Quaestio 1

ARTJCVLVS SECVNDVS.

Vbi discurritur per modos compositionis, & ostenditur, quod nullus est in Deo.

CIRCA secundum autem considerandum quod cum sint septem modi compositionis, tres quidem secundum rem.

Primus ex partibus quidditatiuis.

Secundus ex partibus essentialibus, materia & forma. Tertius ex subiecto, & accidente. Quatuor vero secundum rationem.

Primus ex actu, & potentia, siue ex esse, & essentia.

Secundus ex supposito, & natura, siue ex quo est, & quod est.

Tertius ex genere, & differentia, siue ex indeterminato, & determinante.

Quartus ex subiecto, & proprietatibus intentionalibus, siue secundum rationem. constat de tribus primis compositionibus, cum reales sint, quod nulla est in Deo. Non est in eo compositio ex partibus quantitatiuis, cum abstrahat a quantitate, & a situ, nec compositio ex forma, & materia, cum abstrahat ab omni possibili, & potentiali, cum sit actus purus, nec compositio ex subiecto, & accidente, cum sit omnis entitas eminenter continens, & praehabens omnem perfectionem, multo excellentius, quam accidentia dare possint. Restat ergo, vt discurratur per quatuor modos, qui sunt secundum rationem.

Est ergo considerandum, quod diuersitas con ceptuum, aliquando oritur ex diuersitate conceptibilis, aliquando vero ex diuerso modo con cipiendi idem conceptibile; vbicumque ergo est diuersitas conceptuum, propter aliud, & aliud conceptibile, necesse est, illud componi secundum rationem, de quo formantur tales duo conceptus, quoniam intellectus diuidit illam rem in duo conceptibilia, & duas rationes, & per consequens illa res componitur ex conceptu, & duplici conceptibili ratione, vbi vero est diuersitas conceptuum, penes diuersos modos concipiendi, manente eodem conceptibili, non potest fieri compositio secundum rationem, quoniam intellectus in vtroque conceptu accipit eandem com munem rationem obiectiue, idem autem non com ponitur sibi ipsi, vnde necesse est, vt illi duo conce ptus nullam compositionem rationis faciant, quia in vtroque conceptu est vnica, & simplex ratio obiectalis, & hinc est, quod conceptus definitionis, & definiti non constituunt tertium conceptum compositum ex vtroque, nunc autem sic est, quod conceptus esse, & essentiae non differunt, penes aliud conceptibile, sed penes alium modum concipiendi, vt dicebatur supra. ergo ratio deitatis, concepta per modum formae quietae, & ita per modum essentiae, & cuiusdam potentialis, & iterum concepta per modum actionis, & esse, nullam compositionem faciet in conceptu, & sic apparet, quod rationi Deitatis, nil addit intellectus, cum concipit eam esse, nec concipiendo esse, & essentiam in Deo, resoluit peitatem in duas rationes.

Vlterius considerandum est, quod in omni creato, conceptus habentis praecedit conceptum naturae habitae, nec constituitur per ipsum, quamuis determinetur, vt superius dicebatur de conceptu humanitatis, qui determinat conceptum cuiusdam habentis, & tota ratio est, quia huma nitas, & caeterae quidditates creatae possunt cō- cipi per modum partis. in omnibus ergo talibus resultat vnus conceptus compositus ex natura, & supposito, siue ex habente, & habito, quem quidem conceptum exprimit concretum, puta homo, rosa, vel flos, vt superius dicebatur dist. 4. Nũc autem Deitas concipi non potest, quin coincludatur per necessitatem paternitas: paternitas autem, & essentia constituunt vnam perseitatem, & ita concipi non potest; nisi sub ratione totius personae, quam constituit. relinquitur ergo, quod ex Deitate, & ex supposito, tamquam ex duobus conceptibus, non resultet vnus tertius conceptus, cum Deitas totum conceptum includat, & ita non est in Deo compositio, ex quo est, & quod est, siue ex supposito, & natura.

Adhuc autem considerari oportet, quod conceptuum quidam sunt includentes determinatam aliquam rationem, sicut animal, sensibilitatem: quidam vero sunt omnino confusi, vt saepe dictum est de concoptu entis, conceptus itaque illi, qui rationem determinatam includunt, cum attribuuntur alicui rationi, compositionem faciunt secundum rationem. afferunt enim suam propriam rationem, quae addita alteri, illam componunt, sicut patet de animali, & rationali, illi vero conceptus, qui nullam determinatam rationem includunt, cum adducuntur alicui rationi, nullam ra tionem propriam afferunt, sed in illam coincidunt, & per consequens non componunt: nunc autem sic est, quod conceptus entis, & omnium proprietatum Diuinarum, quae appellantur perfectiones simpliciter, nullum conceptum determinatum dicunt, quapropter dum rationi Deitatis, attribuuntur, nullam propriam rationem afferunt, sed in ipsam coincidentes, nullo modo componunt. Sic ergo patet de tribus modis compositionis secundum intellectum, quia in Deo non habent locum. de quarto vero est amplior difficul tas; dixerunt enim aliqui, quod Deus est in praedicamento substantiae, & componitur ex genere, & differentia, quod nullo modo dici potest. hoc enim est expresse contra Augustinum de cognitione verae vitae respons. 5. vbi prolixe deducit, quod Deus nullo modo sit in praedicamento aliquo, & in fine concludit, quod decem praedicamentis cun cta humana conditio includitur, & ab iis omnibus proprietas summae essentiae euidenti ratione excluditur; est etiam contra eundem 5. de Trin. & 7. vbi est sua intentio, quod nullum praedicamentum dicatur de Deo, vnde & Mag. dicit in littera, quod si verba August. subtiliter intelli gantur, aperit praedicamenta artis dialecticae, nei naturae minime conuenire, propterea dixerunt alij, quod Deus non est in praedicamento, propter hoc, quod quidditas, & essentia non differunt rea liter in eo, sed haec ratio parum cogit, tum quia nec in creatura differunt esse, & essentia, vt supra dictum est; tum quia assignatur non causa, pro causa. esto enim, quod quidditas habeat plures conceptus, vnum communem, & alium specifice determinantem, non apparet, cur non sit in genere, quamuis non differat esse ab huiusmodi quidditate, & item praedicamentum sic abstrahat ab esse, vt tamen res, quando sunt, sint in praedicamento; vnde si semper essent, & de necessitate, adhuc remanerent in praedicamento, sicut patet de coelo, & intelligentiis, secundum philosophos, propter quod dicunt alij, quod Deus non est in genere propter sui illimitationem, vnde non determina tur ad certum genus, nec speciem. Sed nec ratio ista cogit, quia praedicamentum substantiae videtur, siue a per se esse, vtrum autem illud, quod est per se, sit limitatum videtur accidere, vnde & Philos. dicit, quod si linea esset infinita, adhuc competeret sibi definitio lineae, & Auic. dicit, quod qui imaginan tur substantiam infinitam, non imaginantur non substantiam. erit ergo Deus in praedicamento substantiae, non obstante sua illimitatione, & ideo di xerunt alij, quod Deus non est in genere, quia ratio generis sumitur ab aliquo potentiali: omnis autem intelligentia comparata ad inferiorem se, dicitur actualis, comparata vero ad Deum, dicitur poten tialis, & quia Deus non potest comparari ad aliquid altius se, ideo non potest habere rationem potentiae, & per consequens ratio generis non po test sumi ab eo, sed nec ista ratio multum cogitrationes enim generis, & differentiae accipiuntur ab intrinseco, cum sint de conceptu quidditatiuo, & absoluto cuiuslibet rei. ergo res habet aliquid superius, siue non habeat, adhuc ratio generis sumi poterit ex intrinseco sui.

Et ob hoc alij dicere voluerunt, quod ratio generis importat aliquid realitatis, quod non importat differentia, nam alias superflueret differentia in defi nitione, & praedicaretur ꝑ se genus de differentia &erit definitio nugatoria, cum genus diceret totum; constat autem, quod in Deo non est realitas, & realitas. haec est ergo ratio secundum istos, quare Deus non est in genere. sed haec ratio assumit, quod non est verum, vt alias declarabitur, videlicet, quod genus, & dif ferentia importent duas realitates. non apparet enim, quod duae realitates sint in paternitate, quarum vna dicat relationem, tãquam genus, & alia propriam differentiam, nec in simplici linea circulari apparent duae realitates, quarum vnam dicat figuram, circularitas aliam, nec hoc apparet incursu. non est enim alia realitas cursus, & motus, qui est in cursu, nec propter hoc superfluit differentia in definitione, quia definitio explicat rem, prout conceptibilis est, eadem autem res habet duas conceptibilitates, quarum vnam exprimit genus, reliquam differentia, non propter hoc genus praedicabitur per se de differentia, quia perseitatem primi modi impedit diuersitas conceptuum, quorum vnus est extra alium.

Propterea dicendum, quod Deus non est in genere, quia genus exprimit conceptum importantem determinatam rationem aliqualiter, licet non vltimate. dicit enim formam, & rationem mediam inter purum actum, & puram potentiam, vt dicit Commentator, sed iam declaratum est, quod nul lus conceptus, praedicabilis de Deo, importat de terminatam rationem, immo omnes includunt in re, & ratione in ipsam Deitatem, patet siquidem hoc de conceptu importato, penes res, & aliquid, & similiter de conceptibus importatis, per omnia attributa, non est autem alius conce ptus, qui assignari possit pro genere. ergo Deus non est in genere, nec in praedicamento.

Sed forte dicetur, quod conceptus substantiae praedicamentalis, competit Deo, qui maxime subsistit, & exi stit per se. Sed dicendum ad hoc, quod in praedicamento substantiae, prima substātia significat hoc aliquid, secundae vero quale quid, ita, quod conceptus generis generalisimi est signisicare quid confusis sime, vnde illud est conceptus substantiae praedicamentalis: deinde vero genera, & species subalter nae vsque ad species specialissimas inclusiue om- nia significant quid determinatum, puta, homo, animal, & sic de aliis. ergo Deus non est hoc aliquid, cum sint tres subsistentiae, in quibus non numeratur natura; vnde non est Deus hoc aliquid, sed tres aliqui, idcirco non est in praedicamento, sicut prima substantia, non est etiam secunda substantia, quia non significat quale quid: non enim qualificat aliquid, nec praedicatur de aliquo, non clauditur etiam sub conceptu substantiae generalissimae, qui est quale quid simpliciter, vt Philosophus dicit 7. Metaph. & in praedicamentis. Quod ergo opponebatur de subsistentia, vel per se existentia, dicendum, quod illud non reponit in praedicamento substantiae, immo haec est ratio perseitatis tertij modi, & est ratio suppositi, vt superius dictum fuit, ratio au tem suppositi non reponit in praedicamento substantiae, sed significare hoc aliquid singulariter, vt significant primae substantiae, vel in communi, & sub appellatiua figura, vt secundae substantiae, secundum quod Philosophus dicit in praedicamentis, & in hoc secundus Artic. terminatur.

ARTJCVLVS TERTJVS. Vbi ostenditur, quod nulla creatura est simplex omni modo.

CIRCA tertium vero considerandum, quod creaturarum, quaedam sunt partes alterius, vt forma, & materia, & omnia accidentia, quaedam sunt per se subsistentes rerum, & quaedam sunt per se in genere, quaedam per reductionem, & secun dum hoc formandae sunt quattuor propositiones.

Prima quidem, quod res, quae sunt partes alterius, vt forma, & materia, vel termini, vt punctus, & vnitas, sunt quidem in se simplices, sed tamen a simplicitate cadunt, inquantum sunt alterius componibiles, si enim realiter essent cō posita, formaliter haberent formam, & materiam, & procederetur in infinitum, quod esse non potest; vnde oportet deuenire ad aliquas res, nullam compositionem realem habentes.

Secunda vero propositio est, quod omni rei subsistenti est aliquid reale componibile. operatio enim, per quam attingit finem, impossibile est, quod sit idem cum sua essentia, alioquin nulla res posset separari a fine suo, & complemento, cuius oppositum patet in spiritibus, & corporibus, vtrum autem omnis res subsistens realiter, sit composita, vt angeli, & anima, dubium fuit apud quosdam. Dixerunt enim, quod sunt compo sita omnia subsistentia, ex actu, & potentia, siue ex esse, & essentia compositione reali, sed non ex ma teria, & forma, quod quidem stare non potest, quan tum ad vtrumque. Primo quidem, quantum ad hoc, quod dicitur ex esse, & essentia, siue ex potentia, & actu. probatum est enim supra, quod non distinguitur realiter, & adhuc potest patere ex hoc, quod nulla res intrinseca componitur ex fluxu, & quiete, sed esse concipitur in quodam fluxu, quod apparet ex duratione, sine qua esse concipi non potest. er go nulla res componitur ex esse, alias omnes res es sent quidditatiue fluentes, & iterum cum dicitur, La pis est, Hoc est, non videtur cum lapide aliquam compositionem facere, sed lapidem affirmare, alias esset tertio adiacens, sicut enim dicitur, lapis est al bus. Quantum ad secundum autem de compositione ani mae, & Angeli ex forma, & materia, etiam non est ve rum, quin ex primo possibili in genere intelligibilium, & ex actu in illo genere abstractae formae cō ponentur realiter, & omnes separatae substantiae, praeter primam. Dicit enim Comment. quod esse intelligibile diuiditur in aliquod simile formae, & in aliquod simile materiae, & vtrumque necesse est po ni in omni intellectu abstracto, qui intelligit aliud extra se, & ideo declaratum est in prima Philosophia, quod nulla forma est liberata a potentia simpliciter, nisi prima forma, quae nihil intelligit extra se, & comm. 27. dicit, quod receptio formarum simpliciter fit per materiam, quae est primum possi bile in genere intelligibilium, & quod illud solum primum intelligens est separatum ab ista materia, vnde secundum veritatem Philosophicam, quae summe in hoc fidei pietati concordat, dicendum est, quod nulla substantia abstracta, & subsistens, est realiter simplex, immo componitur ex puro possibili in genere intelligibilium, quod Arist. vocat intelle ctum possibilem & ex actu in illo genere, quod appellatur agens, sed de hoc alias erit sermo.

Tertia quoque propositio est, quod ea, quae in ge nere sunt per reductionem, sunt simplicia secundum rationem, quamuis cadant a simplicitate, quam habet ratio Deitatis, per hoc, quod componibiles sunt, vnde rationes differentiarum componibiles sunt, quamuis simplices sint in se, & sicut ratio puncti, & vnitatis componibilis est, nam ex vnitatibus constituitur numerus, & punctus concipitur per modum lineae terminantis, rationes autem gene rum generalissimorum simplices sunt in se, sed tamen sunt summe potentiales, & possibiles, vnde patet, quod ratio Deitatis nil adaequat in simplicitate.

Quarta vero propositio est, quod omnia, quae sunt in genere infra conceptum generalem, & indiuidualem sunt composita secundum rationem, nec oportet, quod secundum rem componantur, quia eadem res concipi potest interminate, & terminate, sicut habet videri in secundo.

Ex his ergo concluditur, quod ratio Deitatis est purissima, & simplicissima, cui nec res, nec ratio admiscetur, vnde in eo solo ratio quiddita tiua in nullo differt ab existentia, vt secundum hoc sit simplex omnino, & habeat in summo omnem perfectionem simpliciter in identitate vnius rei, & vnius rationis. & in hoc art. 3. terminatur.

Responsio ad obiecta.

AD ea ergo, quae superius inducuntur, dicendum est. Ad primum quidem, quod Commentator non intelligit per multiplicitatem, quae sit in Deo diuersitatem aliquam rationum, sed solam diuersitatem conceptuum indeterminatorum, siue diuersitatem prouenientem ex modo concipiendi, loquitur ibi de conceptu absracti, & concreti, vt vitae, & viuentis, & paulo ante dixit, quod in Deo non est intentio addita Deitati, quae faciat compositionem.

Ad secundum dicendum, quod conceptus esse, & essentiae non important diuersas rationes secundum rationem eandem sub diuerso modo conci piendi, vt saepe dictum est, habens, & habitum non fa ciunt compositionem secundum rationem in Deo, quia de conceptu Deitatis est persona, & de conceptu. personae, neitas, vnde Deus, & neitas, non differunt, nisi penes modos concipiendi, quia Deus dicit totum in recto, Deitas vero non, vt superius dicebatur.

Ad tertium dicendum, quod eōpofitio rationis imperfectionem poneret in ratione noitatis, inquantum eam non permietoret esso primam nec actualiffimam, ac sinceram, & puram, deficeret quidem a primitate, quia componentes ra tiones essent priores, ab actualitate vero, quia aliqua potentialis ratio concluderetur in ea, a primitate quoque, & sinceritate, quia non esset sincera, & prima ratio Deitatis conera illud, quod dicit Magister c. vlt. huius dist. ait enim, quod essentiae Diuinae tanta est sinceritas, ac simplicitas quod non est aliquid in ea, quod non sit ipsa.

Ad quartum dicendum, quod proprietates non distinguuntur ab esse, etiam secundum rationem, vt aliqualiter dictum est supra, & magis inferius ap parebit; vnde sunt eaedem Deitati, secundum rem, & rationem, quamuis non habeant omnem modum identitatis, nullum quidem modum distinctionis habent, nec tamen omnem modum entitatis, sicut leo non habet omnem modum animalitatis, nec tamen est non animal aliquo modo

Ad quintum dicendum, quod Deus non est in praedicamento, & quod dicitur, quod Deus est per se, dicendum, quod hoc non reponit in praedi camento substantiae, vt dictum est in corpore quaestionis. Quod vero additur, quod primus motor, est mensura in genere substantiae, secundum Commentatorem, dicendum, quod non propter hoc est in genere substantiae, nec hoc dicit Commentator, quia non solum mensurat substantias, immo, & accidentia, & omnem entitatem, cum sit entitas tota subsistens, & forma omnium exemplaris: vn de verum est dictum commune, quod Deus est mensura extra genus, quod vero additur de mo do substantiae, & relationis, dicendum, quod ma nent in Deo, non secundum rationem praedicamentalem, quia ratio substantiae est conceptus importans quale quid, rationis vero habitudo fundamenti ad terminum, nec Deitas est quale quid, nec paternitas respicit fundamentum, quod refe rat, eum relationes sine sopposita, & subsistentes in Diuinis, vt inferius apparebit, dicuntur ita modi illorum duorum praedicamentorum in Di⸗ uinis manere, quia modus substātiae, est quid ab⸗ solutum, modus vero relationis, ad aliud. isti au tem duo modi remanent in Diuinis. Quod autem additur de verbo Philosophi, & Boetij, quod exem plificant de Deo, loquendo de substantia, dicendum secundum eundem Philosophum, quod exempla ponimus, non vt sic sit. Quod vero subditur secundum Auicennam, quod substantia est illud, quod non indiget alio. dicendum, quod haec est proprie ratio substantiae praedicamentalis, cui competit perseitas tertij modi, vnde non est ratio substantiae praedicamentalis. appropriatur tamen illi, quia in creaturis non reperitur ratio suppositi, nisi in indiuiduis de praedicamento substantiae, & quod vlterius additur, quod ens sufficienter diuiditur per decem praedicamenta, dicendum, quod Deus est ens vndecimum, continens omnia decem eminenter.

Ad sextum dicendum, quod substantia incorporea, quae competit Deo non includit rationem substantiae praedicamentalis: non est enim Deus quale quid incorporeum, sed includit conceptum incorporei, prout est attributum, & conceptum substantiae, prout est per se de tertio modo.

Ad vltimum dicendum, quod Deus est magnus, sine quantitate, & bonus sine qualitate, secundum Aug. ille enim attributales rationes non includunt conceptus praedicamentales, sed sunt indeterminatae, ac coincidentes in omnem rem, & rationem, vnde non est verum, quod aliqui dixe runt, videlicet, quod in Deo est sapientia secundum rationem speciei, sed non secundum rationem generis qualitatis, hoc quidem verum non est, tum quia impossibile est speciem sine genere reperiri: tum quia ratio speciei non est in Deo, sicut nec ratio generis: tum quia sapientia, vel iustitia nullam rationem determinatam dicunt in recto.