Quaestio 3

¶ Primus articulus Quantum ad primum presuppositis dictis de peccati descriptione in questio n bus precedentibus. Sit hec prima conclusio.

¶ Nulla essentia incomplexa est actuale pecca¬ tum. probatur (quamuis ex alibi dictis sit manifestum) et primo sic Nulla essentia incomplexa est actualis iniusticia / seu culpa. ergo nulla est peccatum actuale seu peccare. consequentia nota. quia actuale peccatum vtique est actualis iniusticia. Sed probatur antecedens quia si sic sit ista essentia .a. et fiat a. solo deo tunc a. esset res que esset iniusticia actualis seu culpa et tamen nichil esset iniustum seu culpandum propter a. patet quia nec deus nec creatura. ergo a. nulla est iniusticia. quod est contradictio cum posito. Secundo omne peccare mortaliter est incompossibile cum hoc sic esse quaelibet mens creata deo inheret. sed nulla essentia creabiis est incompossibilis cum illo sic esse ergo nulla essentia creabilis est peccare mortaliter. Tertio omnem pec care mortaliter est formaliter difformitas etiam hoc ipsoquod est sed nulla essentia hoc ipso quod est: est formaliter difformitas ymo hoc ipso quod est: bonum quod dam est ergo nulla essentia est peccatum seu peccare maior patet ex precedenti quaestione et similiter minor. dec conclusio videtur esse de mente: augustini supe iohannem / Omelia prima super primo verbo. Omina per ipsum facta sunt et sine ipso factum est nichil. peccatum quidem non per ipsum factum est et manifestum quia octumm nichil est et nichil faciunt homines cum peccant et infra subdit vniuersa creatura per ipsum facta est maior et minor per ipsum facta sunt superua / infera piritales / corporales / per ipsum facte sunt nulla en forma / nulla compages / nulla concordia partium / nulla qualiscumque substantia potest habere pondus numerum vel mensuram nisi per illud verbum: et ab illo verdo creatore cui dictum est Omnia in numero pondere et mensura disposuisti. Ex quo patet primo quod quaelibet ei sentia est perfectio in sua specie Secundo quod quia peccatum secundum quod peccatum non esta verbo / nec est aliqua per fectio: ergo non est aliqua essentia

¶ Secunda conclusio. Peccatum est aliqualiter ¶ esse complexe significabile. hoc patet ex questione praecedente. Nichilomnis probo sic / et ostendo quod hec conclusio est de mente augustini: cum dicit peccatum esse actum contra rectam rationem: idest voluntarie age re contra rectamrationem complexe significabile verbaliter Unde libro secundo de natura et gratia vb recitat argumentum pelagii probare volentis naturam non esse debilitatam peccato sic: ante omnia querendum puto / quid sit peccatum an substantia idest essentia / an omnino substantia carens nomine quo non res (non essentia / non corpus aliquod sed properam actus facti idest difformiter iniquitas exprimitur / et adiungit credo quod ita est Et si ita est (inquit pellagius) quo modo potuit humanam debilitare vel immutarem naturam quod substantia caret Ex hoc argumentopatet quod pellagius capit substantiam pro entitate: quis enim dubitat quod accidentia non possit debilita re naturam in viribus et in sanitate tam in mente quam in corpore: alioquin si substantiam caperet prout contra accidens accipitur. Utique augustinus negaret hanc consequentiam: non est substantia. ergo non est aliquid sed rationi sic respondit augustinus. Ita est (inquit. vt dicis peccatum non est aliqua substantia vel essentia sed tantum perperam facti actus alicuius exprimitur hoc nomine deinde negat hanc consequentiam peccatum nin chil est ergo non potuit peccato debilitari natura. Nonne (inquit augustinus) abstinere hominem seu carere cibis nichil est: idest non est substantia et tamen substantia cora¬ poralis tali abstinentia multum languescit: non quod ab stinete producat langorem vel corrumpat vires sed dinullus est cibus vires desinunt: ita dum deest conuersio in deum / deest iustificatio et viuificatio mentis et conatus cassatur arbitrii: vnde hoc augustinus applicat ad propositum dicens substantia summa deus est et solus verus recreatiuus anime rationalis cibus a que er inobedientiam recedendo / per infirmitatem non volendo capere: defficit seu moritur Item recitat argumer tum celestii volentis probare hominem ex se posse vitare peccatum sic in de perfectione iustitie. Querendum est quid est peccatum an actus an res. si res: vt auctorem hapeat necesse est. et si autorem habere dicitur: iam alter preter deum rei alicuius autor induci videtur et si hoo impium est confiteri necesse est peccatum actum esse non rem: si autem actus est ymo quia idem actus est vitari potest. hic patet quod Telestius accepit actum pro non essentia et rem vniuersaliter pro essentia. alioquin consequens non est destruendum scilicet quod deus cesset autorillius essentie. Respondet augustidicens. Responmus: peccatum quidem actum dici et esse et non rem esse quia si esset res tunc a deo autore fieret et tunc negat istam consequentiam est actus ergo vitari potest ex putis naturalibus dictum sed etiam in corpore claudicare actus est non res quadam res est pes vel corpus vel ho mo qui pede claudicat. nec tamen potest vitare claudicationem nisi habeat sanatum pedem Similiter dicit rapina actus est et non res etc.

¶ Sed contra predicta obiicitur: si peccatum est unlla entitas ergo peccati nullus est autor: consequens est contraagustinum primo de libero arbitrio. capitulo. 6. vbi concludit sic. ergo quisquis malus sui malefacti autor existit: et consequentia tenet quia quod nichil est non habet causam.

¶ Secundo quia augustinus dicit supra vbi alle gatur quod peccatum est actus: quo modo igitur non est aliqua essentia cum omnis actus clauditur sub entitate quia acius est differentia entitatis.

¶ Tertio omnis actus voluntatis seu motus est essentia aliqua et aliquis motus siue actus voluntatis est peccatum ergo: Minor patet per augustinum secundo de libero arbitrio 3. vbi querit in quo sit motus voluntatis cum se auertit a deo: dicit talis motus si ue dubius peccatum est et ex hoc concludit ipsum non esse a deo motus autem est complexe significabile secundum augustiuum ibidem scilicet ipsum mutari.

¶ Quarto si peccatum non est essentia aliqua er go nec meritum est aliqua essentia: consequens est falsum quia communiter dicitur quod dilectio dei super omnia sit meritum et consequentia videtur nota per locum aboppositis.

¶ Quinto si peccatum est nichil quare magister sententiarum libro. 2. distinctione. 42 distinguit peccatum niactum interiorem et exteriorem:

¶ Responsio. ad primum distinguendo hoc consequens / peccati a liquis est auctor. quia hoc potest vnqua modo sic intelligi: quod auctor totum illud quod importatur per diffinitionem peccati / producat de non esse et in hoc sensu consequens est negandum. et concedendum est / a peccati / nullus est auctor. Aliomodo sic. quod producat aliquam essentiam quam aliqualiter producen do male agit: et sic creatura est causa peccati sui. non autem deus. et hoc sufficit augustino ipsa enim creatura non solum istam essentiam / clausam in totali siguit ficato peccati parcialiter facit: sed cum hoc faceet ipsam male. deus autem non male faciti eandem sicut ibidem Augustinus arguit / at si deum bonum esse nosti non enim aliter fas est (male non facit. et go aucior peccati non est.

¶ Ad secundum dico quod augustinus capit actumpro actualiter sic esse agendo quia omne sic esse est ac tualter aliqualiter esie idest agere quod autem fuit in potentia potest dici actus exemplum possibile est deum omnia creata annichillare si tamen deus faceret illud possibile in actu: idest faceret sic esse qualiter illud dici tur possibile: ille actus non esset deus nec aliud a deo ymmo illud sic esse nichil esset. patet ergo quod rem conplexe significabilem. Augustinus vocat actum vt patet yponensis secunda

¶ Ad tertium dico quod Augustinus pon capit ibi motum voluntatis pro volitione ipsa / que est qualitas. quod quidem patet ex eo quam volitio ipsa vtique est a deo effectiue. Concludit autem ibidem quod motus huiusmodi nonest a deo et postea querit vude ergo erit. Respondet ista querenti tibi: si respondeam nescire me fortassis eris tristior. si tamen verum respondeam sciri non potest quod nichil est Ecce quod motus ille auersio est idest mentem auerti vel deficere. et quia est aliqualiter esse claudens priuari: ideo dicit quod nichil est idest nulla essentia. Secundo quia claudit priuari in sua difformitate ideo non haberet propriam causam effectiuam. hic est pensandum quod Augustinus semper asserit peccatum non causari a deo. Secundo istam questionem: scilicet quid est quod faceret poluntatem auerti a deo solui: ertio de libero arbitrio capitulo primo et secundo (quod deus non facit eam auerti / sed ipsa sponte se auertit. et ad taliter auertideus voluntatem non premonet. nec inclinat. nec impellit. sed ipsam actionem solum coefficit non sic in bonis vt statim dicam.

¶ Ad quartum potest concedi consequens soscilicet quod nulla vna essentia est meritum seu mereri tamen ipsius meriti deus est causa: et non peccati. quia facit mentem sic agere qualiter agere est in predestinato mereri. non autem facit mentem peccare: eu taliter agere qualiter agere est peccare: et ideo ancti dicunt deum esse eausam omnis boni motus idest cuiuslibet bene moueri non autem mali vel male moueri: et in hoc habetur differentia inter bonum fieri a deo et peccata.

¶ Ad quititum dico quod peccatum capitur a magistro sentenciarum in hoc loco pro complexe significabili quia est actualiter sic agere vt cum iste actu furatur vel mentitur et iste actu vult furari: et sic vtroque modo diuiditur peccatum in actum interiorem idest in age re interius quod est velle: et in actum exteriorem. idest in agere exterius quod est ad extra operari.

¶ Respondeo ergo ad questionem principalem cilicet vtrum deus sit actor actualis peccati. presupponon quod questio non querit de reista quam quis faciem do peccat vt est volitio (de hoc enim vix aliquis dubitat: cum omnis essentia deum habeat autorem: vel sit deus) sed querit de difformitate vel de isto complexe sic. esse de conclusio dictum est in secunda conclusio ne articuli precedetuis.

¶ De quo fit prima conclusio. Omnis qui est autor peccati facit mentem creatam voluntarie agere contra legem eternam: probatur quia quamcunque rem quis faciat nisi faciat quod sic fiat vel faciat sic esse scilicet mentem voluutarie etc. non est auctor peccati. nam si essentiam volitionis producat sicut deus / vel sicut ipsa cognitio: non faciat tamen mentem velle vel affici: non est auctor peccati: quod probatur primo quia deus ipsius male volitionis est causa efficiens: vt probat augi stinus secundo de libero arbitrio capitulo. 3: nulla (inquit) creatura occurrit que ex deo non sic: esse enest perfectio et participatio ipsius infiniti esse: et omnis essentia contingens eget immediate causa quae est necesse esse: deus autem non est auctor peccati ergo. Secundo omne quod est aliquid. est a bono simpliciter vnde subdit augustinus. detracto penitus omni bono non quidem non nichil sed nichil omnino remanebit: oneautem bonum est a deo nulla ergo natura est quae ex deo non sit. Sed quod deus non sit causa peccati ponit augustinus in locis prelibatis: et in libello qui dicitur confutatio catholica: quorundam false impositorum. imponebant enim quidam quod hominem adulterari vevelle adulterari deus facit quia omnem essentiam deus facit. Respondet detestanda et abhominanda opinio est / que deum iustum male voluntatis aut male actio nis credit auctorem. ita ab auctore nature prorsus alienum est quam quicquid in vno quoque damnandum est Ex quo sequitur quod licet deus faciat b. entitatem que dicitur odium: non tamen facit b. entitatem esse odium quia illud esset mentem facere affici volendo seu odiendo quod vtique esset mentem facere peccare sed hoc fit a libero arbitrio.

¶ Secunda conclusio nullius per se peccati deus est auctor probatur quia esse alicuius rei auctorem: et velle eamdem rem ac facere idem sunt: vt patet per augustinum. 83. q. q. 3. Tunc arguitur sic impossibi le est alicuius per se peccati deum esse anctorem non volentem et facientem mentem. agere contra recta rationem. ergo impossibile etc. consequentia nota quod impossibile est esse auctorem peccatie deum nisi faciat mentem voluntarie agere contrarectam rationem sed deus nec facit mentem contra rectam rationem agere nec potest velle et facere ipsam age re voluntarie contra voluntatem suam scilicet dei hoc enim esset contradictio. vnde ibidem probat augustinus. 83. q. q. 3. nullo (inquit) homine sapiente auctore fit alius homo deterior: non enim parua culpa est ista vt in sapientem quemuis hominem cadere neque at deus autem omni homine sapiente est prestantior. multo. ergo minus fit homo deo auctore deterior. Item in libello de predestinatione diuina si deus que cunque prescit facit ita esse: est imputabile deo peccatum sicut bonum opus et destruit consequens. Item a voluntas dans esemosinam propter vanam glonam gloriam potest dare propter deum si ergo in vtro qud velle equaliter faciat deus mentem velle: cque imputabile est deo vnum sicut reliquum

¶ Secundo principaliter arguo sic. Mentem cadere in miseriam culpe deserendo deum: non potest deus efficere. ergo per se peccati / deus non potest esse auctor consequentia patet. et antecedens probatur: quia vo luntas dei sic volens efficere vtique est lex eterna et rei gula iustitie inoblicabilis. ergo si sic esset: non esse contra legem eternam: nec contra regulam iustitie. ergo non esset peccatum. patet consequentia. quia deus non agit nisi qualiter vult se agere. ergo si deus facit a volun tatem / aliqualiter agere: vt odire proximum ergo vult a voluntatem odire proxinum ergo a sic odiens non facit contra legem eternam. que est diuina voluntas et per consequens non peccat.

¶ Tertio Ad qualitercunque agere deus est auctor adtaliter agere predeftinat premonet / et actuat poluntatem. quia non potest facere voluntatem esse causam quin ab eterno preuoluerit voluntatem esse causam: sed quod deus est ad agere contra legem diuiuinam / sic premouens et actuans: impium est dicere Augustinus in libello quo supra non ergo inquit causans mentium malignitates iniquarum nec: cupiditates peccantium predestinatio dei / aut excecauit / aut premouit aut impulsit / aut suasit. que tamen operatur in nobis velle et perficere / pro bona voluntater psius ei factura sumus creati in christo iesu / in operibus hominis rationem ibidem talem innuit nulla creatu ra detestatur et recterefugit peccatum: nisi illustrata lumine sapientie dei. et nisi deo faciente eam sic detestari et refugere. ergo inconueniens est dicere quod deus elit aut faciat creaturam peccare. Alia ratio inconueniens est vt deus sit auctor / cuius est iustissimus vel tor. Item tota sacra scriptura clamat deum dilige re iustitiam et odire iniquitateem quo modo ergo fal cit deus / quod odit. Unde in Apoca. commendatur episcopus thimotheus ecclesie ephesine / qui odiebat facta nicholaitarum que et ego odi dicit deus Item in expositione nicholaitarum super epistolam ad Roma. eo est humane iustitie disciplie non in se amare: nisi quod dei est et odisse quod proprium. vt quemada nodum deus odit peccata: quia non vult nec facit: sic et ipsi homines oderint sua¬

¶ Tertia conclusio. Dicere deum esse vniform ter causam peccati vt meriti / et dicere quod deus non est per ie causa difformitatis: est dicere contradictoria probatur quia deum facere voluntatem male velle est deum facere voluntatem difformari. per consequens est deum creare difformitatem. sed si concederetur quod de us sic facit in malis sicut in bonis: cum respectu bonorum verum sic dicere deum facere voluntatem bene velle consimiliter respectu malorum deus facere vtolunta est male v elle. Ex quo sequitur quod a quolet fideli est aserendum / deum non taliter facere voluntatem male velle / qualiter facit voluntatem iuste velle hoc propat augustinus in libro de predestinatione diuina Item yponen. responsione tertia. Item de duabus animabus. Item de verbis apostoli sermone. 12. et in aliis locis multis. Ex quo patet quod absonum est dicere et sentire deum esse per se et immediate positiue necessitatem antecedentem ad viatorem peccare cuius ppositum nititur probare Grauardinus Cuius rationes posite fuerunt alique ante oppositum questionis quarum solutio patebit infra sequenti articulo

¶ Unc ergo respondeo ad rationes principales que videntur predictis conclusionibus obiurare.

AD primum patet ex dictis consequenbet illam non valere / deus est causa hu¬ us motus vel volitionis que est peccatum idest denominatur peccatum et quem voluntas producendo peccat ergo deus est aucior peccati: quia esse auctorem peccati requirit menteiu facere malle velle secundum primam conclusionem quod deus facere non potest per hoc patet ad formam.

¶ Ad secundam que est branardini neganda est maior de pena derelicta aui etiam de pena permissa. sed bene est vera maior de pena inflicta. vnde dicoprimo quod a peccatum (quod est pena iusta) a deo est permissue et tamen non fit a deo. Secundo dico quod non inquantum peccatum est volitum a deo / seu factum: sed solum iustepermissum modis infra dicendis: et ideo non opportet respondere ad formam illam de communiuncto quia deus non vult illa communiungi sed solum permittit. consequenter dico quod illa regula qui vult antecedens et scit consequentiam esse bonam etc. sic non est vniuersaliter vera nisi vbi significatum antecedentis est per se causa significati per consequens: aut per se inferius: aut sicut totum respectu partis / sed uullum horum est in pro posito. ergo vnde regula hec in aliis habet instantiam manifestam vnde hec est bona consequentia et scita a me esse bona: deus remittit michi peccatum et go peccaui et antecedens est a me volitum: et tamen consequens displicet: cum hoc etiam quod consequentia est volita a me esse bona quia volo quod oppositum consequentis non stet cum antecedente patet ergo quod illa regula patitur instantiam vbi non concurrit aliquid istorum trium dictorum.

¶ Ad probationem argumenti per apostolum etc dico quod multiplex est modus permissionis diuine: in suorum tamen quolibet deus non vult nec facit mentem peccare. Unus modus est cum deus nichil co opereatur cum possit mentem actuare et sic in penam peccati subtrahit tale iuuamentum in bonis et sequitur omissio et hic patet. omnipotentia non patientia tantum nec tamen deum non prestare iuuamentum efficit voluntatem male omittere. Secundus mods est quo deus coeffecit in illo effectu .b. volitionem malam vt .b. odium. non tamen dat potestatem male agendi et isti sunt communes modi permissionis primus respectu peccati omissionis. secundus respectu peccati commissionis Et hic errant qui putant quod iste secuudus modus permissionis sit facere peccatum: quia non sequitur b. fit a deo et per b. sortes odit: ergo. sortem odire est a deo: quia sortem affici odio b. est effect / eius quod est sortem elicere b. in se ipso: et non est effectus necassario consequens ad deum b. efficere. Tertius modus est cum deus dat potestatem (que non est culpa) et subtrahit gratiosam actionem mentis intelligentie et voluntatis per omnipotentiam et non impedit hostem impellere in scelera et sic deus tradidit istos in reprobum sensum. de quibus dicit apostolus. Nec tamen actuauit mentes eorum in malum. nec premouit nec impulit: vt facit in bonis

¶ Quartus modus est cum vltra predicta deus mouet b. voluntatem vt faciat se. malum pene / ipsi d. homini sed b. voluntas deserta a deo et permissa modis predictis: agitur in captiuitate quam inhabitat a malo concupiscentie et a malo spiritu cui subiicitur vt non olumc: malum pene infligat d. homini sed cum hoc malofine infligit. vt puta vt colatidola. vel opere¬ tur iniuste et isto modo dyabolus permissus est infligere Iob et tyrann isto modo permissi sunt peccare nartires occidendo et quandoque magis relaxat potestatem peccantem principi viciorum et quandoque minus et quandoque magis permittit modis praemissis. Colli gitur hec diuisio in parte in libello augustini de predestinatione diuina et ipsam ponit Magister hugolilinus in. 2. per quam patet ad probationes branardi ni ex verbis augustini contra iulianum.

¶ Ad tertium argumentum potest dici quod hec consequentia non valet. deus vult peccatum esse verum ergo peccatum est a deo vel est causa pecati tamen magister hugolinus negat istam scilicet quod peccatum esse sit a primo vero verum effectiue quamuis posset conce di quod a prima veritate representatiue dicitur verum peccatum esse. Ad cofirmationem nego antecedens scilicet quod deus est voluntarie causa omnis rei contingentis et modi eius et cuiuslibet aliqualiter esse. hoc enim damnant articuli parsienses nouelli. 3i. qui dicit qualitercunque voluntas causat a liquid taliter causat illud in virtute prime cause error. et. 3 4. est quod deus est causa cuiuslibet modi actus et cuiuslibet circunstantie producte error. pro conclusione primcipali huius que stionis sunt etiam quamplures articuli de nouellis et contra branardinum. primo contra ipsum videtur articulus. 59. inter nouellos. c. 25. qui est quod qualitercumque fi deus vult efficaciter sic esse et quod voluntas diuina cuiuslibet rei qualitercumque ipsa sit / et qualitercunque ipsa fiat / ab aliquo: est efficiens prima causa error

Item articulus. 41. qui est quod deus facit quod aliquis deccat et quod sit peccator et vult voluntate beneplaciti puod ille sit peccator: error. Item articulus 77. qui est quemlibet peccantem deus vult peccare voluntate beneplaciti et facit eum peccare et quod peccet. error.

¶ Item go. qui est quod deus facit malum esse et peccatum esse / error. Item. 26. qui est quod deus est causa aliqua liter actus demeritorii vt demeritorius est. error.

¶ Item. 3o9. qui est quod deus est causa peccati vt peccatum est error. Item. 32us. 227. 233. 3 4. et 33. omnes vna nimiter dannant oppositum questionis principalis Item quidem alius articulus insertus vna cum predictis statutis studii theologie bon / qui est quod deus potest esse necessitas antecedens causans actum odii in mente creata taliter quod mens sic etiam habiuata dono gratie non potest ex se non odire deum et sic de facto dei voluntas est necessitans antecedens ad esse peccatum / error. Item specialiter pro conclusione 3. 2. articuli est quidam alius articulus qui continetur in eisdem statutis: quod videlicet mens creata non aliter dirigitur a deo seu aliter adiuuatur ad perandum vel volendum iuste: quam ad volendum vel perandum non iuste: ymmo etiam iniuste / error.

¶ In hoc patet quod branardinus multipliciter errasse et sic est finis questionis.