Prooemium

PRohemium. Bar. post tex. ibi. In l. i. in prin. ff. ad Macedo. Quod ad sciendum volum tatem et mentem finalem statuentis oportet recurrere ad prefationem que ipsam ostendit et patefacit l. fi. ff. de hered. insti. Probat latissme Iason in vol. i. con i. col. 5. vbi dicit. quod Iohanmnes mo. hic appellauit causam finalem causam fic di. Ad idem Bal. i l. vt liberi. C. de colla. et in l. hec verba. C. de fal. causa adie. leg. in. c. secundo requiris. supra de appel. di. cit quod clausula prohemialis respicit omnia praecedentia et sequentia. Barba. in con. ii. in prium. vol. 4. et eo. vol. con. 4. Nu. 6. et con. 14. in prin. eo. vol. et co. 40 nu. 9. et. 48 in prim. Sozi. con. clxv. coi. 3. Uisis. Alex. co. cxliii. col. i. viso titulo. vol. vi. Istud firmant: dico latius in rub. de reg. iuris. in prinego Philippus Probus inter iuris pontificisinterpretes minimus.

¶ Episcopus qui interpretatur superintendens / vel speculator. xxii. di. c. cleros quod patet vocabuli ethimologia. quia epi. idem est quod super. scopos vero significat tantum. quetum intentio. Episcopus ergo grece dicitur superinteo dens latine: quod verbum indicat: significat: et demonstrat vt gilantiam et solicitudinem quam debet episcopus gerere ad oues sibi creditas: et sic nomen oneris est. non honoris. viii. q. i. c. qui episcopatum: quod optime pape conuenit quia em speculator prospiciens salutem omnium ac quietem portans onera siugulorum. c. cum instantia. supra de censi.

¶ Maior enim in ecclesia ordo episcopatu non dicitur. no. Io. Cal. Car. et Imol. in prohe. Gregoriano merito dicimus christum fu.sse episcopum: probat dictum Pauli. Christus assistens pontifexfuturorum bonorum etc. Barb. in. ii. prohemio Cle. col. 5. vbi subdit quod episcopi sunt fundamenta ecclesie. iuxta illud Fundamenta eius in montibus sanctis. quod intellige sane quia licet debeant esse: non tamen semper sunt vt visum est temporibus nostris experientia rerum magistra. c. Cum ex eo. de elec. hoc li. quia nonnulli reperti sunt heresum fautores. Et Martini lutheri asini deferrati vt verbis Io. mo. vtar in. c. finali. de ver. sig. sequaces. Et pro his non intendimus sequentia citare quia tales non dicutur episcopi propieorum pctaniam per ea quae supra dicimus in praefa. nu. 56. Episcopum enim esse est immense dignitatis authoritatis et excellentie. adeo quod episcopus dicitur illustris secundum Ho. et panorin. c. Cum causam. le. 2. supra de iura. cal. et Bal. in l. Nullus. de decur. li. x. C. Item episcopus est similis prefectis pretorio glo. in l. vnica. ff de pre. pretor. que adducit casum in legoepiscopale. C. de epi. aud. Ideo. dicitur illustris quia praefecti protorio dicuntur vere illustres. glo. in d. ru. de offi. pre. prtor. ff.

¶ Item reges sunt illustres. c. Nouit. supra de iudi. et c. Costitutus. in prin. supra de testi. et episcopus. dici rex. c. Duo sunt genera. xii. q. i. Item episco. appellatur legatus chrsti et etiam spiritualis pater. Cl. Si quis. de penis.

¶ Ita episcopus etiam appellatur serenissimus hinc Car. in cle. pierisque. de elec. dicit per hunc tex. quod nihil est clarius et nihil beatius episcopo. Aliquando etiam appellatur dux. c. ii. lix. distin. merito dicitur habere quasi castrense peculium vt placeludo. bolos. Con. lxxxv. vt in presenti consultatione: vbi alia subdit de episcopali dignitate: maxine quod episcopus dicit tur vicarius christi. xxx. q. v. c. Adam. et in. c. mulier. hinc gura it c. quamque. ii. q. vii. dicit quod episcopus e maior presbytero cadinali. Dicimus ideo quod episcopatus e dignitas dignitatim tex. in c. U enerabilis. supra de preben. quia culmen dignitatum. glo. in. c. 2. eo. ti. hoc li. Io. mo. in regula. in generalinon tamen supremum sed papatus vt ibi coprobamus quod verum respectu administrationis non ordinis quia episcopus est equalis pape in ordine sed minor in administratione. gl. in. c. in nouo. xxi. di. Maiorem non dicas in administratione bonorum ecclesie quia episcopus dicitur pater pauperum. In summa igitur dic episcopum speculatorem seu preuidtem et aliis ducatum prebentem ac exemplum tanquam aries gregibus. Ideo nihil immature agere vult ne similem praebea aliis occasionem: quia tot penis digni sunt episcopi quod aliis: mala prebent exempla: vt placet Pau. de castro. in co. xlii. Illaque infirmari: prima parte. Probus

¶ Seruus. Archidiaconus. hic Calde. et alii in prohemio Gregoriano dicunt quod diuus Gregorius ecclesie doctor primus fuit summorum pontificum qui se scripsi seruum seruorum dei: instar apostoli prime ad chorinthios nono. c. transumptiue autem. xxviii. q. i. c. Iam nunc. ibi cum sim liber ex omnibus omnium seruum me feci vt plures. ducrifacerem. Iuxta illud Mat. xxiii. et Marci. xxi. c. Qu maior est vestrum fiat sicut minister. ix. q. iii. c. Nullus in fi. et a temporibus his vsque ad hec id in viridi obseruantia tamquam dex permansit l. Arriani C. de here. Et merito cum papa ipisit seruus apostolorum Petri et Pauli et hoc ex quadem huma litate serui. Collec. In. d. prohemio. col. ii. Une ortum est vulgare eloquium. Serui exant tibi roma prius domini dominorum. Seruorum serui nunc tibi sunt domini. gl. in c. Quotiens 1. q. vii. Hinc Bal. in d. proh. col. iiii. dicit quod papa quantum ad potestatem est dominus dominorum: et quaecunque potestas sub celo existens in summo pontifice est: pro quo panor. In d. prohe. vericulo Gregorius in prim. post Anto. de butrio ibi dicens istud posse verificari ex eo quod constitutus in dignitate non dibet scandere in superbiam: iuxta illud tritum. Quia in ore potificis non bante sonant laudes iouis. Domi. in. c. Quando lxxxvi. di. in fi sed potius se humiliare. vide que pro hoc tradit glprac. in titu. de elec. in fi. in verbo vniuersali que citat btigregor. noluisse quod vocaretur papa vniuersalis ex humilis tate. c. Ecce. xcix. di. vbi dicit. Ego verbis prosperari non quaemro sed moribus: et recedant verba que vnitate inflante charitatem vulnerant et quod. supra dico intelligas cum granc salis vidlicet non procedere circa subditos ne cotemnatur ab eis superior propter nimiam familiaritatem que parit (vt vulgo traditum dicitur) contemptum .l. obseruandum. ff de off. prosi. iuxta etiam illud quod quia dum niminm seruatur humiltas regendi frangitur auctoritas. tex. in d. c. Quando lxxxvi. diglo. in. c. Humilis. supra de maio. et obed. Unde exit ipse sermovulgaris in plateas. Nimia familiaritas parit contemptiInt fatuos dico rusticos et parum prudentes. Secus apprudentes que magis commendat presidem. pro quo Pan. in. c. Et si iudeos. supra de iudeis. vbi dicit: quod famillaritas intenprudentes beniuolentiam / amicitiam et affectionem concipiiet quod supra proxime dicimus de humlitate prelatorum dic in lam potissime requiri in summo pontifice in quo nihil dicitur splendidius. No. late Decius in Consi. cli. nu. 4. maximiponderis.

¶ Aliomodo dicitur seruus secundum car. vbi. supra et post eum Io. imol. quia sicut per seruum acquiritur domino: ita per papam omnibus ecclesiis / subiungens quod triplex est seruus. Primomod dicitur seruus quilibet homo qui magn non viget ingenio. Talis eni debet deseruire vegentibus intellectu. Sicut anima dominatur corpori: et bhon brutis ac vt mulieri quod vitium aliquando fallit: ita sapiens minus sapenti. Ex quo resultat secundum eos. Quod qui prudentior est in orbe: dominus est totius orbis: si credamus direction naturali. Quod si de facto non ita sit minus bene est videmus. quippe. experientia rerum magistra quam apud mortales principatum quendem obtinere sapientes aiunt: presertim et que rationum et iurium ritu est fulcita. Quod ignari expertes et rudes naturaiter coguntur sapientibus seruire et reuerentiam eis etiam incognitis prebere: quam reuerentiam Potrus de bella pertica. iinsti. de iur. nat. in fi. dicit non debert. ratione iuris sed honestatis. Et hec est dicta mera seruitus naturalis id est debita quodam naturali instinctu et fomite

¶ Secundo modo dicitur seruus secundum legem id est legis dispositionem puta captus in bello iusto l. host. ff. de cap. auis est sine libertate: de talibus eni frequenter iura nostr. loquuntur. Et dicuntur serui a seruando quia non interfic untur l. iiii. ff. de sta. ho. sed seruantur aut custodiuntur vt pecunia et ceteris redimantur.

¶ Tertio modo dicitur seruus propter denominationem extrinsecam: vt quilibet qui alteri seruit aut ministrat: et sic lago vocabulo familiares liberi dominr serui: et de his proossunt papa et imperator intelligi quia omnibus seruiunt et famuli tur: vt dicit hic Io. mo. vel dic in proposito prout sentit Neuisa. in con. patres comederunt vuas. col. xviii. inter consilia domini Alber. bruni. sub nu. xii. dato quod papa seruit deo. et seruire deo est regnare allegat auctores quos vide / vnde papavocat se seruum seruorum dei et sic non dicas papam fore senuilis conditionis quia in maxima libertate consistit / legibus enim solutus est l. Princeps. C. de leg. et c. proposuit. supra de conces. preben. habet tamen officium seruitutis. simile vt demus in notario qui quamquam non sit seruilis conditionis tamen vocatur seruus publicus. nam publice seruit quia deputatus est exercere officium concernens publicam vtilitatem vt ir generali. et ibi no. de tab. lib. x. C. et l. ii. ff. rem pub. saluan. fore tex. in. c. quamquam de vsur. hoc lib. et ibi dico.

¶ Et quia su pra diximus mortales aliquos sibi iuicem seruire dic fore alios qui instar ierarchiesibi exhibent (nescio quod) seruitium in genere: sparsum tamen in species. Primo officiim. inter hominem et hominem consistit l. officio. C. de nego. gest et l. si seruus. ff. si ser. expor. vene. Do. Con. vi. col. vi. ver. ad vltimum dubium quod incipit super dicta dubio ita et beneficium homini homo prestat. l. in commodato. §. sicut ff. Commodati. et c. vnico. in fi. eo. ti.

Obedientiam vero dic si¬ perioribus deberi ab inferioribus: videlicet principibus e platis. c. ii. iii. et. iiii. supra de maiori. et obediem. quod deduco latius in. c. statutum infa de res.

¶ Seruitutem intur domium et seruum in subuentione / insti. de iur. perso. § seruitus / inter magradum et discipisilum disciplinam l. saet si. § fi. ff. ad leg. aqul. c. Cum voluntate. §. fi. de sen. exc. Fidelitas autem dominis a vassalis debetur. c. vno de noua for. fideli. c. de forma. xxii. q. v. Fides clientulo ab aduocato l. quisquis. § r. terea. C. dude postu. equidem infirmo a medico l. medicius. ff. de var. et extra. cognitio. Confitenti a confessore. c. omnis. supra de penitem.. remis. quod vltim deduco latius in c. ii. de consti. Item pupillo ua tutore in autem. vt hi qui obligan. etc. §. sed et si quis. col. vi. Reuerentia superioribus. c. ii. de offi. de leg. hoc. lib. et. l. potioris de offi. praefec. praeto. affrice. ff. et. l. fi. C. de offi. diuer. iud. Item senibus l. semper. ff. de iure immu. quod testatur Ualerius. c. xl. de insti. antiq. Item Patronis obsequium. Rubrica. ff. et. C. de obserquiis liber. patro. praestam. et l. ii. C. qui pet. tuto. Mulier vero viro suo det quasi famulatum. c. satis. 33. q. vlt. Et fidelitatem. c. debitum. supra de bigamis. De fidelitate autem a vassalis dominis praepstanda et illius forma. vide quae dicit do. Pet. Rebuf. in declaratione arbo. feud. col. iii. Et quantum ad famulatum vxoris adde vnum quod citat Neuisa. con. patres comederunt vuas acerbas. col. xvii. Quod ille qui aliquid facit ex debito necessitatis non meretur. Une si mulier seruiat viro per hoc donatio in eam facta non debet dici remumeratoria: quod nota. pro quo vide que dicit Areti. in consi. xvii. Consideratis / vbi dicit nu. ix. quod donatio vique ad merita concurrentia in preteritum vel ad emolumentin concurrens ex causa de futuro est potius permutatio quaedam quam lucrum l. quod aite. § sicut. ff. de dona. inter vir. et vxo. Quatenus vero lucrum excedit m: rita vel recompensationem fiendam / conside ratur / tunc vt simplex donaio l. sed si vir. §. si duo. et l. si spon. sus. § circa. ff. eo. titu. Probus.

¶ Que foris sunt hoc intelligitur de iudeis et aliis alienis a fide nostra. Pone exemplum in lutheranis / qui tamque heretici dominm foris esse videlm extra catholicam ecclesiam et scorum communionem. Cum in eam et sanctos quotidie blasphement miserrimi illi scriptur ras sanctas iudaice interpretates. Et quod hic dicitur: verum est quod nihil ad nos vt possint per excommunicationem cogi cum excommunicatio eiiciat extra ecclesiam: quod in iudeo et aliis locum non habet. quia extra ecclesiam sunt l. Nam et si sub conditione. ff. de iniusto et irri. testa. Io. de ana. in. c. postulasti. col. iii. nu. ix. supra de iudeis. Alex. con. xiii. nu. xx. vol. vii. Uel dic nihil ad non verum rvt ad fidem compellantur ad quam sola diuina gratia vocantur. xlv. distin. c. de iudeis. Et ibi doctores late Inno. in cap. quod super. supra de voto et voti redemp. Ita dicit Oldra. consi. xxxvi. nume. ii. infra scripti unt articuli: dico in cap. fi de consti. Areti. con. cvii. Probus

¶ Habetur. adde videndum pro latiori informatione quo traduntur in prounciali in rubri. de intitulatione circa finem operis / et ibi ad sacietatem secundum stillum curie Roma. Probus

¶ L. generali: vbi est textus singularis et notabilis. No. tabilis quidem secundum Bart. ibi. Et singularis secundum Roma. singulari. cccliii. Ad hoc quod si aliquis notarius habens defectum propter quem a partibus rogari non possita vt quia infamis si patiatur se rogari a partibus et non reuelet de fectum tenetur ad interesse. Unde Calde. con. iiii tit. de senten. excommunica. et Feli. in cap. preterea. col. iii. ver. siculo ex eo quod dicit Hostien. supra de testib. cog. vbi in propo. sito addit ea que voluit Bal. in l. Cassius. ff. de sena. vbi dicit quod infamis repellitur ab omni officio publico: et ab omni dignitate ecclesiastica / et subdit quod si indignus patituse eligi consentiendo electioni punitur per text quem dicit non esse alibi in l. qui cum vno. §. insulam. ff de re mlitat

¶ Et sic habes quod ignorantia prodest / not. Ioan. Mona. in cap. vt animarum / in prin. infra de constitu. et ibi dico quando quis ignorantia excusetur: prodest quidem si actus per talem notarium receptus factus non foret in eius fauorem / vt quia esset debitor in diem inqua non posset soluere: quia tunc talis actus seu instrumentum etiam garentigionatum non haberet executionem paratam ob defectum forme in qua intenalia computatur notarius cum descriptione testium / vt discutitur per nos in cap. tibi. de resc. Probus

¶ Bononia / hoc placet Ioan. And. in cle. prima de mas. Et dicit idem Ioan. and. in cap. si ciuitas / de senten. excomnunica i1nfra Bononia quod est bona villa vel pulchra / vel magna villa cui credendum venit quia in illius studio floruit vt placet Cronicis. Archi. vero in cap. Conuenior. nu. iii. xxiii. q. viii. dicit quod Bononia primo fuit vocata ortus postea thessalonica / de qua. xi. q. iii. cap. Cum apud: postea vocata est Bononia / vt habetur in legenda beati Petronit Et Io. de imo. in d. cle. i. Citat quod Bononia dicitur quasi bona super omnia / aut vt placet Luce de penna in rubrica. C. de stud. libera. lib. xi. bononia quia bona per omnia. Uel et dicit hic Io. Mo. quasi bonorum noticia et nimis amabilis quod potissime apparebat antequam esset destructa dicens quod ibi flaruerunt magni philosophi / praecipue Uergilius et Tullius et imperatores studio ibi vacabant vt Iulius Cesar qui fuit optimus orator. Et de hac destructione recordatur glo. in verbo metropolim. § hec autem / in prohe. ff. quam dicit fuisse factam tempore theodosii Imperatoris: per quam studii. illius fuit restauratum iussu beati Ambrosis et tempore Accur. legalis studii obtinebat monarchiam secundum eundem in rub. de lib. stu. vrb. ro. lib. xi. C. Et tempore Azo. ibi erant. x. milia scolarium. refert Odof. in auten. habita ne fil. pro patre. C. ipse enim Azo. erat doctor bononien. dicit collecta in. c. ex hibita in princi. supra de rerum permuta. Bononia dicitur insuper nutrix legum. glo. in l. Et ab antiquis. C. de testaBologni. in prohe. consi. Iohan. de Ana. et mater studiorum Sozinus con. clxiiii. col. ii. versi. primo enim. caue tamen a bononiensibus quia vnum dicuntore et aliud corde simulant glo. in l. obseruandum. ff. de offi. presidis. Melius enim foret et ex pediens vt maiora dicerent et minus facerent vt dicitur de gallis quia tunc melior foret presumptio iuxta vulgare sepe faciunt homines minus qui magna minantur Alex. con. clxxx. nu. iiii. in causa angelorum vo. ii.

¶ Hanc maliciam enim nouerunt omnes lombardi et italici: quorum patria est gallorum et britonum sepultura quia in ea sepe moriuntur. Bal. iin tit. de duo. fra. in fine. Est enim bononia de patrimonio ecclesie romane. glo. in pragma. de elec. §. quibus / in verbo domini: vbi idem dicit de regnis Apulie et Cecilie et forte Anglie quia Anglici reddunt ecclesie tributum scilicet vnum denarium pro quolibet capite. Inno. in. c. fi. col. i. supra de postula. prela. et dicit tributum fore realem non personale quia si exeat anglicus angliam non prestat. Hostien. ti. dicit ibi dari dumtaxat ex deuotione quod non credo maxime hoc tempore quia dicuntur ab ecclesia romana vt hereti. ci deuiasse cum in superiorem et matrem non recognoscentes propter eorum obstinatam insaniam. In bononia autem habitus est tractatus concordatorum inter ieonem. x. et Franciscum primum francorum regem vt legitur in prefatione Et de ea et aliis que sunt de ipso patrimon io ecclesie romane vide fely. in. c. si diligenti / in prin. supra de prescrip. Probus.

¶ Parisius. cuius studium florere cepit regnante Cas rolo magno. Alquinus autem fuit qui transtulit studium de Roma Parisius. Et huius studii parisien. fucrunt qua tuor fundatores Rabanus / Alquinus. Claudius et Estorus. Hec citat Io. de Imo. post Stepha. in cle. prima dico. nu. v. de magistris. Uide Guaguy. in cro. li. iiii. post eum Do. Chassaneum in cathologo. in. x. parte considera. xxxii. Et ibi videbis fere de quibuscunque vniuersitatibus. Probus.

¶ Castris. Fallit dicat Bal. in prohe. Gregoria. ibi rex parcificus nu. xl. in castro montispessulani propter inclitam eius nobilitatem arg. l. non tinm. § illiensibus. ff. de excu. tuta. Quod nempe multos famosos vtriusque censure professores enutriuit relatos per Do. ny. Boerii. ei sdem castr. ciuem in addi. dini. in rubri. de reg. iii. in fine videlicet Placentinum qui fuit primus ipsius castri vniuersitatis erector Iacobum rebuffum qui nobis lecturam auream super tibus libris posterioribus. C. editam suo donauit testamene to post. xxx. et amplissimos annos in legendo ibi iura ciuilia transegit. testatur Celsus hugo in addi. ad eum m l. mochanicos. de excu. artifi. li. x. C. Nostris autem temporibus dominum petrum Rebuffum ex illius Iacobi prosapia de scend entem vtriusque iuris doctorem meritissimum nuper in restaurata Bituricen. vniuersitate in lecturis ordinariis cumdomino Andrea alceato concurrentem nunc in suprema parlamenti curia parisiensi aduocatum famosissimum mihi quipape honorandissimum. Cui multa debeo tamquam iurium clarissimoprofessori. Et cuums scripta vltra per eum in lucem iamque emissa te prope diem visurum nuncio. Qui aliqua premissorum citat in eius solenni repeti. ad l. diuus. ff. de senatu consul. silleia Carta mihi. xi. col. ii. versi. fallit in monte pessulano vbi refert alios duos modernos quorum scripta adhuc non vidimus Specul. autem in titu. de aduo. § sequitur videre commemorat quendam Petrum de Conibis de monte pessula. Io. fa. doctor gallicus insti. de socie. §. fi. se in ipsa montispessulani vnis uersitate dicit studuisse / similite do. Azo. in dicta vniuersitatem legit et coposuit suam summam super tribus libris. C. vt ipse refert in prin. d. summe citat do. chassaneus in catho. x. parte carta. xx. col. iii. Philippus Probus.

¶ Uacare. Adde glo. in prag. ti. de colla. §. et quotiens: in verbo. vacare latis per ro. con. cccl. col. v. nu. xxi. quod sumit exordit. in casu proposite consul. vide Sozi. co. xxxii. col. v. vol. iii. quod exorditur. Ex his quae supers quod non solum de iure. sed ent de fncto verisl cari pont. vide Do. in con. lxix. dominus noater papa vbi disputat non quo ad intentum Ioan. Mona. sed quo ad beneficiorum vas cationem quod tunc quandam denotat priuationem. Probus.

¶ Idoneum. vide quod notatur in auten. de san. epi. in prin. Quia qui indoctus existit non facit aliquem doctum vbi Bal. clamat contra doctores indoctos qui nunquam scolares facit ent peritos. Quia nemo dat quod non habet: hinc glo. in cap. cuim beatissimus. xxiiii. q. i. Monet scolares bonum audire magistrum / vide latius per Guil. Benedictum in prin. repe. cap. Raynutius. supra de testa. facit dictum Iasonis in l. qui in aliena. §. interdum. Not. vlti. ff. de acquir. pos. Qa malus doctor non potest facere bonum scolatem. Et de aliis: neccffariis cuilibet bono discipulo: vide glo. consti. othonis in titu. Ne ecclesia vna decetero etc. in verbo discipulis: vbi citat. v. necessaria. Primo vt de singulis studeat du. bia inquirere dum tamen non sint inutilia imo probabilia. et. quod de probabili dubro certum se non reddat. 3. quod sit sensus capacis et non capitosi. 4 quod habens moderatam exhibitionem vacet iugiter studio / vt hic per Ioan. Mo. 5. quod non indignetur instrui a quocunque. Et precipuum dicitur vltra hec quod se reddat capacem ad mores. Et de qualitat bus scolaris / vide Aureolum in additio. ad Guil. in cap. Cum ex eo. de elec. hoc lib. Probus

¶ Distrahat. Nota quod studium debet esse liberum a curatemporalium iuxta verbum lactan. in prin. de falsa religio magno et excellenti ingenio viri / cum se doctrinc penitus dedissent quicquid laboris poterat impendi contemptis. omnibus et priuatis et publicis actionibus ad inquirendo veritatis studium contulerunt etc. Et sequitur: nam abiecisse quasdam res famillares et renunciasse voluptatibus constat / vt solam nudamque virtutem nudique et expediti sequerentur ad hoc. l. in honoribus. §. fi. ff. de vaca. muneri auten. habita versiculo quis enim. C. ne filius pro patre. xi. 1. ii. gloria episcopi / vbi glo. quod veri philosophantes contemnunt pecuniam. d. §. fina. Ratione cuius scolares libera censu et ex actionibus quibuscumque dicuntur: notatur per doc. in. d. auten. habita / et late per do. Petrum Rebuffi / in tracta. de priuileg. scola. aliqua vide per glo. Pragma. in titulo de colla. in. §. Et quotiens in verbo liberius / vbi bo nus textus pro principali intento nostro: hinc dicitur quod olim in egypto vbi primum fuit ordinatum studium / gens sacerdotum vacare dimissa est ad inuentionem scientiarum vt dicit Philo it metaphy. et stipendia a communitate percipiebant liberi a censu regali vel iudiciali existentes secundum illud. Gene. xlvii. Subiecitque Pharaoni Iosephomnem terram Egypti preter terram sacerdotum que a rege tradita fuerat eis quibus et statuta cibaria ex horreis publicis praebebantur. c. non minus. supra de immunita. eccle. Ideo conclude quod scolaris cupiens proficere debet sibi locum aptum ad studium aligere et se ad diuersa non distrahere per illum tex. ibi bononisa. et ibi vniuersis et qulchre. Seneca ad Lucillum epi. ii. Quum vbique est nusquam est. Uiatoris quoque mendicitas caupones multos / sed raros expritur amicos. rursus. Uox salutationis in spro plures vocat / paucos pulsat. Cuis etiam amor in plures affunditur. Nauseam parat a singulis leuigatur. Probus.

¶ Priuilegio scolaris. Pro hoc vide glo. in pragma. in titde. colla in. § quod ad dictas / in verbo / residebunt: vbi dicit quod non sufficit morari in studio nisi operam studio dent l. generatir. C. de epi. et cler. Scolares enim etiam scolas intrantes non attendom tes nec studentes non gaudent priuilegio scolarium. Panor. in d prohe. et Io. de lignia. in prohe. cle. alleg. l. i. de stud. vr. Ro. lib. xi. C. Idem si inhoneste viuunt l. per illud tempus / de decu. et sta. lib. xii. C. Et per hec dicit. d. glo. quod nominationes non debent ocedi graduatis vagabundis et discolis / et illis qui non residem t in vniuersitatibus quod late per nos deducitur in tractatum nostro de manda apost. quibus iunge que copiose traduntur per Nelisa. in silua nuptiali Car. ccii. Probus.

¶ Ex quibus Io. Mo. hic minus curiamier loqui videtur debebat enim deferre tanto viro prout Archi. fecit in. c. quamuis. col. ii. de offi. de leg. dicendo. Sed salua reuerentia debita tanto patri vel prout Alex. contra ludo. de vrbe. con. ccxiiii. nu. iiii. quando do lus. vo. vii. ibi. Sm si illud dixit: cum reuerentia pessime dixit Et non prout Bal. con. cccclxxvii. col. pe. punctus quaestionis parte quarta vbi vocat Bartolum doctorelum. Probus.

¶ Hostien. male dixisse in proposito quod Hostien. in fauendo episcopis habuit malam scientiam et peiorem conscientiam / testatur Bal. in quodam consi. de quo in praesentiarum non recordor. vide do. Bertrandi. com. celxii. legitur. parte. ii. in eo quod increpat modum Io. mo. hic et simiium maledicentium in suis scripturis citat act. c. xxvi. Probus.

¶ Studere. Si apponatur conditio si studuerit quo intelligatur et quando dicitur completa: decius. con. 177. quod supra / et de studio gnalvide do. Bertrandi con. ccc. in fi. vtso casu parte prima. Probus.

¶ Excommunicatis. Ioan. Cal. et Car. in prohe. grego. dicto hui assentiunt Et ratio secundum Petrum de Ancha. hic col. v. est. Quia cum salutatio vel beneficii collatio sit generalia non extenditur ad maliuolos et odiosos ergo nec ad excommuncatos: hec salutatio protenditur. Suadet alia ratio. Nam beneficium canonis vel hominis non complectitur odiosos .c. Alma. §. quia vero et. §. illis. 1ra de senten. excommunica.¬ Maria. Sozi. con. lxx. in presenti vbi loquitur de iudeis / fa cit l. Lucius. §. Lucius titius damam. de legatis. ii. vbi. tex. Quod verba generalia etiam in beneficiis restringuntur: vt odiosa non comprehendantur. faciunt not. per Bar. in l. si quis ud graui. §. si ex stipulatu. ff. ad sileia. et l. iiii. §. si tibi iudicium. de conditio. ob turpem causam / vbi premium paratum indicadi furem non comprehendit / ipsum furem indicantem et socios in propo. Io. mo. hic dic eius dictum fore verum quando est certum de excommunicatione quia si non est certum vt quando petit absolutionem seu absolui ab ex communicatione si quam meruerit et non apparet ex narratis ipsum esse excommunicatum vel pars decit talem presbyterum esse excommunicatum. Tunc non obstantibus premissis debet appellari dilectus filius: quia in primo casu non apparet ipsum esse excommunicatum: et in secund casu non creditur assertioni partis ita dicit prouincial. Cauta mihi. cvi. col. ii. in prin. Probus.

¶ Benedictionem secundum Guillel. de monte lauduno hic col. ii. hanc clausulam primo posuit cletus papa vt legitur in cronicis hac enim salutatione tollitur peccatum veniale / argexxi. d. denique. Sicut et in pluribus aliis modis peccatum vt niale eneruatur etiam sine sacramento penitentie / de quo dipe. di. iiii. c. de quotidianis. Et plenius hostien. in summa de penis. §. ex quibus / immo excommunicati causas super nullitate excommunicationis papa recipiendo talem ad benedictionem censetur absolutus declaratus de puil. olim infra. alias papa simplisalutando talem absoluere non intelligitur. supra de sen. excommuni. si aliquander. vide Alex. con. clxxxix. col. ii. volu. vi. Probus.

¶ Maior. adud que in proposito dico in. c. statutum in ver. idem in benedictione / de rescript. Probus.

RElaxatio. hec diffinitio tanquam communis placet Io. de Anain. c. ii. col. i. supra de scismati. 3. Car. con. xxxv. nu. vii. quidem habens Oldra. con. cccxxvii. in prin. per l. cum titio. ff. de conditio. et demon. et c. nisi requisitis i. q. vii. vbi glo. istud firmat addendo facta cum cause cognitione ab eo qui habet. ius dispensandi: vbi late Prpo. dicens quod per dispensationem dicimur ius vulnerare. c. ipsa pietas. xxiii. q. iiii. Iason in con. lxvii. col. iiii. presupponitur vol. i. et con. xl. col. ii. absolui alias volu. iii. Placuit etiam Maria. Sozi. in. c. ad audientiam. supra de homi. versi. x. et vlt. quero in prin. facit quia citat Barba. con. xlix. sub nu. iii. vol. iiii. quod comes palatinus non debet legitimare spurios nisi cum cause cognitione¬s considerare agnatos patris: quibus affert preiudicium Petrus de Ancha. con. ccxlii. nu. iii. Cursius co. lxv. nu. lxvi. et Decius con. cccxciii. col. fi. consului. idem Archidia. in. c. licet canon 1fra de electione col. ii. et sine causa dicitur factus temerarium seu dissipatio. Io. Mo. in. c. vnico in fi infa de eta. et qualita.

¶ Alio modo diffinit Bal. in additio. ad specula. in titu. de dispen. §. primo. versi. Item est / quod dispensatio est in ris mitigatio vel penalitatis moderatio facta per haben. tem potestatem seu auctoritatem ex publico vel vtilitate publica vel rationabili equitate quam lex ciuilis indulgentiam vocat. Ista videtur de mente Panor. in. c. fina. supra de scismati. et in. c. de multa. supra de preben. nu. viii. et Iason in l. ita scriptum. ff. de liber. et posthu.

¶ Aliter dicit Io. And. in. d. c. de multa. col. v. quem refert Petrus de Ancha. con. ccclxxxiii. col. i. reuocatur in dubilrdicens quod dispensatio est commensuratio communis ad singula: et ista vt dixi debet fieri cum cause cognitione et sic parte citata Guido. pape deci. cxl. in decisionibus: et ideuo cum causa / tex. in. c. dispensationes. c. tali. c. exigit i. q. vuil. Chassa. con. xliii. col. ii. alias non valet / verum in inferioribus a papa: quia pape dispensatio valet sine cause cognitione. quod dic etiam verum in foro contentiosisecus quo ad deum. Petrus de Anch. in repe. c. canonim statuta carta. v. cum in eo semper presummatur et quod iuxta ex causa fuerit motus Barba. con. xxvi. nu. iii. sapienter. vol. ii. quia quicquid facit princeps presumitur facere vt deus glo. rubri. in auten. de heredi. et falsi. col. prima. Panor. in. c. fi. de scisma. Prepo. infra d. c. nisi requisitis in fi. Idem Panor. in. c. si cle. rici. nu. xii. supra de iudi. et in. c. innotuit. nu. viii. supra de elec. Fely. in. c. postulasti. nu. xiii. supra de res. facit id quod not. Bar. con. i. col. iii. vol. i. quod omnes contractus qui fiunt cum primcipe habent naturam contractus bone fidei: hec Bal. in § omnes in ti. de pac. constantie. Panor. in. q. Episcopus et quia dem rector. nu. xvii. et in. c. significasti. nu. iii. supra de elec. vide Decium con. cclxxxvi. col. penul. in causa communitatis: et coniiii. col. ii. Idem fely. in. c. preterea: col. ii. nu. vii. supra de testi. cog. vbi dicit post Inno. in. c. cum ad monasterium: post madium. supra de statu mona. quod in principe sufficit sola voluntas. vide Iason. in con. xxxviii. in fine in causa et lite. vol. iii. quod vbicunque in inferioribus reperitur concessum quod possunt causa cognita aliquid facere in principe satis est quod putet causam subsistere et ex opinione sua statuat seu mandet sed in inferiore debet causa liquere vocatis his quorum interest l. legatum: de admi. re. ad ciuita. perti. ff. Ita Bal. et Paulus de ca. in l. si testamentum. C. de testa.

¶ Uerum dicas causam presumi legitimam quando imasnari potest: quia tunc presumitur principem illa motum fuisse: secus si nulla potest imaginari. tenet Imol. post As tho. in. c. Nam concupiscentiam. supra de consti. refert Franc. cursius. con. xx. nu. xvii. quod si expressit licet inualidam non presumitur alia valida. Idem Cursius consilio. xxi. nuxli. et Maria. Sozi. in conci. cclxvi. col. xxi. ver. Aliquando. et. iii. et con. cclxxxiii. col. penul. in presenti vide Decium com. ccccc. lxxvi. col. fi

¶ Huiusmodi enim dispensationum due sunt species. Prima est de gratia. Alia de iusticia: de gratia dicitur beneficium et gratia respectu eius cum quo dispensatur cum non dicatur illi debita et sic venit appela. bneficii. c. quicumque l. distin. cap. fin. lxvi. di. c. osius. §. i. lxi. dist. Et ibi dicitur quod non datur actio: sed ex gratia peti dicitur. c. miror l. distin¬

¶ Quod autem supra diximus quod in principe presumitur iusta causa illud habes limitare non procedere ex quo princeps tollit ius tertii et defensionem que est de iure naturali et pacta et contractus qui sunt de iure gentium: quia tunc causa non presumitur. Claud. de Seissallo in repeti l. vi vim. col. iiii. ff. de iusti. et iur. vbi dicit hoc procedere etiam si vtatur potestatis plenitudine: sequitur Neuisa. in conPatres comederunt vuas. colum. xxvi. et Sozi. d. con. cclxvi. col. xxi. versi. confirmantur in causa que vertitur

¶ Et iste dispensationes sunt odiose maxime quando as tur de interesse alterius. Feli. in. d. c. at si clerici. §. de adulteriis. versi. ii. adduco. supra de iudi. nu. viii. Idem Feli. in. c. matdato: de symo. ver. quarta et vltima conclusione. nu. vii. nisi veniat motu proprio. Panor. in. c. cum in cunctis. §. cum vero. nu. viii. supra de elec. vel id fuerit expressum ab eo argu. not. per domiBartholo. de chasseneo. con. xliii. nu. iiii. Idem dic in causis matrimonialibus. Hinc domi. con. cxiiii. colum. fina. dicit quod factum pape debemus trahere in exemplum quandiudicat. licet non sic quando dispensat vel facit contra ius de re iudi. supra. c. in causis: cum ibi notatis: de priuileg. supra ex ore. vide Franc. curt. con. xxxv. nu. xxvii. Statuto seu in capitulis / et de veritate huius puncti vide Iasonem in. d. conxl. vol. iii.

¶ Et stricti iuris etiam dicitur Panor. in. c. du. dum. el. ii. nu. xv. supra de elec. Ideo non extenditur ad alia quam ad contenta in ea. c. lector. xxiiii. di. Cal. con. xiii. ti. de prben.

¶ Quia autem dispensatio sit odiosa patet: quia vulne rat ius commune prima. q. vii. §. nisi rigor. et supra de consang. et affini. c. quod dilectio. Non enim est celeriter concedendi propter vrgentes causas quas vide notatas per Prepoin. c. de siracusane. xxviii. distin.

¶ Hinc dicimus quod dispensatio facta in casu prohibito / prophana facilitas appellatur iuxta illud quod dispensatio facta contra legem dicitur legis destructio. c. fi. x. di. vbi idem Prepo. citat quod in obseruantia legis nulla debet esse acceptio personarum. Et ideo sicut minores ad ipsius legis obseruantiam ita et maiores tenentur / iuxta illud Deutero. Ita iudicabis magnum sicut paruum: tamen illud potest falere in causis criminalibus vbi mitius agitur cum maioribus quam cum plebeis et villibus personis l. aut facta. §. persona. ff. de pe. et. l. secunda ff. de termi. amoto: istis enim conuenit id quod citat Ans con. cx. col. iii. quod exorditur Sanctissima: dum dicit quod et lex nature / et est gratia siue dispensatio debita de qua isequentibus dicemus.

¶ Alia est lex gratie quia princeps facit gratiam vt vult: qui potest sue reilegem imponere prolibito voluntatis.

¶ Alia dicitur de iustitia videlicet de iure debita quando petitur ex legitima causa: pro hoc habes glo. notabiles in. c. domino sancto l. di. et. c. vt constitueretur: vbi Prepo. satis os suum dilatat et Archi. ante eum dicens quod vbi dispensatio est debita tunc est ius / cum sinexecutio iustitie. ff. de iusti. et iur l. i. primo respon. Si permissa / dicitur misericordia / vt. lxv. di. disciplina: in prin. et. qu. omnis qui. ix. q. i. et i. q. vii. c. hi qui. Si prohibita tunc dicitur. dissipatio. Hinc est quod pro ipsa consequenda non datur actio: potest tamen officium iudicis implorari vt in d. glo. c. domi. sancto. et glo. prima in fi. et in. c. exigunt. prima. q. vii. Que dicit quod ordinarius eam denegans peccat / et potest haberi recursus ad superiorem. Ioan. montaigne in tracta. de biga. q. vii. col. vii. Ratio suadet: quia in tali casu dicitur superior inferiori facere iniuriam l. prima. §. permit. titur: et ibi Barto. ff. de aqua quo. et estiua. Et posset a tali denegatione appellari l. prima. C. si sepius in integr. restipo. Bart. in l. iiii. § hoc autem iudicium. ff. de damp. infec. Iason insti. de actio. in prin. col. ix. nume. lxvi. Feli. in cap. auper his. colum. iiii. supra de accusa.

¶ Suadet etiam alia ratio naturalis / quia talis dispensatio non est mere gratie: sed ius quoddam et iustitie executio. vt dixi. supra post A chidia. Idem Archidi. in dicto cap. licet canon infra de elect. colum. ii. Decius in capi. at si clerici. §. de adulteriis. numen xxiiii. supra de iudi. Panormi. in cap. bone. el primo. num. xiiii. supra de postula. prela. vide que dico. in capi. ii. de consti. verExpediendo septimum membrum et in capi. si pauper 1fra. de preben. Pro his facit dictum Ioan. Mona. in rubri. de postula. prela. Quia iniuria fit postulato si circunstantie eunmfaciunt admissibilem / si non recipiatur eius postulatio. Idem Ioan. Mona. in cap. quam sit infra de elect.

¶ Pro premissis Adde que voluit Domi. Maleretus in trac. de elect. carta mihi. lxxxxiii. col. ii. et. iii. Quia si episcopus sine causa denegat licentiam clerico volenti ire ad studium: quod poterit agere coram superiore / vt compellatur. Panor. in cap. relatum. nu. vi. supra de cler. non residen. refert. idem Malere. de abbate negante e centiam monacho volente ire ad studium quem vide: non idem dicas de illegitimo requirente secum dispensari. pe. ea que signat do. Io. mo. in. c. in fidei infra. de hereti. Quia hoc casu non tanta suadet ratio quanta in studere cupiente: vt petet intuenti. vide Barba. in. iiii. vol. con. xl. col. i

¶ Dicitur enim debita pluribus modis. Primo modo proter scandala vitanda vt patet de consang. et affini. c. quiucirca vbi prepo. recordatur papam quotidie inter consanguineos dispensare propter bonum pacis futurum vel scandalum vitandum. Et hec causa sufficiens est nedum post sed etiam ante matrimonium contractum. Cum propter scandalum discedatur a iuris communis dispositione etiam expressa l. qui decem. ff. ad leg. corne. de sicca. in l. si quis filio exhereditato circa medium. ff. de iniusto testa. c. si quando supra de resc. alia iura Mari. Sozi cumulat. con. clxv. col. xi. vi sis / facit vltra eum tex. in. c. ii. supra de no. ope. nuncia. iuuat dictum Io. mo. in. c. ii. infra. de preben. ibi sic eredo si sit scandalum in auferendo magis possit eis dimitti et Maria. Sozi. con. lxvii. col. x. vedr. quibus. vbi pro hoc plura iura adducit. et. d. con. clxv. col. x. visis inuestituris: et Pe. de Ancha. con. ccclxxiii. reuocatur glo. prag. in verbo pontifex. §. veruntamen de elec. notat Ianon. con. xxxviii. col. i. vol. iii.

¶ Ista lucida sunt in casu isto per ro. con. cccvii. in fine. in casu proposite consutationis. Ideo quando petimus cum affinibus dispensar.¬ ac consangui neis: aut aliis prohibitis ad matrimonium qua iam contraxerunt et consummauerunt carnali copula: dicit papa aut penitentiarius maior in dispensationum narrati ua. Et si diuortium fieret inter vos / gtauia exinde scand la verisimiliter oriri possent / tuque Berta que pregnans existis veliam forsan peperisti perpetuo diffamata remane. res etc. vobiscum quod impedimento huiusmodi non obstante consanguinitatis in vestro sic contracto matrimonio remanere poss tis et valeatis auctoritate apostolica dispensamus prolem susceptam: et deinceps suscipiendam legitimamdecernendo.

¶ Nec putes hec vltima verba fore superflum Quia licet papa dispensaret super matrimonio vt late tradit Pe. de Ancha. con. ccxxxix. parum dubitationis et doChassa. con. xliii. tamen exigitur expressa dispensatio supprole: notat Bal. in addi. ad specul. in titu. de suc. ab. intest. col. i. vide que dico in. c. i. infra. de rescrip.

¶ Item est debita propter stragem vitandam dico gentium. d. c. constitueretura etibi prepo. et. xxiii. q. iiii. c. ipsa pietas: vide Domi. in conxxxiii. pro examinatione vbi discutit de dispensatione matrimoniali satis cotidiana. Item etiam videtur debita proptentempus / vt si ob bellum vel pestem non reperiantur clerici vel pauci quia tunc poterit dispensari vt vnus plura habeat beneficia / vel vt laici clerici fiant. c. necessariam i. quod vii. c. sententiam. xxxv. q. ix. c. non debet. supra de consang. et affi¬

¶ Item propter pacem habendam et vt ita dicam gueram vitandam. Et in summa vbicunque vtilitas publica suadet vt in. c. fi. supra qui filii sint legitim /

¶ Et attende hic ad vnum quod hoc verbum dispensatio inuentum est et introductum a iure canonico. Nam de iure quid uili non reperitur: sed dicitur indulgentia. Bal in d. c. a. si clerici. nu. x. supra de iudi. quod comprobat Decius ibi in d. §. de adulteris: nu. iii. dicens And. sicul. sequi Bal. con. xviii. col. pe. lib. iiii. tamen dic reperiri in libro feudo. in ti. de pace Constan. in prin.

¶ Et de verbis importantibus prohibitionem vide ibi per eundem Decium nu. ix. Ista enim est precipua causa propter pacem / propter quam dicit Barbo con l. tertii vol. recedi a communibus regulis legum et canonum et pro casu nostro adducit. c. ii. supra de despon. impub.

¶ Postremo sumitur dispensatio secundum aliquos quod proprie et originaliter importat pecuniarum pensionem diuenr sis factam / dicta a dispenso i est diuersis penso: vnde dispensator dicitur pecuniarum administrator. que prius non numerabantur: sed appendebantur siue pensabantur. Deind. vero translatum est hoc nomen ad omnem distributionem et sic importat commensuratam applicationem vel distri butionem alicuius communis ad singula. Unde secundum. hoc dispensatio in precepto legis communis est applicatio eius ad hunc et illum secundum eorum proportionem. vt ille scilicet astringatur ad totum: ille ad partem: illem anihilum secundmeorum coditionea quae in hoc precipue attendumum signanter que ex scientia procedunt: quia vtilius solus scientificus et literatus multas gubernabit ecclesias quam alii. licet multi. hinc Salustius in Catilina. Quia paucorum virorum inclita virtus auxit Romanorum imperium non multitudo

¶ Et in proposito equidem videmus in ecclesia dei respectus multitudis fidelium. id s paucorum virorum facta sublimia et excelsa fidem nostram et ecclesiam illustrasse: et archana prophetarum et veteris testamenti illuminasse. Ideo circa tales relaxare. legem communem: non est commune bonum turbare / sed est spes premiorum: alios ad similia incitare siue ethortari prout fierdebet / vt l. i. ff. de iusti. et iur. de quo recordatur Petrus de Ancha. in repe. c. canonum. statuta carta mihi. vi. supra de constitu.

¶ Et ista possunt dici de secunda diffinitione hic. posita videlicet quod dispensatio idem est quod dispositio. hinc Petrus de Ancha. in. d. c. de multa. nu. xiii. de preben. dicit quod dispensator idem est quod familie gubernator: quia disponit singula singulis / et laborem / et premium: et tali dispensatore indigemus qui legem vniuersalem ex causa interdum relaxet. Hec autem non cuique committenda / sed illi qui potest legem condere et tollere. Et sic per Papam vel princ pem / vel ipsorum auctoritate facienda est dispensatio. vide Ioan. and. in nouel. in. d. c. licet canon: dico facienda ex speciali mandato: per ea que not. per glo. pragma. de colla. § Item voluit. in verbo Romanus pontifex: vbi dicitur quoea que geruntur a legato ex speciali mandato pape videntur facta a papa / et illa dicuntur papalia secundum scrben. in. c. literis statim allegando: pro quo adducunt l. vnum. ex familia. § i. de leg. i. et. c. in causis. vbi Panor. supra de elect secus de his que facit ex vigeneralis legationis. c. cum olim. supra de consuetu. et. c. hii qui infra de preben. Bal. Panor. Barba. et alii in. d. c. literis. supra de elec. in fine.

¶ Et in his stadiscrepatia: quia que fiunt ex facultate et commissione speciali non possunt subde legari: bene tamen que sunt ex generalis legationis virtute: quia illa dicuntur ex commissione iuris: alia ex commissione hominis. Pro hoc Hostien. in. c. quoniam. col. ii. supra de offi. de leg. et ibi scriben.

¶ Dispensans autem sit homo qui non speret in pecunic thesauris: sed quis est hic et laudabimus eum e Nam omnes sunt questuosi dicit Hostien. in. d. c. quoniam. col. iiii

¶ Item debet habere intuitum rationis et boni vniuersi. et causam propter quam dispensat: que dicitur triplex / videlicet necessitas / vtilitas / et prerogatiua euidens meritorum. Iste sunt precipue alias vide per do. Pe. Rebuffum in repe. c. postulasti. no. iii. supra de cler. excommunic. ministran. vbi ipse nos citat in hiis que diximus. in. c. cum ex eo dielec. et in. c. fi de verbo. signi. Alias si dispensans nuda volum tate mouetur: non habens intentum ad aliquod predictorum: non meretur dici dispensatio / sed dissipatio. Nec dicitur talis prudens et fidelis dispensator: de quo Luce. xi. c. quis putas fidelis est dispensator et prudens quem constituit dominus super familiam suam.

¶ Pro hoc habes quod citat Cardi. in. c. nisi § persone. nu. ii. supra de renuncia. quod dispensare est diuersa discrete pensare: et in animo ante versare: an iuris relaxatio expediat / aliter nisi expediat debet: vt prediximus dici dissipatio: firmat Petrus de Ancha. in repeti. d. c. canonum statuta carta michi. v. supra de constitutio. Et in hoc verificatur dictum Alexan. consi. cxxxvii. visa. col. ii. volu. vi. Quia papa potest dispensare super iuramento sponte et licite prestito cum causa / non autem sine causa / facit id quod notatur de promissione sine causa / vt non valeat quia comprobat idem Alex. in con. clvii. in prin. vol. vi. Nec quo ad deum est tutus cum quo est dispensatum de quo. supra de voto. c. non est voti. et. xxxiiii. q. i. c. manet. glo. pe. in. c. dudum. el. ii. supra de elec. late Io. de lignia. in tract. de plurali beneficiorum

¶ Pro his vide Domi. in d. c. licet canon. §. fin. et do. Ioan. Bruncllum in tract. de po. lega. conclu. xii. colun. iii. et. iiii. Barba. in clemen. gratie. col. iii. de res. Sozinum. con. cclx. colun. xi. Ioan. mo. in. c. cum ex eo inra de elec. et. c. Si annum. xxiiii. nu. ii. infra. de iudi. Inno. in. c. Cum ad monasterium. supra de statu mona.

¶ Et pro comprobatione proxime / et supra deductorum / quando dicimus quod dispensatio ab inferioresa principe requirit cause cognitionem illud firmat Domi. Maria. Sozinus. con. lix. in fine / viso elegantissimo. allega. Inno. in. c. veniens. supra de filiis presbitero. et alios quos vide et Alexan. con. lx. nume. xxxiiii. visa legitimatione. vol. ii. et Decium late. con. cclxiiii. col. ii. Reuocatur in dubium. et con. cclxxxviii. colum. iii. queritur in effectu / quem. videas etiam pro ipso intento. Idem Sozi. firmat. con. ccxlvi. col. iiii. versi i. considerando eleganter Alex. con. ci. col. fin. circa primum. vol. vi. et co. lxx. col. pe. in causa. vol. iii. decius. con. 542 reuerende pater. col. i. Et nouissime do. Bartho. de chassa. con. xxxi. nu. vi. vbi loqui tur in legato dispensante sine causa que si non fiat cum causa non valet / quod dicit notandum perpetuo in foro contentioso ad infringendas milla dispensationes quas faciunt legati super incompatibilibus cum personis indignis puta non sublimibus vel litertis / allegat Fely. in. c. postulasti. in. xv. col. supra de res. in. c. adaudientiam el. ii. col. v. eo. titu. Istud tenet do. meus de ripa. ii. lib. respon. c. xxxv. nu. vi. facit quia aliter facere est contra ius commune contra quod non disponit legatus. Archiin. c. fi apostolice de preben. hoc lib. Et sic talis dispensatio dicitur non de iure sed de facto facta / per regulam quamcitat Sozi. con. xxxii. col. pe. ex his vbi dicit quod illud dicitur fieri de facto quod fit sine cause cognitione.

¶ Uide preterea eundem Barthol. cassa. An dispensatio extendatur extra limites siue ad beneficia extra legationis sue fines / et latius per Decium: licet eum non alleget in con. ccvii. Pulchrum est dombium de quo dicemus in. c. offici de offi l. ga.

¶ Et inquantum. supra diximus inferiores non posse sinae causa et illius cognitione dispensare moderare habes nifa superiore sibi concedatur / quod possit sine causa et legibus dere gare: testatur Corneus lib. iii. con. i. col. ii. in presenti: Ardua pro hoc vide que in simili dicit Sozi. con. ccxii. col. ii. prima consultatione. quod autem dicimus de causa / dic de vera: quia si esset falsa non valeret dispensatio. Firmat Decius con. cccxviii. nu. v. in causa istorumquem vide con. 579 in prin. in presenti. Probus

¶ Omnino tolle. De hac dictione vide quae no. Alex. in concixxiii. nu.x visis despositionibus vol. vii. Probus

¶ Numerus perfectus de numero autem septenario / vt de ea que latissime describit Montaigne in suo trac. de biga. in prohemio. per. v. col. et inde de senario vbi illum etiam fore perfectum numerum de quaternario: vide late do. Brum. nellum in trac. de matrimo. conclu. xxiii. col. iiii. de denario. vide montolo in promp. in verbo decem. Probus

¶ Uirtus: septem sunt virtutes tres videlicet theologales et quatuor carmales quas scire multo vtilius est quam repetere legem. Testis est Lucas de penna in l. i. col. ii. de metropol. l. berito. lib. xi. C.

¶ Et dic quod virtus secundum aliquos: est bona qualitas mentis: qua recte viuitur. qua memo. male vtitur: qua deus in nobis sine nobis operatur: de ea quippe Cice. ii rethor. Sola virtus in sua potestate est: et omnia preter eafortune subsunt dominationi. Probus

¶ In medto consistit et discretio est mater virtutum. c. l. supra de offi. custo. in fine non mater asinorum. Bal. in. c. finem litibus col. i. supra de resti. spolia. Et sine ea quis non est homo sed bestia. Bal. con. clxi. quod exorditur cecilia. parte. iii. tamen secundum aliquos virtus sine diuitiis nuhil valet: cum sine diuitiis sit impossibile viuere iuxta ili lud Fely. in. c. cum oporteat col. v. supra de accu. vbi dicit quod bo. na temporalia sunt vita hominis et pecuni a conseruat honorem illius: et dicitur vita hominis quia deseruit humane necessitati. Barba. lib. ii. con. vii. col. vii. et con. liii. preclare. col. iiii

¶ Et licet hec persuadeant / tamen virtus sola et clara est nobilitas: qua duce reipublice optime consultur: vt repertum dicitur olim in sedibus capitolii Rome. vnde vrbanus quartus aliquando respondit alicui sibi ignobilitatem generis obiicienti: virum non nobilem nasci sed fieri virtute nobilem

¶ Hinc est quod virtus vera a seipso non a posteris expectenda est qui sepe parentum merita de generant: inde Paulus de citadinis in prohemio trac. de iure patro. col. iiii. dicit quod iactantia ex virtutibus maiorum est rudiculosa: quod facit contra nobiles generis huius temporis qui gloriantur de nobilitate. Contra quos inuehit go. in extrauaganti execrabilis ibi disputare de nobilitate generis disputare de nobilitate stercoris petotum et sine require iuxta vulgare. Et eam de causa mirtur multi de iuribus gallicanis et aliis que attendunt ad antiquitatem nobilitatis generis et non virtutis. In prerogatiris priuilegiorum quo ad assecutionem beneficiorum ecclesiasticorum: de qua nobilitate generis vide ad saturitatem remissiue per Neuizanum in silua nup. Est nubendum fo. clix.

¶ Unum tamen citat beatus Grego. sup Iob. in mora. lib. vii. c. xi. in prin. plerumque enim virtus habita deterius quam si deesset interficit que dum ad sui consdentiam mentem erigit hanc elationis gladio transfigit facit in proposito illud patroni mei diui Hieronymi secunda parte trac. ii. epistola. xxviii. vbi dicit aliquando virtutem putari virtutem quod vitium est et econtra

¶ Uirtus enim in tanto est precio quod quamuis naturaliter homo sit aptus ad virtutem. tamen necesse est eum iuuari per aliquam disciplinam imbutam virtute. cum promprituda. nature sit ad malum. xii. q. i. capitulo primo. Et humannatura quodammodo labitur ad delieta vt in auten: d.¬ mona. §. si quis ergo. col. prima.

¶ Et procliuus est cur sus ad voluptatem et natura est indicatri vitiorum. xx. q. 3. c. procliuus. His conuenit illud ecclesiastici. vii. c. fecit detis hominem rectum. et ipse se immiseuit infinitis questionibus.

¶ De premissis dico latius in c. i. de res. vide Io. mo. in. c. vt circa infra de elec.

¶ Tu dic tamen in summa quod in exercitio virtutis triplex reperitur difficultas / vna enim pruenit vt dicimus ex corruptione nature per peccatum priorum parentum ex qua causatur in homine pronitas ad malum. et difficultas ad bonum. vt dicitur gene vili. c. Sensus et cogitatio bumani cordis prona sunt ad malum ab adolescentia sua.

¶ Secunda est. quia ex peccatis et vitiis preteritis causatus est in homine quidem habitus. vel saltem dispositio inclinans ad similia vitia iuxta philo. sententiam habitus semel in aliqus generatus est de difficili amoui bilis a subiecto.

¶ Tertia prouenit ex difficultate operis virtuosi: quia virtus est circa bonum arduum et difficile. Ideo opus virtutis vt sit efficax debet cum magno conatum fieritestis est lucas euange. c. xiii. Contendite intrare per angustam portam quam multi qrent intrare et non poterunt. Probus.

¶ Infinitum vt loquitur philosophus. Ista referunt ad calamum Io. and. in nouel. et domi. hic nil addendo quod autem infinitas debeat coartari et vitari. vide glo. in. c. ii. de res. ipra et Barthachi. In suo repertorio in verbo infinitas: vbi ponit multos casus in quibus debet vitari: tu vide Iaso. in repeti l. quominus. q. xxii. ff de flumi. et Bar. in l. i. § gene. raliter. ff. de leg. prestan. Guil. de montelauduno et ante eum Io. mo. in. c. cum in multis infra de res. Et dicit Bal. in ti. qui feudum dare pos. col. pe. Quia interdum infinitas ponitur pro quadam subsistentia: et tunc non est vitanda l. pure. in fi.¬ ff. de excep. doli. Interdum accipitur pro ampliatione alicuius dispositi. et tunc dico quod est vitanda vt. C. de senten. pro eo etc. l. vnica: et ibi. percy. et ibi nouissime do. Petr. rebuffi. Probus

¶ Fidei commissa Alex. con. cxlv. col. ii. quoniam abund. vol. ii. tradit quomodo infinitas sit vitanda: et per quo verba appareat: cui adde que volunt neapolita. deci. 46 dicit regia quod si constitutio dicat quod debet renouari compromissum quando est expiratum non intelligitur nisi per duas vices per. d. §. si quis vt euitetur infinitas l. qui bona. §. fi. ff de damno infec. hinc Ang. et Alex. in l. si finita. eo. ti. Quod qui promittit representare reum totiens quotiens / facta per eum bina presentatione est liberatus: dequo per Bal. in l. superuacuam col. ix. C. dehis qui pe. no paul. de castro in l. si duobus. §. quotiens. ff. de iureiur. 3. Bar. in l. si quis reos. ff de custodia reorum: Lucas de pennain l. si quis decurio: de decurio. li. x. C. Probus.