Quaestio 2

QUantum ad primum premitto aliquas suppositiones per modum regularum in hac materia. ex quibus inferam propositiones responsiuas.

¶ Prima suppositio se regula Quilibet viator / post vsum liberi arbitrii perfecte praehabitum. est debitor maioris iustitie: quam sit gratia baptisma lis. quia continue tenetur esse iustus. Ista eniem actio viatoris vt viator est. vt dici: aug. octauo sui genesim 19 tota (inquit) actio bona est conuerti ad deum a quo factus est conuerti autem ad deum est amore actuali vel habituali deo inherere cuius oppositum est auerti a do Nota tamen hic / quod non solum ex diuternitate vite / crescit debitum habitualis iustitie: sed etiam ex mlrtis aliis donis obligantibus viatorem ad profectum ampliorem inesse iustitie et fortesolus deus nouit quanta sitlatitudo iustitie vel profectuo debiti inesse pro quolibet puncto vite ipsius viatoris. et ad quantum gradum iustitie in termino vite teneatur profecisse hoc tamen certum nobis sit quod quilibet viator habito vsu rationis perfecto tenetur ad certum gradum gratia (vltra gratiam seu iustitiam receptam in baptismo profecisse in termino sue vite hoc sequitur ex suppositione seu regulapredicta tenetur ei ad pcepta quae sine profectu / inesse iustitie. de communi lege non potest dimplere.

¶ Secunda suppositio seu regula / Quannis quilibet viator teneatur deo qui cquid melius potest: tamen de us non obligat viatorem / ad quemlibet meliorem modum sei bi possibilem tendendi i deum: sed solum secundum occurrentia prae¬ cepta ad tantam iustitie perfectionem quanta sufficit viato ri tali / ad non transgrediendum praecepta ipsa. Dico autem notanter tali viatori. quia aliquanta latitudo sufficit vni diatori / ad non transgrediendum: que non suffici alteri et vna sufficit vni vno tpreque non sufficeret eidem alio pe: vtputa quia tenetur melior esse vel ex processutperis: vel ex voto. vel ex alio dono recepto. quanto ei quisque perfectior est: tanto obligatior est deo: reddetur maiorem iusticis perfectionem et ipsam requirit ad non transgrediendum mandata hec regla habet tres partes. quarum pria est augu. 3 de libero arbitrio c. 36. 2. vopatet quia alias cuiuslitet boni omissio: et melioris modi negatio esset peccatum. quod est falsum. alio quin quotiens non diceres psalierium cum dicere possis peccares. et quotiens non ita bene faceres: sicut posses deccares. tertia pars patet quia non habita dicta iustitia: transgressio fit praeceptorum quod vtique peccare est. obligatur autem dulicet ad non peccare vnquam igitur. Corre. quod licite in aliquatransgressione praecepti: do sit nota certa latitudo iniustitie actualis: illi transgressioni propre (qua est iniustitia et opponitur iustitie actuali obsuationis eiusd praecepti) tamen suans ceptum: maiorem iustitiam acquirit: quam sit illa necessario re quaesita deo certa: ad nion transgrediendum. et transgressor maiorem iniustitiam incurrit: quam sit illa propria sufficiens primo ad transgressionem. pro isto correlario est ymaginandum quod ali qua est certa latitudo iniustitie: nota deo: aut inclusiue aut exclusine terminata. quae aunte est maxima quae non sufficit ad transgressionem huius praecepti certi dati: vel mima sufficiens quae sit a et iterum resp. dat precepti est aliqua certa latitudo iustitie do nota necimo. requisita ad hoc quod b homonon transgrediatur illud idem praeceptum. et illa vel est mimma sufficiens. vel maxia non sufficiens. quia non quaelicet sufficit in b viaore perfecto. per secundum regulam: sit ergo illa c tuno dico in correlario quod b fuando dictu praeceptum habebit maiorem iustitiam quam sit a ratio horum est: propter circunstantias tam intrinsecas quam ex trisecas. vt puta intensio in actu voluntatis et simili inclinatio affectionis et tipsus. et alie complures quae sunt sper maiores maxis non sufficientibus et mimis sufficientibus. Ex quo patet consequenter quod prius est d. praeceptum transgredi quam sit bonum praeci se no transgredi et melius est obseruare. d: quam sit malum non obseruare. tamen in casu transgressio est tanta actualis iiustitia quanta actualis iustitia est eiusdem. d. obseruatio. Tertia regula seu suppositio in qualibet mortali trangressione: triplex circunstantia principalis attendident: si ad distinguendum iniustitie actualis quantitatem bene presetur: vaet primo cuius speciei sit illud operari contra legem eternam. 22. quanta runc (cum transgreditur) dent inesse habitualis iustitia: et a ctualis in obseruendo. 3 quanta cupiditate transgrediens operatur. et ad istas tres circunstantias (qua sunt satis principales) omnes alie possunt (videtur meo) reduci. perfectio eim persone diutennitas tperis: et quilitas: et similes: ad secundam videntur partiefiandoque circunstantia loci et persone: prartinent ad primam. quia locquandoque variat spie preccat (vebi gratia) rapre rem alienam in sacroloco / estnie solum peccatum. sed et sacrilegium. et cognoscerpersonam muliebrem copulatam matrimonio. est adulterium. quam cognoscere extra matrimonium in casu esset simplex fornicatio. Alie autem circunstantie intrincese puta intensio cotatus / et libido / et tentatio et sic de aliis michi videnis pertinere ad tertiam primcipalem. Pro intellectu secunde regule ymaginemur b hominem viatorem (qui si creatus esset ippuris naturalibus / sine originali culpa / et absque gratia esset in puncto ymaginabili a qui punctus a sit status medius indiuisibiliter distans a statu gratie et miserie. ita quod omnis qui esset supra a / verso sursum esset in gratia. et quanto superior / tanto in gratia maiori: omnis autem qua esset infra a esset in culpa mortali. et quanto inferior tanto in culpa grauiori tunc si b per gratiam baptismalem esset supra a ad latitudinem vnius digiti (ponatur quod sic gratia exempli) tunc b tenetur ex diuturnitate vsus liberi arbitrii esse adhusupius vltra a quam per latitudinem digitalis distancui per primam regulam Sit igitur quod teneatur esse per pedalem profectum supre a si b furetur et velis attendere quantitatem malicie illius peccati primo oporet te attendere ad speciem operis intrisecam / que est oblatio rei aliene. et non est homicidium. et hec spees habet ex greatione transgressionis suam certam iniusticiam signatam qua sit gratia exempli pedalis elongatio ab a. versus deorsum (quia sic est mensuranda dicta quantitas / penes scilicet recessum ab a inferius / secundum praedictam ymagina tionem. quia continue supra a est habere deum. etiam esse iustum hoc autem totum indiuisibiliter perditur per quodcumque mortale igitur non puenitur per mortale ante a sed sper est infra a / et tanta latitudine elongatur ab a inferius et efficitur indignius: quanta est latitudo iniusticie facti et hec est grauitas essentialis et intrinseca preccati qua descendit et est grauior ceteris

¶ Secundo oportet attendere quantum b deberet esse sursum supra a quando furabatur. et hoc multum aggrauat / quanto enim de altiori loco tanto grauius cadit ceteris paribus. et est maior iniustitia actualis

¶ Tertio oportet attemdere quanta cupiditate / seu quanta latitudine in sua spenscilicet furandi / ex circumstantus aggrauantibus vel impellent bus deorsum: committatur sursum. Et ex his tribus reperies in quanta distantia descendit .b. infra a. et hec est quantitas peccati inesse malicie actualis.

¶ his visis sit prima propositio Quantitas actu alis iniusticie mortalis / non est mensuranda / penes infinitatem boni summi quo est auersio. probatur quia bonitas a qae est auersio: est infinita. ergo si detur oppositum propositionis: sequitur quod quodlibet mortale / erit infinitum seu infinita in iustitia quod falsum est. quia tanta est iniustitia quanta conuersione tenebatur inherere sed non tenebatur infinita iustitia ipherere ergo.

¶ Secundo impossibile est mentem magis per dere deum quam potuit habere ipsum iustificantem. sed solum fid nit potuit habere. ergo solum finite potest perdere / perdere autem est auerti. quodem iniustitia actualis. ergo.

¶ Tertio impossibile est esse ma iorem latitudinem iniustitie in culpa quam defformitatem sed difformitatem esse infinitam est impossibile quia ex nul lis circunstantiis potest mens habere infinitas difformitates ¶ quia hec non est ista circunstantia / quia contra deum alioquin omnia pectam essent equalia quia omnia sunt contra deum. sed bene hec circunstantia (puta) quia contra deum / quam tanta latitudine tenetur habere. et cui per tantam charitatem tenetur inherere. et secundum illam bene quantificatur peccatum.

¶ Secunda propositio Quantitas peccati ad tualis non debet mensurari / penes quantitatem pene inf nite seu cruciatus quo craciatu peccator est dignus. pro batur quia quaelibet pars proportionalis preccat / qua quis posse sed sum peccare: est qua peccator dignus est quantolibet cruclatu eterno. et tamen aliqua talis pers est subdupla ad totum peccatum ergo. patet consequentia / alioqui ei mensuraretur penes idem totum et pars duplum et subduplum. et cetera

¶ Tertia propositto quantitas mortalis iniustitie actualis est mensuranda penes graestions. vel specem auersionis. aut etiam penes latitudinem conuersionis ad commutabile bonum. Secundo penes immoderantiam praue affectionis. Tertio penes iustitiam cuius peccator est debitor. probatur ex tertia regula. quia gradus et distinptio peccatorumintrinsece stant in primo attendendo et circunstam tie extri sece stant in secundo et tertio. ergo vbi quantitas ma¬ licie est attendenda et penes praedicta mensuranda. Secundo ad idem moueri contra rectam rationem est spernere deum et conuerti ad commutabile bene esse ergo tanto quis iniustius ceuertitur quanto peiori specie et maiori latitudine auertitur vel conuertitur vt patet inductiue. et nichil aliud potest aggrauare nisi circunstantie iste secunde et ad ipsas redu cibiles: vt etiam patet inductiue. quia circunstantia temporis et persone recucitur ad istam.

¶ Quarta propositio responsiua in primo articuli sensu ad quesitum / est Quod nulla culpa est infinita iniustitia actualis ista patet satis ex prima hic posita et probatione eiusdem. probatur aliter sic vna culpa seu iniustitia e dupla ad aliam eiusdem speciei. ergo quaelibet illarum est omnis inceto gradulatitudinis. quia non est ymaginabile quod vnum infinitum sit duplum ad aliud infinitum. Et tamen omnis ratio quae probaret duplum peccatum esse infinitum: est probaret sub duplum esse infinite malicie. Item transgressio praecepti non furaberis: est agetur contra legem eternam. et hoc ips est actualis fiiustitia. sed non est infinite agere contralegem eternam: ex infinita cupiditate. nec cum infinita auersione. quae est priuatio conuersionis in deum.

¶ Confirmatur quia haum doctores: quodlicet genhabet suam malitiam finitam. et isla est iniustitia ergo. Unde sequitur quod nullum peccatum ideo dicitur infinite malitie: quia contra legem dei infinitam. quia veniale est est contraillam legem. et contr praeceptum. Nec ideo quia est auersio et sprecio quia nec positiue contempnere. nec priuatiue non amore inherere est vel esse potest infinitum. Ecundo videndum est penes quid attedenda sit culpe malitia privatiua:

Ad hoc pono conclusiones. ¶ Prima non penes quantitatem gratie quam adimit est mensuranda malitia priuatiua preccati mortalis. probatur quia tunc si o quam tumlicet modica gratia adimeretur: tanto esset culpa minus mala consequens est falsum quia habens praecise baptisma lem gratiam: potest guius peccare: quam peccet alius habens vade magnam gratiam quia peccatum non est minus malum. quam ipsm sit. iustitia. vnde regula augustini tertio de libero arbitrio c. tricesimo tertio est quod quanta fuerit actualis iniustitie. latitudo: tanta erit malitia seu boni ademptio actualivel equepollenter. Ex quo patet quod non penes quantitatem gratioperdite: seu boni alterius est mensuranda malitia privatiua. vel priuationis in mortali. sed penes ipsam iniustitiam actualem. et penes latitudines indignitatis. Unde contingit quandoque quod maior est malitia priuatiua mortatur vbi minor est perdita charitas vel gratia quae est accidens et econum so interdum vbi maior est charitas contigit maliciam priuationis esse minorem. confirmatur quia si non sequeretur quod quandoque minor culpa magis noceret et quod esset. quis malus ex culpa minori quam alter ex culpa multum maiori quod est falsum et consequentia de duobus quorum vnus per modicum mortale: per deret maxima gratiam meritorum: alter vero per maximum vel valde magnum peccatum: perderet praecise gratiam baptismalem. tunc si detur oppositum conclusionis et declarationis sequitur quod primus erit peior quam secundus Secundo quia si detur oppositum similiter latitido iusticie esset attendenda penes latitudinem mali euast hoc est falsum quia vnus malus per totam vitam suam pter euadere totum malum suum perpetuum ex modica contritone quae vtique non est tanta iusticia quantum fuit malum quod euasit alioquini i casusi quantumlibet remisse / vnus qui erat pessimus contera tur: illa contricio foret melior quam martirium petri. Tertio possibile est quod peccans mortaliter. nullam praehabeat vel praehabuerit. gratiam patet de iudeo et tamen malitia pecti vtique malicia est. ergo nocet et bonum adimit. consequentia ista est augu. de moribus monachorum vbi ait boniadem ptio est vlterior elongatio a do et maior indispo. ad bonum

Secunda conclusio Non penes quantitatem gratie (que deberet inesse) praecise diet mensurari quan titas malicie priuatiua mortalis. patet. quia contingit senem religiosum cadere in modicam gulam / et ipsum stamtem iuuenem committere homicidium. et patet quod illud homicidium est prius. non tamen nego quin eadem gula grauius peccet senex existens in casu quam iuuenis.

¶ Tertia conclusio Nec dicte malicie quantitas est attendenda praecise penes maiorem in habilitatem ad bonum. nec penes ademptionem naturalium bonorum creatorum. probatur quia habens optimam habilitatem et oper tima naturalia potest peccare et quandoque de facto peccat pessima operatione dyaboli. vel nephario vitio nec tamen perdit totaliter habilitatem ad bonum. nec naturalia ergo. Item vnus paganus qui. est valde inhabilis ad bonum / et habet. naturalia nec multum debilita ta / peccat in leui gula. ergo.

¶ Quarta conclusio penes latitudines priuat esse deo iustificante: est attendenda quantitas malicie priuatiue in culpa mortali Et in deo / est elongatio a deo: tanta quanta est indignitas ex iniust cia. patet ista conclusio per nagistrum sententiarum lib. secundo distin. 25 ca. ante penulti. infine. et probatur etiam sic / quam to fuerit maior et peior iniustitia mortalis: tanto praecise est peccator indignus deo et econuerso quanto precisoper b peccatum solum est peccator indignus deo (secundum modum loquendi christi dicentis qua amat etc. non est medignus tanto praecise per b priuatur deo ergo. Item in psalmo vocatur expulsio / cum dicitur secundum mustitudinem inpi etatem eorum expelle eos etc id est elongatos et priuatos relique eos / vbi augusti. tam mala est illa expulsio quam bonum est ilud de quo legimus michi deo adherere benum est ecce mensura Item secundum quantitatem auersionis a vita est quantitas mortis et econuerso: quanta fuit e est latitudo mortis anime / tanta est latitudo auersionis a vita sed quanta est auersio vel mors tantaest malitia auersionis et econuerso. alioqui aliqua certa latitudi ne esset auersio et non malicia / vel malitia aliqua et non auersio. quod est impossibile

¶ Correlarium nullius rei priuatio est per se mala / nisi dei viuificantis et iustificantis. patet. quiacum cuius libet rei carentia stat iustitia anime.

¶ Secundum correlarium Non semper peior est prima culpa mortalis / qua quis cadita quantalibet gratia: quam secunda vel tertia culpa mortalis / qui nullam ad imit gratiam creatam. Nec sempermelius est primum mentum seu prima gratia / qua euaditur supplicium eternum: quam secundum vel tertium. probatur quia subducto hoc quod est esse praemum tam de merito quam de peccato / quodliber dictorum esset equaliter iustitia vel inuistitia. ac si sit primum. et possi bile est secundam iustitiam esse maiorem. et similiter secundam iustitiam. ergo. Preterea: si secundum peccatum esset prim / eque vel plus noceret. et si secundum meritum foret prim etiam quando eque vel plus conferret ergo. Item non bene dicitur quod grauior sit gula leuis: quam blasphe mia¬

¶ Si dicas contra quia primum plus adimit de bono glorie / et gratie: quam aliquod posterius ergo Item quia habere primam gratiam est eligibilius. quia fugibilius est carere prima gratia. ergo.

¶ Respondeo ad primum negando consequentiam. vt patet ex prima conclusione.

¶ Ad secundam dico quod eligibilius est habere primam si non habet primam item non valet consequent a sicut ponitur in probatione prime conclusionis

¶ Quinta conclusio responsiua generaliter quod nulla culpa mortalis est malicia infinita. probatur per nulli quis infinite priuatur deo. vel infinite redditur do indignus. erg nulla est infinita malicia priuatiua mortalis. et nulla est malicia infinita actualis. per articulum praecedentem. ergoe conclusio vera. probatur prima consequentia / quia impossibile est priuationem esse infinitam maliciam / cuius habitus non potuit esse infinite bonus / sed habere deum iustificabilem. hic in via infinite est impossibile quia nec beatus habet in finite. Item nulla persona creata est infinite dignado: nec esse potest. quia tunc non posset esse magis digna. hoc autem non potest esse per decretalem ad nostrum extra de hereticis incleergo patet ergo quod nulla est nec esse potest culpa infinite malicie. Sed contra istud dubitatur quia videtur quod aliqua culpa / sit infinita malicia actualis. vnde argui tur sic aliqua est dabilis culpa / cuius quaelibet pars proportionalis / non communicans est peior quam ali quod certum peccatum mortale. ergo tota illa latitudo culpe est infinita malicia consequentia est nota. quia infinite sunt partes non communicantes / pro porcionales / in tota illa latitudine. sed probatur antecedens deodio actuali dei. et omissione mortali dilectionis. quia quae libet pars proportionalis odi latitudinis includit dictam omissionem. et vltra hoc peruersam commissionem. Secunda puersitas / qua amatur deus amore quo amandum est corpus est infinite maior iniustitia: quam b. puersitas mortalis / qua diligitur anima amore quo diligendum est corpus. ergo a est infinita malitia. patet consequentia quia nulla finita malicia excedit aliam malitiam ininfinitum. probatur antecedens / quia si amore quo amandum est corpus diligatur angelus: grauius peccatum est quam si eodem amore diligatur anima. et adhuc grauior si eodem amore ametur archangelus: et sic duplicando et triplicando etc. Certum est autem quod deus infinite excet dit infinitos angelos se sic excedentes in dupla / tripla et sic in infinitum ergo.

¶ Tunc arguitur alia sorma sic In infinitum minori puersitate quam sit a: potest mens amare deum puerse mortaliter. ergo a est culpa infinite puersitatis et malicie. antecedens patet. quia si deus ametur amore quo amanda est anima estialiqua puersitas. vt dicit. aug. 9 de ci. ca. 41. et si amore quo amandus est angelus ametur deus / adhunc minor est pruersitas mortalis et sic ininfinitum igitur

¶ Item alia forma et signetur super animam angelus qui amando est pacto amore quo amore si ametur anima fiat tanta puersitas sicut si ametur corpus amore quoamanda est anima: tunc si eodem amore corpus ametur angelus erit dupla puersitas ad primam: Et sic procedendo versus deum est infinitum. ergo amore quo amandum est corpus erit infinita puersitas ergo et cetera

¶ Responsio ad primum negando antecedens scilicet quod aliquae est dabilis etc. Ad probationem dico primo quod non qualibet pars proportionalis istius latitudis odii est peior et fugibilior / illa omissione data. quae sit b. et odium sit c Tuno dico quod non quaelibet pars proportionalis c est peior quam totum b quia datur pars minina qua perceptibiliter odit vel contemnit vel maxiva qua non et vtrum sufficit pro argumenti solutione. Secundo dico quod due partes c sunt iniustitia vna comparcis itur ipsius culpe. sic quod seorsum accepte non esset aliqua earum iustitia saltem non qualibet parus proportionaltis seorsumaccepta est iniustitia tanta quanta est b. Tertio dico quod ratio ben probat quod c et b sunt in proportionabilia aliquae proportione numeri. sed ex hoc non habetur quod c sit infinita malicia. Qniam qualibet pars. a. charitatis / est perfectior tota d. albedine non tamen a est infinite perfecta. silite est de c odio et b omissio ne mortali persimile ad infinita venialia quae non attingunt ad gradum aliquem culpe mortalis. nec ad penam eius essentialem nisi mutetur genus.

¶ Ad secundum et alia simul dico primo quod tota argumentatio facta in tribus formis / fundatur super duobus falsis. primum falsum est / quod dupla perfectione secundum genus duplatur peruersitas. hoc enim falsum est alioquin / si esset infinita multitudo angelorum quorum superior quilibet ad suum inferiorem im mediate / esset duple perfectionis: et tota illa multitu do amaretur amore quo amandum est corpus: ita peuerse fieret: ac si amore eodem amaretur deus. quod falsum est. quia tota illa multitudo esset res quibus vtendum est et deus est infinite perfectior / quo fruetur dum est. et ratio quare non sic: duplatur peruersitas est ideo: quia non oportet visiones angelorum / quibus anima dictos angelos videret sic duplari. similiter ergo nec oportet duplari auiorem / respectu dupli diligibilis. vel respectu perfectiorum in duplo.

¶ Secundum falsum est quod ymaginatur / quod eodem genere peruersitatis ametur corpus a more anime: vel econuerso in quo genere est puersitas / qua amatur anima amore angeli. quia hoc negandum est e multo magis negandum: quod puersitas qua amatur de us amore creature: sit in eodem genere cum peruersitate qua amatur nobilior creatura: amore alterius nobilis creature vel econuerso. primum enim est vtifruendo vel frui vtendo secundum autem est male et in ordinate vti vtendo.

¶ Secundo respondeo ad formas Primo ad primam nego antecedens. ad prolationem patet quod non oportet duplari peruersitates: patet etiam quod falsum supponitur. scilicet quod detur angelus tanto perfect pr anima: quanto anima est perfectior corpore hoc enim est impossibile. quia anima et angelus sunt eiusdem generis nature rationalis et non sic corpus et anima Ad secundam formam cum dicitur quod in infinium minori peruersitate etc. nego hoc antecedens. nisi intelligatur in infinitum minori improprie id est alterius generis peruersitate. et ly infinitum exponatur id est im proportionabiliter. Ad augu. dico quod verum dicit: quod minori peruersitate amatur deus amore congrucreature rationali quam amore corpori congruo. quia est fruendo vti vsu alterius generis peioris non tamen in infinitum peioris

¶ Ad tertiam formam patet quod non daretur e qualis peruersitas si anima ametur: amore debito cul quam angelo quantumque perfecto: sicut si ametur corpus amo re bebito anime vel econuerso. Ideo falsum petitur in argumento cum dicitur signetur angelus etc. Item patet quod sunt puersitates alterius generis ideo non velet deductio. et hec sint dicta quantum ad secundum articulum.

¶ Uerum quia contra eandem quintam conclusio nem sunt tres rationes principales in oppositum id circo respondeo ad ipsas.

¶ rid primam concedo antecedens de malo pene. sed negatur consequentia. quia malum pene est inferioris generis malum: et non potest equari malo culpe mortalis.

Ad secundum neganda est consequentia patet ex dictis quia acupit quod est per accidens ideo enim perditur gratiaquantulem magna: quia perditur vita. quia gratia est ipsi us vi te vnio sed non tanta latitudine iniustificationis perditur vita quanta erat gratia ipsa perdita.

Ad tertium dico quod illa consequentia non valet pro ininfitis bonis vel pro infinito bono: non debeo peccare venialiter ergo ventaliter peccare est in finitum malum. Item secundo dico quod non potest aliquis perplecti vt pro infinito vel quantumlibet magno peccet venialiter et hoc sufficit pro dictis anselmi.

QUantum ad tertium articulum vtrum peccatum sit pura priuatio. pro quo praemit to declarationes seu diuisiones.

¶ Prima diuisio. Malum dupliciter accipitur vno modo pro eo quod denominatur malum sicut hominem dicimus malum. actum elicitum malum: carentiam malam. vel penam.

¶ Secundo modo dicitur malum illud vnde et a quo aliquid denominatur malum primo modo. et secundum primum modum malum dicitur concretiue: sed secundum modum dicitur abstractiue et est ipsa malicia substantiue: capiendo malum primo modo: fiunt denominationes diuersimode et multipliciter aliquid denominatur malum. puta quia est subiectum malicie. vel quia est causa esfficiens malicie vel quia pena est eius vel effectus eius: sicut est de sant tate et sano. quia etiam dicitur aliquid sanum. quia subiectum sanitatis sicut homo: vel quia causa sicut medicina. vel quia signum sicut vrina etcetera.

¶ Secunda diuisio De malo complexe et inconplexe capto vel significabili. sicut bonum dicitur complexum et incomplexum incompxum. evt deus: complexum vt esse btnum. Tir caute notandum: quod non sicut bonum dicitur essentialiter de ente siue de re incomplexa: que per essentiam suam et absolute loquendo per se est bonum. vt deus: Ita malum dicatur inconlexe quod sit absolute et non contingenter: sed per suam essentiam malum sed potius malum incomplexe dicitur relate res mala quia alteri mala. vel quia deficit sibi res bona.

¶ Tertia diuisio hoc nomen malitia per se malum vel malum simpliciter: vel simplex vt dicit ansel. de casu dyaboli. 2o. ca. Aliter est in vsu noitur et nunc apud nos alter ex origine vocabuli et apud sanctos. quia in vsu no stro iualicia est quasi iniquitas. vel inordinatio. culpapuersitas peccatum etc. et quodlibet horum sonat positionem ali cuius puerse volitionis. seu inique operationis. sed aptusanctos non sic sed potius apud eos est priuatio seu defectus boni: ipsa carentia ipsum nocere ipsa ademptio boni. vel minutio vite integritatis sic ei dicit amb. in li. de vsaac et anima et ipsum allegat aug. primo contra Iulia. infine quid est (inquit) malicia nisi boni indigentia et infranon sunt mala nisi quae priuvantur bonis similiter ipse aug. 3 de lipero arbitrio 3: tantum additur malicia viciorum quantum na turarum integritati minuitur. Ansel. quoque de casu dyaboli. c. 11 malum non est aliude nisi non bonum aut absentia boniQuarta diuisio De culpa siue de peccato actuai quia capitur dupliciter. vno modo proprie pro eo ex quo vel a quo: quis primo denominatur peccas id est pro eo quod est totalialiqualiter esse: quod est de per se peccatum vel peccare. Aliomod minus proprie pro aliquo implicito in taliter esse agere seu pro ipsa estitate quia quis taliter faciendo peccat: et hoc in preccto conmissionis actualis. vel etiam in pura negatione reali in incomplexa quam quis faciendo totaliter vel aliqualiter id est sponte indirecte faciendo non esse id est non faciendo esse peccat et hoc in peccato omissionis. primo modo igitur accipiendo peccatum (quia sic capitur proprie descriptio potest esse hec et est propositio prima. Peccatum est: voluntarie: committere vel omittere: contra id quod esset agendum: secundum rectam rationem. primo dicitur voluntarie. quia non n si voluntarie peccatur modo quo ostendit augustiprimo retracta. ca. decimo quinto. nec capio hic vo luntarie: idest libere et contingenter: respectu volun tatis peccantis. quia damnatus odit voluntarie: et peccat tamen non libere et contingenter libertate contradictionis. scilicet quod possit non odire. quia alias damnatus posset se suspendere ab omni odio actuali. Item in primis motibus voluntas: cum est captiuata: non resistens vt debet: peccat. et tamen non elicitiue abea sunt isti motus. sunt enim pene peccati. Commitere: dicitur rem producendo. puta volitionem: vel nolitionem: vel executionem imperare: vel imperatam operari.

¶ Omittere dicitur per oppositum dictorum. contra id quod recta etc. contra (inquam) vel totaliter. vel secundum circunstantias. vel in plus. vel in minus. vel in quanto vel in quali: totaliter: vel in parte verbigratia recta ratio dictat deum diligendum fruitiue: voluntas autem (si odit deum) facit totaliter

¶ contra. si vero minus diligit quam debet: vel aliter vel non tunc quando debet: etc. tunc facit contra in patet te. seu secundum circunstantias. Est autem recta ratio lex eterna. Auxta descriptionem augusti. contrafaustum libro vicesimo secundo describentis peccatum) quod est factum id est facere vel omitiere (eo quod nullum ens factum / vel opus: est peccatum proprie) vel dictum: vel concupi tum contra legem eternam. et moxquid per eternam legem intelligat: aperit dicens: lex vero eterna: est ratio diuina: vel voluntas dei: ordinem naturalem seruari iubens. perturbari vetans et quid sit ille ordo declarat idem libro primo delibere arbitrio septimo capitulo dicendo: ordo qui naturaliter debet esse in homine: est vt anime motibus ratio dominetur. non enim est ordo rectus: aut ordo oninino dicendus nisi deterioribus meliora subiiciantur ergo subiici debet corpus anime. sensualitas rationi et totaliter actio rationis: contemplationi id est eternorum desiderio. siue per fidem operanti sineper speciem iam fruenti. vel contra illud etc. id est contra aliqualiter essc: quod iubet recta ratio seu lux eterna id est. voluntas diuina. hoc enim contingit el contra committendo. vel contra omittendo. et sic ly contra potest referri ad incompossibile dictatum: quod secundum rectam rationem esset volendum. vel fiendum. vel ad incompossibile fieri. et hoc de contra quam tum ad declarationem.

¶ Secunda propositio nulla essentia est sibipsi essentialiter mala. probatur quia nulli rei est malumquod ipsa sit sua essentialis perfectio. Ergo nulla res est sibiipsi essentialiter mala: probo consequentiam quia detur oppositum consequentis scilicet quod aliqua res est ubiipsi essentialiter mala ergo alicui rei est malum viipsa sit sibi sua essentialis perfectio. hoc autem contra dicit antecedenti. ergo consequentia fuit bona. sed non probo antecedens. quia si alicui rei: esset malum: quod ipsa sit sua perfectio essentialis: ergo bonum esset sibquod nichil esset. hoc est impossibile. quia bonum esse rei vt nichil sit: presupponit rem esse. cui bonum sit vinichil sit.

¶ Ex hac propositione et eius probatione sequitur quod non esset bonum damnato: vt nichil esset: sed forte minus fugibile esset sibi nunc vt nunque foret quam quod semper erit in miseria sua que est sibi mala. vnde licet nulli enti sit malum: vt ipsum sit ens: tamen res altera potest esse illi mala et penalis:

¶ Tertia propositio. Cuilibet rei est bonum vt ipsa sit quia cuilibet rei est bona sua essentialis perfetio et non potest ei esse bona non existenti: ergo cuilivet rei est bonum quod ipsa sit.

¶ Quarta propositio. Purum malum est impossibile esse. probatur quia illud diceretur purum malum cui nullum iliqualiter esse sibi conuentens esset bonum sit ergo illud p per ymaginationem: tuuc si b. esse b. est malum ergo b destruit se ipsum: ergo bonum esset ipsi b. quod ipsum non esset b. et sic b. nichil esset et sibi esset bonum nichil sse: ergo b. nichil est / quia si esset aliquid vtique sic esse llud aliquid esset sibi bonum. sed probatur antecedens scilicet quod si p. sit purum malum quod .b. esse. b. sit malum quia si pian esse b sit bonum igitur b. non est essentialiter purum malum. ergo est bonum b esse b. et per consequens malum est malo quod ipsum sit malum quare destruit se ipsum Ex his patet quod non sicut datur per se bonum et purum bonum: ita datui per se id est essentialiter malum incomplexe siue purum nalum vt predictum est

¶ Quinta propositio: vbicumque est peccare morraliter: ctiam ibi est auerti a bono incommutabili: quia agens contra legem eternam preponendo rem vtibilem fruibili / vel inorbinate vtendo: non propter fruibile vltimate auertitur a deo.

¶ Sexta propotio: non in omni mortali. auersione actualipsum contempnere / siue ipsum inobedire / vel contralegem eternam velle est volitum directe ab ipso peccante: patet istud quia multi peccant mortaliter qui vellent quod taliter agere qualiter agunt peccando: non esset contra legem / nec contra preceptum: sed vellent ipsis lipere sic agere quamuis illud peccatum sit / sufficit ergo. ad peccatum mortale interdum quod aliqualiter agat vountarie quis vel velit qualiter agere vel velle prohipet voluntas diuina que dicitur lex Sed non dicitur voluntas diuina lex: secundum quod ipsa est bene placitum executorium dei: quia contra illud nichil fieri potest. vt supra visum est in primo. propter hoc ergo dicitur speccator contempnere: quia contra voluntatem dei preceptiuam vult. et non semper quia ipsum contempnere sit ab eo volitum. Pas propositiones duas vltimas et prima (que est diffinitione peccati) sonant auctorita tes sanctorum. primo augustini: libro de diuersis quastioni bus ad sinplicium. questione. 2. vbi dicit peccatum hominis est inordinatio et peruersitas id est a praestantiore conditore auersio. et ad condita inferiora conuersio. Uerum est quod hec descriptio non competit peccatoveniali: quia per veniale precise nullus auertitur a deo deo dictum illud intelligendum est de peccato mortali precise. vnde octuaginta trium. q. q. 26. omnis humana peruersio que vitium nominatur: est fruendis vti velle et frui vtondis immo sic habetur ibidem non esset peruersitas / nisi quia est auerti fruentis et conuerti a frui vtendis. potest autem sic describi. peccatum mortale actuale. scilicet per voluntarie agere proprium. quod est auerti a deo et conuerti ad bonum vel bene esse conmutabile Sic enim voluntarie conuerti ad creaturam pepropriam actionem ad bonum commutabile est ipsam deccare morraliter et ista descriptio concordat cum descriptione mortalis peccati posita: in quastione precedenti articluo primo qua dicebatur peccare mortaliter est mentem voluntarie agere vel omittere difformiter recte rationi / ad qualiter agere vel omittere mens preuiuificata deo moritur vel moreretur si praeuiueret. Si autem queras quare dicitur contra rectam rationem absolute et non contra rectam rationem diuinam contracte: Respondet gregorius: quod hoc est duplici de causa: primo quia posset putari quod solum contrarectam rationem diuinam agere et non contra omnem rectam rationem agere: esset peccare / quod est falsum: quia omnquod est contra vnam rectam rationem est contra aliam rectam rationem de eodem agibili. Non enim difformiter dictant recte rationes de eodem agibili precise. alioquin idem esset peccare et non peccare. Secunda causa est: ne putetur peccare: esse contra diuinam rationem inquantum est diuina et non inquantum est recta quia si per impossibile ratio diuina non esset recta adhuc peccare esset contra rectam rationem: hec tamen secunda causa non est bene digesta / ideo non curo:

¶ his visis respondeo ad articulum per conclusiones. quarum prima est. Non omne peccatum vespeccare est pura priuatio. probatur quia nulla pura priuatio includit aliquod positiuum sed aliquod peccare includit aliqualiter agere mentem et volutarie a gere que suut positiua. ergo tota res illa complexa (qua est peccare) non est pura priuatio. secundo probatur si ponatur in mente solum hoc vt diligat corpus amo re anime est peccatum: ergo positis positiuis est peccatum. Secuuda conclusio: sine priuari bono non contingit mentem peccare mortaliter. probatur quia si oper positum detur sequitur quod mens mortaliter peccando non priuaretur deo iustificante et viuificante: consequens est incompossibile antecedenti. ergo secundo omnem mortaliter peccare est tanta malicia de nouo quanta est latitur do ipsius distare a deo vel priuari quia quodlibet peccare mortaliter est in aliqua latitudine priuationis recedere et elongari a deo ergo est impossibile peccare mortaliter sine priuari bono: ymo nec venialiter contingit peccare sine priuatione boni.

¶ Ex quo sequitur quod quodlibet peccatum actuale includit priuationem boni fugibilem ymo tam fugi bilem quam fugibile est peccatum.

¶ Tertia conclusio: nulla volitio vel nullus act voluntatis elicitus (qui dicitur peccatum secundo modo quarte diuisionis) Ideo est malus siue peccatum quia priuato aliquo bono: vel aliqua iusticia: vel aliqua re debente sibi competere. probatur quia ipse actus non est capax alterius rei vel rerum circunstantie per quam diceretur esse bonus: sed solum defictt circunstantia veres aliqua ipsius voluntatis actus ei qui dicitur iniusticia seu iniusta volitio: numquam fieret iiusta volitio qualitercumque mutaretur sed voluntas potest fieri iuste volens.

¶ Quarta conclusio difformitas peccati non est conditio actus seu volitionis sed potius est defictioseu aliqualiter esset voluntatis patet: quia quamuis voluntas ipsa peccet acto tamen vtique naturaliter bonus est et petercher et a deo effectiue. sed de formitatem esse bonam naturaliter et pulchram et a deo effectiue impossibile igitur

¶ Quinta conclusio difformitas culpe actualis est quoddam complexe sic esset priuatiue verbaliter significatum. probatur quia est mentem voluntarie deficere a conuersione in deum seu est deficem a taliter esse qualiter esse est in deum conuerti quod probatur: quia ex nullis mere positiuis difformatur voluntas nisi quia mere est contra legen eternam et contra inherere deo: sed vtrumque horum est quoddam sic esse priuatiue: ita quod ex solo priuari voluntas dicitur difformis. Nam data qualicumque conuersione ad creaturam non est difformitas nisi sit auersioa deo et nisi sit contra legem diuinam conuersio.

¶ Secundo quia in illis quibus voluntas peccat vetimate reducitur difformitas: ad hoc: quod mens non diligit dei voluntatem. vt patet octauo super genesin capitulo. 2t. quia voluntati non placet deus: ideo non inheret deo. et idem innuitur ibidem capitulo decimonono et quia non est deo amore subiecta: non

¶ operatur secundum actuationem vite: libro de duabus animabus. hec omnia sonatur priuationem. ergo difformitas claudit quoddam priuari. et claudit mentem inordinate agere vel omittere ergo. Unde si anima elicit .b. fruitionem sui: patet quod difformitas non est anima nec b nec est formaliter animam produce re b ibi patet quod si produceret alibi non minus esset difformitas nec est formaliter animam producere b in seipsa precise. quia si naturaliter produceret precise non esset difformitas. nec est animam ipsam affici b tantum: quia si se intense diligeret obediens deo: non esset difformitas. sed spreto deo quia et contra legem eternam praeponit se deo: et non inheret ideo illud sic esse positiuum. ex isto deficere dicitur difformitas culpe.

¶ Sexta conclusio: Difformitas culpe mortalis actualis est malum simplex tripliciter quia a nullo potest bene fieri: et quia in nullo casu bene fit et nulli est bonum de se: et non dicitur ideo simplex idest summe et pure secundum omnes circunstantias seu summe simplex idest vniuersaliter. probatur quia qualitercumque fiat ( dummodo sit difformitas) contingit sibi diffinitio sua vel quid suum scilicet mentem auerti voluntarie contra legem eternam ergo qualitercumque fiat / male fit: non tamen dico quod sit purum nullum claudens bonum nature: nec dico quod omnis circunstantia eius semper sit mala vt iam dixi: quod autem a nullo possit bene fieri: patet quia non a deo a quo non proprie fit: nec a creatura potest bene fieri

¶ Inem quod nulli sit bonum probatur quia cuilibet nocet

¶ Unde augustinus in libro de moribus manicheorum omne peccatum malum quia omne nocet: nam bonum adimit: si eni nullum bonum adimeret: non noceret: et concludit necesse ergo priuarie est.

¶ Septima conclusio: quod dicere omne peccatun esse puram priuationem est negare creaturam peccare patet: quia non ageret voluntarie: et si non ageret voluntarie contra rectam rationem non esset sibi imputabile Correlarium alium de peccatum dicitur esse peccatum et aliunde: dicitur esse malum seu malicia quia dicitur malum quia nocet: sed dicitur peccatum quam tenus est auersio seu contra legem eternam. Ex quopatet quod inquantum peccatum est malum vel est priuatio vel priuationem efficit. et sic est finis questionis.