Titulus 1

VIta. Ambrosius enim in libro de bono mortis: citat quod vita er. ifrui spirandi mirare alias migrare. Et viuere morte priuari: merito dicitur substantia hominis. quia ex ea homines viuunt: in a uten. de refer. §. multitudo colla. ii. ibi qui secundum virtutem est vt ta saluatur.

¶ Et hec vita seu secundum aliquos memoria regulariter centum annos non excedit: testatur specula. in titu. de proba. § primo versi. Si vero testes rectoris: hinc ecclesiasti. xvii. cap. legitur. quod etas hominis centum annorum dicitur longissima. Iosephus de bello iudaico / lib. v. cap. ii. post medium / adeo quod quis vltra viuere non presumitur nisi probetur. Barba. in rubri. C. qui admitti. col. xlvii. pro quo vide capiin presentia. supra de spon. et Bald. supra. in rubr. isto titu. Alexande Imol. consi. primo. nume. xlviii. volu. v. Bonifa. in clemen. prima. nume. xxiiii. supra de reb. eccle. non alie. Barba. in cle. abbates. col. 4. de res. Oldra. consi. 324. col. 3. nu. vi. Factum tale est / ibi qui centenarius est: diu viuere non po. test. Collec. in capi. olim. supra de verbo. signifi. Neuisa. in sylua nuptiali / charta mihi. lxxxv. Calca. co. xci. col. penul. in causa domini Manuelis. Corneus consi. ccviii. in literaE. quamquam: et consilio. ccxliii. in princi. Circa volu. iii. Ia son in consilio. cxxxi. colum. prima. Nicolaus volu. quar¬ Ang. tamen post tex. in auten. de mo. in. § si vero intra coli. dicit quod homines possunt viuere centum et viginti annis. et in illo centesimo et. xx. anno hominem pollere virtutibus sic facit contra vulgares qui dicunt senem reuerti ad sensum puerorum. Tales enim possunt appellari antiqui iux ta illud quod res antiqua dicitur que excedit metam centiannorum / vt concludit Alex. qui alios refert in l. cum aliquis. C. de iur. deliber. vbi dicit quod communiter hoc tenetur. sequitur Decius con. cccxxi. nu. xi. in causa que Alexandrie.

¶ Quomodo autem intelligatur istud / quod quis presumatur viuere vsque ad centum annos / vide per Alexand. consilio. xxvii. nu. iiii. consideratis his vol. vii. vbi ait quod ille qui habet probare aliquem viuere seu viuum fuisse certo et limitato tempore: astringitur ad id probandum tanquam fundamentum sue intentionis: nec sufficit probare quod antea viuus fuerit l. in confirmando. ff. de confir. tutor. vbi Bar. no. quod licet probatum sit quem fuisse semel diuitem vel pauperem: non presumitur hodie de necessitate talis / quoniam diminutio vel augmentum facultatum / de facili obuenit / vt ibi.

¶ Idem in vita hominis que variis modis faciliter deficere potest l. si quis domum. §. et hic subiungi. ff. loca. l. iii. cum .l. sequenti. ff. de dona. causa. mor. idem Alex. consilio. cxxx. col. vi. perspectis. vol. v. quem vide in distinc¬

¶ Breuiatur quippe vita nonnullis occurrentibus / vtepr te coitu assiduo / quod precipuum in paginis lego / quia eonihil magis vires corporis atque animi debilitat / subneruatu frangit / labefactat / quam superflua immoderataque libidot istud experientia rerum magistra comprobatum est

¶ Et animalia queque eo esse brevioris vite citiusque senescenre / quo plus crebriusque coeunt: quod philoso. sententia probatur in libro de brevitate vite exemplo / quia mulus longioris vite est quam equus / cum nullus ei sit veneris vsus. Econtrario passeres breuiuscule sunt vite / quoniam salares sunt et in libidinem proni / ratio per Alber. traditur libro de animali. ix. tract. primo / c. ii. Quoniam subtile et calidum. hum dum exit per coitum remanetque viscosum: quod in homin. probatur qui omnium animalium ex frequenti conitu dissosuitur / languescit / exhauritur / testis est philosophus in orbicularibus questionibus sectione. iiii. c. vi. ea videlicet motus ratione: quoniam semen pro portione corporis plurimum emittit. Et idem de gener. animal. lib. iii. c. vlit. Qui concumbunt magua ex parte resolui atque languere solent: hinc Anicena lib. tertio de ani. c. vlt. asserit hominem ex coitu vsque adeo debilitari ac discolorari vt si quadragies tantum sanguis emitteret non tantum palesceret atque tabesceret / cum sperma ex sanguine optime decocto digestoque quanta nouissimaque digestione gignatur testante eodem / cui astipulatur Pytagoras apud Plutarchum de placitis philosophis lib. v. Sperma inquit probissimi sanguinis esse spumam alimenti retrimentum vt sanguine quoque et medellam. Et in sanguine (testate Plinio lib. xi. c. xxxii. )magna est vtili tatis portio emissusque spiritum trahit secum / merito philosephi referunt non salubre fore venam sepius incidere: nam cum sanguine simul discedit et vitalis spiritus / cuius euidens rei ratio assistit: quia anima in sanguine habitat non in siccoc. Moyses. xxxii. q. ii. vbi glo. refert arg. pro Normanis / Anglicis / et Poloniis vt possint fortiter bibere: ne anima habitet in sicco: quamobrem in sacra pagina sepius legimus sanguinem pro anima poni / Deutero. c. xii.

¶ Coitus enim (maxime litterarum militibus) aduersari dicitur quia stomacho nocet: philoso. testantur / magis quam quippiam alius testis est Auicena in prima tertii trac. i. c. xii. et. xiii. eiusdem tertii. c. vl. primi trac. atque cerebro et membris illi vicinis: quia ex eo semen descendere alunt nonnulli.

¶ Obest equidem coitus ipse oculis / vt cerebro proximis. ob quod poete cupidinem libidinis deum ducemque cecum finxerunt ab effectu / hinc illud poeticum dictamem: que soraeripuit immoderata libido: refert diuus Ambro. in commenLuce lib. 4. Socrus autem Symonis tenebatur magnis fibrib: quod cum Theotinus cum graui oculorum morbo laborare. medici coitum interdixerunt / verum is vxori amantissimus ac libidinis impatiens non potuit sibi temperare quin vxorem amplecteretur: itaque cum esset in actu feruentis cupiditatis et consuetudinis apparatu / venissetque in mentem interdictum medicorum / vale (inquit) amicum lumen: nimirum intelligens sese voluptatem eam perbreuem oculorum dispendio emisse

¶ Nocetque cordi / epati / et lumbis: prout aliquando legimus: illud autem non est tacendum multa morborum genera hinc quoque exoriri / et orta augeri / podagram enim gignit et omnes iunctarum egritudines producit productasque non mediocriter irritat et obifendit: et ita aliquando respondebatur gallico pereunti ex morbs Neapolitano / vel Gallicano qui conquerebatur dicens vulgari sermone / Femmes mont faict femmes mont deffaict meminit Neuisa. in sylua Carta mihi. lxxxii.

¶ Uides enim in experientia eunuchos atque pueros ante coitum padagram minime pati: hinc scabiosis vt omnino coitum dimittant dictatum est sententia philosophi / idcirco si immodicus exuberansque coitus corpori noceat / tanto maiora grauioraque incommoda in animo putanda sunt. Cum animus ipse corpori prestare dignoscatur refert Guil. de monte lauduno. in cle. i. scilicet de mag. col. iii. vbi studiosos studiose monet: vt pre ceteris rebus a venere careant: quoniam per eam ratio et intellectus / qui tanquam superiores partes mentis ascensum appetunt sensualitate qui inferior par est / ad inferiora quoque trahuntur atque confunduntur. Adducit exemplum / de Caule / herba cuius spica per quam emittit semen: si luxuriari permittitur: cito arescit / quod et itidem (dicit) vsu euenire in hominibus / vt sic riuulum id est ingenium permittant defluere: virtus superne rationis et intellectus impeditur / huic dicto assentit Car. ibi addens se habuisse auditorem qui ob id notorie mortuus est: prout et sepius his nostris temporibus mori testamur / huic equidem auditori conuenientius fuisset lumbos habuisse vacuos: prout et quidam nostre tempestatis qui eum non haberet medium seu arbitrium ad componendum lites: que oriuntur inter coniuges / a sua pretensa sponsa iuuencula perpetuo extitit segregatus.

¶ In proposito legito diuum Augustin. lib. primo soliloquiorum / nihil ait sentio quod magis ex arce deiiciat animum virilem / quam corporum ille contractus.

¶ Coitus etiam non solum animum debillitat / sed tandem de homine brutum animalis / etiam in quoquo illius contractum efficit. Quid magis brutum inter animantia quam fodere talpas / id est coire. Frangitur enim corpus et animus dementareque homines / eorumque mentem furiari dicimus / iux- ta illud Gregoris in libro moralium cecitatem mentis ex venere exoriri.

¶ Diuus autem Thomas. ii. li. quest. xv. arti. iii. vnum scribit notatu dignum / intentionem hominis per venerem maxime applicari ad corporalia. Ideoque debilitatur operatio hominis circa intelligibilia. Profectio enim intellectualis operationis in homine consistit / in quadam abstractione a sensibilium fantasmatibus. Propterea quanto intellectus hominis magis liber fuerit / ab huiusmodi fantasmatibus / tanto melius consyderare intelligibilia poterit et ordinare sensibilia. Nemo enim dum est in illa mente / percipere quicquam potest / teste philoso. lib. vii. Ethicorum. ca. xi. vbi prodit voluptates esse impedimento prudentie.

¶ Nihil quippe (Seneca referente) tam mortiferum est ingenlis quam luxuria / non ideo ab re antiqui vates et philosophi / mineruam prudentie et literarum deam: atque disciplinarum musas presides inuentricesque virgines esse voluerunt: nam et camene (teste Pompeio) muse dicte sunt: quod sint caste mentis presides: per hoc insinuantes castos esse debere / et a venere alienos / litterarum animique cultores.

¶ Coitus enim est ludus porcorum / ceterorumque animalium brutorum. Et enim inter precipuos studiosorum hostes enumerant antiqui. Igitur ludus ille solis relinquatur viris coniugio dicatis: qui ad exercitium illius ex debito officii ascribuntur: qui tamen non semper teneri ire cum sacco parati: dicit glo. in capi. quoniam. xxxi. distin. in verbo opportuno. Angel. in l. quod dicimus in fine. ff. de solu.

¶ Incidenter tamen ad verbum relatum per Abba. antiqu. in. c. vt clericorum in fi supra. isto ti. veniamus / quod maior pena venit imponenda coniugato / si ad alienum thorum accedat / quam clerico si fornicetur.

¶ Abstineant ideo clerici a fornicatione: iuxta dictum apostoli. Et longare procurent vitam hanc mortalem / per coitus abstinentiam: cum breuis sit: ars vero longa / et in tam breuissimo vite curriculo scientia quelibet totum exposcat hominem: etiam si excelsum haberet intellectum: citat Bald. in l. si duobus / coli. ii. versi. pone testator. C. communia delega. quod improbat morem quorundam huiusce tempestatis / qui pluribus et diuersis disciplinis etiam grecis incumbunt Caldeis et hebraicis vno et eodem temporis curriculo / et in finalibus nihil medule superest: pro hoc no. in cap. vigilanti. supra de prescrip. vbi Panor. in prin.

¶ Nunc redeamus vnde digressi sumus: dicamusque quod vi- ta hec (que inter infernum et caelum sita est) vt rarumque partium ciues recipit. xxiii. quest. iiii. cap. hec autem. in princ. et. xxxii. questione. iiii. capitulo recurrat. vbi glo. in verbo peregrinationis / dicit quod vita hominis est quedam peregrinatio in terra: in qua dominus apparuit vt peregrinus. prima quest i. §. opponitur. versic. quod vt plane: et in ea non est retributio malicie: vel bonitatis: et si aliqua fit non fit secundum condignum: sed est quidam gustus: de peni. dist. iii. §. quamque / cum in ea / vt frequentius boni affliguntur / etmali prosperantur. d. §. quamquam: hanc enim (teste posterioris Catonis sententia) veluti ferrum existimamus / quod si exerceatur conteritur / si vero non exerceatur rubigine consumitur.

¶ Et quemadmodum peroptimi piscis id est salmonis difficiles currentes et impetuosas fluminis aquas vincere / ita non est viri timere sudorem / cum generosum spiritum labor nutriat: hinc virtus exercitio recreatur iuxta illud omne honestum in arduo est / tum et etiam quia cunctam malitiam docuit ociositas eccli. xxxiii.

¶ Preterea vt veniamus ad intentum rubri et nigri Bal. supra in hac rubrica in prin. citat triplicem vitam nature / videlicet discipline et gratie quas ibi dissentit subdiuidendo. Et cum loquimur de vita / loqui intelligimur secundum naturam non secundum fictionem / cum omnis rerum proprietas in natura consistat l. ex ea parte. §. pe. ff. de verb. oblig. vbi glo. quod appellatione mortis intelligitur naturalis non ciuilis et in hoc eam approbant Barto. Paulus et Imola. ibi ad idem l. Statius florus. §. Cornelio. ff. de iure fisci / quod verum / nisi in re de qua agitur / representetur idem effectus per iuris dispositionem secundum quam diximus / quod exportatus habetur pro mortuo. ff. de libe. et posthu. l. gallus. §. et quid si tantum / vbi late scriben.

¶ Uita enim hec naturalis aliquando et maiori et famosiori significatum sumi dicitur pro coniunctione anime et corporis nam quandium anima est in corpore etiam si homo sit ita proximus morti quod nullum habeat vite officium et spes vlla sit: tamen adhuc viuere dicitur / adeo quod eum occidens punitur tamquam homicida l. huic scripture ff. ad l. Aquil. et l. in hac. ff. de tritica. quod patet / quia viuus moritur: mortuus autem non moritur nec vulneratur / no. in l. prima. C. qui accu. non po. in glo. magna: et non est alibi / testatur Bal. in Margarita in verbo vulneratus / no. etiam. ff. de manu. testa scilicet qui duos.

¶ Pro qua vita abdicanda non potest fieri minusque tracta riper quempiam aliqua obligatio / prout nec quod admittatur membrum: cum nemo sit dominus membrorum suorum / vulga. l. liber homo. ff. ad l. Aquil. vbi Bal. dicit quod deus et res publica dicuntur domini membrorum hominis: vnde qui promittit reuerti ad inimicum / et quod si reuertatur iugulabit eum: non obligatur ex fide promissi / quia dat mate riam delinquendi l. si a reo. § si reo. sit de fideiussor. et ff. de nego. gest. l. nam et Seruius in princi. et ibi scribentes / quod modificare nisi in ipso delinquente. Cum eo ipso quod delinquit ad penam in tales per iura inflictam se obliget glo. habes singularem in lege prima §. denique in verbo onerari / quam ibi Barto. et Paulus inter alios sequitur ff. de postulan. tex. in l. Imperatores ibi ipse te huic pene subdisti: vbi idem Barto. ff. de iure fisci glo. in l. cum probatio. in verbo. videtur ibi delictum tuum te punit. sit de probatio. glo. in capitulo finali. supra de accusa. ibi vt sapiens sit in pena / qui stultus fuit inculpa / allegat. xxxviii. distin. c. qui ea cui est similis in cap. ea que. supra de statu. mo.

¶ Intelligas oriri obligationem naturalem in committendo delictum: dico naturalem large capiendo pro omni obligatione que oritur ex equitate naturali: ita reperio tenere Bar. in l. est prima col. secunda nume. x. ff. de conditio. indebiti vbi dicit quod ex maleficiis quis obligatur ciuiliter et naturaliter ex equitate l. non solum. §. primo. ff. de iniur. Et tamen ille qui delinquit et in quem delinquitur non consentit: ideo non dicas illam naturalem dici in eo quod descendat a consensu licet videatur vrgere in contrarium tex. in dicta l. Imperatores / ad quem tamen dic quod delinquens se subdit pene occasionaliter ratione delicti quod est causa pene non autem ex consensu: ita residet moderne Io. Balbus in tract. de prescriptionib. Charta mihi quarta versiculo. vii. principaliter

¶ His adde Pet. de ancharano in dicto capitulo finali. supra de consuetud. quod in delictis est dare obligationem naturalem etiam quo ad fiscum: quia ille qui delinquit videtur consentire ad penam

¶ Pro ciuili tamen vita abdicanda potest fieri et tractari obligatio vt supra luculenter probatum est quod verisicatur per ea que diximus de filiafa. qui vitam turpem et luxuriosam duxit: quia tunc videtur se facere extraneam a successione patris: cum talem exheredari a patre posse diiudicet Bal. consilio. ccliii. in. ii. parte: quod exorditur filia fa. vbi dicit ex heredatum haberi pro mortuo. ff. de coniungen. cum emancipatis liber l. prima. §. si pater emancipatus. Notari consuenit. ff. de vulga l. cum ex filio in principio: et de ea non loquitur diuus Gregorius: sed de naturali / dum dicit homo habet esse cum lapidibus viue re cum arboribus / sentire cum animalibus / et intelligere cum angelis. Omelia. xxix. hinc philosophus. ii. lib. de anima dicit fore quatuor gradus vite seu viuentium vegetatiuum / sensitinum / motiuum secundum locum / et intellectiuum. Et inter istos gradintellectiuus tenet summum locum

¶ Item alio modo sumitur vita secundum Bal. in d. rubr vt pote: pro his que ad ipsam vitam sunt necessaria / id et potu / cibo / et aliis que cadunt in via nutrimenti

¶ Aliter sentit Lucas de penna in l. neque famosis. col. iii. de dignitatib. libro. xii. C. videlicet pro actu viuendi irreprehensibiliter iusto et recto ad hoc l. cum filio post princi. deleg. iii. Subiiciendo quod vita est proprie vigor anime: quia vim tenet viuendi / nascendi / et crescendi / secundum Papiam: vel vi sentit philosophus / est bonorum letitia / miserorum mestitia / ex pectatio mortis. Itaque bona et recta vita cum fide et eligendo est. Nam si vita deest fides meritum non habet. c. fertur i. q. i. Et sanctius est domino in hac vita sub infcriore habitu ir reprehensibiliter famulari / quam alta indebite appetendo damnabiliter in profundum demergi. cap. de his. 50. distin¬

¶ Item alio dicitur modo: quod deus est vita anime / et anima est vita corporis / quia sicut corpus fine anima viuere non potest Ita anima sine deo / de peni. dist. i. §. Item si corpus christi est vita mundi / et.c. Christus de consecra. dist. ii. Faciunt / no. Ian. prime. c. v. vitam eternam dedit nobis deus / et hec vita in ffilio eius est. Qui habet filium dei / habet vitam: qui non habe. filium dei / vitam non habet: hec scribo vobis vt sciatis: quoniam viti eternam habetis qui creditis in nominc filii dei. Alia per te vt de in promptuario Montelonii. in verbo / vita / ad quem impresentiarum te remitto / gaudent enim brevitate moderni. doc. in l. prima quod met. causa. ff. reffert. Calca. consi. xxxviii. in prin. et co. lvii. col. i. allegat l. ampliorem. § in refutatione. C. de appella. dico in capit. super eo. de preben. circa princi¬

¶ In summa de vita naturali: vide que citat Cicero primo officio. Principio generi omnium animantium est a natura attributum / vt se vitam corpusque tueatur: queque ad viuendum necessaria sint inquirat: hinc est quod etiam iure diuino permissum est fundum alterius et vineas propria autoritate in trare: et vuas comedere sed non exportare / spicas contere re comedere / sed non mittere falcem / glo. no. in cap. omnes. prima distin. habetur. Matthei. c. vii. et. xii. Luce. vi. et Marci. ii. transumptiue / in capitu. discipulos. de conse. distin. v.

¶ Uide pro hoc Alber. de gandino in titu. de penis. reo. col. pe. vbi dicit quod non punitur quis qui tantum tres vuas de vite accipit aliena: vide not. text. in capi. i. §. fin. de pace tenen. et eius viola. vbi ratione necessitatis famis / potest quia intrare fundum alterius propria autoritate / et dare herban. viridem seu fenum suo equo et dimittere pascere suum equum

¶ Nunc subditur de alio rubri vocabulo: et dic quod honestas secundum Papiam quem refert Cardi. supra ea. rubri. dicitur quasi honoris status / vel secundum Archid. in capi. erit autem lex. iiii. distinc. Ioan. And. et Bald. ea. rubri. quasi honoris statum seruans: vnde honestum est: quod sua virtute trahit / et ad dignitatem alicit / in verbis etiam consistitiuxta id: quod not. Maria. Sozl. con. ccii. col. iiii. in presenticonsultatione. Quod dicere id quod homo de inhonestate diligens et diligentissimus non diceret: est culposum et inhonestum: et ibi subdit quod iure non declaratur / que verba sinbonesta vel inhonesta: ideo indicis arbitrio committitur. capitu. de causis. supra de offi. delega l. i. C. de iure delibe.

¶ Uel dic quod est compositio vel apparatus diuitiarum: vnde Ecclesiastici. xi. paupertas et honestas a deo sunt: et Siapien. x. honestauit illum in laboribus suis / id est ditauit eum in labore quo seruiuit laban / hinc Alexand. con. liii. nume. xi. volu. iiii. quod honestas familiarum conseruatur per diuitias: facit l. i. de deserto. lib. xii. C. quod honestus pro diuito accipitur. Et ideo vt vtrunque comprehenderet / et de mod viuendi quo ad obseruationem honestatis: morum et vite / posuit Papa hec duo. Ita prosequitur Hostien. eo. tit. in summa / vbi colligit iura concernentia honestatem

¶ Et possumus exponere verba hec / vita et honestate clericorum / id est de honestate vite clericorum: qui in cunctis honestatem seruare / et eorum gesta debent / ipsa summa honestate splendescere. capi. vt clericorum. supra eo. titu. hi enim sunt qui onera subeunt in populo: quia eorum orationibus et diuinis officiis liberamur a peccatis et ciuitates conseruantur: testatur Petrus de Ancharano / consilo. lxi. ista questio. Merito clericus non dicitur forensis. Decius consilio. cclxxv. in princi. in causa que Luce agitatur.

¶ In quibus autem consistat honestas clericorum / late vt dere licet / per Ioan. Andre. et Petrum hic / t Goffredi¬ in summa eodem titulo.

¶ Bal. vero in. d. rubrica dicit ad honestatem elericorum non solum pertinere honeste et parce viuere / verum a vestibus sordidis abstinere. Cum vestes sordide pudorem in ducant l. vestem sordidam. ff. de iniur. Pro hoc vide hic demi. cui adde hoc verbum / canis voluptates odio prosequenre nam corporis sordes animam quoque inficere solent: predis habeo que citat Maria. Sozi. con. xc. abunde:/ quod honestas absque diuitiis conseruari non poteff / no. in l. prima. ff. de ven. inspi. et Cy. in l. publico. C. de aduo. diuersorum iudi. et subdit ibi quod perditis diuitiis sordescit familiarum diguitas l. quisquis ad l. Iul. malest. C. de quo meminit Alexan. consilio. xxxvi. nume. vii. viso themate et dubiis vol. vi. dum dicit quia per diuitias. conseruatur famillarum honestas / que per nopiam perit in auten. de testib.§ sancimus et l. iii. in prin. ff. de testib. et in l. prima. ff. de xusto. reoAlexand. consilio. cxxxiiii. in principio. Annaduerfis dil genter his / volu. vi. vbi subdit quod egestate sordentibus vt ta est supplicium et mors solatium d l. quisquis. C. ad leg Iul. malest.

¶ Bonifacius quippein rubrica ea. in cle. citat quod vite proprie est honestas: alias hac cessante honestate non est vita sed bestialis pueritia / et sic debere preferri omni lucro: Iason. in l. reprehendenda. C. de insti. et substitu. sub conditio. fac. nume. vi. Et honestus amor pendet ex animo non ex licro teste iureconsulto Ulpiano in. le. hec ratio in priuci. ff. de dona. inter virum et vxorem ibi amorem honestum solis animis estimantes. et ibi ne concordia pretio conciliari videretur.

¶ Et huius medio sumpta est occasio premissorum de coitu / qui hominem in honestum reddit / et brutalem efficit spiritum: lex enim precipit hominem ipsum honeste viuere l. in stitia. §. iuris precepta. ff. de iusti. et iur. Et plus conferunt boni mores quam diuitie plures l. scire. § prefectorum. ff. de tuto. et cura. dat. ab his hinc Decius in l. semper in contractis bus. ff de regn. iur. quod ius honestatis ab omni reuerentia semper exemptum esse intelligitur. notat Bal. in l. ex libera. C. de oper. liberto. vbi per illum tex. infertur / quod subditi alicui domino non debent compelli vt eorum vxores vadant ad domum domini ad tripudiandum ratione honestatis / et Paulus de castro in l. nullus. C. de summa trinitate quod si mulier inhonesta ad habitandum veniat / vicini illam expellere possunt / allegat not. in. §. finali in auten. deleno. hinc videmus in nonnullis partibus meretrices posse cogi portare aliquod signum / vt puta ligam in manica. aut aliquid aliud simile / vt discernantur ab aliis. Bal. per illum tex. in l. mime. C. de episcop. audi. Etiam ratione ho. nestatis instante vxore sine coniunctis postest compelli maritus ad dimittendum concubinam: ita Paulus in dicta l. iustitia. §. iuris precepta / cui adde quod not. in l. ex ea parte. §. primo. ff. de verborum obliga. vbi patet: quod licet contractus regulariter sint inter coiuges prohibiti: potest tamen maritus se obligare vxori ad penam / si tenuerit concubinam / quo in casu vxor potest agere ad thori separationem et dotem repetere / et lucrabitur donationem propter nuptias: ita concludit Raphael Cumanus consilio. clxxv. Domina Andriela in fine / quam obligationem dicas ciuilem et canonicam / quia metus illius maritus retrahitur. ab huiusmodi inhonestis mulieribus / que non multeres sed muliercule appellari debent / et sic diminutiue quia de anima et de vita / et de fama sua / et sibi adherentibus diminuunt: dicit hostien. in capitulo a nobis supra de coha. cle. et mulie. his enim conuenit diffinitio belli: quod dicitur corporis et anime consumptio cum rerum substantia. So. leo enim has nature inimicum vociferare / quod patet ex precedentibus.

¶ Insuper reperio quod honestas reddit pontificem maximum in concessione gratiarum beneficialium et aliarum prouisionum etiam dispensationum promptiorem / testatur illarum. exordium / dum dicitur vite ac morum honestas / aliaque laudabilia probitatis et virtutum merita / super quibus apudi nos fide digno commendaris testimonio / nos inducunt / vt tibi reddamur ad gratiam liberales.

¶ Sed an hec clausula debeat per executorem verificari tangit Alber. in dictio. in verbo / vita / vbi dicit quod non debet executor de honestate et idoneitate huiusmodi inquifere: nec obiicientes audire argu. l. si vt proponis. C. de executio. rei iudic. not. per Innocen. in capitulo proposuit / in principio / supra de concess. prebend. et capitu. de ceteroinfra de re iudi. Compo. in capitulo cum inter canonicos in fine. supra de elect.

¶ Secus si mandatur quod super idoneitate persoine solerter inquirat: et si aum idoneum repererit / sibi prouideat: quia tunc ante prouisionem oportet inquirere: ar l. Cum hi §. si pretor. ff. de transac. et l. magis puto. §. si es alienum. ff. de reb. eorum que suftutella: et hoc propter formam mandati que debet diligenter et attente seruari l. diligenter. ff. mandati. c. cum dilecta. supra de res.¬ precipue pape: cum illius mandatum (licet per quam durum et vit ferendum) sustinere et adimplere oportet. c. in memoria / in princ. xix. dist. Ita Bellame. consi. xvi. in prin. et sic hec clansula. Si vite landabilis eum repereris / factum hominis declarantis requirit: prima autem secus si idoneitatem de presentisolum exposcit: que in rerum certa est: glo. in l. si vero. ff. qui satisd. cog. quod quis presumitur idoneus in moribus: ideo non est conditio l. Sed et si restituatur. §. fina. ff. de iudi. et ista est qualitas que in omnibus nostris actibus debet attendi: etiam in paruis: alias si presumptiue appareat de contrario: in nobis nihil remanet ex iuris presumptione. Sozl. con. clv. col. de. et fi. latius dico in ca. semel malus. de regu. iii. Probus. iuris pontificii interpres minimus.

CLerici. Uide Alex. con. lxi. quia serpissime vol. iiii. Probus.

¶ Uocati. Unde Paulum de castro con. cccxxxvi. in fi. in hac substitutione / in prima parte: qui pro hoc allegat. c. duo sunt. xii. q. i. subdens quod appellatione clerici comprehenditur Monachus: siclericus tonsuratus est: nam non omnis Monachus est clericus: nec omnis clericus est monachus: sed si vtraque qualitas in eodem concurat / altera per alteram non absorbetur l. si enim. §. i. in fi. ff. de extraordina. cogni. et l. cessat. ff. de actio. et obliga. et l. falisa. § i. de condit. et demon. ff. ideo expressa vna qualitate venit alia sibi coherens. Expresso enim nomine monachatus veniunt monachi / clerici et non clerici / expressoque nomine clericatus / veniunt clerici / monachi et non monachi: cum quibus et potissime regularibus quilibet non secus / quam a repestifera et perniciosissima contrahere non debet: istud fuifconsilium Maria. Sozini. con. xv. col. xi. versi. ex quibus vsis / adducit pro hoc quasdam rationes leues tamen il .t ratione non munitas / prout in simili citat Bal. in l. ambiguita tis. C. de testa. quod leue est quicquid non est ratione munitum: refert idem Sozinus. d. con. xv. col. ante pe. Probus.

¶ Per locum. Ude Sozinum consilio. xvi. col. prima circa predictam consultationem / ibi in vita nostra cessatio / iocus et ludus necessaria esse videntur: a negociis enim quibus principaliter intendimus quandoque cessari oportet / hec autem cessatio non solum laicis / verum etiam clericis permissa / dummodo aliquid vitii non admisceatur.

¶ Et iocus proprie in verbis consistit: in quo mediocritas in la laudabilis est: quam greci Eupeliam vocant. Nos vero quandoque festiuitatem interdum iocunditatem plerunque vrbanitatem.

¶ De ludo permisso omni iure videlicet pille l. item mela in prin. ff. ad legem aquil. vide late per Ang. de perusi. consilio. cccxcvii. Ludus pille: De ludo niuis: an sit prohibitus clericis: vide Cal. con. vii. in titu. de sen. excommn¬

¶ Et quo ad actus iocose factos dic non obligari l. ob bligationum substantia. ff. de actio. et obliga. vbi alber. dicit quod institutio iocose facta non tenet per. l. diuus traianus. ff. de milita testa.

¶ Item percutiens clericum iocose et leuitate lacosa / non est excommunicatus. c. i. supra de senten. ex communica.

¶ Item sponsalia per iocum facta sunt nulla. No. archidi. in. c. vnico. colum. penul. de sponsa. hoc lib. Ioan. de anania consilio. xliiii.

¶ De ludo iocoso et qui fit gratia recreationis / et virtutis / aut glorie: vide Decium late con. sx. col. ii. et fi. et Sozinum vbi. supra

¶ De matrimonio autem aut verbis matrimonialib. locose prolatis an operenturi vide Ioan. and. post hostien. in. c. fi. supra de despon. impube. et in. c. duo pueri eo. titu. et si post tos. Aureol. in additio. Guil. in. ca. i. de spon. et Matri. hoc lib. vbi concludit quod in matrimonio et testamento debet inteuenire liber consensus non extortus per adulationem ver dolum aut fraudem etiam tertii¬

¶ Quod autem dicimus per actus iocosos non obligari. idem dic nec etiam per aliqua generaliter per modum cum iusdam liberalitatis prolata quia hec non inducunt dispostionem adeo quod si tu petis a me talem librum / et ego respondeo quod nedum de illo libro: sed etiam de omnibus bonit meis faciam ad placitum tuum: quod quicquid tibi placebit. non obligant. no. Antho. de butrio Panor. Cardi. et Io. de imola. in. c. cum venissent. supra de insti. quos sequitur Alexan. con. ccxxxvii. nu. xiiii. perspectis his vol. vi.

¶ De confessione autem iocose facta presente et acceptante aduersario / et postea reuocata: vide Do. Bertran. consi. cclxxvii. nu. vi. Non videntur nobiles parte. iii. Probus.

¶ Non amittunt. Imo. amntunt. Archid. Ioan. and. PelDomi. et franc. hic recuperant tamen per dispensationem episcopi. Cum quibus (penitentibus tamen et vere contritis. dispensat vtper eorum rationes iuribus fulsitas videre. licet / ad quas recurre: quia nolo transferre porros de horto in hortum. vt in simili ait Panor. in. c. vigilanti. columni. ii. supra de prescrip.

¶ Quodlicet opinio Archidiaconi sit communis tamen tutius est tenere cum Ioan. mo. propter actualem degradationem: que hoc in casu videtur esse necessaria: ista dicit Do. de chassaneo in consuetu. Burgundie. in titu. des iustices et droitre dicelles. inverbo. Sil na grace. nu. lv. versi. Septimo fallit. Probus.

¶ Magis peccent. Istud comprobatur per ea que voluit abbas antiquus in. c. vt clericorum. supra hoc titu. quod impositio pene attenditur et consideratur secundum magnitudinem peccati / et excellentiam dignitatis. c. homo christio nus. xl. dist. vbi glo. no. et post eam prepositus / cuius doctrinam insequendo / dico quod grauitas peccatorum potest autendi tribus modis. Primo ex magnitudine peccati in se scicundum genus suum: et hec grauitas dicitur accipi ex pate obiectorum ex quibus peccata speciem respiciunt: sicut homicidium grauius est furto. Clarum enim est: quod ille grauius peccat / qui grauiori peccato labitur grauius autem peccatum est simpliciter ex genere: quod ex suo genere plus aduersatur deo et recte rationi id st deuiat magis a natura: sui ue dicamus de natura naturante: in quo solo cognoscitur peccati minoritas: et non in maioritate pene: et ipsius impesitione: quod tamen sentiunt aliqui theologi: prout audipro quibus facit quod no. Alex. con. xiii. nu. viii. Attentis igitur his vol. vii. quod crimina inducantur grauiora vel leuiora ex qualitate pene. l. ii. ff. de publi. iudi. Bar. in l. leuia in prin¬. ci. ff. de accu.

¶ Quo ad naturam naturantem. Quia maior culpa est blasphemare in deum: et eius reuerentiam: quam in hominem: et eius dignitatem mortalem siue caducaratio: quia magis deuiatur a natura: cum maiora suscipiat boneficia a deo quam ab homine: quia quanto deus est melior. tanto peccatum in eum est grauius: istud enim cognoscimiper sensum naturalem: vnde aliam rationem inquirere non est: nisi infirmitas intellectus / secundum philosophirefert Ang. de perusio. con. 397. ludus pille. col. i. et consi. 367. col. iii. versi i. quia capta quod exorditur in questione vertente: Iason in l. illam. C. de colla. dico in. c. praesenti de¬ sen. excommuni.

¶ De natura autem naturata: pim: quia grauius est hominem occidere / quam hominis bona furari: et filium proprium od cidere quam extraneum: quid enim pulsat cor hominis: vt simili et quasi seipsum occidat vt in occisione filii dixi supra in rub. de renicia. in ver. habeo praetterea: istud enim est contra votum cuiu. cunque animantis: etiam brutalis /

¶ Pro premissis habeo quod citat prepositus: in. c. lat oreq. i. col. ii. Quod omne peccatum est deuiatio ab aliquenlege natur ali / diuina / vel humana recte posita: vnde Anbro. dicit quod peccatum est dictum / vel factum vel concupitum contra legem.

¶ Secundo modo dicitur et attenditur grauitas: ex parte cause motiue: sicut fornicatio. que fit ex maiori libidine meouente / maior est: huic tamen videtur aduersari Iason instide actio. in. §. ex maleficiis. col. iii. et ante eum Panor. in. c. cum quidam. col. i. supra de iureiur. post glo. in. c. fi. xiiii. q. fi. e fely. ibi col. iiii. quod maius est peccatum cognoscere ( carnliter) mulierem difformem quam pulchram: quia pulchre magis suadent commisceri: quod licet id habeat quandam rationis conformitatem: tamen patitur in se moderationem videlicet: quibusdam incensatis viris. qui maiori libidine mouen tur. in vetula quam in iuuencula seu vili: et per quam abiecta quam pulchra: vt videri solet in his qui sepe pulcherrimas vxores: venustissimas relinquunt: vt fornicarius publicas prostituamet actiones suas cum his communicent: istud continet tertit modum / quia ex circunstantiarum parte cognoscitur peccati grauitas / et in casu nostroscircunstantia trahit in aliiud genus peccati. sicut peccatum fornicationis consistit in hoc quod vir non accedit ad propriam vxorem: si autem addatum hec circunstantia vt illa ad quam accedit sit alterius vxor. transfert in aliud genus peccati secundum iustitiam: inquantum homo vsurpat rem alterius: et ipse habens / alterius remamouit / in quo magis deulat a natura quam si non haberet.

¶ Ideo his suadentibus concludo: adulterium grauius ped catum quam sit fornicatio / aut stuprum: per ea que Alex. d. conxiii. nu. vii. notat / quod maius. crimen est adulterium quod conmittitur cum nupta quam stuprum quod committitur cum mulire non nupta: pro hoc facit dictum Abba. antiq. in. c. vt cleracorum. supra hoc nostro titu. quod maior pena sit coniugato imponenida / si alienum thorum accedat quam clerico / si fornicetur: quod credo in tonsurato tantum: secus in praesbyteratus et aliis ordinibus sacris constituto / qui tacite vouendo ad sacros promouentur / vt infra deduco¬

¶ Aliquando tamen circunstantia non aggrauat peccatum quasi trahens in aliud genus peccati: sed solum multipliacat rationem peccati. Sicut si prodigus dat quando non debet / et cui debet ex hoc ipso peccatum fit grauius secundum prepo. vbi. supra col. i. dicentem / tertio modo circunstantiam aggrauare peccatum ex eo quod auget deformitatem prouenientem ex alia circunstantia / sicut accipere alienum comstituit peccatum furti / si autem addatur hec circunstantia vt multum accipiat de alleuo erit peccatum grauius / qui magis deuiat a natura / quamuis accipere multum vel parum. de se non dicant rationem boni vel mali¬:

¶ Nec ad hoc suffragari potest ratio que adduci possetquod nobilitas vel dignitas (cum de se bona sint) non debent peccatum aggrauare: et sic illas habenti nocere / dic quod ille non tantum nocent vt erratum nostrum: ratio secundum diuur. Thomam in prima Secunde: quia homo magnus siue in excellenti dignitate constitutus non reportat commodum ex bono quod habet / siue ex dignitate quam habet: sed exmalo vsu illius: rationes enim aggrauandi in talibus sunquia facilius possunt resistere maiores / puta quia excedum. in scientia et virtute / hinc dominus Luce. xii. Seruus sciens voluntatem domini sui et non faciens / vapulabit plagis multis

¶ Item propter magnitudinem / quia omne bonum quo quin magnificatur est beneficium / cui homo fit ingratus peccando / et quantum ad hoc quelibet maioritas (etiam in temporalibus bonis) peccatum aggrauat: testatur illud Sapien. vi. c. potentes potenter tormenta patientur.

¶ Item propter specialem repugnantiam actus peccati ad magnitudinem persone / sicut si princeps iustitiam nollet. qui ponitur iustitie custos ac preceptor equitatis et ipsius iustitie qui ponitur vt sit forma gregis non dominator in populos: testis est Lucas de penna in l. grauissimum. col. prima. Ne fiscus rem quam vendi. lib. x. C. vide que in proposito dixi. supra. in. c. non putamus: versi. quod princeps de consuetudi.

¶ Item et si sacerdos fornicetur siue coinquinet cum mulierbus videtur adulterium committere et incestum: quia vo¬ uit tacite / glo. testatur. in. c. cum olim. supra de cler. coniuga. prout monachus expresse: ita fatetur Imol. in cle. fina. in fine. de here

¶ Iuuat id quod refert Abbas antiq. in d. c. vt clericorum quod diaconus plus punitur quam subdiaconus: et praesbyter quam diace- nus: si in continenter vixerit et hoc propter exemplum siue sancadalum: hinc diuus Greg. in pasto. inquit / in exemplum vehementer extenditur / quando pro reuerentia gradus peccator honc ratur. Ad plurium enim notitiam perueniunt pactam malorum / et magis homines ea indigne ferunt

¶ Et sic vbi est maius delictum ibi est maior pena l. priC. de rapto. virg. in fi i. e. xxxiiii. q. i. non afferamus. c. que siuit. supra de his que fiunt a maio. parte capi. et de homici. sicut dignum / refert Nicol. de vbal. de perusio in trac. de success. ab intesta. ver. quarta species. in fi. Sed non conuertitur: quia non sequitur est maior pena / ergo maius delictum.

¶ Quod enim constitutis in dignitate maior pena imponatur: istud comprobo per. ea que no. in. c. cum quidam vbi glo. supra de iniur. et Panor. post eam dicens quod maior magis prsumitur contemnere: quia videtur deo magis ingratus cum maiora sumpserit. Io. mo. in. c. sciant in fi. supra de elec. vbi vi de que dico remissine

¶ Et sic ratione praesumptionis magis puniri: ideo conueni dignitatem non aggrauare delictum: sed magis ipsum delii. quentem ratione presumptionis: firmat Cardi. in cle. ii. §. dignitatem hoc titu. q. v. in his enim maior est status prerogatiua: et sic exigitur maior honestas. l. praesbiteri. C. de epi. et cle. et ob vitandum malum ex emplum / quod ex eis magis quam ex aliis oritur: hec firmat Latius Fely. in d. c. cum qui dam in princ. et in fi. iii. col. vbi dicit: quod in dubio existens in dignitate / videtur plus contemnere / quia piura a deo recepit / et sic magis deo est obligatus: ideo in eo videtur magis esse ingratitudo / et sic magis peccare maxime ratione exempli secundum Innoc. ibi et alios / firmat Calca. consi. i. nu. vii: allegat Bald. post tex. ibi in. c. primo de pace conmstantie dico in. c. felicis circa princ. infra. de penis.

¶ Et sic habes firmam regulam: quod constituti in dignitate delinquentes / magis puniuntur quam ceteri / quod moderare modis sequentibus vt equa fiat punitio. Primo in hereticoquia rusticus et alii (etiam nobiles et in dignitate constitutri. eque puniuntur testatur. Archi. in. c. qui contra. xxiiii. q. i. quod licet mitius aliquando agatur cum nobilibus et aliis potentioribus / tamen hodie inter nobiles et ignobiles non est differentia de heresi codemnatos. Nam siue sit clericus / siue laicus / siue Papa / siue Imperator / vel quicunque inferior deponi / debet ab omni dignitate / prout his diebus de facto contingit in quodam nobili Picardie nomine Berquin / qui tanquam hereticus hic parisius exustus est vius: prout et alii multi hoc anno. 1534. supra numerum. xv.

¶ Idem dic in pena pecuniaria: quia eque soluit nobilis vt rusticus / glo. in d. c. qui contra vbi Fely. nu. v. qui addit idem fore in pena spirituali. Bal. in l. fi. circa medium C. de summa trini. et fide. ca¬

¶ Equa etiam fit punitio in proditore. Bal. in. d. c. cum quidam.

¶ Idem in eo qui deliquit in officio suo / quia eque punitur. nobilis sicut plebeius. Bar. in l. quedam. ff. de penis.

¶ Idem vbi est minima contumacia Ioan. And. et Antho. in. c. ex ega supra de sta. mo¬

¶ Pro hoc intento vide Guil. de cuneo. in l. nemo in fi. C. de sacrosan. eccle. vbi distinguit / aut pena est taxata a legelet tunc taxatio est seruanda / nec sit differentia vtrum sipauper vel diues.

¶ Si autem non est taxata sed est arbitraria / tunc debet. plus puniri pauper quam diues id est illicitas. ff. de officio praeum. et. l. i. §. i. ff. de col. illici. Philippus Probus.