Quaestio 1

Primus articulus.

¶ Quantum ad primum prima distinctio sit ista quod noticia vel scientia vel cognitio dei multipliciter dicitur / vno modo vocatur noticia simplici intelligentie et sic dicitur respectu omnim tam possibilium quam impossibilium qualitercumque imaginabilium indifferenter. secundo modo vo cautnoticia visionis / et sic dicitur respectu praeteritorum praesentium et futurorum tantum / tertio modo dicitur noticia approbationis / et hec est respectu beatorum gratuitorum / et electorum / de cul lus opposito dicitur in euangelio amen amen dico vobis nescio vos / et de isto etiam modo dicit apostolus prime ad corithios octauo / qui diligit deum hic cognitus est a deo Item dicitur alibi deus nouit qui sunt eius. sic etiam dicitur iheremieprimo priusquam te formassem in vtero noui te. hanc distinctionem innuit beatus gregorius vicesimo quinto moralium capitulo vltimo / et augustinus in libro. 83. q. q. 6o. et magister libro primo distinctionibus tricesima quin ta et tricesima sexta. et cassiodorus super psalterium. Quarto vocatur noticia iudicatiua: vel confirmationis et hoc respectu verorum complexe significabilium praecise / et isto modo scit me deus legere quando lego non quando non lego. ¶ Secunda distinctio cognoscibilium aliqua sunt con¬

¶ plexa aliqua incomplexa / et tam complexa quam incomplexa tot modis dici possunt: quot modis dicitur ens vel res. diBr ant ens quattuor modis vno modo gretioaliter / omne quod per intellectum potest ymaginari siue sit entitas positiua vel non / possibile vel impossibile / verum vel falsum et sic accipiendo ens sibi non opponitur non tns nec sic esse opponi tur non esse. Secundo modo accipitur ens pro solis / incomplexe vel complexe significabilibus veris et sic dicitur ens verum et non ens falsum.

¶ Tertio modo accipitur ens pro complexe significabilibus veris quorum aliqua pars est vere ens positiuum / et isto modoantichristum fore non est ens sed secundo modo.

¶ Quarto modo accipitur ens pro entitate incomplexa quae est vere res vel essentia positiua. vel etiam pro complexis quorum quodlibet est vera essentia aliqua / et hoc modo hominem esse album dicitur ens vel entia: quia tam homo quam album significat essentiam aliquam quia vnum significat subiectum aliud accidens / et sic tot modis dicitur cognoscibile.

¶ Tertia distinctio de modo cognoscendi quia aliquando res perfectior est quam noticia aliquando e contra. ali quando equaliter se habent. aliquando cognoscitur apprehensiue. ali quando comprehensiue. aliquando intuitiue. aliquando abstractiue. Istis praemissis sit prima propositio ista. omne cognoscibile est ens aliquo modorum praedictorum. patet cum omne co gnoscibile sit conceptibile pro potentiam cognitiuam et omne

¶ tale est ens ad minus primo modo ergo

¶ Secunda non omne cognoscibile est ens vel entia / patet de isto antichristus erit / et capio ens vel entia quarto modo

¶ Tertio al¬

¶ quod cognoscibile est entia / patet de isto sortes habet tuni. cam. Ex istis sequitur quod aliquod complexe significabile est ve¬

¶ re ens / et aliquod est vere entia / et aliquod est simpliciter nihil / ex emplum primi sortem non videre / exemplum secundi sortem esse aldum / exemplum tertii antichristum fore / quodlibet tamen complexe significabile est ens large et greatioaliter capiendo ens viexpraessum est in primo membro distinctionis.

¶ Quarta proponqualibet noticia aliquid apprehenditur in esse apprenti. patet quia si non apprehenderetur non cognosceretur

¶ Quita non qualibet noticia obiectum cognitum comprehenditur / patet ista / quia noticia creata deus cognoscitur et tamen ab ipso non comprehenditur:

¶ Sexta licet aliqua creata noticia possit esse sui

¶ cognitiomprehensiua: nulla tamen creata noticia est perfectissima / qua potest idem subiectum cognosci. prima pars probatur quia angelus potest cognoscere aliquam rem quante entita tis est. vt puta a lapidem et quando / tanta vel maior est / no ticia quam obiectum / ita scilicet quod nihil obiecti latet cognoscentem / tunc talis noticia dicitur noticia comprehensina. secunda parus probatur quia a potest cognosci per noticiam infinitam simpliciter scilicet dei / et nulla talis est possibilis ergo. ¶ Septima non obstante propositione immediate praecedente / nulla creata noticia potest esse noticia cuiuslibet veri cognoscibilis de quocumque obiecto / vel aliter nulla talies creata noticia potest esse similis noticia omniem verorum cognolcibilium / de quocumque obiecto minimo probatur quaelibet res vel de qualibet re / sunt infinite veritates cognoscibiles / ergo consequentia nota cum nulla creatura possit simul co¬ gnoscere infinitas veritates distincte. antecedens probatur quia de quolibet sunt scibiles infinite proportiones linter ipsum et alias possibiles et existentes sine termino etc. Et hec de primo articulo sine praeiudiclo melioris sententie sint dicta Uantum ad secundum articulum sit prima suppositio ista deus est natura intellectualis / ista est communis animi conceptio / probatur quia esse naturam intellectualem est perfectionis simpliciter / ergo deo attribuendum. ergo vera suppositio.

¶ Secunda deus est noticia intellectualis. probatur primo quia deo nihil potest esse simplicius. ergo est noticia sua / cum intelligit

¶ Secundo deus est purus acto remotus ab omni potemtia. ergo cum intelligit et non possit perfici intellectione. ergo est sua ntellectio. antecedens patet quia acto absque potentia et potentia absse actu / sunt latitudines sequestrabiles / et ipsius potentie. incomplexe / est dare maximum scilicet materiam primam / ergo et ipsius actus erit dare maximum in quo non est minimum potentialitatis. quia non datur minimum ipsius potentie / ergo si deus non esset purus actus / sed haberet aliquid de potentialitate / haberet aliquid diuisibile.

¶ Tertia suppositio quod essentia diuina est exemplar et yrdca omniem representatiua / patet per btunmum aug. in libro octoginta trium quastionum quaestione quadragesima sexta dicentem / vdee sunt forme exemplares / eterne / incommu cabiles / secundum quas deus cognoscit / et producit ea quae orium tur in creaturis / quae etiam in diuina intelligentia continentur

¶ Item sexto de trmitate verbum diuinum est ars plema omnimrationum viuentium.

¶ Quaria suppositio deus perfecte cognoscit suam essentiam scilicet diuinam. et plene comprehensiue. patet quia est infinite perfectionis / et intelligibilitatis infinice.

¶ Quita suppositio quod diuina essentia eternaliter omnim creaturarum causatarum vel causabilium / est eminenter contemtiua. patet per illud sapientie quinto hoc quod continet omnia scilicet ditina essentia / scientiam habet vocis. omniem ei est artifex etc. Pro sta suppositione sciendum quod vnam rem continere aliam / est habere inlutem seu vim contenti / in esse et operari / non quidem formaliter sed cum quadam excellentia.

¶ hoc aut contingit triptri Primo vna res aliam potest continere cum excellentia effectiua / sicut rima causa omnes alias. Secundo cum excellentia formali vel persectiua. sicut intellectiuum continet sensitiuum. Tertio cumexcessu finali vel conseruatiuo. sicut beitudo quemlibet alium finem. Sexta suppositio deus est noticia infinita / pro batur quia si finita / illa eet quaedam portio eis / et sic esset contingens quod est falsum. Preterea noticia quae est deus continet infinite nobiliter quicquid iperfectionis est in qualibet specie noticie vel scientie. vt quicquid est in geometria / quicquid in qualibet arte / et continet omnim / aliqualiter esse / noticiam nature non cul de quod dependet ex ente necessario. Preterea deus distinctissime nouit one dicere / omne momentum possibile / nec possibile est in eo esse obliuionem. ergo vel habet tot noticias quot nouit et sic infinites noticias haberet. vel ipse est vna simplicissima noticia. quod est dicendum.

¶ Dis praemissis sit prima conclusio ista Oens perfectiones quas melius est habere quam non habere diuina essentia continet formaliter / et omnes alias perfectiones limitatas continet vrtualiter. prima prus probatur quia si aliqua sibi deesset / diuina essentia non esser formaliter infinita perfectio / contra dicta in quaestione praecedente: secunda pars patet quia lapideitas equinitas et huiusmodi perfectiones limitate aliquo modo sunt contente in diuina essentia er tertiam et quintam suppositiones / et non possunt ibi esse fomaliter / quia tunc diuina eentia esset formaliter lapideitas et et formaliter limitata perfectio quod est falsum / ergo relinquitur quod huiusmodi perfections sunt in ea vertualiter et causaliter quod fuit probandum. Ex ista conclusione sequitur hoc correlarium tripartitum / quod quaelibet creatura ab eterno est in deo vt in causa efficiente principaliter / vt in causa exemplari in qua omnia relucent et repsentantur / et vt in causa finali comfiuativa ad quam omnia ordinantur Patent singla ex conclusione et suppositionibus praemissis Et ex super habundantia. patet istd correlarium per boetium tercio de consolatioe metro decimo quarto. O qui perpetua mundum ratione gubernas etc.

¶ Secunda conclusio / quidditates creaturarum vt contente in diuina essentia / non sunt distincte realiter ergo ab mnuicem in ipsa essentia / probatur primo quia in diuina essentia nihil essentialiter distinguitur / cum ipa sit summe simplex. secundo quia esse effecto quod habet in sua causa productiua non distinguitur ab esse cause vertualiter continentis effectum ipsum et alium effectum. quia si haberet esse distinctum in causa hoc non haberet a se sed a causa prius illud esse vrtualiter continente / et sic fierer

¶ quaestio de illo esse vsque in infinitum. Tertia conclusio licet deus co gnoscat alia cognoscibilia a se: non tamen cognoscit alia per alid a se probatur prima pars per quartam suppositionem sic deus cognoscit perfecte se / ergo cognoscit se qualiter est. sed est cam aliorum a se per praedicta / ergo cognoscit se esse aliorum causam a se. ergo cognoscit alia a se. Et confirmatur per augu. super de nesim ad lratram libro. v. capitulo decioquinto / et ponitur in distinctione tricesimaquinta primi secniarum / vbi dicitur / neque ei ipsa faceret nisi ipsa cognosceret. secunda patrus probatur per tertiam suppositionem cum sua essentia sic sufficiens repraesentatiuum Item quia cognoscere per aliude est imperfectionis. cum sit cognosli dependeat ab illo per quod cognoscitur etc. Quarta conclusio. quamlibet rem aliam a se deus cognoscit particlaritur. probatur quia quamlibet conseruat est particularitur et distincteergo etc. consequentia patet per august. vbi supra. Ex qua infero quod quaelibet infini¬

¶ torum deus distincte cognoscit si infinita ponantur esse vel posest esse. patet per conclusionem / cum nulluminfinitorum possit esse nisi qo deus possit ips facere. et deus non posset facere nisi pri¬s cognosceret vt dit augu. Secundo infero quod quamlibet partem ptinui deus particularitur et distincte cognoscit probatur quia quae

¶ libet est essentialiter. distincta ab alia. Tertio infero quod si pertes continui sint infinite secundum numerum / quarum quaelibet non est re¬

¶ liquas / nec pars eius: deus posset continuum diuidere et totam diuisionem euacuare / sed non cum permanentia partium sic diuisarum. patet primum quia quamlibet essentiam qua non est alia nec pars: alterius / deus potest anmnichilare / reliquam non annichilando. ergo sic uccessiue potest omnes istas essentias (si sint est infinite) et quam libet sipliciter annichilare sinealta: secundum scilicet quod hoc si sit possi bile cum permanentia partium diuersarum / patet quia faepugnat partibus istis esse diuisim et non esse diuisibiles quod tamen oportet per casum. Quarto sequitur ex praemissis quod licet deus posset continuum annichilare in instanti non tamen posse diuisionem omnim partium eius euacuare in instanti prima pars nota. secunda patet / quia prius est diuidi quamamnichilari per diuisionem: ergo si in instanti esset diuisio secundum omnes suas partes diuisibiles: esset annichilatio et non diuisio / credo tamen oppositum istius correlarii et praecedentis / posse probabiliter sustineri. Quita conclusio deus co¬

¶ gnoscit infinita cognoscibilia clare et distincte probatur sed deus cognoscit distincte omnes veritates et quamlibet possibi lem sed infinite sunt veritates cognoscibiles et enunciabiles de vno vel de infinitis. vt puta quod continuum est duplum ad eius medietatem. triplumadtriplam quadruplum ad quadruplam et sic in infinitum

¶ Correlarium licet eternaliter cognoscat

¶ distincte qualitercumque est / aut esse potest: nontamen qualiterlitercseid q que est / taliter esse facit. prima pars patet per scripturam dicentem omnim est artifex omnia prospiciens. etc. et patet ex aliis multis. secunda patet de sortem peccatorem esse / licet hoc sciat et scire possit. non tamen sortem peccatorem esse facit. vel facere potest

¶ Sexta conclusio omniem cognoscibilium praesentium praeteritorum / futurorum / possibilium / impossibilium / deus eternaliter habet distinctam cognitione probatur quia per tertiam suppositionem similiter et quartam deus eterna

¶ liter cognoscit perfecte et plene suam essentiam omnim cognos ¬ cibilium exemplar / clare et distincte representatiuum. ergo

¶ Confirmatio quia sinon. sequeretur quod deus posset fieri scientificentior. vel quod aliquid foret cognoscibile quod tamen a nullo posset cognosci. quod est contraditio.

¶ Correlarium deus non aliter scit antichristum esse quam fore. nec aliter facta quam fienda. patet peri augustinum. etiam quia vnica sola cognitione et intuitur omnia cognoscit. et immutabiliter. Secundo sequitur quod quodlibet verum relucet in arte diuina eternaliter. patet quia nihil incipit ibi vel desinit relucere.

¶ Tertio sequitur quod quodlibet verum ibi perfectius continetur quam in seipso / scilicet in natura propria. probatur quia eminenter continet essentia diuina omnia / vt patet per tertiam suppositionem.

¶ Ex quo sequitur vlterius quod quodlibet cognoscibile perfectius oognoscitur in diuina essentia cognitum / quam cognitum in proprio genere probatur hoc / quia visio maiutina melior est visione vesptina etc.

¶ Septima conclusio licet noticia iudicatiua de us posset scire aliqua / quae modo non scit. non tamen potest eadem noticia plura scire quam nunc scit. prima pars patet quia potes scire cras me legere dum legan velllego et tamen illud non sit dum non lego.. si enim iudicaret me legere tunc quando non lego falsum esset iudicium dei quod est impossibile. Secunda pars probatur quia sicut modo scit iu dicatiue sic esse ita ante iudicatiue sciuit oppositum esse vel non sic esse scilicet quando non sic erat. ergo tot scit modo et non plura quam ante nec ante plura quam modo scit et ita generaliter deus nullomodo scit plura vna vice quam alia prohiis omnibus est hugo de tribus diebus / Tribus cantim modis mutabilitati subiacet humanina cognitio scilicet per augmentum er diminutionem et per vicissitudinem per augmentum vt quando discimus quod nescimus per diminutionem quando quod scimus obliuis timur vicissitudo autem quadripertita est in essentia / in forma loco / in tipse In essentia vicissitudinem patitur humans telligentia quando nunc hoc nunc illud cogitamus quia siliur omnia nostro intellectu comprehendere non possumus In forma vt quando id ipsum nunc tale nunc vero tale attendimus quia vtrumque simul non valemus In thipnse quando nunc praeterita nunc presentia nunc futura cogitamus quia in eodem simul omnia non possumus tunc etiam thpse cognito variatur quando nunc habitam cognitionem intermittimus nunc intermissam iterum sumimus quia eam sine intermissione sumere non valem. In loco autem vt quando nunc huc nunc illuc cogitationem ducimus quia simul vbique cogitatione esse non valemus. Sed has onens mutabilitates cognitio diuina non recipit non augetur quia plena est: neque ei nescire potest omnia qui creat qui gubernat qui portat omnia qui omnibus praesens est deitate que absens potest esse visione.

¶ Minui non potest quia aliunde non est quicquid est sed idem est ipsum quicquid est ab ipso vno quod est

¶ Quid de vicissitudine dicam quomn potest recipere vicissiti dinem sapientia qui omnia simul sub vno visionis radio conprehendit. simul omnem essentiam omnem formam omnia loca: omnia. tempora: semel quia nec visionem intermissam recipit nec habitam intermittit: sed quod semel est semper est quia quod semper est totum est Omnia videt et de omnibus omnia videt et semper videt et vbique videt nihil ei nouum vel alienum aduenit nihisuum recedit quando futurum est praeuidet quando praesens est videt quand praeteritum est retinet. nec alidiquam quod in ipso est praeuidet et rei tinet sed quod aduenitsi ipse fuit in visione et quod praeterit in tpere permanet in visione quemadmodum si totuiicorpus tuum eetoculus nec alid esset tibi esse et aliud videre quocumque res se verteret / praesens tibi non esse non posset. et sub vno visionis ictu / immobilis permanens comprehendens quicquid quaquauersum in respectu haberes. imo non nisi autem te discernens / quicquid circumquaque positum haberes / res transiret et staret visio. et quocumque sua se mobilitate verteret / stati non nisi praesens esset nunc ant quia ex parte vides: mutabiliter vides cum res videnti transit / aut videri desinit / aut secumn visionem mutabiliter trahit / quod si totus oculus esses / sic mutabiliter non videres. quicquid ergo ex parteest mutabile est et quicquid ex parte non est immutabile est deus autem cui idem est esse et intelligere ac viuere / cum per essentiam ex arte non sit nec per sapientiam ex parte esse poterit. sed sicut immutabilis est essentia ita quoque immutabilis est et sapien tia hec ille

¶ Tertius articulus

QUantum ad tertium articulum pro mate¬ ria primi argumenti sit ista prima propositio et

¶ Cuiuslibet rei creabilis / cuius deus est avdea propria / eiusdem deus est causa effectiua et De probatur quia vdea est exemplar secundum quod aliquid est pro producibile. vt haberi potest per augustinum in li. 83. q. q. 4 t et per dionysium de diuinis nominibus capitulo. v. Etiam seneca tain quadam epistla ad lucillum dicit quod vdea est exemplar ad in de artifex respiciens / operatur quicquid operatur. exemplar autem est in ad cuius similitudinem aliquid est factibile ergo

¶ Secunda nullum quo malum culpe habet propriam vdeam in deo. probai quia nullum tale

¶ malum est a deo producibile. ergo consequentia tenet per praecedemest. et antecedens patet per magistrum libro primo distinctione. xxpvi. capitulo proide si diligentur inspiciamus

¶ Tertia deus nul lum malum culpe cognoscit pro vdeam propriam positiue et per sepatet ex duabus praemissis.

¶ Quarta deus malum culpeet omnes priuationes et preccata / cognoscit per vdeas vel vdeam

¶ pabitu oppositorum positiue representatorum in diui ina essentia / probatur quia deus ipsa preccata cognoscit testemagistro distinctione tricesimasexta primi libri capitulo secundo et non per vdeam propriam cum nullam habeant vt dicit propositio secunda huius articuli / ergo cum deus nichil cognoscat per aliue extra se / per tertiam conclusionem secundi articuli relinquitur ergo quod cognoscit huiusmodi priuationes per vdeas positiuorum.

¶ Quinta propositio / licet deus noticia simplicis intelligentie et visionis cognostat omnia mala culpe: non tamen noticia approbationis. prima parus patet per dicta. secunda probatur quia onem illud quod quis ipprobat: illius aliquo modo videtur esse causa. sed mali culde deus non est causa ergo etc. Sed contra istud aristoteles duodecimo methaphesice dicit quod omnis scientia vel noticia velecausa rerum vel causata a rebus. sed diuina noni cia non est causa culpe nec causaturcum sit eterna ergo etc. Preterea omne illud quod quis prohibere potest et non prohibet hoc approbare videtur. sed one malum culpe deus potest prohibere ergo et.

¶ Respondetur ad primum quod verum est de his que per se cognoscuntur sedpriuatiores et mala nonper setcognoscitur ergo etc. ad secundum dicendum quod per decem legis praeceptapr hibet omne malum saltem mortale: hominem tamen relinquit ibertati sue.

¶ Ex hiis ad primum argumentum princi pale negatur consequentia. quia licet mala non cognoscantur per vdeam propriam et distinctam tamen cognoscuntur per vdeam suorum positiuorum / per idem ei cognoscitur rectum et obliquum.

¶ Quam tum ad materiam secundi argumenti vbi tangitur ista difficul tas vtrum aliqua sit multitudo omnim scitorum a deo / sit prima propositio. Nullus est numerus omniem actualiter a deo cognitorum. probatur quia aut esset finitus / et hoc non: quia cognitio diuina tunc esset limitata et vltra illumnumerum nihil posset scire: aut ille numerus esset infinitus / sed hoc tset contradictio / quia repugnat infinito esse sub aliqua specie numeri / quia iam esset finitum secundum numerum.

¶ Secunda icet repugnantia sit / esse infinitum numerum non tamen repugnat esse infinitam multitudinem. prima pars patet ex immediate praemissa / secunda pars patet de partibus continui.

¶ Tertia quod similiter non repugnat esset infinitam magnitudinem: tamen repugnantia esset esse infinitam speram vel figuram. quia esse figuratum est esse terminatum.

¶ Quarta. Nulla multitudo infinita est maioralia infinita multitudine accipiendo distributiue limaior. id est / nulla est maior magnitudo vel multiplicior. probatur quia si ymaginemur diuidi continuum et sui partem millesimam sit vnum b. et a b. vsque ad aliam millesimam aliud b. et sic in infinitum: tunc si vnum infinitum multitudi ne esset alio maius modo dicto: tunc plures essent alie partes quam millesime. vel maior esset multitudo omnim aliarum quam millesimarum. consequens est falsum / quia si ponatur b. primum super primam partem illius multitudinis / et b. secundum supra secundam et b. tertium supra tertiam et sic sine fine. quaelibet partium il lius multitudinis habebit suum b: et sic tot sunt millesi me quot decime et non plures. vel quanta est multitum do omniem decima tanta erit nec paucior multitudo milesimarum. Similis ymaginatio est de infinitis annis et diebus si essent praeteriti / quia hoc posito adhuc non esset maior multitudo dierum quam annorum ymmo cuilibet diei posset correspondere annus vnus ymmo infiniti / quia numquam esset deuenire ad finem annorum ergo / vide gregorium in primo.

¶ Quinta. aliqua est multitudo omnium scitorum a deo. probatur deus scit quicquid scit et omnia quae scit / ergo scit totam multitudinem scitorum ab eo. et per consequens aliqua est multi tudo omnim scitorum ab eo. dicte autem multitudini nichil addi potest. quia in ipsa includitur omnem quod est cognoscibile quocumque modo siue sit possibile siue impossibile / praeteritum vel futurum.

¶ Ex hiis ad formam argumenti negatur antecedens. ad probationem admittatur caso / et cum dicitur a est equale b. et similiter c. diuisim / ergo est minus d. nego consequentiam accipiendo ly minus distributiue conformitur quarte pro positioni posite in ista materia istius argumenti sic scilcet quod b. vel a. sit multitudo pauciorum / vel pauciors continens quam d. sed d continet aliqua quae non continet b nec a nec c. quamuis tot sint partes in a quod sunt in d. et non pli tes nec pauciores.

¶ Diceres b. est pars d. et similiter c. est pars d. ergo de est totum respectu b et per consequens maius / quia rimnem totum est sua parte maius.

¶ Dico quod totum et pars pount duplicitur sumi. vno mo communitur. alio modo propriprimo modo omnem quod includit aliquid quod est aliquid et aliud prae ter illud aliquid et quodlibet illius dicitur totum ad illud. et os sic inclusum dicitur patus includentis. secundo. dicitur totum illud quod includit aliquid praemo modo et includit tanti tot / quot faiincludit inclusum et econuerso / tale inclusum non includens tanti tot / quot includens: dicitur parus eius. primo modo omnis mul titudo includens aliam multitudinem et alia ab illis illius multitudinis / est totum respectu illius. multitudo sic inclusa est pars / et hoc modo vna milititudo infinita potest esse parealterius: sicut mlirtitudo partium proportionabilium medietatis alicuius continui est pars multitudinis partium totius conti nui / secundo modo omnis mistitudo includens aliam modo praedictoincludens tanti tot / scilicet tot binarios / vel ternarios / quondon includit inclusum: est totum respectu illius. et isto modo nulla miltitudo infinita est totum respectu alterius. vide etiam de hoc gre. i id est quodo vnum infinitum non est pars alterius cum quodlibet sit equale alteri / secundum illud secundum quod diciter infinitum. licet aliquando secundum illud secundum quod est finitum / vnum aliud excedere posset. vt corpus infinitum secundum longum / non tamen infinitum secundum latum: potest ex cedi ab alio infinito secundum latum non autem secundum longum. Sei autem corpus aliquod vndique esset infinitum: illud a nullo posset excedi / nec illi posset fieri additio / modo malirtitudo scitorum a deo sic est simplicitur infinita / quia nulla potest sibadditio fieri: ergo ymaginatio non valet. vide Grauadinum libro primo capitulo septimo cuius ymaginatio mi¬ chi non placet pro nunc licet sit probabilis et pulchra. Ad confirmationem dico cum Brauardino / quod non procedit quia eque probaret quod talis mlirtitudo punctorum infinita / adequaret totam capacitatem entitatis possibilis essendi. sic quod nichil aliud esse posset. quod tamen est falsum ergo non oportet etc¬

¶ Quantum ad tertium argumentum princim pale / dico primo quod deus non est magis intelligens. quam potens. probatur quia quiquid deus intelligit hoc potest intelligere et econuerso quicquid potest intelligere hoc intelligit se posse: ergo non excedit intelligere posse in deo. nec econuerso

¶ Secundo dico si posse dei accipitur pro produce re ad extra posse / sic improprie potest concedi: quod deus est magis intelligens quam sit potens. quia respectu cuiustet cuius est potens est intelligens / sed non econuerso. et sic non valet consequentia: ergo non est oprtis. quia ideo est opsitius quia potest omne possibile vt patuit quaestione praecedente conclusione octaua. secundi arti. non quia potest one ymaginabile vel significabile vt patet per magistrum libro primo. distinctione quadragesima secunda.

¶ Primum dubium est de quita propositione posita in so lutione secundi principalis argumenti / quia videtur quod nulla sit multitudo omnim scitorum a deo / quia si deus intelligit totam istam multitudinem situr: ergo potest eam producere similis quofacto deus non posset producere aliquid vltra. probatur consequentia prima quia si non posset totam producere dic vbi deficit. vel quopotest producem. et quot non / et non potes signare maximam vel minimam qua non: nisi dicas quod totam multitudinem etc et consequens est falsum quia deus potest se facere nullipotentem. ¶ Oppositum dictum est supra et probatum quod tenendo dico quod deus simul omnia intelligit. et scit quaecumque scit / et totam istam multitudinem scitorum scit.

¶ Et pro materia argumenti dico duas propotioes.

¶ Prima deus potest simul omnia producibilia producere. sic intelligendo quod ly simul deturminet ly potest et non producere: patet quia non prius potest producere a producibile quam b. etc.

¶ Secunda deus non potest omnia producibilia pro ¶ ducetur ly silis. ita quod sili deturminet ly potest producere probatur quia non potest totum ipsus situr producere isto modo / cum totum taprptu non possit esse simul. quia repugnat partibus tempore esse si / et ideo scilicet totum hpipsus deus situr possit producere non tamen totum thipus posset producere similis intelligendo quod si in prima deturminet ly potest et in secunda ly producere. Per hoc ad argantum negatur consequentia adintellectum secunde proponis. ad probationem cumqueritur dic vbi et quot etc. dico quod non est signatio aliqua dabilis de maximo numero producibilium etc. quia non potest tot producere simul quin pailotra possit et sic in infinitum i ncathegoreumatice loquendo. non tamen potest omnia produc bilia simul producere / quia non potest facere quod non ponesse sed illud nonpotest esse / maxime hoc manifestum est de successiuis quia talibus repugnat quod partes eorum desint simul / de permanentibus vero non ita manifeste apparet / tamen nec omnia permanentia simul potest producere quia tunc vltra nullum permanens posset producere nisi destrueret aliquid vel aliqua prius producta / quod videtur inconueniens.

¶ Secundum dubium est contra conclusionem responsalem (que est sexta et eius correlaria. quia videtur quod dideus non habeat certam et distinctam noticiam actualiter de omnibus. primo auctoritate Iheronimi super illo abacuh. primo / facies hominis quasi pisces maris et quasi reptilia non habentia ducem etca¬ est contingenter est. quod fuit probandum.

¶ Ex quo infero etiam quodlibet futurum dum est futurum et pro trpse toto quo est futurum: est contingenter futurum. priobatur sicut conclusio. quia quodlibet futurum secundum veritatem est contingenter futurum. et non est contingenter futurum / nisi pro tempore per quod est futurum. ergo etc.

¶ Sexta conclusio responsiua. Cum diuina prescientia certa et infallibili / stat defacto futurorum cotingentia. probatur aliquod futurum dependet a libera voluntate creata etiam generaliter omne futurum dependet a libertate contradictionis per primam conclusionem. et deus scit qualitercumque / est / erit / aut fuit / per suppositionem tertiam / ergo simul stat deum prescire et fitura contingenter fore. consequentia tenet per istam regulam nullum possibile repugnat formaliter suo consequenti. modo aliquid esse futurum contingenter infert deum illud praescire fore. et antecedens est possibile ergo consequens suum est sibi conpossibile: ergo Confirmatur quia hec due non repugnant / petrus peccabit in a. et petrus potest non speccare in a. ergo nec ille repugnant deus scit petrum peccare in a. et petrus potest non peccare in a. probatur consequentia quia cientia nichil necessitatis addit scito

¶ Ex istis conclusionibus et suppositionibus sequuntur multa correlaria. Primum non est idem imfallibiliter et immutabiliter prescire vel scire / et necessario prescire vel scire. patet per secundam et sextam conclusione: communiuncti.

¶ Secundum quod diuina prescientia non est necessitas antecedens respectu fiendorum. patet per sextam conclusic nem.

¶ Tertium deus ab eterno taliter praesciuit se produeturum a qualiter producet a.

¶ Quartum deus ab eterno voluit a esse taliter futurum qualiter erit ab eo futurum

¶ Quim tum taliter praeuidit deus vel praescit. futurum esse futurum qualiter non potest futurum esse futurum. patet quia deus prescit contingenter futurum esse futurum et tamen non contingenter potest futurum esse futurum ymo necessario.

¶ Sextum hec i possibilis deus prescit a. et opposita propon erit vera. probatur assumo aliquod futurum vt antichristum fore in a instanti ista propon nunc est vera antichrist / erit. a. et post a / hec erit falsa / antichristus erit in a: ergo. ¶ Septimum quod est cuiusdam doctoris (quod dicoipsum dicere) quod possum facere quod multa que numquam fuerunt vera semper fuerit vera. probat quia sit b futurum / dependens a mee voluntatis libertate / me lecturum cratumo possum facere quod b nunquam erit. vel saltem per mestat quod b non erit / et sic in mea potestate est infacere / quod b non erit: fuit eternaliter verum / et sic de similibus

¶ Octauum secundum eundem / possum facere quod illud quod nunquam presciuit deus / semper presciuerit patet per eundom sicut prius. et videtur inferri ex sexta secunda et prima conclusionibus communiunetim cul probationibus.

¶ Nonum secundum eundem / respectu cuiust libet futuri contingentis / quod dependet a libertate contradictonis voluntatis mee: possum facere quod ab eterno deus presciuit illud futurum. similiter possum face re quod non praesciuit illudifuturum. probatur sicut duo premissiimmediate.

¶ Decimum sequitur ex premissis (adiun ctis tamen quibusdam veris) quod quamuis a fore fuerit eternaliter verum. tamen a non fore non fuit eternaliter falsum: pro quo correlario et sequentibus sciendum / quod secundum altisiodorensem libro primo capitulo decimo quaestione vltimat triplex est veritas / scilicet rei create / veritas signi / et veritas increata. prima duo membra capit ab ambro sio. tertium / ab augustino libro solilo quiorum vide ibi / et dicit consequeitur quod omne verum siue correspondeat sibi veritas rei create / idest entitas / siue veritas signi creati siue non: est verum veritate increata. sed non econuerso. uia multa sunt vera veritate increata / quae non sunt veritate rei vel signi vera. multa enim enunciabilia fuerunt sicut mundum fore fuit verum ante mundi creationem: non tamen veritate rei create correspondente. sed veritate increata: modo licet omnia enunciabilia vera / fuerint ab eterno vera / veritate increata: nulla tamem res fuit ab eterno / nisi solus deus. Ex istis probatur correarium istud decimum. quia ab eterno fuit veritas huius a erit / et nulla falsitas fuit ab eterno. quia non est falsitas nisi signi / et in deo non potest esse falsitas increata sicut veritas igitur. Quod autem nullum falsum sit in re extra probatur quia sit istud / hominem esse lapidem / et sitb. tunc sic. b est in re extra. ergo exemplar eternum representat b esse. sed b. est ergo. etc Preterea verum et falsum quae sunt actualiter opposita in significando sunt simul in rerum natura. sed verum et falsum in essendo nec sunt in re nec esse possunt. quia significabile falsum non est ergo. Ex quo sequitur quod ininfinitum plura sunt vera quam falsa. et possibile est nullum falsum esse: quia si nulla propoti esset: nullum falsum esset. et no¬ cessarium est aliquod verum esse.

¶ Undecimum Non sequitur alterum contradictoriorum complexe significabilium est verum: ergo reliquum est falsum. patet de isto mundus creabitur de significato suo antequam mundus esset.

¶ Duodecimum correlarium / quod infinita enunciabilia fuerunt vera ab eterno / veritate que deus esti: sicut infinita possibilia fuerunt eternaliter cognita cognitione que est deus: et tamen exlhoc non sequitur / quod aliquid alite a deo fuerit ab eterno. quia ista non fuerunt vera eterna liter seipsis. et ideo quamuis solus deus fuerit eternaliter ens / tamen omnia enunciabilia complexe significabilia fuerunt ab eterno vera veritate increata. siue tamen cum hoc essent in tempore vera veritate rei vel signi creati vel non: videbitur in secundo.

¶ Tertius articulus.

NUnc quantum ad tertium articulum restat circa praedicta mouere / dubia. Et primum dubium est de conclusione prima specialiter / quia videtur quod omnia futura non dependeant a causa creata sed quem fiunt a solo deo non fiunt libere libertate contradictionis. quod probatur per hosbertum auctoritate augustini sexto super genesin. capitulo. 22. et. 23. vbi tractans augustinus quodo homo facto sit de limo terre. Dicit / quod in illa materia erat hominem sic posse fieri sed in illa non erat necesse sic fieri hoc enim non erat in conditione creature sed in placito creatoris / cuius voluntas rerum est necessitas. Ex hoc ergo vult habere quod diuina voluntas respectu talium futurorum / quae a solo deo essent: esset necessitas antecedens.

¶ Item idem augustinus in eodem libro capitulo sequenti / potentiam illam seu rationem qua fit / vt esse possit in naturacorporis esse nouimus / illam vero qua fit vt necesse sit manifestum est illic non esse Sed fortasse in mundo est vinecesse sit hominem senescen. Si autem nec in mundo est in deo est hoc enim necessarium fuiurum est quod vult. et ea vere futura sunt que ipse presciuit

¶ Item arguitur ratione sic. Si voluntas diuinarespectu futurorum que a solo deo essent / non esset necessitas antecedens: sequitur quod respectu talium / diuinavolitio foret contingenter volitio. quod est falsum. probatur falsitas / quia ponatur quod deus defacto velit si duo talia futura. .a. et b. sic quod velit a. esse in d. instat ti et b. post d. velit equaliter esse: tunc sic: adueniente instante d. voluntas diuina causabit a in d instanti. et per consequens cum equaliter velit a esse in d et b post d. et tamen non possit in d instanti a esse quin deus voluerit a ese vel fuisse: non poterit similiter b non fore. ergo non poterit deus non velle b fore. quod autem equaliter velit a esse in d. et b. post d. probatur quia antde d equaliter vult a et b per casum / et per positionem a inesse in d / non mutatur vel variatur ista volitio ergo.

¶ Item secundo ponatur quod deus velit a esse inb instanti futuro. Tunc veniente b / erit a. ergo sicul necessarium est in b et post b a esse vel fuisse: ita necessarium est ante b a fore)

¶ Confirmatur Si deus velit a nunc esse: et equaliter velit b fore: tunc sicut est causa totalis illius quia est a esse: ita impossibile est eum non esse causam etus / quod est b fore: ergo sicut est necessitas respectu a esse: ita est necessitas respectu b fore:

¶ Tertio arguit idem (et illud ponderat pona tur quod nichil sit nisi solus deus qui velit a fore in b creationem. Tunc sic / a non esse futurum in b est imposibile hiis que posita sunt modo: inesse. ergo adhocquod a non sit futurum per totum tempus vel durationem alb est impossibile. et per consequens a fore in b est necessarium Quarto quia si non etc. sequitur quod possibile est set quod diuina voluntas possit non esse vel fuisse respectu talis instanti / et tunc hoc maxime posset propter meritum vel demeritum voluntatis create: sed hoc non quia quod deus non disposuit non faciet propter voluntatis create meritas / secundum augustinum de mirabilibus sacrescripture libro tertio capitulo. 13. vbi dicit de moyse / quia deus non disposuit ipsum intrare terram promissionis ideo praeces eius non fucrunt exaudite. similiter de paulo quia disposuit eum stimulari ab bregelo sathane: ideo ei pratio de opposito non fuit exaudita

¶ Quinto. ponatur quod solus deus sit sicut prius qui velit a creare in b: tunc si sit possibile deum nunquam voluisse creare a: tunc eadem ratione absque omni mutatione voluntatis diuine / potest equaliter velle vel non velle respectu cuiuslibet contradictionis.

¶ Consimiles et quasi easdem rationes facit brauardinus libro tertio capitulo. 22. additum et alias ei quasi totus processus tertii sui / est contra dicta in articulo tertio huius questionis vide ibi.

¶ Et quia dictis rationibus eque probatur / quod nichil es futurum co tingenter equaliter. ideo tenendo positionem suprad ctam. Respondeo / et primo ad auctoritates augustini dico quod nichil plus habetur ex eis: quam quod non stat deum simuvelle executorie vel efficaciter aliquid esse vel fore / illud pro tunc pro quo esse est a deo voluum / non esse. et ita solum est hic necessitas consequentie cum dicitur deus vult a esse ergo necesse est a esse. etc. et hoc intendit augustinus. quia antecedens est contingens sicut et consequens. Sicut cantum dicit ar¬ gustinus (et habetur libro primo: distinctione. 413 2mlita potest deus facere quae non faciet / ergo potest mloria velle et ab eterno voluisse que non vult nec voluit Ex quo patet de intentione eius esse: quod deus contingerter vult adextra / sic quod posset non velle quae vult / et velle que non vult.

¶ Ad primam rationem: conecdo primam consequentiam et consequens. et dico quod consequens est verum. Ad probationem admitto totum. et dico quod in d adhuc hec est contgenter vera b erit post d. et cum dicitur deus equaliter vult a esse vel fuisse in d et b fore. Si intelligas equaliter idest eadem volitione intrinsece. concedo quod eadem volitio ne. vel equali vult a esse vel preteriisse / et .b. fore. et dico vlterius quod in d. contingenter vult a esse sicut b fore et sic equaliter extrinsece vel denominatiue vult a esse dum est et b. fore. sicut patet per quitam conclusionem. secundi articuli et eius correlarii. Secus autem esset de eo quod est a. fuisse in d. et b. fore. et si ad hoc applicetur argumentum: tunc repugnantia est quod equaliter velit ex trinsece a fuisse et b. fore, quia b. fore vult contingenter sed a fuisse vult necessario. et vult esse necessarium a fuisse. et vult esse contingens b. fore. et cum dicitur quod antediequaliter etc. concedo quod vtrobique equaliter vult a et b. ante d. quia vult vtrumque contingenter fore. sed alte ro eorum preterito et altero adhuc futuro: sic esse sicut significat ista a. fuit / contingenter incepit esse necessarium / sicut contingenter preteriit quia contingenter futurum erat anece. non sic autem ista b. erit quia abhuc est futura: ergo

¶ Ad secundum admitto casum et cum dicitur sicut necessarium est in b. et post b. a fuisse et esse: ita ante b. et cera. Dico quod sicut a contingenter ante b. erat futurum. ita ontingenter in b. est praesens / et contingentur praeteriit quia suum praeterire non fuit necessarium nec necessario futurum sed postquam praete riit non potest non preteriisse. ergo non sequitur post b necesse est a fuisse: ergo ante b necesse est a fore. Qia arguerem contra ipsius secundam conclusionem que dicit quod illa est futura sunt / per causas creatas liberas / respectu illorum voluntas est contingens. et dico quod me legisse heri est necessarium hodie ergo me lecturum fuit necessarium pridie quod tamtum ipse habet negare.

¶ Ad tertium admittitur casus et negatur assum ptum / quo dicitur impossibile est hiis quae ponuntur in esse a non esse futurum. sicut patet per correlarium quarte conclusionis articuli secundi nisi inter ista quae dicis nuno posita inesse / connumeras / hoc enunciabile complexum / quod est a esse futurum in b. tunc certum esset quod a esse futuruin b et a non esse futurum in b essent impossibilia / sicut sunt contradictoria. sed bene sunt compossibilia a esse futurum in b / et a posse non esse futurumin b. Posset etiam idi argumentum fieri contra ipsum / si ponatur quod sum lecturus post tres dies et de hoc modo nichil cogitem. etc

¶ Ad quartum. conceditur prima consequentia et negatur secunda nec habet colorem iudicio meo / quia meritum vel demeritum create voluntatis non potest esse causa diuine voluntatis: Sed est sibimet ratio et causa ipsa diuina voluntas.

¶ Ad quintum. conceditur antecedens quod apparet ex secunda suppositione secundi articuli et etiam aliqualiter ex correlario quarte conclusionis

¶ Secundum dubium est quia. videtur quod aliquod futurum sit necessarie futurum contra correlarium secunde conclusionis et octauam propositionem primi articuli. quod probatur primo absurdum inquit est ad hoc deducere dei maiestatem vt sciat per momenta singula quot culices nascans quota pulicum et muscarum sit multitudo quotque pices natent aquis et similia. Quod de hoc dubio vel terius addendum videtur nusquam alibi potuit reperiri. Quare ne preter doctoris intentum quid aliud immisceatur. stet vti / est donec casu residuum inueniatur. Si tamen interea allegate auctoritat / cupias solutionem eam vide in magistro li. primo sententiarum. di89. cap. si vero etc.