ab eo / sed a collatore obtinet: testatur Ioan. Mona. in capit. si tibi absenti infra de prebend. et capi. ii. vt lite penden. et in capi. indemnitatibus: et ibi. dixi supra de elec. Concordat Ioan. Andr. in capi. ex parte. supra de arbi. et Guiller. in extrauagan. suscepti regiminis in vebo vacantium. Ne sede vacan. Ubi dicit quod in beneficialibus ius vnius / non continuatur in alium / nisi sola lis incepta: et hoc de quadam equitate non de rigore. d. c. ii. hinc Inno. in cap. quia. Guil. supra de iudi. refert quod olim non fiebat translatio litis vel instantie in beneficialibus de vno ad alium. Idem Innocen. in ca. dilectus filius. supra de res. quod hodie dicas correctum de equitate secundum Franc. et a lios in dicto capitulo secundo

¶ In proposito dico ius beneficiale adeo esse personale. vt personam non egrediatur: et sic in siccessore per omniaius nouum creatur. Et ideo quod licet dicamus alienigenam in regno Francie beneficium ecclesiasticum sine permissione regis obtinere non posse / citat post alios Maleretus. in tracta. de electio. et potestate regia charta. xxviii. col. ii. quod late comprobo in tracta. de manda. aposto. discutiendo punctum pro quibus non mandatur: tamen si cedat in fauorem regnicole amplius non refragabitur illud / tanquam defectus personalis l. quia personale. ff. solu. matrimo. cum. vulgaribus. Nec de eo ipsi regnicole ius in benificio medio incapacis habenti excipietur: facit in ar. glo. fina. in canpi. primo infra de iure patrona. quod nota. Accedat dictum dini in regula possessor de regulis iuris i1nfra quod vitium prelat. non nocet successori in prescriptione cum non censeatur. eadem persona in beneficio cum predecessore a quo vt predixi non causat ius suum: sed a superiore. Merito Guiller. in extrauagan. Execrabilis in verbo pluralitatem dicit / quod in titulis beneficiorum qui omnino sunt singulares / possessio vnius non iuuat alium: cum in talibus non cadat successor iuris vel facti / licet in casu cadat successio litis cause vel instantie incepte. d. capi. ii. de equitate. duntaxat vt maliciis occurratur: litesque beneficiales citius finiantur. Comprobat dominus meus de Ripa / in primo librespon. capi. xvii. Et sic ex hac noua collatione / noua etiam dossessio oritur / cum sit eius accessorium notatur in l. interdictorum. §. quedam. ff. de interdict.

¶ In summa quo ad punctum vide tu glo. pragma. in verbo possedit de pacifi. po.

¶ Continuando propositum de successore priusquam alia dicenda aggrediar: et pro comprobatione premissorum ampliori. Quero an successor in beneficio teneatur soluere onera que contingebat predecessorem expedire. Dic quod non / nisi sint realia beneficiumque perpetuo contingentia / Francus in capitu. presenti infra de offi. ordina. Ioan. de Imola/ in l. filiofamil. §. si viro. ff. solu. matrimo. Iacob. de Belloe. visu in auten. vt nulli iudi. §. et hoc vero iubemus. col. ix. vbi latissime tractat an successor teneatur ex facto predecessoris facit id quod notatur in lege secunda. C. de repu. vel absti. heredi. Ubi licet filius reperiatur bonorum paternorum possessor / non tamen tenetur creditoribus paternis soluere: si non possideat illa bona ex patris successione / sed alio titulo puta empti.

¶ Sed contrarium videtur per regulam vulgatam in l. fieum. §. qui iniuriarum. ff. qui satisda. cogan. et. capi. ecclaesia supra vt lite penden. notat ample Maleretus vbi suprem charta mihi. xlvii. col. iii. et. iiii. quod subrogatus sapit naturia eius in cuius locum subrogatur. Dic id verum circa sufstantialem naturam / glo. est notatu digna / quam summe cummendat Bar. ibi in l. certi conditio in prin. ff. si cer. pet. Iadicit Ludoui. Bolog. con. lviii. in fine / vt in presenti consultatione allegat Paul. de castro. con. ccxxxv. licet istadae mina Lisia / quod subrogatus sapit naturam si potest et non contrariatur nature sue. Alias autem non: posuit Raphi cuma. con. xxxv. circa princi. Franciscus instituit et concxxiii. quod exorditur. Bartholomeus instituit Antbo. nium. Item subrogatio requirit duo extrema. Bald. concccclii. statuto ciuitatis Mantue in secunda col. in prima vol. videlicet quod subrogatur / et ad quod subrogatur quia hic non reperitur per predicta: ideo cessat in omnibus buiusmodi argumentum

¶ Et inquantum supra proxime deduxi quod instantia id est petitio (secundum domi. Anthonium de butrio in. c. cum Mcol. vi. in prin. supra de constitu. et Feli. ibi. col. prima) transiin successorem intellige si is successor siue subrogatus ad eam / infra annum a die eius tituli computandum admitu sepetierit quo ad possessorium / et infra triennium quo ad pertitorium. Alias obstabunt regule cancella. et decretum de pacificis possessoribus / quod causat exceptionem prescriptionis / que est exclusiua intentionis subrogati / inuat regua quod in beneficialibus sufficit excludere petitorem per exceptionem iuris non sui: notant compost. et Io. And. in. camandatum supra de res. in antiqui. dummodo excludens sitmunitus titulo colorato: refert dominus meus vbi supra proxime

¶ Pro premissis adde secutiue notata in l. i. C. qui admit.¬ ti. vbi si bonorum possessio delata non petatur infra annum / hec amittitur tempore transacto: et hec procedunt siue talis excludens possideat beneficium / siue illud sit iussu iudicis sequestratum / cum talis sequestratio necessaria non puluet quem a possessione sua / not. in l. interesse puto vbi Bar. et communiter scribentes. ff. de acquir. pos. Henri. bohic in cap. examinata. supra de iudi. Bar. in l. si oleum. ff. de dolo. dixi. supra. in c. nullus de tempo. ordi.

¶ Alex. vi. sub rubrica de signatura gratie quo ad huiusa modi subrogationes in modum qui sequitur statuit / non datur subrogatio / vbi lis est super priuatione: quia tunc beneficium non est litigiosum: ex quo non disputatur super titulo sed super persona: dixi supra proxime versi. vni. tamen scias / de quibus quidem beneficiis per priuationem vacaturis. Idem Alex. in rubrica de deroga. iurispa. edicto supposuit hoc verborum contextu / non datur prouisic apostolica de beneficio vacaturo per priuationem / per oiadinarium saciendam pendente lite. Quamobrem obtineas. tur rescriptum a papa / vt procedatur ad eam et eodem contextu iudicibus ipsis delegatis mandetur quod in euentu psius priuationis prouideatur oratori: adiecto decreto / et declaratione / quod si. N. metu priuationis ductus postquam cita tus fuerit beneficia ipsa in alterius / quam dicti oratoris faurem / etiam in manibus vestris resignauerit. Resignatio huiusmodi in fauorem oratoris facta sit / et esse censeatur postprimam priuationis sententiam. Et sic per quoscunque iudices iudicari / sublatis eis etc. Alias posset in fauorem cumiuscunque resignare. cap. per tuas. supra. de symo. c. dudum. ii. in fine de electio. supra glo. in regul. cancel. xxvii. col. v.

¶ Alas clausulas necessarias in materia priuationis / vide per eundem Alex. in rubrica de priuatio¬

¶ Propremissis vide etiam que dico in. ca. ad apostolice. si. verbo dispositioni de re iudici.

¶ Nunc de diuerticulo ad viam regrediendo dic in propo. sito idem fatendum si alter ex duobus aut vnus ex pluni bus electis collitigantibus decedat / renunciet / cedat vela prosecutione cause secludatur / aut ius suum non prosequatur / vel pro derelicto habeat: quia tunc si lite pendeute cum aliquo fuerit alio celebrata electio / que tamen dicetur ipso iure nulla. dicto capitulo primo. vt lite penden. infra cap. ex parte supra de arbi. Etiam si eligatur ipse siperstes et eademmet persona cap. vt qui duas supra de elec. Domi. post Ioannem And. in dicto cap. primo. ibi quero quid si vno mortuo: cum prius debeat discuti validitas prime electionis / cuius validitate data: secunda non vaet. cap. considerauimus / supra de elec. et di. cap. ex parte sifine: in tali casu erit locus prouisioni id est per solam sedem apu¬ cam / loco decedentis / cedentis / renunciantis / vel ius suum prosequentis / alius subrogabitur. d. c. primo. et. c. ex parte Et deinde ius omnium sic contendentium per iudicem competentem / puta eum qui ius infirmandi vel confirmandi iure odinario habet iuxta formam. capi. fina. supra de elec. hoc libro / decretum Basilien. in titu. de elec. in. §. facta autem electio ne discutietur et examinabitur qui subrogatus admittetur in statu occurrenti / tunc et prout status litis contigerit / et sic de nouo non exordietur lis. d. capi. ii. in fine.

¶ Dico preterea d. c. primum et secundum in presentatione locum habere. Ita quod patronus non poterit presentare. FirmatCald. co. pri. eo. ti. Uide Bellame. conclu. xxxx. nec per hoc dieconstitutio extendi vel prorogari cum legis interpretatio procedat secundum ipsius rationem. c. nuptiarum. xxvii. q. i. et. xxviii. q. i. sic enim. et c. debitum. supra de biga. Ideo habeo quod in casu in quo subest per omnia ratio legis saltem tacita / ille intelligitur inclusus. Accedat l. quidam. §. nummularios. ff. de edendo. et. ff. deadulte l. si postulauerit. §. ratio. Et sic non est nouum addere casum / quod primo in ratione etiam legis includebatur secundum equitatem detegere siue declarare facit. ca. si postquam. supra de elec. hoc lib. et. c. nouit. supra de appel. Nam casus in quo simlis adest ratio per expresso habetur vulgata l. Gallus. §. nunc de lege versiculo: vt non solum iuncta glo. in verbo qui eo: ibi. Sed potest dici quod vtrobique habent locum verba et sententia quod apoprobant ibi Bald. Paul. Areti. Alexan. et Iasoni

¶ Nec mirum cum lex sit omne quod ratione consistit. capitu. consuetudo. prima distin.

¶ Et in proposito quod ratio. d. capit. primi locum habeat in presentatione facta litem pendente / appuret aperte cuilibet. intuenti. Nam vera ratio illius iuris dicitur ne propter litium prorogationem ecclesie dispendia patiantur. Et sumuntur ista dispendia quando est adhuc querendum de inre defuncti: vt cognoscatur de iure superstitis: vt ibi / et. dicapi. ii. et in dicta regula. xxvii.

¶ Planum enim est quod per omnia in presentationibus habet locum ista ratio cum non obstante presentatione fact: adhuc de nouo de iure defuncti sit querendum. Constat equidem quod respectu secundi posset superstes ius habere. et non respectu primis

¶ Item non potest dici per mortem competitoris litem finitam / cum per eam non habeat superstes institutionem voconfirmationem. Item postremo largo sumpto vocabulo presentatio dicitur electio. capitu. querelam. supra de elec. da iure patrona. capitu. ii. et eod. titu. capitu. nobis. glo. in cap. fina. in verbo electione de electio. hoc libro firmat Lap. ableg. xxii. et Ioan. Andr. Petr. de Ancha. Domi. et Franc. in dicto capitulo primo

¶ Quarta reseruatio in corpore iuris clausa dicitur. quando canonici ecclesie cathedralis sunt hac vice priuati potestate eligendi: vt quia scienter elegerunt indignum puta criminosum vel patiertem in etate defectum / aut scientia / aut in ordine / vel natalibus / prout describitur in capi. cum in cunctis. §. sane / at in capi. dudum / el. ii. supra de elec. in antiqu. quod extende siue simul / aut separatim elegerint. capi bone. et ibi glo. penult. eodem titu. de elec. quam glo. ibi comprobat Panormi. per capitu. quamque. supra de elec. hoc libro vbi etiam glo. ampla per quam et notata Innocen. in capitu. cum nostris. supra de conces. prebende. dicunt ibi Ioan. Andr. et Domi. quod si canonici eligant talem in quo non possit esse / nec cadere ius dignitatis / puta homicidam irregularem / vel illegitimum tunc dicuntur eligere indignum: merito fit deuolutio ad pontificem maximum.

¶ Si vero eligunt in capacem dignitatis / vtpote infantem / mulierem / vel penitus illiteratum / tunc dicuntur negligentes et hoc casu ad immediatum superiorem fit deuolutio: Premissis iunge relata per Innocen. in cap. quia diuersitatem. supra de conce. prebende. et Car. in cle. si de beneficio de prebend.

¶ In proposito idem dicas quando compromissarius (qui iure compromittentis confert / non proprio. capi. si diligenti. supra de res. Car. in. d. cle. si de beneficio / in. iii. quest.) scien. ter eligit indignum / et ipsi compromittentes talem electio nem ratam habent. capitu. si compromissarius. § si vero. supra de elect. hoc libro quod comprobatur per ea que perpulchre in questione facti per domi. meum de Ripa discussa. fuere. Pone monachi Cluniacen. nolentes eligere illum. quem Rex Francorum iusserat / occasione cuius in Romanum pontificem compromiserunt: qui in hac parte exequendo compromissum quendam in abbatem Cluniacen. secularem cardinalem quidam: elegit: dubitabatur an electio ipsa iure subsisteret. Et quod non subsistat probatur / lege enim diuina prohibetur / dum dicitur non arabis cum boue et asino id est homines diuerse professionis in eodem officio non sociabis Deutero. xxii. cap. translatiue in. cap. cum causam. supra de elec.

¶ Secundo ratione scandali: diuersitas enim professionis et habitus scandalum solet generare. c. illa. xii. di. vbi Prepo. post alios adducit illud apostoli ad Corinth. viii. Si scandalizauero fratrem meum non manducabo carnem ina ternum / quod nota pro declaratione eorum que dicit perillum tex. Car. in cle. ii. q. ii. de celebra. missa. quod cathale ni existentes in studio Tholosano peccant si iuxta consuetudinem cathalonie comedunt carnes in sabbato. Et econtra non peccant Tholosani si in cathalonia iuxta consuetudinem patrie Cathalonie comedunt carnes in sabbatoquod insequitur Imola ibi: col. prima. Faciunt notata per eundem Prepo. lxxxi. di. cap. dictum / dum dicit quod quandoque. ratione scandali fit aliquid indispensabile / vel habetur ro damnabili / quando tamen de se alias non erat tale / et econtra: secundum eundem Prepo. l. d. in summa quod scandatbur vitandi causa inhabilis reddetur habilis / dixi. supra. in proemio sacrosancta ibi. relaxatio: Igitur sisto: sed in casu supposito non solum scandalizatur religionis status / sed etiam abbatis persona qui dum inuitus recipitur aut contemnitur aut odio habetur: etiam sanctissimi domini nostri parpe maiestas leditur / dum omnia ad suum trahit molendi. num: hinc detractionis causa / hinc periclitat ionis timor. hinc origo fit scandali: hinc principium litis: hinc omnis molila bes: vt perpulchre dicit Ludo. Roma. con. ccclxxx. nu. v. questio est. Tertio mali exempli / Abbas enim qui vulprout tenetur instruere monachos ad obseruandam regulam exemplo domini / prius debet facere quam docere: sed quomodo alterius professionis abbas regulam obseruabit monachalem: nec enim vtranque secularem et monasticam vtprte repugnantes potest implere si talis secularis electus etiam cardinalis vitam sequatur secularem non poterit honeste monachos solicitudinem fugientes reprehendere cum tacitus sibi respondeat: eadem que corrigo ipse committo / prout in simili dicitur. xxvi. di. cap. vna tantum. quomodo autem postest esse hortator virginitatis qui et ipse coniugia frequentauerit: Et qui aliter facit quam predicat ( Lictantio teste) preceptis suis detrahit pondus: et si aliena peccata corrigere voluerimus necesse est quod ea ipsi non comittamus: alloquin non veritatis discipuli sed quod dolentes dicimus erimus erroris magistri: cap. nos si incompetenter. ii. q. vil¬

¶ Quarto ratione impossibillitatis: coherere enim et coniungi non possunt quibus sunt diuersa vota. c. in noua actione. xvi. q. vii. ibi in vno eodemque officio non debet esse dispar professio ar. etiam cle. prime de elec.

¶ Quinto ratione confusionis: ordo enim ecclesie confuniditur / dum sua vnicuique ecclesiastico ordini iurisdictio non seruatur. c. peruenit. xi. q. i.

¶ Sexto ratione autoritatis pontificis maximi conseruam de. Inquit enim Stephanus quintus / loci nostri consideratio nos admonet / que ab antecessoribus nostris statuta vtiliter fuerunt non infringere. c. loci nostri. xxxv. q. ix. Nimis enim asperum et bonis sacerdotum moribus inimicum / quo bene suntordinata rescindere et exemplo docere ceteros. sua quandoque posse dissolui statuta cap. institutiones nostre. xxv. q. ii. Papa enim destruens que antecessores iuste statuerunt non constructor sed euersor fore comprobatur.

¶ Septimo ratione condecentie: decet enim priuilegium a principe concessum perpetuo esse mansurum iuribus vugatis sufficiat tex. in anten. vt constitu. que de digni § finali col. vi. Nam priuilegla monasteriorum et ecclesiaru sanctorum patrum autoritate instituta / nulla possunt improbitate euelli nulla ve nouitate moueri cap. primo et secum do. xxv. q. in

¶ Octauo ratione variationis vitande: que maxime in prolatis reprobatur cle. cum illusio de renuncia. et Greg. xxv. q. secunda. iniuriam facio si fratrum meorum priuilegia perturbo. Omnis enim ratio et ciuilis et naturalis dictat vt quod semel placuit amplius displicere non debeat

¶ Nono ratione periculi animarum ipsorum monachorum Scriptum enim est quod absente pastore antiquus hostis oues insidiando dilaniat l. d. postquam: faciunt notata per Car. con. cxxxui. col. v. nume. xvi. factum sic se habet. Secularis enim (maxime cardinalis) in monasterio residere non potest / cum sit vocatus ad maius tribunal. ca. per vnerabilem. supra qui filii sint legiti. Imo tenetur (nist vellit deponi) residentiam facere in suo cardinalatus titulo. cap. ex gestis. supra de cleri. non residen. In quibus vice ordinariorum funguntur / iurisdictionemque episcopalem habent / dico post Ioa. Mo. infra in ca. primo de maiori. et obedientia. Dicit quinpe tex. in ca. presbyteros. xvi. q. i. qui ecclesiis quoquomo. do militant abbates per monasteria eligi non permittant. Statui enim in congruum si cum vnum pro sui magnitudine non possis explere officium ad vtrumque velle videri idoneus hac potissima ratione: sancte statuit concilium lateranen. quod conferentes dignitatem ecclesiasticam non valemti residentiam facere / sint ea vice priuati potestate conferendi / tex. est aureus: qui vtinam obseruaretur semota omni dispensatione in. c. Quia nonnulli. supra de cler. non residen

¶ Decimo ratione detrimenti et ratione monasterii euitat de. Solent enim domini Cardinales et episcopi abbatlas regentes ad varios vsus vtilitate monasterii non pensata bona monasteri dispergere. ca. hinc est. xvi. quest. prima vbi Grego. loquens de quodam monasterio sito in regnoFrancie / ne abbas ad episcopatum promoueri posset. Noratione episcopatus abbatia aliquid detrimenti pateretur. facit in simili glo. ampla. in pragma. in tit. de colla. §. cui rei in verbo pluralitatis. col. pe. dixi late. supra de elec. in. c. nemo

¶ Undecimo ratione acceptati compromissi et fidei date monachis. Nam acceptando compromissum sanctissimus dominus noster censetur promisisse electionem facere nomine conuentus: compromissarius enim vti procurator et nomine compromittentium electionem facit. capit. in causis. de elec. et. d. capi. si compromissarius. facit in simili de Archiepiscopo / aut alio superiore ad quem est facta deuolutio: vt teneatur prouidere his quibus tenebatur inferior a quo fit de uolutio dixi late. supra. in cap. perpetuo. de postula. prela. nu. xi. Non enim debuit vt papa eligere / et monachos prouenire: quia non debent decipi qui eum vti virum bonum disceptatorem elegerunt teste iurisconsulto in l. iii. §. primo. ff. de arbi. Nec debet inde iniuria nasci vnde iura nascuntur l. meminerint. C. vnde vi.

¶ Duodecimo ratione conuentorum et concordatorum cum ecclesia Gallicana: vt regularia regularibus / secularia secularibus conferantur: vt per tenorem ipsorum concordatorum testimonium datur in titu. de elec. in. §. quo vero facit. d. glo. in verbo pluralitatis. colum. penul. cum beneficia ipsa regularia sint religiosis destinata qui regulam sciant et obseruent non debent ad secularium vsus transferri qui sunm. discipline regularis expertes facit l. i. cum ibi not. ff. de admini. rerum ad ciuita. pertinem. Ita in simili dicitur per Guil. in. c. cum de beneficio. col. ii. infra. de preben. Et hoc magis nature conuenit: vt pacta seruentur l. prima. ff de pac. quibus etiam ligatur papa. capi. primo de proba. Deus enim non voluit contractus esse in manu principum testatur Bald. in lege secunda. C. de serui. et aqua

¶ Ex quibus constat clare Papam non debuisse cardinalem eligere in abbatem Cluniacen. Nec iuuat pro contraria quod Papa sit legibus solutus et supra ius positiuum / quia licet non sit sub lege est tamen in lege. Nam ea ratione astringitur. Patere legem quam ipse tuleris. capi. cum omnes. supra de constitu. Preterea Bald. in. d. l. ii. colum. viii. dicit papam non esse solutum dictamine rationis: quia nemo potest facere quod non sit animal rationale. Hinc idem Bald. in capitulo primo. Si de feudo fuerit controuer. quod Papa est verum pecus si contra rationem dispenset. Accedat Bar. in l. imperium. colum. ii. ff. de iurisdictio. omni. iudic. quod princeps non habet necessitatem precisam / sed necessitatem honestatis cum profiteatur se legibus alligatum l. dignavox. C. de leg. Uide glo. in pragma. in titu. de elec. et reseruatio. in verbo reseruationes. Hinc subdit beatus Thomas in prima secunde questio. xcvi. arti. vi. quod Papa respectum virtutis directiue ad bonum / ligatur legibus et canonibus: probatur in d. capi. nos si incompetenter. ii. q. vii.

¶ Et per hec sit firmata presens questio iunctis his quo copiosius idem domi. meus deducit. ii. lib. respon. capituxix. que videntur intuenti facere ad predicta. Quia si conpromittentes huic electioni consentiant amplius non poterunt querelare. Et si alias reperiatur nulla / papa ipsa non tanquam compromissarius sed tanquam pontifex maximus prouidebit et non compromittentes ipsi qui per talem ratihabitionem a iure suo recesserunt secus si non con senserint: quia tunc habebunt locum supra proximondiscussa.

¶ Continuando propositum idem dicito quando electores scienter habuerunt ratam electionem factam contra formam. c. sicut. supra de elec. hoc lib. et. c. cum ab vno. supra de re iudic. eo. lib. vel quia non seruauerunt formam. c. quia propter. supra de elec. in antiq. Nam he sunt reseruationes in corpore iuris clause: et per consequens suadentibus premissis veris ad papam priuatiue pertinet de prelato prouidere. di. c. quamquam vbi datur regula generalis / quod in omni casua negligentia deuoluitur potestas de capitulo ecclesie cathedralis ad papam. In casu vero negligentie ad immediatum deuoluitur superiorem potestas / intellige accumulatiue cum concurrat cum quocunque inferiore dixi supra. in. c. fi. in versi. tertium. quesitum de constitu. facit in propo. quod notat glo. pras in tit. de coll. in. §. statuit autem in verbo irrita. in fine vbi citat quod non graduati non sunt simpliciter incapaces benesiciorum curatorum / villarum muratarum: sed accumulatiue. videlicet concurrentibus graduatis quasi non concurram: tenet collatio eis facta: in proposito quando sunt plures habentes potestatem conferendi / dico insolidum si vnus preuenerit: alius nihil poterit. c. dudum. c. si a sede et. c. statutim tl. primo infra de prebend.

¶ Et dic per huiusmodi reseruationes medio iuris deuo. luti factas non infringi iura Gallicana per concilium B silien. introducta / cum per illud recte tam ad verba quam ad montem illius (dico intuenti) non appareat voluisse ius deuolutum ad immediatum superiorem priuatiue pertinere. Ideo tanquam casus omissus remanebit in iuris communis dispositione. c. susceptum de res. hoc lib. facit l. si cum dotem in prim vbi glo. et doc. ff. solu. matrimo. tex. in l. si extraneus vbi Iod son post alios in prin. ff. de conditio. ob causam doc. in l. commodissime. ff. de liber. et posthumis.

¶ Idcirco occurrit conclusio quod accumulatiue ad Roma. num pontificem concurrentem (vt dixi) cum quocunque inferiore pertinebit prouidere.

¶ Premissa comprobando addo theoricam quod in casu in quo lex vel priuilegium aut queuis alia dispositio non loquitur: ita et nos tacere conuenit tex. in l. si furiosi. C. de nup. et in. l. si seruum de acquir. hered. ff. que allegatur quod non licet glo. et doc. addere ad textum: facit quod in proposito simili citat do. Barba. con. lxxxii. sub nu. vi. vol. iiii. quod non dicit papanon dicemus nos: probat istud idem Barba. con. 83. nu. v. eodem vol. vbi adducit illud euangelii. Mulier vbi sunt qui tesaccusant: que respondit nemo: qui etiam respondit nec ego te condemno not. etiam in proemio Cle. in. §. nos etiam et in. c. inter corporalia supra de transla. epi. ita et econtr. vbi loquitur prout ipsum concilium Basilien. de iure confirmandi vel infirmandi electiones / pariformiter loqui debemus l. prima. §. quod autem. ff. de aleator. hinc est quod cum ius confirmandi vel infirmandi electiones et ius prouidendi propter electorum negligentiam sint distincta et separata. cap. cum in illis infra de prebend. et in di. cle. si de beneficio eod. tit. et ex quibus tanquam ex separatis nulla fit illatio. d. c. susceptum. et l. fi. ff. de calum. igitur

¶ Secutiue et vrgentius comprobo: quia cum electiua dignitas / propter eligentium negligentiam sit effecta prouisiua / cap. ne pro defectu supra de elec. tenet glo. in verbo prouisionem in cap. primo. supra de elec. hoc libro / et incap. in synodo. lxi. di. doc. in cap. nihil de elec. Basilien. concilium loquatur de electiuis dignitatibus duntaxat / ideo habeo intentum: quod in prouisionibus non habebit locum.

¶ Et per hec poterimus extendere. capitu. ii. de prebend. hoc libro ad casum quo electiua dignitas ex negligentia eligere debentium fuerit effecta prouisiua: vt saltem in prouidendo ille concurrat cum immediato et proximo superiore / vt inter eos locus sit preuentioni: et sic limitari cap. mandatum. supra de res. in eo quod loquitur de grauamine ecclesie illato per rescriptum apostolicum in forma mandati de prouidendo: quia illud procedit quando mandatum emanat principaliter / secus si autoritate apostolicafuccessiua: puta iure deuoluto etiam accumulatiue: quia initali casu etiam si mile reperiantur: nunquam per hec dicetur ecclesia grauata: facit cap. si cui nulla de prebend. hoc libro.

¶ Procedere etiam dicas hanc quartam reseruationem si electio per symoniacam prauitatem sit celebrata: quia cum tunc electio sit ipso iure nulla / irrita / et inanis / vt patet in pragma. in titu. de elec. in. §. deinde eligant cum sequen. vbi per glosam concordantie iuris communis adducuntur / quodque ibi preter alias penas ab ipso iure communi statutas sunti ipso facto eligentes potestate eligendi priuati¬ Et sic in tali casuerit locus prouisioni per sedem apostolicam glo. in verbo priuati. in d. § sequen. Quod verum dicas nisi ipsa symonia foret commissa in fraudem illius qui sperabatur eligi text in capit. nobis. supra de symo. vbi Car. Ioan. And. Petrus de Ancha. et Panor. videntur dicere etiam si alias essent electuri eundem: quam fraudem dicas non habere locum: si eo inscio data fuerit pecunia / aut quiod aliud simile: tamen id postea ratum habeat esto quod primo maliciose data foret. Sufficit enim quod vni soli data fuerit cum hoc casu corruptio vnius inficiat totam electionem arca. ad sacras. lx. dist. et. supra de elec. ca. per inquisitionem. Idem de sola promissione quia hoc casu promissio et solutio / parpassum ambulant l. fina. C. ad legem falcidiam.

¶ Et licet regulariter promissio facta ob turpem causam sit nulla / tamen nocet et vitiat electionem: et sic incidit quis in penam / licet non teneat quod gessit / facit l. ea quidem. et ibi Cy. C. si mancip. fuerit alie.

¶ Idem dic si pecunia electionis confirmatori data sit: quod etiam non valet / cum in hoc a pari passu procedant electio et confirmatio / quia non videtur ratio diuersitatis. Pro his vide glo. pragma. in tit. de elec. in. §. si vero in verbo symo. niam. Faciunt notata per Petrum de Ancha. in ca. tuam supra de eta. et qualita. in fine / vbi dicit procedere / nedum si de tur confirmatori: verum si familiari / vel collaterali collat ris / vel confirmatoris. Dic etiam procedere si electus ante confirmationem administrauit per se vel per alium / in totum vel in partem / sub quouis colore / etiam permittentibus et electoribus consentientibus / quia cum hoc casu electus sit ipso iure priuatus. ca. Auaritie cecitas. supra de elec. hoc libro. Ideo hoc casu erit locus prouisioni et non electioni. d. ca. quamquam. per regulam cuius possumus firmiter dicere / quod quotiens aliquis inhabilis: puta excommunicatus vel laicus / est scienter admissus ad electionem celebrandam vna cum habilibus / quod talis electio est nulla ipso iure. capi. massana. supra de elec. tenuit Panor. in capi. fina. de procura. Imo. in cap. illa. supra de elec. et in tali casu ius prouidendi deuoluitur ad papam priua tiue. d. cap. quamquam: secus si ignoranter. Quia tunc esto quod vnicus reperiatur habilis electio erivalida: ratio diuersitatis secundum scribentes est / quia quado scienter: videntur hi ad quos pertinet ius eligendi non velle sine eo procedere sed potius quod actus vim et efficaciam sumat ab omnibus: sed quando ignoranter: videntur habies velle eligere meliori modo quo possunt / et sic non inficitur eorum potestas propter inhabilium connexionem. Ite pro comprobatione ampliori / quia licet in scrutinio interueniat singulorum consensus: electio tamen fit postmodum per vnum nomine vniuersitatis: Nec exprimuntur inhabiles. cap. in Genesi. supra de elec. et in d. c. sicut eo. ti. hoc libro.

¶ Facit / quia si non existens in sacris: seu alias inhabilia admittatur ignoranter ad eligendum / quod propter illius vocem electio non infiicitur.

¶ Unum tamen est / quod vox illius non computatur in numero. Ita tenet Ioan. And. in regula quod alicui in Mercur. que refert et sequitur Panor. in d. capt. fina. colum. ii. nume. vi. quem videas pro amplior animi informatione.

¶ Amplia preterea huiusmodi reseruationem habere locum in eo casu in quo non fuit seruata forma decreti Basilien. concilii / descripti in ca. primo. §. et cum humane de elec. in pragma: vt pote. quia electores non audiuerunt missam de sancto spiritu / nec confessi fuerunt / et cetera que ibi continentur omiserunt: quia tunc electio est nulla / cum illa fuerint a concilio data pro forma: cuius omissio vitiat. Est enim additio quedam ad formam / iuris. communis dispositione introductam: que regulatur secundum principale per regulam positam per Ioan. Mona. in capitu. quamquam in fine. supra de elect. quod eadem est ratio principalis et additamenti.

¶ Item dispositio quecunque augmentatiua dispositionis precedentis / etiam si sit stricti iuris: ex tacita iuris repetitione in se continet omnes eius qualitates / conditiones / et limitationes que continentur in dispositione augmentata l. inter socerum. §. cum inter. ff. de pactis dotal. et l. siconuenerit. §. si nuda. de pignor. actio. et in l. etiam. C. de iur. do. facit. capi. quia circa de priuileg. et capit. cum in tua. supra de deci.

¶ Sed dispositio augmentata / videlicet capitu. quia propter. supra de elect. recipit limitationem / quod in casu quo in forma electionis fuerit peccatum: deuoluatur potestas prouidendi ad sedem apostolicam. d. capi. quamquam. Ergo habes intentum / idem fore dicendum in forma addita per dispositionem augmentatiuam: vt si sit peccatum in ea / quod deuoluatur potestas prouidendi ad sedem apostolicam

¶ Item pro ampliori comprobatione determinatio adiecta determinationi legali / cui fit additio: intelligitur tacite repetita in alia dispositione addente / casus est rotundus in l. mariti lenocinium. §. hoc quinquennium. ff. de adulter¬

¶ Item regula siue clausula posita in dispositione precedem tis legis: intelligitur tacite repetita in dispositione sequentis. legis de eadem materia loquentis l. regula est. circa finem. ff. de iur. et facti igno. per quam Bar. tradit hanc theoricam. in l. pretor ait. §. eritque differentia col. fina. ff. vi. bo. rap. vel. quando repetitionem fieri suadet identitas rationis concurrens in vtroque casu / vt in l. nemo. §. hoc edictum. ff. de testa. tutel. et in l. nihil. ff. de coniugen. cum emanci. lib. et in c. ii. supra de transla. ep¬

¶ Uel quando eandem repetitionem fleri suadet absurditas / que sequeretur si non fieret repetitio / vt in l. quemad modum. §. fina. ff. ad leg. aquil. Or. in d. cap. quamquam papa dar generalem regulam / quod in omni casu deuoluatur potestas de capitulo ecclesie cathedralis ad ipsum papam ( denpto casu / negligentie duntaxat) ergo eadem regula habebit locum in forma addita et tradita per concilium Basilien. vt in ea repetita intelligatur.

¶ Et per hec patet solutio ad obiectum / quod posset adduci de Basiliensi concilio excipiente a regula duntaxat reseruationes in corpore iuris clausas: quia cum forma. d. concilii Basilien. non sit in corpore iuris clausa / quodque licet sit peccatum in ea per electores / non tamen videtur deuo. ui ius prouidendi ad apostolicam sedem: dic illud habere locum quando esset noua et diuersa forma: secus si esset eadem: puta quia addita / et hoc per predicta / cum in omnactu vbi forma desideratur: talis dicitur quid indiuiduum glo. post tex. in cap. quorundam. xxiii. di. et in d. c. quia propter: merito dicitur quod quotiens aliquid requiritur illud etiam ex interuallo) potest interuenire / non dicitur tunc pro forma requisitum. Notant Bar. Bal. Paul. Sali. et Iason post glo. in l. vniuersa in verbo valeant. C. de precibiImper. offer. vbi citant quod quando lex iubet aliquid fieri post actum iam perfectum (etiam si dicat quod aliter non valeat) intelligitur in effectu et non ipso iure: secus si post actum perfectum / lex nihil iuberet fieri: quia tunc intelligi. tur quod non valeat ipso iure quod secus in forma addita perconcilium Basilien

¶ Quinta rescruatio Icorporeiuris clausa descrbi tur in. d. c. ii. de preben. hoc lib. scilicet de beneficiis vacantibus in curia / quam semper in ter alias solent referendarii et abbrevlatores excipere: per hec verba / preterque per modum vacationis in curia / et maxime per obitum cum de hoc modo vacandi curiales velint sibi prouideri precipue / quod habent officiarii curie et regentes camere et cancellarie in mandatis a papa: prout aliquando hac nostra tempestate dictum est (abusiue tamen) per curiales legationis Francie de beneficiis vacantibus per obitum hic Parisiis:

¶ Et licet aliquando in signatura concedatur is modus: tamen in confectione bullarum potentissime per officiariors renuitur / experto crede Probo / qui bina vice eandem materiam hoc medio ad curiam misit. Postremo mediantibus caponibus bibalibus traditis: hunc ipsum modum in ipsis bullis describi obtinuit: de hac reseruatione dico in. d. ca. ii. Ideo in presentiarum non insisto: interim videas decsCholo. ccccxxxiiii. et que dixiin. cap. quia per ambitionem supra de res. versi. Adde vlterius quod beneficia / et lapum allega. lxxxiiii. col. ii.

¶ Sextam reseruationem in copore inris clausam reperio descriptam / in cle. in plerisque de elec. vbi dicitur quod quando ecclesia cathedra. lis populo et clero caret / huius eccclesie dispositio priuatiue ad papamspectare dignoscitur: ad quus solent mendicantes aspirare / docet experientia rerum magistra / prous et priscis temporibus dicit tex. ibi religiosis ad quem / vbi Guiller. supplendo citat tales velle dissoluere ligamen quo religati sunt sponte cupiunt: nempe psallere cum propheta / laqueus contritus est et nos liberati sumus: inuehit quippe contra hos mendicantes Bellamera con. xxxii. col. iii. quem videas

¶ Septima esernatio statinc. si episcous. supra de suppien. negl. prela. hoc lib. cui iunge glo. fi. ibi alite prouidendo et c. vnicum. §. fi autem episcopus infra de cler. egro. istud causatur ex necessitate que id et alia operatur.

¶ Octauam dicemus ex manus pape appositione/ causari vulgato. c. vt nostrum supra de appel. facit. c. ex ecutor in fi inra de conce. preben. intelligas de vtili et valida quia inutilis non afficit: notat Roma. consi. cccxxxv. quod exiorditur circa primum consultationis. nu. xi. Petrus de Ancha. con. cccxcix. Intentio domine constantie. Decisio capel. tholo. ccccxxxvi. Aliquid dico in ca. cum persone. de priuileg.

¶ Perhanc videtur firmata questio notabilis. Pone vacaArchiepiscopatus Bituricem. occasione cuius subsequitur de eo prouisio plurium Meuio / videlicet Gaio / et sempronio. qui procedente tempore in litigis maximis sibiipsis aduersantur coram certis indicibus / tandem conueniunt / quod medio Gaii de quibusdam beneficiis Meuio prouidetur / Sempronio vero / eiusdem etiam Gaii medio per Romanum pontificem pensio annua / mille ducatorum auri de camera super fructibus redditibus et prouentibus ipsius archiepiscopatus constituitur et assignatur percipienda. Modo his sic peractis octurrit contingentia mortis ipsi Gaio. Nunc disceptatur / anlocus sit electioni / an apostolice prouisioni: breniter videtur dicendum / quod ratione dicte manus appositionis sit locus prouisioni et non electioni: quod comprobo. Papa enim propter bonum pacis et concordie manum apposuit pensionem creando / expresso partium interueniente assensu / et sic propter instatem rationabilem causam: et non meram voluntatem. ca. nist essent. supra de prebend. ca. sicut. de elec. Ideo hoc capite habes intentum firmum per ea que. supra deduxi in prima reseruatione. Fuit enim hec concordia rationabilis et vtilis: vt patet de sui natura / et forte toti prouincie necessaria / et sic bonum pacis ex ea causatum dignoscitur / propter quod transgrediuntur canonum precepta: ca. ii. in fine de despon. impulia

¶ Istud enim multum posset persuaderi / et veritate fulciri: siin huius pensionis creatione capituli accessisset consensus hoc tamen non obstare dicas: quia imo non requiritur hoc casu consensus capituli: sed sufficit hec necessitas concordio cum presentia et auctoritate pape que purgare dicitur omnevitium: omnemque dolum et fraudem prout alias late. supra deduxi.

¶ Hanc tamen non teneas in Gallia / per ea que notantur. in pragma. in titu. de elec. et reseruatio. in ca. licet in verbo causa. in fi. quam refert et sequitur do. de selua Gallus in tracta. benefi. in. iii. parte. q. xxxiii. in fi. videlicet quod licet de iure communi dicamus quod per commendam videtur facta tacita reseruatio / adeo quod post mortem commendatarii ordinarius de beneficio sic olim commendato non poterit prouidere dixi late in capi. nemo. supra de elec. quod Galli non admittunt / quia alias diutissime hoc medio eligentes / et alii ordinarii possent iure eligendi et prouidendi facilime fraudari / cum posset contingere papam frequentius beneficia. ipsa commendari ¬ non intitulari quod posset etiam in casu supposito contingere: vt pensiones ratione concordie crearentur / et sic eligentes via electionum fraudarentur quod habet multum equitatis cui assentio / contra regulam quod rigor scriptus prefertur equitati non scripte

¶ Postremo dic in proposito quod licet ipsi ordinarii in predictis beneficiis reseruatis non possint intromittere vices suas in conferendo: bene tamen in administratores idem neos in eis deputando / donec per papam prouisum fuerit / testatur. d. glo. in verbo causa circa finem argn. capi. regenda. x. quest. prima. Idem dicas de capitulo sede vacante / in beneficiis ad collationem episcopi spectantibus / notat Ioan. Andr. in capitu. primo / ne sede vacan. hoc libro concordat Panor. in capi. cum vos. supra de offi. ordi. et in cap. cum. olim de maiori. et obedien.

¶ Ius autem Gallorum quasdam etiam introduxit resenuationes: vt pote circa prebendas quasdam / quas vocamus theologales que certis in theologia qualificatis et graduatis conferuntur personis / circa etiam tertiam partem beneficiorum / que viris nominatis et graduatis deben. tur (cumulatiue dico) non priuatiue. Idem de parrochialibus villarum muratarum: vt predixi. Et de his recordatus est idem de selua in secunda parte / quest. prima. col. mihi. xx. que solum operantur effectum circa ordinarios / quia his papa non ligatur cum his et aliis iuribus non subsit: nec astringatur ad obseruandas qualificationes et ordine: graduatorum glo. in titu. de colla. in. §. vt vero in verbo conteri in pragma. dicens idem in eius legato / quod non admitto iure nostro nouissimo concorda. quod comprobo intracta. de manda. apostol.

¶ Introduxit etiam aliam reseruationem specialiter in fiuorem pape (idem ius Gallorum) inquantum dicic Romanos pontifices tempore pontificatus sui posse modo conuenienti et honesto de vno beneficio ad collationem eius qui habet. x. et de duobus / qui habet quinquaginta prouidere per formam mandati de prouidendo / de qua resernatione et ipsorum mandatorum insinuatione vide domi. Brunellum in trac. de pote. lega. conclu. xx. in fine / et que abunde decmus in d. racga§enaene cliereentalie. ctellum alum eneuam citat in viridi obseruantia fore reseruationem / vtpote quando magna / rationabilis et euidens causa suadet atque subest / quia tunc Romanus pontifex ( exin literis apostolicis nominatim exprimendam) a somno excitare potest / testatur tex. in d. c. licet in pragma. de elec. 5. reserua. Magnam quippe dices causam / eam propter quanvt predixi canonum precepta relaxantur et transgrediunturi puta bonum pacis iuribus predictis: quibus adde notata per glo. post tex. ibi in. c. cum inter. R supra de elec. vbi Panor. refert papam posse compellere partes / in his maxime quo dependent a sua voluntate / vt puta in beneficialibus et aliis iuribus ecclesiasticis in quibus habet potestatis plenitudinem et omnimodam potestatem: et contrarium dicens erimine sacrilegii notari dicitur vulgato. c. si quis suadente. §. committunt. xvii. q. iiii. et. l. ii. C. de cri. sacri. hinc dicimus. quod de potestate absoluta et sine causa quemcunque beneficiis. eidem collatis priuare potest / citat Antho. de Butrio in c. constitutus. supra de religio. domi. quod putat verum domitmeus de Ripa in ii. lib. respon. c. xix. nu. vi. Et sic argumen to de multo magis procedet reseruatio / subsistente magnrationabili / et euidenti causa: quod comprobat Roma. concccxxxii. Quo ad primum consultationis articulum / col. ff. dicens ratione pacis inducende / et scandali extinguendi iu ris precepta relaxari: allegat. xxviii. q. prima. §. iam nostris. lxiii. di. si forte / cum multis aliis ibi per eum eoadunatis

¶ Dicitur etia magna rationabilis et euidens causa / si subsit personarum literatura. c. de multa. supra de prebed. facit. ca. cum ex eo hoc lib. de elec. et. c. licet vobis i1nfra de preben. et. c. fi. de mag. et cle. ne in agro. § sane prioratus / de statu mo. ibi causa studiorum ad idem auten. habita. C. ne fil. pro pa¬

¶ In propo. dicit Feli. in. c. ad audientiam el. ii. col. v. versi. omnia autem / quod si papa mandet alicui quod dispenset cum al quo super pluralitate beneficiorum non valet dispensatio: nisi sit sublimis vel literata persona cum mandatum papet potestas dispensandi sint ad talem referenda. d. c. de muta. Secus dicas si papa dispenset directe nullo alio hominis ministerio interueniente: quia de factis ilius nemini lacet iudicare. xvii. q. iiii. nemini quod prosequere vt ibi per eundem Feli.

¶ Item sublimitas id est alta nobilitas personarum (cum preeis nobilibus semper presumi dicamus / maxime in his que spectant ad nobilitatem glo. in. c. illud. xl. di. licet. in sufprin. dixerit contrarium. Prepo. tamen ibi concordando dicit / quod solum habitare in loco nobili: non facit quem virtuo sum / nisi quis virtutibus se exerceat / pro eo tamen potius presumimus quam pro eo qui villem locum habitat. Et hec sumitvires in regibus reginis eorumque liberis. c. ne aliqui depriuileg. in. vbi glo. concord. adducit

¶ Ex quibus apparet quod sola voluntas nonfacit / nec operatur hanc magnam rationabilem et euidentem causam / tex. in cle. vna circa prin. ibi absque rationabili causa pro libitevoluntatis de conce. prebend. Et talis subiacet probationi per iudicem recipiende. c. venerabilibus. §. sed si ex causa cum. § sequen. de senten. ex communica. hoc libro / et. c. vnico circa prin. de sta. regul. infra tex. et ibi glo. finalis in cle. vna de in integ. resti. Et hec probatio fiet per testes et instrumenta: nec soli pape in hoc credetur licet eius intentio sit super his fundata probat tex. in pragma. et concor. in ti. de subla. cle. literis

¶ Euidentem autem causam dic hanc que in iure expressa est l. non possunt. ff. de legi. et c. pastoralis in princi. supra de appel. et in. cap. nisi cum pridem. §. verum. supra de renum. probat glo. notabi. in. c. Romana. §. quod si obiiciatur / in verbo minus legitima de appel. hoc libro glo. in. c. monasto ria. supra de vita et honesta. cler. hinc dicimus quod negans cauc sam in lure expressam et probatam non esse euidentet minime audiendum et onus probandi ei incumbit l. ab ea parte. ff de proba.

¶ Postremo quod licet materia resernationum plerisque in locis per scribentes sit tractata: tamen in presentiarum procedendinodum describere curaui. Subsequuntur ideo forme supplicationis seu et verius signature cum motu proprio procedetur dico respectu numeri beneficiorum et vsque ad certam per cunie summam et in fauorem certarum personarum nomine expresio designatarum

¶ Cupientes. cDe vmo vel dmobus benefficis velplus tribus ecclesiasticis / cum cura vel sine cumra secularibus etiam si parochiales ecclesie vel earum per petue vicarie / canonicatus et prebende personatus / et administrationes / vel officia etiam curata et electiua / in collegio tis ecclesiis fuerint quorum tamen insimul. cc. duca. auri dica. secundum communem estima. val. an. non excedunt. Acollationem / presentationem institutionem / seu quamuis aliam dispositionem / et proussionem dilectorum filiorum Abbatis et conuentus maioris monasterii propeturonis. ordinis sancti. G. Et prepositi decani et capituli singulori que canonicorum et personarum sancti florentii prope salumerum dicti ordinis. S. G. andegauen. diocesis et episcopi Radonen. etiam ratione dignitatum et c. communiter vel diuisum pertinen. que primo per cessum vel decessum / seu quiuis aliam dimissionem / illa obtinen. seu alias quomodolibet etiam in mensibus ordinariorum collatorum / per constitutiones nostras alternatiuas priuilegia et indulta veralias quouis modo concessa vel in posterum concedenda simul vel successiue vacare contigerit. Etiam si dispositioni apostolice alias specialitervel ex quauis causa de necesitate generaliter reseruata fuerint / nostre et apostolice sedis collationi et dispositioni / hac vice duntaxat specialitemr et expresse reseruamus districtius inhibentes venerabil. fratri nostro episcopo redonen. et prefatis abbati et conuentui preposito decano et capitulo canonicisque et personis: necnon quibuscunque personis cuiuscunque dignitatis preeminentie conditionis et excellentie etiam si sancte romane ecclesie cardinales aut romane curie officiales etiam offcia sua actu exercentes quascunque gratias expectatiua speciales vel generales reseruationes vniones annexiones incorporationes / suppretiones / extinctiones / amplitiones / nominationes / et quenis alia mandata facultates. priuilegia / coadiutoria etiam cum prouisionibus etiam in nullius aut quaruncunque personarum etiam imperatoris regum: reginarum: ducum: principum et aliorum dominorum temporalium fauorem considerationem ac intuitum Et sub quibusuis verborum formis. Etium si in eis caueatur / quod illis nunquam: aut nisi de apostolice potestatis plenitudine derogari possit per nos et sedem eandem: hactenus concessa: ac in posterum conceden. prosequen. que omnia et sin gula eorumque vim formam et tenorem illorumque ac nomincognomina qualitates illorumque quibusuis concessa suntet in posterum concedentur pro expressis habentes omnino suspendimus / ac pro nullis ac prorsus infectis volumus, ne illorum pretextu beneficia hniusmodi vt prefertur vacabunt acceptare conferre aut alias de illis disponere que quomodo presummant / ac decernentes omnes et singulas reseruationes / expectatiuas / nominationes et c. absque consensu coadiutorum vnionum etc. huiusmodi ad hunc effectum suspenden. et in beneficii seu beneficiorum huiusmodi sic pernos reseruati sen reseruatorum vacationis euentum effe ctum sortiri non posse nec debere et quascunque prouisionus acceptationes et alias dispositiones ac totum id et quicqund seusuper his a quoquam quauis auctoritate etiam per nos in alternis fauorem et quomodocunque fieri contigerit irritainnia nulliusque roboris vel momenti concedimus Ioanm militis authoritate apostolica quam primum beneficium seu beneficiahuiusmodi vacabunt constitutionibus et ordinationibus aposolicis etc. non obstantibus quibuscunque. Sequitur ala forma.

¶ Cupientas De parrechiuliecclesia de sancto Iimgelo redonen. dioce. quam primum per cessum veldecessum / seu quamuis aliam dimissionem / dilecti fllii Ioan nis. N. illius rectoris vacare contigerit persone idonee nobis grate et accepte prouidere ecclesiam predictam quanprimum per cessum vel decessum / aut quamuis aliam dimissionem huiusmodi / etiam in manibus nostris / etiam in mensibus ordinariis collatoribus etiam per constitutiones nostras vel alternatim concessas vel concedendas in posterum vacare contigerit nostre et sedis apostolice colllationi et dispositioni hac vice duntaxat / motu proprio et ex certa scientia specialiter et expresse reseruamus inhiben. qui buscunque personis etiam cuiuscunque dignitatis status gradus vel preeminentie existant quascunque gratias ex pectatiuas speciales vel generales reseruationes vniones nominationes sub quibuscunque verborum formis et clausulis etiam derogatoriarum derogatoriis fortioribus efficacioribus et insolitis per nos et sedem predictam concessis et concedendis in posterum haben. et pro tempore habiturum ne ecclesiam predictam acceptare et de illa se prouideri facere ac locorum ordinariis et aliis collatoribus non de illa disponere et ordinare quoquo modo presumant addecernentes ec

¶ Et nihilominus volen. dilecto filio Ioanni Bidaud clerico Biturien. diocesis / in decretis licen. gratiam facere specialem: ecclesiam predictam cuius fructus et c. xl. duc. ar. ri de camera etc. vt accepimus non excedunt vt cum vacauerit vt prefertur etiam si actu quouismodo vacet / et ex quo uis causa in literis exprimenda generaliter reseruata existat / ex nunc prout ex tunc et ex tunc prout ex nunc eidem Ioanni motu simili conferimus et de illa etiam prouidemus non obstantibus premissis ac constitu. et ordinationibus apostolicis ac specialibus vel generalibus reseruationibus nec non regulis cancellarie etiam per nos in contrarium editis et edendis in literis latissime extendendis / quibus ac vice derogamus: ceterisque contrariis quibuscunque cum clausulis opportunis.

¶ Reliquum est an legatus possit facere huiusmodi resenuationes. Et quia Do. Brunellus in trac. de po. lega. conclu. xx. late digerit et congerit. Ideo ad eum qui punctum hunc funditus et radicitus extirpauit puto recurrendum cui adde Do. aufrer. in addi. ad deci. capelle tholo. ccccxxi. vi. in fi. vbi inter alia citat quod si non valet collatio facta in fauorem illius cui est facta reseruatio / quod potestas redit ad ordinarium / cum papa tantum intendebat expresse illi cete persone prouidere. Et sic ex quo ille beneficium non potest obtinere / propter eius indignitatem / aut alias merito potestas redit ad ordinarium / quia cessante causa cessat et fectus. c. cum cessante. supra de appel. cum similibus. Pro hoc vide glo. amplam in. d. titu. de elec. et reserua. in. cap. licet in verbo causa in pragma. Ista latius deduco. in. c. ii. infra de fbend. in versi. licet premissa.

¶ Latius enim hunc punctum discussissem / nisi oppressus onere insupportabili solicitationis processuum ecclesie petriarchalis Bituricen. fuissem

¶ Et quia vt citat Fely. in. c. causam que in versi. non obstan te sub nume. xxv. supra de res. opus esset maiori ocio quam mihiconcedatur a quotidianis lectionibus in quibus sequens stimulat precedentem / et materia materiam abbreviat / vt fiau processus ab omnibus desideratus. Idem Decius con. cclxxiiii. in prin. viso decreto et con. cccxxxiii. in prin. licet proposit. mei: quibus conuenit dictum lapi alleg. viii. in fi. ad seruan. dam conscientiam illi sed strepitus nos vocat et vnda clientulorum latas mihi pertraxit edes indulge precor arti molestissime qui nec somnum partis nequam quietem. Si tu forte videlicet dices in tuorum negotiorum ministerio iuxta illud Pratii: Impiger extremos currit mercator ad indos: Per mare pauperiem fugiens per saxa / per ignes: valis. Ac idem quod citat Decius con. ccccviii. in fine in presenti consultatione quod aduersa corporis valitudo me in scribendo longiorem esse non sinit. Et Iason in con. xxxii. in fine / placet vo. iii. non fuit mihi tempus super hoc bene cogitandi prout desiderabam etc. Probus

NOn exorbitet. Uide cald. in. tit. de prebidis consi. xii. et Ioann. monach. in simili in cap. in generali de regulis iuris hoc libro. Probus.

¶ De mandato. Idem Ioan. mona. in capi. cum aliquibus. supra de rescrip. testatur etiam de mandato pape pronunciasse Philinpus Probus.

Ic quod sic. Hoc sequitur Archi. hic et latius in d. c. si motu. Idem zenzel. et Matth. in cle. ii de offi. ordi. Deficiunt tamen insalutarisuonon tamen dicam prout Azo in summa referente Bar. in l. cogi. C. de peti. hered. quod glosator propter aliquod male dictum fuit dignuf inuolui ceno / absit a memoria et labiis tanta dicere de domiIo. mo. car. viro vtique famatissimo: cui communiteret eius relationi tamquam magno viro standum est / prout in simili citatr Sozinus con. cclii. col. vii. in primo vol. visis instrumentis: Antiquus enim est maximeque autoritatis Io. mo. Quia auditor Rote. c. cum in illis infra de prebend. Romane ecdesie cardinalis testatur idem in. c. in generali de regul. iur. Et vicecancellarius idem in. c. is cui. in fine de senten. excommunica. Ideo magna veneratione prestantior modi nis / etiam pondere numero et mensura. Pro quo facit quod citat Prepo. in. cap. litere. col. ii. ibi not. pro antiquis magistris vt eis credendum sit / et contra nouos magistros et doc. est presumendum / non dubites quod antiquus quia primus legitur qui scripsit super hoc lib. decre. sexto / prout habes a cronicis. Merito Io. And. do. Franc. Pet. de Ancha. et Guil. contrarium tenent hic insequendo glo. hic et in d. cle. ii. cux astipulantur ibi Paul. Steph. Io. de lignia. Pet. de ancha. Car. et Imola dicentes nihil debere imputari recipienti dum legatus proprio motu facit collationem. Nam ratio propter quam cessat subreptio dicit tex. quia de mera liberali tate processit. Ideo non erit imputandum impetranti. Que ratio etiam concludit in inferiore qui de sua etiam mera liberaitate contulit. Et sic idem ius. § i. supra de transla. praelato. Et pahoc cessat argumentum Io. mo. et sequacium: quod legatus non est solutus legibus. Item in huiusmodi collatione non potest notari aliqua subreptio vel ambitio. Et sic citra culpam / nen debet in aliquo puniri ar. c. quesiuit. supra de his que fiunt ue ma. parte capituli: vbi glo. ampla. Panor. con. 99 col. pe. ii. questione que ad praesens volu. ii. vbi citat quod quelibet renon debet excedere effectum suum et transire ad alias personas: hanc opinionem comproba per ea que voluit Antho. de butrio in. c. tuam. supra de eta. et qualita. vii. no. vbi dicit quod motus proprius cadit in inferiorem a papa. Firmat cal. con. iii. in ti. de praeben. hinc glo. regul. cancellarie. xv. quod si vnus haberet prouisionem legati motu proprio / et alius eodem die a papa ad supplicationem quod prefertur habens motu proprio a legato. Et idem credere de motu proprio ordinarii de quo motu. vide glo. in. c. si apostolice de praeben. hoc lib. vbi recor. datur de motu proprio capituli. Ad idem glo. regule causacel. xx. de motu proprio ipsius ordinarii. Non enim inuenio prohibitum quod ordinarius non possit conferre motu proprio / et seo vocare seruum seruorum dei prout et papa. Quo ad prouisionem legati motu proprio factam firmat Do. nicol. boeri in trac. de po. lega. in. iiii. preludio. col. iiii. Et quo ad motum proprium ordinarii dicit Car. notabiliter in d. cle. ii. in fine quod ordinarii originales intelliguntur prouidere ecclesie motu proprio: cum ad hoc teneantur. Nec debent beneficium conferre nisi persona sit bene nota. Sed papa et legati prouident personis et non ecclesiis principaliter: Pro hoc habeo doctrinam Io. mo. in. c. statutum sub nu. xxii. ibi. Sic delegatus noscens partes videtur potius committere persone quam dignitati. supra de res. Ideo in eorum preludiis dicitur volentes tibi gratiam facere specialem. Ordina rii vero inter incumbentia onera illos non magis solicitant vt ad ecclesiias vacantes vt personas idoneas praeficiamus Ideo aduertentes talem ecclesiam vacare / et talem esse ide neum etc. Quod idem dic in papa in his in quibus iure ordinario et principali prouidet qui exorditur dum ad vnineriorbis ecclesias iuxta pastoralis debitum officii cui disponemte domino presidemus / apostolice diffundimus considerationis intuitum illarum nimirum propensiori cura nos auget quas suis pastoribus destitutas subiacere dispendiose vacationis conspicimus detrimento vt per nostre prouidentie ministertum illis preficiantur viri secundum cor nostrum idonei in pasto res / sub quorum regiminibus ecclesie ipse in spiritualibus et temporalibus feliciter gubernentur et oi¬

¶ Ex quibus verbis prohemialibus colligitur intentio scribentis vide autoritates quas posui. supra. in prohemio in verbo prohemium. Et ibi late et in rub. de reg. iur.

¶ Et vt clariorem in puncto hoc habeas mentem: responiede ad iura per Do. Io. mo. et sequaces adducta. Primo dum tex. nostrum allegant et d. cle. ii. quod nihil est concludere quia debent intelligi de ea collatione legati que fit ad impetrantis instantiam non de ea que fit motu proprio que in aliquennon ambit sicut alia / testatur Io. and. in. c. duobus. supra de res. hoc lib. quod gratia motu proprio concessa dicitur beneficium impetrata vero sonat ambitionem. c. quamuis siliest de praeben. eo. libro probat. d. cap. si motu: ibique de nostra mera liberalitate processit. Beneficium enim siue priuilegium (motu propio concessum) solet fauorabilius interpretari quam illud quod est concessum ad postulationem partis / secundum glo. fi. in fine in. c. ii. supra de mutuis petitio. Panor. in. c. cum in cunctis. §. quia vero. nu. vii. et. viii. supra de elec. Io. mo. in. c. is cui de praebem. Decius con. clxviii. col. i. versi. modo in casu reuerende pater. Roma. con. cccxxvii. col. ii. in fine dixi in d. c. is cui. Secundo dicere fire speciale in papa / qui non est ligatus iuribus ideo secus in legato consequentia non quadrat / cum (vt prendixi) ratio que militat in prouisione pape militet etiam in legato. Et proptenhanc clausulam motus proprii / cessat in vtraque ambitio / aquod aduertere summopere debent superiores. Item videmus collationes aliorum non vitiari propter taciturni. tatem. d. cle. ii. quia presumuntur scire qualitates eorum quibus beneficia conferunt: et etiam beneficiorum / de selua. xii. q. in. xiii. qualita te in tertia parte. Aliud adducunt pro comprobatione eorum opinionis / videlet qua ratione impetrans debet de beneficio quod habet facere mentionem: ita et legatus conce¬ dens. Dic quod in impetrante potest notari ambitio / in legato non qui concedit motu proprio. Et modificando praedicta in tellige secundum Do. Francum hic in legato conferente. motu proprio illi qui iuste detinebat beneficium: vel cum dspensatione legitima. Secus si contulit iniuste detinenti vel detinenti iuste / aut cum dispensatione quia tunc non valet collatio nisi seruetur quod habetur in. c. ordinarii 1fra. ibi non autem conferre praesumant quod eis super obtentis dispensatio euidemt sufficiens ostendatur infra de offi. or. quod male ad praxi hodiernis temporibus deducitur: et male cum ibi sit decretum irritans ideo aliter gestum videtur nullum dico in. d. c. ordinari. Et quo ad eum cui iniuste alia tenenti contulit: vide Bon fa. in cle. si plures. nu. xliii. de praeben. Et adde ad propositum quod clausula motu proprio vt tollat subreptionem et suum operetur effectum debet exprimi in gratia cum non possit per testes probari glo. in. d. c. si motu in verbo expresse. Iason in lf. nec damnosa. nu. iiii. de praecib. imper. offer. C. et in l. si quis. ff. siquis cautio. rota deci. 332. in nouis. Alex. in l. iii. ff. quod quisque iur. Istud potest suaderi rationibus duabus. Prima quia possibile est quod papa aut legatus ad conferendum fuit inductus motu proprio esto quod precesserit impetratio et non habito respectu ad impetrationem prout in simili refert car. con. cxlii. in fine. Unde cum hoc pendeat ex animo / voluit. papa non probari posse per testes / hinc glo. in cle. si romanus de praeben. citat non intelligi nisi exprimatur (maxime dicit ibi car. ) in impetrationibus que sunt odiose secus dic de certa scientia / quia hec probatur per testes de selua. d. q. xii. ibi fallit istud primo.

¶ Item quemadmodum hec clausula motu proprio / non potest probari per testes ita cum est expressa in literis non potest probari contrarium / vt quod ad prouisi vel alterius supplicat in nem / papa vel legatus aut ordinarius id fecerit ita firmant Domi. et franc. post glo. fi. in d. c. si motu cum id esset arguere papam / et alios de mendacio: quod non licet iuxta notata per glo. magnam in cle. vna de probatio. Ad vnum in proposito attende / quod legati clausula huiusmodi motu proprio non solent: vti prout vidi quia in legatione Auinionen. trium annorum spacio steti tamen aliquam expeditionem etiam in quauis materia sub hac clausula formari non vidi: licet ad omnia quae inibi expedirentur tamque cupidus fere a cunabulis circa stilum curie romane studiose attenderim

¶ Nunc venio ad discussionem / quod taciturnitas bene ficii quantuncunque modici (etiam. xx. solidorum testatur achi. in. c. non potest infra de preben.) reddit alterius beneficii impetrationem a papa aut legato obtentam / subreptitiam ipsoque iure nullam: istud apparet infinitis iuribus et autoritatibus comprobatum. Probat tex. et ibi scriben. in. c. si proponente / in. c. ad audientiam el. ii. c. nonnulli. c. super literis. supra de res. in antiq. tex. et ibi glo. Car. Petrus de Ancha. Bonifa. Io. de Imola. et alii in d. cle. ii. de offi. ordi. ad idem tex. in. d. c. si motu proprio / vbi etiam Archi. Io. And. domi. Guill. Francus. zenzel. et alii postremo probat tex. noster. Modo expediamus antidotum huic morbo salubre et necessarium.

¶ Tu dic insequendo stilum in curia tritissimum / quod conuenit formando supplicationem addere in clausulis post copus illius descriptis hec

¶ Et quod obstantie beneficiales oratoris habeantur pro expressis seu exprimi possint in confectione litterarum vt oratori videbitur / opportunumque fuerit / cuius vigore (dico clausule) officiarii cancellarie aut camere extendent eandem clausulam secundum modificationes / restrictiones et ampliationes stili curie: vt in simili citat prouincialis charta mihis xlv. col. prima impressis Rome. 1513 videlicet sub hoc verborum contextu¬

¶ Necnon omnia et singula beneficia ecclesiastica cum cura vel sine cura que ex quibusuis dispensationibus apostolicis obtines et expectas / ac in quibus et ad que ius tibi quomodolibet competit quecunque quotcunque et qualiacur que sint eorumque fructuum reddituum et prouentuum certos et annuos valores ac huiusmodi dispensationum tenores presentibus pro sufficienter expressis habentes.

¶ Et per hec non ostabit / non expressio cum clausula pro ex pressis habentes operetur in hoc maximum iuris effectum in obumbratione huiusmodi subreptionis et illis eneruationis. Pro quo habes vulgarem doctrinam Feli. in d. c. nonnulli per diuersas columnas sparsam. Et post eum per de selua. in. iii. parte trac. bene. q. xiiii. Probat tex. in l. omnes vulgi ta ibi tanquam per hanc legem specialiter et nominatim fuissent enumerate quam ad hoc dicunt singul. ibi Bal. et Ang. firmando hoc dictum tanquam verum / idem Bal. de pace con¬ stan. in verbo non obstante. Idem Ang. in l. diuus. §. licet. ff. de iur. condicil. et in l. si quis. §. quaesitum: in fi. ff. si quis cautio. et ibi Alex. et Iason in l. actione. nu. vii. C. de transac. Istud late firmat (prout dixi) Feli. in d. c. nonnulli in versi. fallit. ii. posl. Antho. de butrio in con. ii. et xlix. ibi quod si gratia pape signathoc modo fiat vt petitur. Et in supplicatione petebatur quod certa concessio que debebat exprimi haberetur pro expresse certe ex tali signatura / perinde est acsi fuisset expresse spec ficata. Potest enim papa ad vtilitatem actus a se gesti fingere expressum quod non est expressum et habeatur pro expresso. Allegat idem Antho. c. i. de transac. et cle. pastoralis de re iudi. et. d. c. si motu. vide Iaso. in con. xxix. col. pe. et in concxxi. vol. iiii. Iuuat stilus curie qui in confirmationibus apponit clausulas has vel illis similes videlicet cuius tenorenhaberi voluimus pro expresso facit praeterea. Nam ad quem fit relatio perinde censetur ac si expressum foret specifice in scriprtura quae ad aliam refertur l. aut praetor. §. si iudex ibi sic accipiendum est quasi quamtitatem nominauerit. ff de re iudi. et. ff. de pered. insti l. asse. et. ff. de conditio. et. demon. l. si ita scripsero et de condi. insti l. illa institutio et. c. cum venerabilis. supra de excep. et. c. constitutus. supra de religi. domi. istud latius comprobo in trac. de manda. apostolicis expediendo signaturam pape.

¶ Item ex quo vult papa haberi pro expresso / fingitur ex pressum: licet expressum non sit. d. cle. vna de probatio. Con. probatur per ipsum stilum curie romane dum dicitur non obstantibus priuilegiis etiam si essent talia de quibus deberet fieri mentio de verbo ad verbum quia hec equipollent expressioni.

¶ Pro ampliori comprobatione habes id quod voluit Ang. con. cclxx. quod si papa commemorat quandam suam concessionum et dicit. Sub dicta forma et quauis alia forma subquacunque conceptione verborum per hec: perinde est acsi sigillatim esset extensum in literis quicquid continebatur in alia concessione. ar. d. l. si ita scripsero et. d. l. asse. Item licet in conmissione per quam reuocatur commissio alteri facta sit faciendat mentio de processu primi iudicis. c. inter. supra de re iudic. la. te Fely. in. c. ceterum. supra de res. fallit tamen si in commissione petebatur certam causam committi alteri auditori / dicendo quod per prius fuit alteri commissa: subdendo clausulam assuetam / videlicet cuius cause statum dignemini habere pro expresso: quia tunc committendo alteri: videtur papa ex certa sciom tia committere / et habere statum cause pro expresso: pro his facit glo. in verbo personatus in extraua. Execrabilis. et per hec est responsum ad. c. ii. supra de dolo. et contu. et ad. d. c. inter. et. c. dilectus: vt lite pendem. Quia intelliguntur nisi in supplicatione petatur et concedatur quod pro expresso habeatur: alias secus.

¶ Modifica hanc doctrinam vt solum procedat in papa: quia ille solus tantum pro expresso habere potest et haclausula vti / testatur Feli. in d. c. nonnulli versi. hec et similia: allegat Ang. in d. §. quesitum per illum tex. in verbo specialiter dicentem quod si partes dicant / quod volunt haberi pro expressis et specificatis omnes casus fortuitos qui occurrere possent non sufficit: pro quo ibi Alex. dicit esse bonum tex. in. c. qui ad agendum infra de procura. Alia videper Feli. ibi. Et fortius Feli. in. c. postulasti. col. xv. nu. xiii. vesi. quartus casus. supra de re. pest Inno. in. c. cum ad monasterim. col. i. supra de sta. mo. et in. c. veniens in i. glo. de filiis praesbyterorum. et Panor. in. c. at si clerici. §. de adulteriis. supra de iudidicit quod vicegerens pape non potest dispensare sine causa. licet papa posset: dixi supra. in prohemio sacrosancte. Quod sinon fuerit apposita hec clausula officiarii et regentes curio illam opponere non poterunt in confectione forme bullarum / cum si inscio papa apponerentur verba ipsius clausule: duo absurda et in sustentabilia sequerentur. Primum quod sine. certa scientia pape expedirentur ea que ex illius certa scientia ex pedienda sunt: informatur enim papa ex supplicatione de petitis et non aliunde / dicit Feli d. c. postulasti. Ideo si clausum la ipsa non fuerit insignatura posita non videtur papa petita concessisse ex certa scientia. Secundum quia alias officiaripossent tacitum habere pro expresso / quod non legitur de ampliationibus stili fore et dicitur fieri ex certa scientia quando superior habuit noticiam facti / et parte contradicente apposuisuperior illam clausulam ex certa scientia: ita dicit Io and. in. c. pastoralis. de offi. dele. supra refert Barb. con. 49. subnu. vi. vol. iiii. quod verum dicerem vbi extat materia in qua de eius natura adest pars aduersa / secus in alia vt in propo. sito: dic tamen in distincte quia illa est pape potestas etiam parte non vocata quae eo modo contradicere non potuit quod potest mutipliciter comprobari per sanum cerebrum.

¶ Ex quibus resultat firmatum fore in iure nostro / hoc soli pape conpetere nisi dicas quod legatis aut aliis speciali facultate fuerit concessum prout vidi datum a Sixto. iiii. Iuliano legato Fra¬ cie. Scotie. et Auinionen. dum describeretur / illorumque fructus redditus et prouentus ac qualitates: etiam si curata et electiua sint exprimendo / seu illa pro expressis habendo. Et hoc sub datum Rome. 1480 quarto kali. maii Anno nono pontificatus eiusdem Sixti Redeundo quippe vnde digressi sumus: inquantum concernit dictum ipsius clausule pro expressis habentes vide Car. con. 136. factum sic se habet / vbi inter alia refert. nu. xix. post Inno. in. c. significantibus. supra de offi. delega. quod rescriptum impe. tratum contra miserabilem personam / quod est dicere secundim Io. and. in. d. c. significantibus in prin. super quam natura mouetur ad miserandum: vt quia diuturno morbo grauata velfatigata et debilis reperitur dico debilem ex parte bonorumvt in casu supposito: non valt / nisi expresse de miseria ipsius mentionem fecerit l. vna. C. quando imper. inter pupil. et viduas vbi Cy. adducit / quod si monialibus concessum est priuilegium / quod non teneantur ad collectas: tunc non tenentur ad procurationes cardinalium: esto quod habeant priuilegium / quo possint imponere collectas non obstante aliquo priuilegio etiam si dicatur / quod papa velit derogare cuicunque priuilegio in contrarium repto quamquam de eo deberet fieri mentio specialis / quia hoc casu talis mentio non sufficit / quod verum secundum eundem Car. si monialis bus ipsis fuit concessum tamquam personis miserabilibus ar. d. l. vnice quando imperator etc. Sequitur Decius con. clxv. nu. v. viso. tenore quod ibi dilatat: idem fore in priuilegio pie cause concesso. c. si propter. supra de res. hoc lib. et priuilegio concesso causa alimentorum l. libertus. §. posthumus. ff. de alimen. et cibar. lega. roma. per illum tex. con. 436. nu. xx. quod exorditur / quod indultum pet. Predictis iungere poteris notata per fredercon. 233. casus talis est.

¶ Et per hec habes limitationem ad regulam / cui adhereas. et ad eam confugias / tamquam naute ad anchoram: maxime si dicatur / non obstantibus priuilegiis in contrarium facientibus: etiam si de illis oporteret facere mentionem / quorum tenores de verbo ad verbum haberi volumus pro expressis: istud monet domins meus dominus de ripa. ii. interpre. c. i. de res. nu. 8. per tex. in c. fi. de senten. excommuni. infra et in cle. i. de sepultur. firmat idem freder. co. xlvii. habita. alias sequeretur absurdum secundum eumiquod si papa vellet omnibus priuilegiis derogare quibuscunque concessis haberet exprimere infinitorum priuilegiorum tenores. tam per se quam illius predecessores / et subdit quod ita communter tenetur: ita tenet Ioan. de Anania con. lvi. quod exorditur his que in facto proponuntur / vbi dicit hanc esse conmunem: sequitur ibi Bolog. in addi. ad eum: alias sequeretur inconueniens / quod papa posset sibi imponere legem a quanon posset recedere quod est falsum vt dixi in. ca. primo. supra de consti. et in. c. fin. de reb. ecclesie non alienan. contra Io. mo. vbique et istud est de mente et verbis Paul. de castro. com. iii. col. ii. in prima parte et sic ratione impossibilitatis: ista odinio habet locum / alias si non adsit secus. Paul. de castro con. ccclvii. col. prima. dicendum videtur in prima parte

¶ Predictam communem in alio casu moderare habes: videlicet in testamentis / vbi non videtur quadrare identitas cum reuocatio testamentorum sit fauorabilis iuribus tritis: secus in priuilegiis que dicuntur odiosa / testatur Dicius. d. con. clxv. col. ii. dicens quod per hanc clausulam non est sufficienter derogatum quicquid dicatur addens quod pro eaconcurrunt plures doctores numero et pondere maiores. Et per hec habes opinionem supra defensatam in titubanti stare: et maximum ciuile bellum inter iurium professores. pro quo sedendo dominus meus de ripa vbi. supra post Decium d. con. clxv. distinguit: aut princeps per viam legis generalis derogat omnibus priuilegiis / etiam si de illis oporte ret facere mentionem specialem / et tunc tolluntur priuilegla habentia clausulam derogatoriam ad futura rescripta et ita loqui dicit iura per Io. And. in. c. vno. infra de excess. prola. in hoc puncto adducta: ita firmat Feli. in d. c. nonnulli. col. vi. et sequen. supra de res. tamen talis generalis reuocationon se extendit ad priuilegia in corpore iuris clausa / nisi ex aliis coniecturis appareat de mente principis: ita late Rona. con. ccccxcviii. in casu quo queritur / dicens quod ex eo quod priuilegia cardinalium in corpore iuris (saltem pro illorum maiori. parte) inclusa videntur: quod dispositio quantuncumum penalis seu reuocatoria / priuilegiorum alias concessorum quantuncunque generalissima: non includit sancte Romane ecclesie cardinales / nisi de ipsis fuerit specialis mentio habita: hec est conclu. do. Io. monachi / quem ibi sequitur Io. And. in nouel. per illum tex. in cap. vno de scisma. Idem do. de Ripa priqmo respon. c. xv. vbi multas adducit concordantias

¶ Et quod huiusmodi priuilegia difficilius tollantur (dico in corpore iuris clausa) aut facilius / probat late Monserrat in. iii. parte trac. super pragma. vbi cumulat. xx. differentlas inter ius commune et priuilegium in corpore iuris clausum et quasdam conuenientias.

¶ Aut derogatur omnibus priuilegiis per viam alterius priuilegii vel rescripti et tunc est animaduertendum ante omnia qua liter clausule derogatorie vtriusque priuilegii sint concepte quia preualent ille quae sunt maioris efficacie. car. d. com. 136 col. fi. sicut in simili dicimus quod difficilius dispensatur contra idquod estmaiori auctoritate roboratum roma. con. cccxxvii. iste sunt rationes. nu. iii. Feli. in. d. c. nonnulli. in prinm. iiii. col. supra dd re. Sivero sunt equalis efficacie: tunc si secundum priuilegium sit concessum motu proprio procedit prima opinio quod potens sit dicta clausula: si ad postulationem partis supplicantis tunc procedit secunda opinio contraria: ita testatur: idem roma. d. con. 327 in fi. ii. col. Et est de mente Cald. d. consi. xi. in tit. de priuiTu tamen sublimita / vt non procedat quotiens insertum est speciale / et secundum non insertum est generale: probat l. non est nouum et l. nam et posteriores. ff. de legi. et ibi Bartho. facit tex. in. l. iii. de silentia. lib. xii. C. limitatur etiam vbi priuilegium esset subreptitium vel alias nulli quia tunc in secundo non est necessario facienda mentio. Domi. in. c. quoniam. viii. di. firmat glo. in. c. in nostra et in. c. ex tenos. re. supra de res. in antiq. etiam si primum est ellidibile per exceptiones quod sequitur ibi Panor. et post eum Fely. vbi etiam dsputant / an hoc habeat locum in literis beneficialibus

¶ Item etiam nifi priuilegium primum esset multum vulgare quia valeret secundum et primo licet non mentionato deroga. ret: quia presumitur quod de eo princeps habeat noticiam / sicur de iure communi testis est Bal. in l. ii. in fi. C. que sit longa consuetudo. Latius Fely. in. c. i. in. iii. amplia. supra de re iudica. Pone exemplum in priuilegio ordini Cluniacen. a pontificibus concesso / cum sit notorium et vulgare in curia idem in C stercien. et aliis de quibus et eorum derogatione. supra. in. c. cum in tua de consuet. fecimus mentionem: in his tamen votum tuune statuas / dic quod licet dicantur notoria consueuit tamen illis specialiter et specifice vt praedixi in d. c. cum in tua deroga. ri prout vidi in praxi iuxta opinionem Decii et cal. in. d. conxi. Et hec est tutioret de iure sustentabiliorum cum per eam eutetur omne periculum

¶ Unum tamen dico quod ratione huiusmodi specialitatis de rogationis / maiores exponuntur pecunie / quia additur taxi vna / siue illa augetur de. x. et etiam ex parte scriptoris bularum.

¶ Et additur ex abundanti cautela post huiusmodi specialem derogationem clausula hecquibus omnbus et singulis etiam si pro illorum sufficienti derogatione de illis eorumque totis tenoribus specifica expressa indiuidua / ac de verbo ad verbum / non autem per clausulas gene rales idem importantes mentio seu queuis alia expressio habenda / aut quenis alia exquisita forma seruanda foret / tenores omnium et singulorum ac si de verbo ad verbum insererentur praesentibus pro sufficienter expressis et insertis habentes: illis alias in suo robore permunsuris hac vice specialiter et expresse derogamus.

¶ Et per hec vtraque opinio remanet iuris suffragio fomen tata: vltimam tamen puto vt dixi in praxi tutiorem / licet prima multum placeat. Philippus probus iuris pontificii in terpres minimus.