Quaestio 1

ARTJCVLVS PRJMVS.

Opinio Scoti lib. I. dist. s. q. 1.

CIRCA primum ergo considerandum est, quod aliqui distinguere voluerunt de essentia, prout est quid commune, & prout propria cuilibet personae, quod inquantum communis est, nec generat, nec gignitur, nec procedit; inquantum autem propria est Patri, generat, immo non est aliud Pater, nisi essentia generans, inquantum autem est in Filio gignitur, immo non est aliud Filius, quam essentia genita, inquantum est in Spiritu sancto ita procedit, vt non sit aliud Spiritus sanctus, quam essentia Diuina procedens. imaginati sunt ergo isti, quod essentia piuina se totam gene rat, manente identitate essentiali, posita tamen di stinctione personali, vt secundum hoc Trinitas non sit aliud, quam essentia triplicata, aut replita. ipsa enim generat, & sic est Pater, ipsa generatur, & sic est Filius, ipsa procedit, & sic est Spiritus sanctus, ita, quod essentia distinguitur ab essentia, non essentialiter, sed personaliter. pro hac autem opinione est expresse Riccardus de sancto Victore, & rationes sex supra primo lo co arguendo inductae.

opinio Varronis quolib. 6. quaestione I. & lib. 1. Sentent. distin. s. quaest. 3. Gerardi lib. I.dist. 5.

FVERVNT alij, qui dixerunt, quod piuina essentia nequaquam attingitur directe per generationem, vt quasi replicetur, sed dicitur generari per accidens, eo modo, quo materia, & subiectum dicitur fieri per accidens, & per compositionem per se, vt Philosophus dicit 7. Metaph. imaginati sunt ergo isti, quod in persona Filij est niuina essentia, quasi modo fundamen ti, respectu filiationis, & filiatio modo formae, & per consequens, quod Filio generato per se, essentia generetur per accidens, & quasi subiectine ad modum materiae. Pro hac autem opinione sunt decem rationes superius arguendo secundo loco inductae.

Opinio Scoti in 1. Sent. dist. s. q. 1.

FVERVNT quoque alij, qui dixerunt, quod diuina essentia, cum sit actualissima, non potest habere rationem materiae respectu filiationis, nec filiatio actuat ipsam, vt habeat modum formae. ergo est in persona Filij essentia per modum quidditatis, nec habet se relatio per modum materiae, nec essentia, propter identitatem realem, in quam transeunt, & quia generatio debet habere pro formali termino substantiam, idcirco formalis terminus Diuinae generationis est essentia, vt quasi essentia sit illud, quo terminus generatur formaliter. Haec autem opinio fulciri potest octo rationibus superius arguendo tertio loco inductis.

Opinio Henrici in sua Summa art. 54. quaest. secunda. tomo 2.

FVERVNT vero alij, qui dixerunt, quod terminus potest accipi quantum ad illud, quod est, vel inquantum est terminus. inquantum enim est terminus dicitur relatiue ad alium terminum, puta termi nus ad quem, ad terminum a quo: est autem terminus a quo in omni generante non esse, siue pri uatio formae, terminus autem ad quem, ipsa for ma; & quia in niuinis, nec materia est, nec secundum rem, nec secundum rationem, non esse essentiae, cum sit summe necessaria poni non potest; quia sic formalis terminus generationis, inquan tum terminus ad quem, formaliter referretur ad non esse formae, tamquam ad terminum a quo, & propter hoc terminus, inquantum terminus, non competit essentiae niuinae in ordine ad gene rationem, sed quia illud, quod est terminus, est forma. Deitas autem est in Filio per modum quidditatis, & formae, idcirco illud, quod est terminus competit essentiae; imaginari namque possumus niuinam generationem, quasi per modum cuiusdam fieri, & accessus ad peitatem, vt sic Filius per eam capiat, quod sit Deus. secundum hoc ergo essentia dicitur generari per modum termini. Habet autem ista opinio, & positio vl- timam rationem superius inductam intra argumenta tertio loco.

Opinio quorundam aliorum.

FVERVNT deinde alij, qui dicere voluerunt, quod essentia potest supponere pro persona, & ideo sicut dicitur vere Deus genuit Deum, sic di ci potest, quod essentia generat, & generatur, & quod persona generatur, & generat. Haec autem opinio fulciri potest quinque rationibus superius arguendo quarto loco inductis.

ARTJCVLVS SECVNDVS.

Vbi elicitur conclusio Magistri, & Concilj generalis, sub quatuor propositionibus negatiuis, oppositis opinionibus praedictis.

CIRCA secundum ergo considerandum est, quod opinio Magistri confirmata per gene rale Concilium videtur refellere omnes istas opi niones, propter quod dicendum est, quod essentia non generatur, vt in Filio, sic quod directe at tingatur, vt opinio prima dicebat, nec generatur per modum subiecti, vt opinio secunda compingit, nec attingitur per modum formalis termini, vt dicunt opinio tertia, & quarta, nec generatur supponendo pro persona, vt fingit opinio quinta, sed est omnino nec generans, nec genita, nec procedens, communicata tantum, sicut forma simbolica, vt inferius apparebit in articulo quarto. pro isto vero oportet per ordinem propositiones quatuor necessarias demonstratiue declarare demonstratione concludente fideli.

Quod essentia prout est in Filio non generetur directe contra primam opinionem.

EST ergo prima propositio, quod essentia vt Lin Filio non generetur directe, sic, quod realitas essentie, prout est in Filio capiat, quod sit rea litas per generationem: impossibile namque est, vt realitas, quae capit esse, vt sit eadem cum illa, quae non capit esse, vt sit, alioquin eadem realitas capit esse, & non capit esse, quod est expresse contradictio, quam non patitur aliqua natura, vt Augustinus dicit primo de Trin. sed essentia, prout est in Filio, est eadem realitas cum essentia, prout est in Patre, nec enim sunt duae res. prout autem est in Patre, est a se, nec capit, quod sit realitas. ergo impossibile est. quod prout in Filio capiat esse, vt sit realitas per generationem.

Nec valet, si dicatur, quod realitas essentiae, prout est in Filio, cum realitate essentiae, prout est in Patre est eadem realitas essentialis, non tamen est eadem realitas personalis; essentia namque in Patre, & in Filio est duae personae rea les, quamuis non sit, nisi vnica res essentiae: hoc nimirum non valet. quaerendum est namque, vtrum res personalis, quae plurificatur, & res essentialis, quae non plurificatur, sint omnino eadem res per repetitionem, aut in recto, aut sint eadem res per omnimodam indistinctionem, & quasi in obliquo.

Primum dari non potest; tunc namque erit expressa contradictio, quod scilicet eadem res penitus per repetitionem in recto sit eadem, & sit eadem plurificata, & non plurificata: si vero detur secundum, quod scilicet non sint eaedem in recto, sed per indistinctionem, & in obliquo, tunc habetur propositum, nam personae sunt distinctae, & per confequens vna generans, & alia genita; essentia vero, quae est in ea clauditur in obli quo, quae non distinguitur non erit genita, nec ge nerata iuxta intentionem Magistri.

Praeterea: Inter generans, & genitum debet esse distinctio realis, maxime cum generatio sit realis, sed secundum sic ponentes, inter essentiam, prout est in Patre, & essentiam, prout est in Filio non est distinctio essentialis, quamuis sit distinctio personalis, ita, vt res essentialis semper sit eadem, & distinguitur res personalis. ergo & secundum eos res essentiae, prout est in Filio non generabitur, sed res personae, vnde mutuo contradicunt, concedendo, quod generans, & genitum debent distingui, sic quod res generans, & generata sit alia res, concedendo, quod essentia prout est in Filio generetur. quamuis enim sit eadem res essentiae, & personae, nihilominus essen tia, vt est in Filio, est indistincta ab essentia, vt est in Patre, realitate essentiali, personae autem sunt distinctae realitate personali, & per consequens realitas essentiae, quae indistincta est, non generabit, nec generabitur, sed realitas personae.

Praeterea: Si essentia prout est in Filio generat, aut generatur, vt sit simpliciter, aut generatur, vt sit in Filio, sed non potest generari, vt sit simpliciter, quia tunc sequitur, quod non sit a se, sed ab alio, in Patre vero eadem res erit a se, non ab alio, & dantur duae contradictiones, quod sci licet eadem res sit a se, & non a se, ab alio, & non ab alio, nec potest dici etiam, quod generetur, vt sit in Filio, quia quod praeexistit, & datur alteri, non oportet, quod generetur. potest enim transfundi aqua de vase in vas absque hoc, quod gene retur, & iterum cum alimentum incorporatur animali, perficitur per animam absque hoc, quod anima generetur. ergo nullo modo essentia, prout est in Filio dicitur generari.

Praeterea: Illud, quod circa rem essentiae nullam facit variationem realem, non potest dare, quod essentia generetur, quoniam secundum eos essentia, prout est communis non generatur, & idcirco sub illa ratione, qua generatur, oportet, vt sit facta aliqua realis variatio. nullum enim reale praedicatum attribuitur alicui subiecto, nisi per aliquid reale, sed constat, quod haec determinatio, prout est in Filio non facit circa essentiam aliquam variationem realem, quamuis ponat varietatem rationis, concedunt namque ipsi, quod esse, vt est in Filio, & vt in Patre, est eadem res essentialis, quamuis non potentialis. ergo haec determinatio, prout est in Filio, non dat essentiae quod possit generari.

Praeterea: Quando aliqua sunt vnum, & idem realiter, & differunt ratione sola, si vnūgeneratur, & re liquum, sed essentia prout est cõis, & prout est in Fi lio, propria sibi, vna est & eadem res. illae enim habi tudines, commune, & proprium, dant tantummodo alietatem rationis. ergo si essentia non generatur, prout communis est, nec generabi- tur, prout est in Filio propria sibi.

Praeterea: Omne, quod replicatur, & triplicatur distinguitur, sed res essentiae non distinguitur, quamuis distinguatur res personae. ergo quamuis triplicentur personae, non potest dici, quod essentia replicetur, aut triplicetur; necesse est er go negatiue tenere, quod essentia, prout est in Fi lio per generationem non attingatur directe, vel si attingatur, erit alia essentialiter ab ea, quae est in Patre, & redibit haeresis Ariana, quae substantias separabat, & sic patet propositio prima.

Quod essentia non generatur subiectiue. contre secundam opinionem.

ESt autem secunda propositio, quod piuina essentia non generatur subiectiue, vt sit quasi materia in Filij persona nulla nam ratio dicens imperfectionem ponenda est in perfecto, & re & ratione. sicut enim esset imperfectus realiter si esset in eo res habens imperfectionem, sic erit secundum rationem imperfectus, si fuerit in eo ali qua ratio imperfecta, sed neus est perfectissimus re, & ratione, cum sit illud, quo magis excogitari non potest, ratio autem materiae, & perfectibilis, & actualis est imperfecta. perfectibileenim est imperfectum, & expectans perfectionem. ergo impossibile est, quod essentia piuina habeat rationem subiecti perfectibilis, vel quasi materiae.

Praeterea: Actus infinitus, & perfectio infinita perfici, & actuari non potest. si enim perficitur, & actuatur, non erit purus actus, & pura perfectio, sed secundum Philosophos, & Theologos Deus est actus infinitus, & purus, & perfectio pu ra. ergo neitas non potest habere perfectibilis rationem, vt per aliquid perficiatur.

Praeterea: Omnis actus, & perfectio denominat suum subiectum, sed filiatio non denominat peitatem per modum perfecti, & actuati. non est enim verum, quod neitas sit filiatio. ergo neitas non est actuata per filiationem, quasi materia per formam.

Praeterea: Fundamentum relationis non habet propriam vnitatem, extra quam est relatio sicut patet, quod extra Sortem est paternitas, & similitudo extra albedinem, sed probatum est supra, quod essentia non habet propriam vnitatem, extra quam sit filiatio, nec econuerso, immo fundant penitus eandem vnitatem. ergo essentia non habet seper modum fundamenti, aut perfectibilis, respectu filiationis, & per consequens non est, quasi materia.

Praeterea: Omne perfectibile per aliquid habet rationem potentialis, respectu illius, sed probatum est supra, quod essentia, & proprietas non se habent in habiaudine potentiali, immo connexio vtriusque, & vnitas, quam fundant est actualissima in fine actualitatis, alias esset compositio. ergo poni non potest, quod essentia ha beat rationem perfectibilis, vel sit quasi materia.

Praeterea: Non est maior vnitas in verbo mentis nostrae inter proprietatem verbi, & rem, ac essentiam verbi, quam sit in verbo Diuino, sed in verbo mentis nostrae, quod est res posita in esse apparenti, vtputa rosa, quae intuenti apparet, in hac siquidem rosa apparenti tanta est vnitas inter apparentiam, quae est proprietas, & realitatem rosae, quae est quidditas, & essentia, quod intellectus non concipit realitatem rosae per modum substrati ad apparentiam, nec etiam apparentiam ip sam per modum inhaerentis, & perfectionis, sed ambo capit, vt vnum simplicissimum, vt patet, quia rosa simpliciter, quae vtrumque in se includit, cadit sub intuitu, vt vnum indiuisibile simplex. ergo multo fortius relatio verbi, quae est filiatio, & realis apparitio in Diuinis, non se habebit ad essentiam per modum inhaerentis, nec essentia per modum fundamenti, aut perfectibilis, aut quasi materiae, sed vt omnino vnum.

Est ergo considerandum, quod imaginatio decipit sic ponentes, & imaginantes, & omnes, qui putant, quod essentia, & relatio habent proprias vnitates, vel secundum rem, vel secundum rationem formalem. impossibile enim est talia vniri mutuo, quin intelligatur vnum per modum substrati, & fundamenti, reliquum vero per modum inhaerentis, & perficientis, & idcirco verus conceptus est, quod essentia, & proprietas non habent proprias vnitates, sed fundant penitus eandem indistinctionem, propter quod vnum non est fun damentum alterius, nec perficiunt se mutuo, sed constituunt vnum simplex, nec possunt hoc saluare, qui dicunt, quod retinent suas formalitates distinctas, & transeunt in identitatem realem, eo quippe modo, quo transeunt, satis patet, quod vnum non sit alterius fundamentum, sed eo modo, quo formaliter distinguuntur, non apparet, quin vnius formalitas concipiatur per modum fundamenti, & quasi substrati, alterius vero per, modum inhaerentis, sed sic intelligendo, vt dictum est, facile, quod dicitur capitur. est enim exemplum ad hoc in verbo mentis nostrae, siue in obiectali conceptu, quod non est aliud, quam res in esse apparenti posita obiectiue, de quo constat, quod apparentia, & realitas, siue res, & eius esse apparens fundat penitus eandem indistinctionem, ita vt vnum non possit concipi per modum fundamenti, nec reliquum per modum inhaerentis, sed ambo per modum constituentis vnum sim plex, de quo dicetur amplius in distinctione 33. vbi de indistinctione proprietatis, & essentiae fusius inquiretur.

Quod essentia non generetur per modum formalis termini, contra tertiam, & quartam opinionem.

EST vero alia propositio tertia, quod essentia non attingitur per generationem, tamquam formalis terminus. ratio enim formalis termini in hoc consistit, quod capit, quod sit, & sua realitas accipit, quod realitas sit per productionem, sicut ratio subiecti in hoc consistit, quod recipit realitatem illam: hoc autem in omni productione patet, nam si albedo non acciperet entitatem per dealbationem, non esset formalis terminus dealbationis, nec forma ignis ignitionis, & sic de omni formali termino, sed constat, quod essentia per generationem non capit, vt realitas sit, nec capit esse: tum quia ista realitas, iam est vere in Patre facta, aut facere, nihil est facere, & multo minus id, quod est facere, iterum ni- hil est facere. ens enim generari non potest, vt Philosophus dicit primo Physicorum: tum quia sequeretur contradictio, puta, quod eadem res habeat esse ex se, & deinde ab alio, & quod capiat esse, & non capiat esse, & multa similia. ergo impossibile est, quod essentia sit terminus formalis.

Praeterea: Haec est differentia inter agere, & relationem, quod formaliter terminus productionis, & omnis actionis capit esse, & suam realitatem ex vi productionis; terminus autem relationis non oritur ex ipsa, sed magis econuerso, & hanc differentiam assignat Simplicius super praedicamena. sed constat, quod generatio in Di uinis est vera productio. ergo formalis terminus eius non potest esse illud, quod non capit suam realitatem, ex vi huius productionis, cuiusmodi est essentia.

Praeterea: Formalis ratio cuipscumque produ ctionis est illud, quo formaliter totum compositum capit esse, & habet, quod producatur. sicut enim formale principium actionis est illud, quo agens agit, sic est formalis eius terminus, quo actum agitur, sed propter quod vnumquodque est tale, illud magis. ergo formalis terminus ma gis capit, quod sit ex vi productionis, quam ipsum productum; constat autem, quod essentia ex vi generationis, non capit entitatem suam. ergo illud, quod prius.

Praeterea: Commentator dicit 7. Metaphysquod quia subiectum formae non habet esse, nisi per formam, ideo actio agentis non dependet a subiecto, nisi secundum quod pendet a forma, & illud est, quod generat formam, immo non generat subiectum, nisi quia generat formam, ex quo patet, quod formalis terminus generationis est illud, quod capit esse ex vi generationis, quinim mo subiectum, aut totum compositum non acci pit esse, nisi ratione formae, sed constat, quod realitas Diuinae essentiae non accipit intrinsece ex vi generationis, quod sit. ergo non est terminus formalis.

Praeterea: Constat, quod Filius in Diuinis vere oritur, & accipit, quod sit. illud ergo, quod formaliter accipit, est formalis terminus generationis, sed non accipit suam realitatem ex vi essentiae, cum essentia suam realitatem non accipiat, sed ex vi proprietatis, vt inferius dicetur. ergo essentia non est formalis terminus generationis.

Praeterea: Illud, quod alteri communicatur, in altero praeexistens non est formalis terminus generationis, sicut patet, quod caliditas, quae fuit in aqua, & remanet in igne generato ex aqua, non dicitur generari, nec esse formalis terminus generationis, & idem est de aliis formis simbolicis, vnde quantitas est ingenerabilis, & incorruptibilis secundum Commentatorem tra ctatu primo de substantia orbis, & idem dicit 1. caeli, & mundi, quod dimensiones simpliciter non generantur, pro eo, quod eaedem manent in generato, quae praeexistebant incorrupto, sed constat, quod essentia vere existens in Patre communicatur Filio. ergo non habet rationem formalis termini generationis.

Praeterea: Philosophus dicit secundo Physic. quod generatio est via in formam, vbi Comment. dicit, quod generatio est via ad hoc, quod forma fiat, sed constat, quod Deitas non capit entita- tem, nec fit realitas per generantem. ergo non erit formalis terminus.

Praeterea: Illud, cuius esse non accipit, nec in se fit, sed alteri infit, non est formalis terminus ge nerationis, sicut patet de anima, quae vnitur par tibus alimenti conuersis in carnem. non enim di citur anima formalis terminus nutritionis, quia per nutritionem non fit, sed vnitur, & quasi infit par tibus alimenti, sed essentia in sui realitate non fit, nec esse capit, quamuis vniatur relationi in Filio. ergo non erit terminus formalis: & potest poni exemplum ad hoc de turture, de qua dicitur, quod euulsis oculis iterum generantur, nec propter hoc anima eius est formalis terminus generationis oculorum, pro eo, quod praecessit in toto corpore. consimiliter ergo, quia essentia praecessit in Patre, quamuis communicetur Filio, & vniatur proprietati eius, nihilominus dici non potest for malis terminus.

Praeterea: Non est dubium, quod in communi resur rectione reunietur anima corpori, nec tamen propter hoc anima dicetur formalis terminus il lius actionis, nec resurrectio generatio dici debet, pro eo, quod anima praefuit, nec accipiet esse per resurrectionem, sed constat, quod essentia Diuina praeexistit in Patre, nec accipit esse per generationem. ergo non potest dici formalis ter minus generationis, quamuis ex vi generationis vniatur filiationi.

Praeterea: Productio realis est aliquid reale, siue realis habitudo inter formale principium, & & terminum formalem, vnde producens habet realenhabitudinem ad terminum formalem productionis, cum ipsa productio sit realis habitudo egrediensl a producente, & terminata ad productum, tamquam ad quid, ad terminum autem formalem, tamquam a quo, sed constat, quod inter Patrem, & essen tiam, quae est in Filio, non est habitudo realis, sicut. expresse Magister dicit in litera, c. 1. & patet etiam, quod necessario distingueretur ab ea realiter, cum realis habitudo originis non possit esse, nisi inter distincta realiter. ergo impossibile est, quod essentia vt in Filio attingatur a generatione, tamquam terminus formalis.

Nec valet quod dicit tertia opinio, quod hoc caret essentia in Diuinis, prout est formalis terminus, quod scilicet inter producens, & ipsam, non est habitudo realis, quia non sunt distincta realiter, hoc nimirum non valet, quia demonstra tiue concludit, quod non sit terminus formalis, haec quidem est quidditatiua ratio formalis termini, quod attingatur a generatione, & ita quod productio sit, quasi interuallum reale inter producens, & ipsum.

Praeterea: Ablato formali alicuius, aufertur ipsum. forma enim est, quae dat nomem, & definitionem, vt Philosophus dicit 2. Phys. sed sicut di cit quarta opinio, ratio termini non competit diuinae essentiae. ergo non debet concedi, quod sit formalis terminus, nec valet, quod dicit, quod remanet illud, quod est terminus, quia forma est illud, quod est terminus, pari namque ratione esse, vt in Patre, cum sit quaedam summa forma, dici poterit illud, quod est terminus, vnde absonum est, quod dicit: non valet etiam quod ait ge nerationem esse, quasi quendam accessum ad Deitatem: non valet inquam: tum quia si esset accessus ad Deitatem, oporteret, quod Deitas caperet suum esse per istum accessum, tum quia non occurrit quid elongatum a Deitate, vt accedat ad ipsam: tum quia accedens ad Deitatem debet intelligi prius existere, & deinde ad Deitatem currere, quae omnia sunt imaginarie dicta.

Tenendum est ergo pro constanti, quod essen tia non attingitur in Diuinis, tamquam formalis terminus a generatione aliquo modo, & ideo non potest dici generari obiectiue; vnde patet propositio tertia intantum, quod si ratio formalis termini penderetur, impossibile est euadi, quin Diuina essentia realiter fiat, & capiat, quod sit res per generationem, & inciditur in haeresim Arianam, quia necessarium erit essentiam, quae est in Filio esse rem alienam ab illa, quae est in Patre.

Quod essentia Diuina non potest generare, vel generari supponendo pro persona, contra quintam opinionem.

EST ergo quarta propositio, quod essentia Lquantum est ex vi impositionis istius nominis non potest supponere pro persona, & ideo dici non potest generare, vel generari: rationem autem huius assignāt alij, quia essentia, est abstracta vltimata abstractione. non solum enim abstrahit a subiecto, sicut scientia a sciente, immo & ab omni implicito, & connotato, quod non facit sapientia quae implicat principium operandi, & connotat obiectum; illud autem quod sic vltimate abstractum est, non recipit praedicationem, nisi suiipsius, sicut Auic. dicit 5. Met. quod equinitas non est nisi equinitas tantum, vel praedicationem eorum, quae sunt sibi idem in primo modo dicendi per se, & quia generare, & generari, non praedicantur nisi formaliter, & demonstrando, quod actus egrediatur vel terminetur, concedi non debet, quod essentia generet, vel generetur, concedi tamen potest de sapientia, quia non est abstracta vltimata abstractione.

Haec autem ratio sufficere non videtur, tum quia non apparet, quod esset principium operandi, vel connotare obiectum det sapientiae, quod possit supponere pro persona, vel quod possit dici generare, vel generari, tum quia eodem modo essentia im plicat principium essendi, sicut sapientia operandi, & connotat esse, quia ab esse dicta est essentia secundum Aug. tum quia ista conceditur, essentia creat secundum istos, & tamen creare eodem modo praedicatur, sicut & generatio. denotat enim egressum creaturae ab essentia, sicut generare egressum filij a patre, tum quia lux videtur abstrahi vltimata abstractione, & tamen conceditur lux genita in Diuinis, sicut & sapientia, sicut illud, lux de luce apparuisti Christe, propterea dicendum est, quod essentia non potest supponere pro persona. illud enim, quod nec ratione suae significationis, nec ratione appropriationis tenetur pro persona, illud inquam non potest dici generari, vel generare, supponendo pro persona, tenentur quidem aliqua nomina pro personis ratione significationis, vtputa, Deus, bonus, & omnia concreta. significatio enim omnium talium claudit suppositum, & habens, & propter hoc con ceditur, Deus genuit Deum, & bonus bonum, & aeternus aeternum, & similia; tenentur quoque quaedam alia pro personis, ratione appropriationis, vtpote, sapientia, lux, & lumen, quae Filio ap propriantur ex communi vsu sanctorum propter modum emanandi proprium ipsi Filio; emanat quippe per modum notitiae obiectiue, & ideo quasi splendor, & lux, lumen, sed constat, quod essentia ratione significationis non potest teneri pro personis, cum non significet suppositum, nec potest etiam ratione appropriationis. nullus enim vmquam Sanctus appropriaut essentiam alicui personae, sed omnes dicunt essentiam com munem tribus. ergo essentia non potest dici generare, vel generari, supponendo pro personis.

Praeterea: Quidquid contingit intelligere, contingit significare, immo multa significantur praecise, quae non possunt praecise concipi, sicut patet de rectitudine, & simitate, sed constat, quod contingit in Diuinis concipi quandam summam rem indistinctam quidem a tribus, nec habentem propriam vnitatem, cui competunt aliqua, quae personis non competunt, quinimmo contradictoria eorum attribuuntur personis, vtpote, quod illa res summa est implurificabilis, personae vero plurificabiles, & quod est indistinguibilis, personae vero distinguuntur, & quod est communicabi lis, personae vero non communicantur, & multa talia. ergo necesse est, quod nomen aliud sit impositum ad illam rem significandam, prout recipit huiusmodi praedicata, quae non recipiunt personae, prout ipsa non recipit illa, quae personae recipiunt: tale autem nomen non potest esse, nisi essentia. ergo essentia non supponit pro personis in ordine ad ista praedicata: sunt autem ista praedicata generare, & generari, distingui, & plurificari; vnde sicut nullo modo conceditur, quod essentia distinguatur, aut diuidatur, sic concedi non debet, quod generetur, aut producatur; & sic patet propositio quarta.

Ex quo ergo est essentia in Diuinis non generatur, vt est in Filio, sic quod directe per generationem attingatur, aut etiam indirece, quasi materia, nec etiam quasi formalis terminus, nec etiam supponendo pro persona, non restat aliquid, a quo concedi possit, quod esseutia generetur, vn de tenenda est sententia Magistri, tamquam verissima, & per Concilium confirmata

ARTJCVLVS TERTJVS.

Quod omnes sapientes decipiuntur in duobus, & primum est, quia imaginantur generationem esse aliquid elicitum in Diuinis.

CIRCA tertium vero considerandum est, Qquod communis imaginatio circa istam materiam decipit opinantes propter duo.

Primum quidem, quia omnes imaginantur, quod generatio in Diuinis sit aliquod elicitum: hoc autem est impossibile propter multa, res quidem paternitatis, non potest esse res, quae capiat suam realitatem aliunde. si enim caperet, tunc Pater constitueretur formaliter per rem produ ctam, & elicitam, ac capientem aliunde originaliter entitatem, & per consequens Pater erit aliquid originatum, & productum, cum sua forma sit originata, quod omnino erroneum est, & absurdum. impossibile est ergo, quod realitas paternitatis sit aliunde originata, aut capiat suam realitatem ab aliquo causatiue, sed Magister dicit infra dist. 27. quod generatio, & paternitas sunt eadem res diuersis verbis expressa, communis etiam Schola hoc tenet. ergo impossibile est, quod generatio sit productio elicita, aut quod eius realitas sit aliunde originata

Praeterea: Si generare est aliquid elicitum, aut elicitur ab essentia, aut elicitur a Patre, sed impossibile est, quod eliciatur a Patre, quia nulla res elicit suum formale principium constitutiuum, eliceret alias se, & si dicatur, quod generatio non constituit, sed paternitas, nil obstat, quia generare, & paternitas eadem res sunt. Est autem hic inquisitio, non de vocabulo, aut de conceptu, sed de re, qua realiter distinguitur, & constituitur Pater, & adhuc impossibile est, quod eliciatur generare ab essentia Deitatis, quia tunc distingueretur realiter a Deitate. idem enim non elicit se, nec est causa sibiipsi, vt sit; vnde res eli cita, quae esse accipit aliunde, & res eliciens, quae esse dat, necessario distinguitur. impossibile er go generatio passiua erit aliquid causatum, cum non distinguatur ab essentia, dicendum, quod verum est ipsam non causatam ab essentia, sed illatam a generare, a quo realiter distinguitur.

Praeterea: Pater est suppositum a se, & non ab alio, vnde quidquid habet Pater, habet a se, quidquid autem habet Filius, habet a Patre, secundum regulam Augustini, sed Pater est suppositum, & habet in se generare, & spirare. ergo ista habet a se; sed constat, quod non habet a se elicitiue, quia tunc eliceret illud, quo est, quantum ad generare. ergo non potest poni, quod sit ali quid elicitum

Praeterea: Si generare pullularet ab essentia, tamquam aliquid elicitum, sicut imaginantur aliqui, tunc essentia daret causatiue realitatem ipsi generare, sed Augustinus dicit de Trinitate, quod datum ad eum, qui dedit, refertur. ergo generare relatiue dicetur ad essentiam, & per cō sequens distinguetur, sicut extremum relationis ab alio extremo.

Praeterea: Omnis actus profluit a supposito, & elicitur, sed generare non profluit ab aliquo supposito. non enim profluit a Patre, alioquin causa formalis proflueret ab effectu, nec profluit a Filio, vel a Spiritu sancto, quia tunc Pater esset a Filio, & non a semetipso, & esset circulus in originibus diuinis, quod impossibile est, nec profluit ab aliquo supposito priori patre, quia tunc essent in diuinis quatuor supposita; & per consequens quatuor res, contra determinationem Concilij. ergo generare non est egrediens res, aut profluens ab aliquo, sed est realitas improducta omnino.

Praeterea: Si generare ponatur aliquid egrediens, aut pullulans, aut esse capiens, necesse est, quod Deitas, a qua pullulat sit suppositum absolutum; vnde sumus positi inter duo, videlicet, vt dicamus, quod generare nullo modo elicitur, nec pullulat, nec entitatem accipit aliunde, aut quod dicamus in Diuinis est suppositum abEt si obiiciatur, quod per hanc rationem, nec quod generare eliciatur. solutum a quo pullulant, & egrediuntur, & aliqui concedunt istam partem dicentes, quod Deus per rationem deitatis constituitur in esse suppositali, & sic ab eo profluit generare, & habetur suppositum primum relatiuum, quod est Pater, & Deum mediante generare, generari autem, & sic habetur Filius, & sic de Spiritu sancto: Sed hoc impossibile est omnino, sequitur enim, quod in diuinis, aut non sit, nisi vnum suppositum, & vna persona, quod est error, aut quod sint quatuor supposita, & quatuor personae. si enim detur quod illud suppositum absolutum, quod vtique est persona, cum sit in intellectuali natura, nisi detur inquam quod ingrediatur rationem suppositalem aliorum trium, ita quod non ponat in numerum, necesse est dicere, quod remaneat suppositum, quod alia tria non sint supposita, formali enim rationi suppositi repugnat haberi, cum sit habens, & repugnat esse alterius, cum omnia sint eius, & repugnat assumi, vnde nec verbum poterit assumere suppositum huma num, illud ergo absolutum suppositum includitur in tribus, vel erit a tribus habitum, & aliquid trium, & sic amittit, quod sit suppositum, vel erit habens ista tria, & erunt ipsa aliquid eius, & sic amittent rationem suppositi, & secundum hoc non erit, nisi vnum suppositum, & vna persona in Deo. Si vero dicatur, quod illud suppositum absolutum ponat in numerum cum alijs tribus, sic erunt quatuor supposita, & quatuor personae. cum ergo non possit pars ista eligi, videlicet, quod sit aliquod suppositum absolutum, Patrem praecedens, necesse est, vt pars vltima eligatur, vide licet quod generare, non sit progrediens, aut elicitum.

Praeterea: Si generare esset aliquid elicitum in Deo, Deus faceret se Patrem, sicut quia Sortes elicit generare, facit se Patrem, sed Deus non facit se Patrem, alias esse Patrem, erit aliquid productum, & factum in diuinis. ergo illud, quod prius.

Praeterea: Sicut se habet Filius ad essentiam, & Filiationem, & Spiritus sanctus ad essentiam, & spirationem, sic se habet Pater ad essentiam, & Paternitatem, seu actiuam generationem; I sed Augustinus 5. de Trinit. dicit, quod Filius non tantum habet nascendo, vt Filius sit, sed omnino, vt sit, & Spiritus sanctus non solum habet, quod donum sit, imo quod omnino sit, & quod substantia, & essentia sit procedendo. ergo & Pater si producendo, & egrediendo habet, quod Pater sit, vtpote quia generare ab aliquo profuit, necesse est, quod habeat profluendo, quod Deus sit, & quod omnino sit, & per consequens erit Deus productus, quod om nino erroneum est. ergo generare non est elicitum

Praeterea: De illo praedicatur proprijssime generare, a quo profluit, & elicitur, sed si generare sit aliquid elicitum, constat, quod non egreditur a Patre, cum Pater sit Pater per generare, & per consequens egrediatur ab essentia, a qua ponitur pullulare. ergo proprie praedicatur de essentia, a qua prossuit, & improprie a Patre, a quo non exit, hoc est erroneum. ergo, & quod generare sit elicitum.

Praeterea: Cuius formale egreditur, pullulat, profuit, vel procedit, necesse est, vt ipsum egrediatur; sed constat, quod Pater in diuinis non est Deus egrediens, sed Filius, de quo scriptum est in hoc coguouimus, quia a Deo existi dePatre, quod dicit Dionysius de Diuinis nominibus, quia Pater, qui est fontana Deitatis, Filius autem, & Spiritus sanctus deigene deitatis diuinae pullulantes, sicut flores, & supersubstantialia lumina. ergo impossibile est poni, quod generare, cum sit formale Patris, sit aliquid pullullans, aut egrediens, aut elicitum, sed prosluens a quoque.

Est ergo inconcusse tenendum, quod sicut Deitas est res a se, non profluens, nec realitatem suam accipiens ab aliquo, immo secundum illud, quod est omnino a semetipsa, sic generare est quaedam realitas in diuinis penitus improducta, non egrediens, nec protluens ab aliquo, sed omnino a semetipsa secundum illud, quod est, & quod fundat penitus indistinctionem omnimodam, & vnitatem cum essentia, necesse est, quod generans, & Pater, qui resultat ex ipsis sit penitus a seipso, & primum suppositum simplicissimum, imaginationes autem, quod generare eliciatur, & profluat ab essentia, tamquam a ratione formali, nullo modo possunt euadere, quin essentia generet, prout est in Patre, & idcirco omnes opinantes, inde sumunt causam discedendi a vero.

Secundum in quo decipiuntur est, quia imaginatur, quod in Filio sit aliquis formalis terminus, quo producatur, quasi passiue.

SECVNDVM vero, quod decipit opinantes, Dest quia imaginantur circa istam materiam aliquem formalem terminum, qui in Filio sit, qui formalis terminus in Filio generetur passiue. Ad cuius euidentiam considerandum est, quod illud, quo producitur, quasi formaliter aliquid dicitur generari dupliciter.

Primo quidem, quo vltimate, & illud est ipsamet passiua generatio.

Secundo quo per modum finalis termini, qui esse capit passiua generatione, & exemplum est ad hoc in panno, qui dealbatur. dicitur namque dealbari dealbatione passiua, & dicitur dealbari albedine, quae est formalis terminus capiens esse per dealbationem. ergo si tolleretur, ne albedo esse acciperet per dealbationem, & remaneret sola passiua dealbatio, pannus non diceretur passiue dealbari, quia esset ibi aliquis formalis terminus passiue dealbationis, sed quia ipsamet passiua dealbatio denomi naret pannum formaliter, & daret sibi, quod esset passiue dealbatus, consimiliter in diuinis, cum non sit in filio, nisi essentia, & generatio passiua, seu filiatio, quae sunt eadem res, non potest poni, quod in ipso sit aliquis formalis terminus passiuae generationis, qui quidem capiat esse per modum termini formalis; est ergo tantum ibi passiua generatio carens termino capienti realitatem per ipsam, & per consequens filius dicitur generatus generatione passiua formaliter, absque omni alio formali termino acquisito.

Quod autem haec sit veritas, multipliciter pa tet. si enim aliquid sit in Filio, quod esse capiat, per generationem passiuam tamquam formalis terminus, aut illud est essentia, aut filiatio, aut persona Filij tota, non potest poni, quod sit essentia, ne cogamur confiteri, quod realitas essentiae accipit, quod sit res: nam secundum hoc oporteret, quod realitas istius essentiae, non esset eadem cum realitate essentiae Paternae, de qua constat, quod habet esse a se ipsa, nec potest poni, quod filiatio esse capiat generatione passiua, quia penitus eaedem res sunt filiatio, & generatio passiua; & per consequens idem erit formalis terminus suiipsius, & seipso produceretur, quod falsum est; nec potest poni, quod sit tota persona, quia constitutum est formaliter per generationem: nullum autem formale attin git constitutum originatiue, & principiatiue; alioquin idem principiaret seipsum, cum sit quasi pars illius constituti.

Et iterum si generatio passiua haberet pro termino originato totam personam, aut haberet ratione essentiae, & hoc non, sicut dictum est, aut ( ratione filiationis, nec hoc potest poni, vt probatum est, aut ratione totalitatis, quafi esset origo illius totalitatis, quia origo per necessitatem est aliud ab originato, nec potest esse pars formalis illius. ergo nullus terminus poni potest, qui origi netur generatione passiua in Filio, vt videtur.

Praeterea: Illa generatio non potest habere for malem aliquem terminum, qui oritur formaliter, quae existit in aliquo, nisi nil acquiratur, nisi praeexistens, aut quod sit idem realiter cum illa generatione, sed in Filio non est, nisi essentia, quae erat praeexistens, de qua constat, quod non potest esse formaliter originata, quia nullam realitatem capit per generationem, & iterum est ibi filius, qui non est aliud realiter a generatione passiua, & persona, quae non est aliud ab vtroque. ergo non est aliquis formalis terminus generationis in Filio, vt videtur.

Praeterea: Generatio est via in ens, vt Philosophus dicit quarto Metaphys. & Commentator ibidem. & primo cael. & mundi. sed in Filio non est aliquid, ad quod possit esse via passiua generatio. non enim filiatio, quia est idem cum ea, nec essentia, quia praeexistebat, nec persona, quia distingueretur realiter ab ea. via enim est aliud a termino, & iterum persona constituitur formaliter generatione; vnde consequens est, quod non sit ab ea originaliter, & principiatiue. ergo impos sibile est, quod sit aliquis formalis terminus acquisitus in Filio, in quem sit via passiua generatio.

Praeterea: Vbi nil acquiritur, nisi ipsamet pas siua generatio, est generatio absque formali ter mino, quia si detur formalis terminus, necessario acquiretur aliud, quam ipsa generatio, puta formalis terminus, sed in Filio nil acquiritur, ni si filiatio, quae idem est, quod generatio passiua. ergo in Filio est passiua generatio absque termino formali.

Praeterea: Non potest denegari verbo Diuio no, quod est perfectionis, & conceditur verbo nostro; sed in verbo mentis nostrae non est aliquis formalis terminus acquisitus per formationem passiuam ipsius, sed immediate ex formare sequitur formari, quod patet, si accipiatur rosa apparens. ex apparitione enim formali, quae est in mente, actus intelligendi oritur apparitio obiectiua rosae, qua quidem apparitione nil fit circa rosam. nil enim apparens, nisi quod capit esse apparens formaliter per ipsam apparitionem passiuam, non autem effectiue, aut principiatiue, & sic resultat vnum productum constitutum ex ipsa passiua ductione, quae est apparitio obio ctiua, & ex ipsa realitate indistincta ab ipsa apparitione, quod quidem constitutum est rosa simpliciter, quam intellectus intuetur, vnde non producitur aliqua res, sed res, & apparitio constituunt vnum simplex apparens, quod in esse apparenti productum est passiua apparitione formaliter, non originaliter, aut principiatiue. ergo multo fortius in verbo Diuino ex dicere, & generare paterno infertur dici, & generari Fi lij, sed ex ipso generari vna cum Diuina essentia resultabit vnus genitus, & productus formaliter, non per modum termini originati.

Praeterea: De ratione passionis non est plus, ni si quod sit effectus, illatioque actionis. ergo in Filio infertur generari a generare paterno, & sic totus Filius dicetur generatus generatione passiua illata a Patre, absque hoc, quod aliquid aliud acquiratur, est ergo inconcusse tenendum, quod Filius verissime generatur, tamquam constitutus ex passiua generatione, aut filiatio, aut persona, aut aliquis alius terminus formalis, & in hoc decipiuntur omnes opinantes, qui quaerunt ibi aliquid formale. non est enim aliquid aliud, nisi ipsamet filiatio, siue passiua generatio, qnae infertur a generatione, quasi actiua Patris.

Obijcitur contra praedicta, & soluitur. QED ista duo, quae dicta sunt videntur habere magnas difficultates.

Primam quidem, quia videtur, quod in Diuinis Pater non vere generet; illud namque dicitur vere generare, a quo generatio profluit, & egreditur, sed a Patre non egreditur, nec profuit generatio secundum istum modum, sed ipsum constituit. ergo Pater non est vere generans, quod est erroneum.

Secundam vero, quia videtur, quod in Diuinis Filius non vere generetur, illud namque non vere generatur, quod per generationem non ca pit esse vere, sed Filius non capit esse per generationem, sed constituitur per eam, vt dicit iste modus. ergo non vere generabitur.

Tertiam quoque, quia videtur, quod generatio actio non sit in Diuinis; de formali namque ratione actionis est, quod sit ab hoc in hoc, vt Philosophus dicit tertio Physic. sed generatio non est ab hoc, cum non sit elicita secundum istum modum. ergo actiua generatio non est in Diuinis.

Quartam quoque, quia videtur, quod genetio passiua non sit in Diuinis, de formali namque ratione eius est, quod sit huius ab hoc, sed in Diuinis origo non est huius, quia quaereretur, cuius, huius. non enim essentiae est origo, vt dictum est, nec Filij, cum ipsum constituat, nec filiationis, cum sit idipsum cum ea, nec termini alicuius, cum nullus talis ponatur, vt dictum est. ergo passiua generatio non est, aut quasi passiua.

Quintam quoque, quia videtur, quod ibi non sit generatio, sed adaliquatio; productio enim, qua non acquiritur essentia, sed sola relatio, videtur adaliquatio, sed in Filio non est formalis terminus essentiae, nec acquiritur, nisi solum generari, seu filiatio. ergo Pater non generabit, sed adaliquabit, vt ita loqui liceat.

Sextam vero, quia videtur imposibile, quod implicet, videlicet, quod ex generare profluat generari: vnum namque oppositum non est causa alterius, sed generare opponitur generari. ergo non causabit ipsum, vnde & in creaturis generare non attingit generari, sed rem aliquam generatam directe, quae secundum istum modum non videtur esse in Diuinis.

Responsio ad praedicta.

DICENDVM quidem his non obstantibus, sicut prius; considerandum namque, quod sicut persona Patris constituitur ex essentia, & ex ipso generare, ita quod vtrumque sit res improducta: nam generare non est aliquid elicitum, sed omnino a se constituens primum suppositum, quod non est aliud, quam generans, & pater, sic Filius constituitur ex essentia, & ex ipso generari, & sicut generare ibi non est elicitum, sed formale constitutiuum Patris, sic generari nihil hic elicit, sed est formale constitutiuum Filij, & eodem modo spirari Spiritus sancti, vt sic ex tribus productionibus vna cum essentia resultent tria supposita realia in Diuinis.

Non ergo obuiant primae duae difficultates, ptoquarum solutione considerandum est, quod aliter dicitur Sortes generare, & aliter dicitur generans generare, & similiter aliter Sortes dicitur generari, aliter filius, vel genitus: Sortes namque dicitur generare, quia ab eo profluit generatio; generans autem dicitur generare, non quod ab eo egrediatur generatio: non enim se habet ad ipsum per modum profluentis, sed per modum constituentis: similiter quoque. dicitur Sortes generari, quia capit esse per generationem principiatiue per modum termini; vn de originatur per generationem, genitus autem dicitur generari, non quia esse genitum originetur a generatione, alias idem causaret se, sed constituitur formaliter in esse genito per generationem, vel potest poni clarius haec distinctio, quia aliud est illud, quod generat, quod vtique generat elicitiue, aliud inquantum generans, quia dicitur generans constitutiue, constituitur namque generatione, & similiter aliud est illud, quod gignitur, quod capit esse per generationem principiatiue, & aliud inquantum genitum, quod constituitur per passiuam generationem.

Ad propositum ergo, in Diuinis non est illud, quod generat modo Sortis, quia tunc sequeretur, quod a Patre proflueret generatio, & esset suppositum absolutum non constitutum per generationem, cuius oppositum fides habet. est er go generans inquantum quod nominat Patrem, qui quidem constituitur formaliter per ipsam generationem. generat ergo pater in Diuinis, non ficut Sortes, qui substernitur generationi, sed ficut generans, quod est sormaliter per generationem, & quia excellentiori modo generat generans, quam Sortes. includit enim in se generare formaliter. necessario ergo sequitur, quod Pater in Diuinis nobilissime generat, & excellen ti modo; similiter autem in Deo non est illud, quod est genitum, sicut Sortes, alioquin esset sup positum absolutum, deferens filiationem. est ergo ibi generatum modo filij, & geniti inquantum, vt sic, Filius in Diuinis dicatur generatus excellentiori modo, quam Paulus, aut Cicero in humanis, & potest poni exemplum congruentissimum in verbo mentis nostrae. patet enim, quod rosa dicitur mentis conceptus, & concipi, quia concipi vna cum realitate rosae, constituit rosam simpliciter in esse concepto, & per consequens fi liatio, quia proles, & filius, & conceptus mentalis appellatur res posita in esse apparenti. Quod ergo dicitur in prima difficultate, quod illud dicitur vere generare, a quo profluit generatio, & in secunda, quod illud dicitur vere generari, quod esse capit per generationem, dicendum, quod verum est de eo, quod sic generat, vel generatur, sicut Sortes, non de eo quod generat, sicut generans, aut generatur, sicut genitus, & filius quomodo ponimus in Diuinis.

Non obstant etiam aliae duae difficultates, pro quarum solutione considerandum est, quod sicut de conceptu relationis sunt tria, vnum videlicet in recto, vtpote habitudo, & duo in obliquo, puta subiectum, & terminus, vt apparet, quod similitudo est habitudo huius ad illum, & hinc est, quod definitur per duo addita, scilicet per subiectum, & terminum, sic actio, & passio dicunt quiddam in recto egressum, in obliquo autem producens, & productum. est enim actio egressus eius in hoc, siue profluxus agentis in actum; vnde est via producentis in actum. similiter est passio egressus huius ab hoc siue profluxus effectus ab agente, & quia alius modus est in profluxu effectus, & alius agentis; vnde vnus profluit actiue, alius passiue, idcirco actio, & passio sunt diuersi conceptus praedicabiles. nunc ergo si capiatur in actione, quod est profluxus huius in hoc, ly, huius, potest notare aliquid, quod sit totum agens a quo sit iste profluxus, sicut ab igne est calefactio, vel potest notare aliquid, quod sit totum agens, sicut calefactio dicitur egressus calefacientis. in Diuinis ergo generatio non est profluxus ab aliquo, a quo egrediatur, sed est profluxus ipsius generantis, & sic remanet, ibi quasi ratio actionis, inquantum est egressus huius, videlicet patris in filium. est enim productio patris, quamuis non a patre, filius tamen vere est a patre: consimiliter etiam intelligendum est de generatione passiua. est enim egressus huius ab hoc, non quidem, sicut Sor tis a Platone, sed sicut geniti a generante: & per hoc patet ad ambas dificultates. falsum est enim, quod sit de ratione generationis esse ab hoc elicitiue, nisi in creaturis; vnde sufficit, quod sit huius, sicut generantis, & similiter falsum est, quod passiua generatio sit huius tamquam termini: sufficit enim, quod sit huius ad hoc, tamquam constituti, quale est filius, & genitus, & ad ista est competens exemplum de verbo mentis nostrae.

Non obstant etiam vltimae duae difficultates, pro quarum solutione considerandum est, quod de ratione actionis est, quod inferat passionem, quod patet ex definitione actionis 3. Physic. qui dicit, quod passio est effectus, illatioque actionis, vnde generare infert generari, & concipere concipi.

Ad propositum ergo non est imaginandum quod ideo in Diuinis sit generatio, quia termine tur ad substantiam, alioquin processio Spiritus sancti, cum terminetur ad substātiam, generatio dici posset. dicitur ergo generatio, quia terminatur ad proprium modum essendi Filij, qui est verbum, & proles, & conceptus, ac partus mentis; consistit autem ille modus formaliter inesse con cepto, vnde rei apparitio dicitur quasi quaedam generatio passiua. quamuis ergo generare in Di uinis, quod nil aliud est, quam dicere, inferat directe generari, seu dici, & concipi, nihilominus non dicetur adallquatio, quia infert directe gene rationem, & filiationem: dici namque idem est, quod concipi, & mentaliter filiari.

Quod autem additur vnum oppositum aliud non inferre, aperte fallit in actione, & passione. Patet ergo, quomodo filius vere est a patre, quia illud, quo formaliter est, infert a Patre, videlicet ipsum generari.

Ratio Confirmans totum Articulum.

POSSET autem ratio induci, demonstratioAne concludens istas duas conclusiones, videlicet, quod nec generare est elicitum aliquid, nec generari aliquid elicitum, tamquam terminusl in Diuinis, quandocumque enim inter producens, & productum est omnimoda identitas, ita quod omnia vnum sunt praeter producere, & produci, generare, & generari, necesse est, vt generare non sit elicitum, & vt per generari nil eliciatur, hoc quidem patet, tum quia secundum hoc producens constituitur per producere, & produ ctum per produci formaliter, & per consequens producere non elicitur a producente, nec produ ctum elicitur per produci: tum quia si producere sit elicitum, tunc illud, quod elicitur est aliud a producto, non solum per producere, & produci, sed in illa re, quam producit, alioquin sicut producens eliceret, ita & illa res existens in producto eliceret; similiter etiam si per produci aliquid eliceretur, in illo elicito productum a producen te distingueretur. patet ergo, quod vbi omnia sunt vnum, praeter producere, & produci, quod ibi nec producere elicitur, nec per produci aliquid aliud principiatiue causatur; sed constat, iuxta fidei veritatem, quod in Diuinis omnia sunt vnum, praeter producere, & produci. Dicit enim Damascenus primo libro quod omnia, quae habet Pater, habent Filius, & Spiritus sanctus, & econuerso, praeter generationem, & processionem; in his enim solum hypostaticis proprietatibus ab inuicem differunt. ergo sequitur demonstratione fideli, quod producere in Diuinis non est elicitum, & quod nihil elicitur per produci.

Et quia in nullo alio producente, & producto hoc verum est, quod omnia sint praeter producere, & produci vnum, excepta productione verbi, & Spiritus amantis, de quibus dictum est supra. ideo in nulla creatura potest repeririexemplum, nisi in his duabus productionibus, in tentionalibus quoad nos, realibus quoad Deũ: vnde nec in Deo potest esse alius modus produ⸗ ctionis, nec in creaturis potest reperiri alibi, quam in mente productio non elicita, aut produ ci, quo aliquid non causetur.

Quomodo autem hoc sit in productione verbi, sic patet. dictum est enim supra, quod anima seipsam intelligendo, ponit se coram se in esse conspicuo, & formato: anima autem ponens, & sic posita in nullo distinguitur, nisi in por nere, & poni, quod nihil aliud est, quam dicere, & dici, concipere, & concipi, generare, & generari. si ergo ponere eliciatur ab anima ponente, elicietur quoque, & ab anima posita, cum sit eadem anima, vel oportebit, quod sit alia anima illa, quae ponere elicit, ab illa, quae non elicit. Si vero per poni anima eliciatur, erstt alia ab illa, quae ponebat: reliuquitur ergo, quod nec dicere est elicitum, nec ex dici aliquid sequitur, sed quod anima ponens se ante se constituatur in esse differenti per ponere, & poni, & sicut hoc imaginamur, sed intentionaliter, ita in Diuinis realiter est tenendum. & hic finitur tertius Articulus.

ARTJCVLVS QVARTVS.

Quomodo se habet esse in Diuinis ad generationem.

CIRCA quartum autem considerandum, quod esse communicatur per modum formae fim bolicae: quandocumque aliqua forma maneus eadem, transit a supposito in suppositum, illa est simbolica. Philosophus enim secundo degeneratione, vocat raritatem, aut caliditatem qualitatem simbolicam, pro eo, quod manet eadem in supposito ignis; quae fuerat in supposito aeris, dum ex aere generatur ignis, vnde rubedo, quae transit a supposito vini in suppositum aceti, eadem numero dum ex vino fit acetum est qualitas simbolica, sed Diuina essentia per generationem transfunditur a supposito patris, in suppositum filij. ait enim Hilarius quarto de Trinitate, parum ante medium, quod in generatione filij naturam suam indemutabiliter sequitur Deus, indemutabilem gignes Deum quasi dicere velit, quod per generationemtransfunditur Diuina essentia, quod immutabiliter sequitur ipse. ergo Diuina essentia per modum formae simbolicae communicatur.

Praeterea: Quando aliqua forma per productionem non attingitur, nec capit, quod sit, sed magis aliquid capit esse per istam, talis non dicitur aliquo modo generari, sed per modum formae simbolicae communicari, vt patet, quod raritas non dicitur generari, cum ignis generatur ex aere, sed magis transfundi, & transmeare, sed probatum est supra, quod per generationem essentia non capit, quod sit, sed quod Filius peream Deus sit. ergo non potest dici generari, sed modo formae simbolicae transfundi, & communicari, ac quodammodo transmeare.

Praeterea: Si poneretur, quod anima existente in corde, in prole dum organizatur processu temporis generaretur brachium, cui anima existens in corde per perfectionem communicaretur, non relinquendo cor, quod primitus perficiebat, non dubium, quod vita, & anima commu nicaretur, vel diceretur communicata a corde brachio per generationem, nec tamen diceretur aliqualiter ge nita. similiter ergo in Diuinis peitas per generationem non accipitur, vt subiectum, nec vt formalis terminus, sed transfunditur vt forma simbolica, & communis, vnde omnes opinantes procedunt ab insufficienti, quasi non sit aliquis modus, quo per generationem aliquid acquiratur, nisi modo subiecti, aut modo formalis termini: est autem alius, puta modus formae com munis, quam simbolicam vocat Philosophus, & suus Commentator: quomodo autem qualitas simbolica sit eadem numero in generato & corrupto, quia in tractatu 3. de Physicis principiis extitit declaratum, relinquatur ad praesens.

Istis tamen obuiare videtur, quod qualitas sim bolica non transfunditur, nisi quatenus aliquod subiectum communicatur, manens idem in gene rato, & corrupto. sed ad hoc dicendum, quod ve rum est in accidentibus, quae indigent subiecto: in forma vero subsistente, qualis est Deitas, potest esse simbolica communicatio absque communicatione subiecti.

Ad hoc autem obuiare videtur, quod quando compositum producitur per se, tunc partes non videntur communicari per modum formae simbolicae, sed magis per accidens generari. raritas enim non dicitur forma simbolica, & communis igni, & aeri, quia est accidens, & non est pars ignis, siquidem si pars esset, generaretur per acci dens quantumcumque esset communis, sicut de materia patet.

Sed dicendum ad hoc, quod si Filius produceretur productione passiua, tamquam elicitum ab ea, & non tamquam constitutum formaliter per eam, tunc forte essentia dici posset per accidens generari, quoniam Filius generaretur per se, sed quia Filius hic dicitur generari, quia genera tio passiua, qua constituitur formaliter, infertur) a generare paterno; ideo non oportet, quod essentia, aut per se, aut per accidens a generatione attingatur.

Obuiare quoque videtur, quod communicare, & communicari videntur esse productiones reales; & per consequens essentia attingitur aliqua actione reali, quando communicatur. Sed di cendum ad hoc, quod communicare, & communicari differunt sola ratione, quod patet, quia idem potest communicare se; vnde homo diceretur sui communicatiuus, quod esse non posset, si includeret productionem realem, nam idem non producit se.

Adhuc vero obuiare videtur, quod Filius erit ex nihilo creatus, per consequens si essentia non sit illud, de quo subiectiue Filius generatur, sed dicendum, quod nulla res creari videtur, cuius altera pars praecessit: nunc autem essentia, per quam Filius existit, & est Deus, praeexistit in Patre.

Vltimo quoque obuiare videtur, quod Augustinus dicit, & Sancti concordāt Filium generari de substantia Patris. Sed dicendum est cum Magi stro dist. praesenti in c. Ostenditur quoque. & ita dist. 19. in c. Notandum est, quod Filius non est de substantia Patris, tamquam de materia, sed ly, de, notat ibi transfusionem eiusdem substantiae, per modum formae simbolicae, & communis, sicut si Petrus generaret Linum, in ipsum substantiam suam transfundendo, Linus diceretur de substan tia Petri, quia consubstātialis illi, vnde dicit August. contra Maximinum lib. 3. c. 16. quod sicut dicitur, Deus Deum genuit, ita intelligi debet, quod Deus eiusdem naturae, vel substantiae Deum genuit, vel quod de substantia sua Filium genuit, & in hoc terminatur quartus Articulus.

Responsio ad obiecta primo.

AD ea, quae superius primitus inducuntur, dicendum est. Ad primum quidem, quod Filius dicitur generari, inquantum forma formaliter constituitur per generationem passiuam: passiua autem generatio infertur ab actiua, absque hoc, quod essentia inferatur, pro eo, quod essentia, & generari, non sunt idem per repetitionem, licet retineat suam realitatem, sed sunt idem, quia fundant penitus eandem indistinctionem, & vnitatem, ac simplicitatem, vt superius dicebatur, in illis autem quae idem sunt per hunc mo dum, possunt aliqua affirmari de vno, & negari de alio; non quidem alio, sed non eodem per repetitionem, vt dicebatur supra, & per idem patet ad secundum.

Ad tertium dicendum, quod nulla res capiens esse, potest esse eadem cum dante illud esse, siue sit res illa personalis, siue essentialis, in omnibus enim hoc tenet, ita vt nulla natura hoc patiatur, vt dicit August. 1. de Trinit. & Commentator 7. Metaph. quod si aliqua res exiret per se de poten tia in actum, moueretur ex se, vnde patet, quod distinctio illa est vana, quae dicit eandem essentiam posse gignere se, non tamen eandem personam, nulla quippe res, quaecumque sit, potest seipsam conducere ad esse.

Ad quartum dicendum, quod non est verum, quod Filius sit essentia generata, sed est constitutus ex essentia, & generatione passiua, non intelligendo tamen, quod haec praepositio, ex, dicat habitudinem partium, aut formae, aut materiae, vt dictum est supra.

Ad quintum dicendum, quod maior est aucto ritas Magistri Sententiarum in hac parte, auctoritate cuiuscumque Sancti; quoniam confirmata est per Ecclesiam: Sancti tamen intellexerunt, quod essentia dicitur genita, hoc est communicata. cum enim ait Aug. essentia de essentia, lu men de lumine, ars de arte semper subdit, & ambo vnum lumen, vna essentia, vna ars, vt notet communicationem essentiae eiusdem non generationem. & per idem patet ad sextum.

Ad obiecta secundo.

AD ea vero, quae secundario inducuntur, diA cendum est. Ad primum quidem, quod San cti non dicunt Filium generari de substantia Patris tamquam de materia; immo expresse dicunt oppositum: ait namque Aug. septimo de Trinit. quod non secundum communem materiam tres personae dicuntur vna essentia, vnde dicendum, quod ideo Filius est de substantia Patris, quia per generationem transfunditur in eum patris essentia, vel substantia.

Ad secundum dicendum, quod non omne manens in tota transmutatione idem in numero, di ci potest materia, vel subiectum, quinimmo potest esse forma communis, & symbolica, sicut pa tet de raritate.

Ad tertium dicendum, quod Filius non componitur ex essentia, ex perfectibili, & ex proprietate, tamquam ex perfectione, quia essentia dicit totum, & proprietas dicit totum, vt saepe dictum est.

Ad quartum dicendum, quod posse generare in Diuinis, non est aliquid posse, quod est ipse actus generationis, cum generare nonaeliqiatur ab aliqua potentia, sed hoc magis infesibs apparebit.

Ad quintum dicendum, quod Filius non dicitur creari, cum aliquid, quod est in eo, puta ossentia, quae existit formaliter, numquam possit non esse proprietas, etiam non potest dici creari, quia est necesse esse, nec aliquo modo claudit non esse, nec actu, nec potentia, vnde cum non sit nihil, nullo modo dicitur causari.

Ad sextum dicendum, quod generatio passiua, non praecedit Filium, nec est vmquam in esse subiectiue, vnde in illo signo, in quo concipitur, necesse esset, vt cum essentia concipiatur; & per consequens intelligatur totus Filius constitutus.

Ad septimum dicendum, quod essentia non est in Filio per modum subiecti, aut fundamenti relationis, cum sit ab ea penitus indistincta, vt saepe dictum est.

Ad octauum dicendum, quod non est simile, nec bonum exemplum de igne generante de par te substantiae suae, quia non trausfuudit eam per modum formae, sed per modum materiae, & abstracti.

Ad nonum dicendum, quod falsum assumit, scilicet, quod essentia Diuina supra se assumat relationem; magis namque proprie diceretur, quod iuxta se asssumit, vt fundet eandem indistinctionem.

Ad decimum dicendum, quod non vt ignisgenerans de aliena materia, Pater caelestis de alia substantia gigneret quasi de materia, pro eo, quod illa substantia se haberet per modum substrati, & fundamenti, quod non est in proposito, propter quod similitudo non tenet.

Responsio ad obiecta tertio.

AD ea vero, quae tertio inducuntur, dicenA dum est. Ad primum quidem, quod omne per generationem datum, vel communicatum sit formalis terminus generationis, immo potest transfundi modo formae symbolicae, vnde proprijssime Deitas dari dicitur, vel communicari, vel transfundi in filium per modum forimae communis, per modum autem formalis termini, nullo modo, vt dictum est.

Ad secundum dicendum, quod terminus formalis generationis in Diuinis nullus est, vt dictum est in corpore quaestionis, proprie accipiondo terminum. si vero accipiatur terminus improprie, uidelicet pro primo illato a generationeactiua, sic filiatio, seu generatio passsiua, quae idem sunt quantum ad rem, res quidem illa res dicitur primo illata, eo modo, quo passio est effectus, illatioque actionis, nec propter hoc dicitur adaliquatio, sed generatio propter rationem, quae tacta fuit.

Ad tertium dicendum, quod vbi forma produ citur, vel capit esse per productionem, ibi verum est illum esse formalem terminum, in quo genitum assimilatur generanti: vbi autem forma illa non capit esse, sed symbolice transfunditur, quasi quoddam commune, non est verum, quod sit for malis terminus, sicut patet in raritate, quaeremanet in igne, cum generatur ex aqua assimilan tur quidem ignis, & aqua in raritate, nec tamen in illa generatione raritas est terminus formalls.

Ad quartum dicendum, quod Deitas est ia Fi lio per modum quidditatis, sed quia est eadem in numero in Patre, & in Filio, idcirco, nonest formalis terminus generationis, sed transfunditur modo formae symbolicae, & communis.

Ad quintum dicendum, quod Pater diciturge nerare Filium generatione vniuoca, nonpropter identitatem substantie, sed quia relatio verbi est relatio imaginis, & similitudinis: nam verbi est res posita in esse apparenti: apparentia enim i simillima est ipsi rei. quia ergo ad talem imaginem generatio terminatur, infert illam appae tiam, quae idem est, quod est ipsum generari, icirco generatio vniuoca dici potest aliquo nodo, sed loquendo proprie, generatio illa neces vniuoca, nec aequiuoca, vt infra patebit. ♄. irri

Ad sextum dicendum, quod generari modo formae nullo modo est perfectionis, quia includis acceptionem esse per generationem, quod non competit esse in Diuinis.

Et si dicatur, quod amota ista imperfectione, potest habere termini rationem, dicendum, quod haec est formalis ratio termini, & est simile, ac si diceretur, quod poneretur homo remoto rationali.

Ad septimum dicendum, quod optime tollitur, ne Filius sit ex nihilo, quia aliquid eius praecessit, videlicet illud, quod formaliter habet esse, non tamen propter hoc generatur illud per modum formalis termini, nec per modum subiecti, sed transfunditur per modum formae commu nis symbolicae.

Ad octauum dicendum, quod essentia in Patre non est formale principium generationis, cum non sit aliquid elicitum, sed quod additur, & quod omnes Doctores sic dicunt, dicendum, quod imaginatio decipit sic ponentes, ut dictum est in cor pore quaestionis.

Ad nonum dicendum, quod non est uerum. quod aliquid accedat ad Diuinam generationem, sed verum est, quod transfunditur, Diuina essentia per modum formae symbolicae per generationem, generari namque, & dici nonpotest esse, aut concipi sine Diuina essentia, & ideo, dum generare paternum infert generari, statim communicatur essentia, & resultat Filij persona, vt sic sit non generata essentia, sed per concomitantiam quandam communicata, & transfusa.

Ad obiecta quarto.

AD ea vero, quae quarto loco inducuntur, dicendum est. Ad primum quidem, quod sapientia, lux, lumen, non supponunt pro perso na ratione significationis, sed ratione appropria tionis: appropriantur namque Filio; essentia vero nulli personae appropriatur. Ad secundum dicendum, quod si essentia, & persona essent idem re repetita, & directe, posset Deitas supponere pro persona, sed quoniam idem sunt, fundando eandem vnitatem, & non in recto, vnum pro alionon supponit quantum est ex vi significationis.

Ad tertium dicendum, quod Magister exponit essentiam pro persona, non quia ratione significationis sic debeat concipi, sed vtuntur sic ratione expressionis identitatis essentiae; vnde intellectus eorum est, quod sic Filius sit a Patre, quod est vna essentia, & vnasapientia.

Ad quartum dicendum, quod essentia claudit in suo intellectu totam personam, non tamen in recto; & ideo non supponit pro ea. Et per idem ad quintum patet.