Quaestio 3

¶ Primus articulus

QUantum ad primum mouebo diuisionem quia operis meritorii quadruplex est premium. Primo modo proprie dicitur premium principale et maximum bene ficium pro opere meritorio preparatum. sicut est vltima corona que est esse formaliter beatum videndo deum et ipso fruendo. Secundo modo dicitur praemium illud quod est per se subordinatum et promouens ad latitudinem illius maximi beneficii sicut est habitus charitatis qui quodammodo potest reddi in praemium operis meritorii saltem augmentum charitatis. et etiam perseuerantiam in bono opere vel etiam ipsum meliorari vel iustiorem esse vel perfectius habere deum iustificantem potest isto secundo modo dici meriti premium. Tertio modo potest dici premium omne beneficium inseperabiliter annexum ad aliquod predictorum duorum de communi lege. sicut ad gratiam et iustum esse sequitur non obligari ad penam eternam et ad gloriam sequitur non pati penam perpetuo. Quarto modo potest dici praemium omne illud quod est occasionaliter concurrens: et quasi actualiter mediate adiuuans ad latitudines premii et etiam beneficii et hoc vel simpliciter vel ad tempus: et hoc modo dimissio pene temporalis ad quam sequitur citius soni deo et esse beatum quam si non dimitteretur potest isto modo dici premium. licet improprie similiter stimulus occasionaliter cooperans paulo et infirmitas petronille: et diuicie beato nicholao. Ista enim non sunt dona vel media quibus de per se / quis est melior. sed ex bono vsu eorum / quis redditur melior.

¶ Respondendo ergo ad articulum iuxta membra predicte diuisionis sit prima conclusio: Qualiscumque proportio meritorum fuerit etiam talis erit inter eorum premia capiendo primo modo premia. Probatur quia equalibus meritis correspondent equalia premia / et duplis dupla / et triplis tripla: ergo consequentia nota. et antecedens patet: quia bonitas meriti secundum totam latitudinem suam ordinatur et preparatur ad premium a deo ergo equalis bonitas ordinatur ad equale premium et dupla ad duplum etc. Secundo merita sine opera vitalia de communi lege sunt motus animi in deum ergo vbicumque sunt equalia ibi sunt equales motus in deum: sed irrationabile est quod equalibus motibus in aliquem terminum non equaliter attingatur terminus ceteris paribus puta si mobilia equaliter distant a termino etc. ergo Confirmatur per beatum Iheronymum in epistola. 85 ad demetriadem vbi tractas illud Mathei. 16 tunc reddet vnicuique secundum opera dicit dispares sunt in regno celorum pro singulorum meritis disparibus mansiones: diuersas namque operum facit diuersitatem premiorum si sit ergo equalia premia non redduntur meritis in equalibus.

¶ Sed contra conclusionem arguitur quia latitudo premii reddendi commensuratur latitudini gratie in qua quis decedit et interdum contingit vel contingere posset quod a et b non decederent: cum du¬

¶ pla et subdupla gratia: si tamen cum duplo et subdu plo merito inter se comparantur ergo conclusio non est vniuersaliter vera Prima pars antecedentis no ta. sed secunda probatur per casum quia decedat a cum gratia baptismali (que exempli gratia sit vt quatuor) et cum merito certo cui correspondeat gratia vesex. Ista tota latitudo gratie in qua decedit a erit vedecem et postea b decedat similiter cum gratia baptism a li equali sicut a / et vltra cum duplo merito ad meritum ipsius a cui scilicet respondet gratia vt duodecim tunc tota latitudo gratie in qua decedet b erit vt. 16 et sic patet quod tota latitudo gratie ipsius b non erit duplaad latitudinem gratie totam ipsius a quia. 16 ad decennon est dupla proportio et tamen meritum ipsius a est duplum quia duodecim ad sex est proportio dupla. ergo antecedens verum pro secunda parte

¶ Respondeo quod conclusio debet intelligi de latitudine premii pro operibus meritoriis et ideo notanter dixi in conclusione inter eorum premia scilicet meritorum: nec negaui quin possibile sit quod decedens cum duplo merito respectu certi alicuius meriti non habebit duplum premium. Sed dixi quod pro duplo dabitur duplum. Et ideo argumentum probat vnum verum: sed non contra conclusionem.

¶ Corrclarium conclusionis quod diuersis operi bus secundum genus operis (si sint equalia quo adese merita) correspondent equalia premia primo modo. probatur quia esse meritum est esse deo preparatum ad premium ergo clauderet contradictionem aliqua opera quantumcumque diuersorum generum esset esse equaliter et equalia merita et non corresponderent eisdem equatia premia.

¶ Secunda conclusio de premio secundo modo Equaliter bonis operibus equaliter bona vel equalia correspondent premia. et sic iterum secundum proportionem meritorium erit proporcio mensuranda praemiprum. probatur quia omne actualiter mereri seu vitaliter agere est latitudo quedam proficiendi in deum. ergo quanta fuit latitudo operais talis tanta erit latitudo melior atiouis illius seu profectus. et tanta latitudine inuenietur mens ipsa profecisse et hoc ipsum sic pro fecisse et maiori vione est vnitum deo est praemium maitis ergo Confirmatur per augustinum ench. 8et Charitas est que in quocunque maior est melior est ille in quo Ex quo arguitur sic equale premium beatificum non correspondet minori bono et meliori: sed correspondet equaliter merentibus: ergo equaliter merentes non habent in equaliter charitatem.

¶ Sed contra conclusionem Peniteat a viator remissa contricione / qui tamen cecidit a magna gratia. et b peniteat intensa contritione / qui cecidit pre cisca gratia baptismali / tunc patet quod merita sunt in equalia. et tamen a resurgit ad maiorem gratiam quam b. Responsio supposito quodam in questione sequenti probando scilicet quod quilibet resurgens a peccato resurgat ad equalem gratiam vel maiorem illa qua cecidit (alioquin predicta instantia non haberet colorem.

¶ Pono propositiones prima Non tota gratia ad quam quis resurgit correspondet merito contriti inis vt praemium merito. Patet quia resurgit ad gratiam prehabitam reminiscatu que vel fuit prima infusa vel cum illa aliis preteritis meritis acquisita. Secunda propositio latitudo gratie correspondens precise merito contritionis est tanto minor in a iuxta casum argumenti: quam in b: quanto meritum penitudinis minus est in a quam in b.

¶ Tertia Non semper tanta est malicia culpoquanta est gratia quam adiuuit. sed quanta est latitudo indignitatis qua ex ista culpa praecise est deo indignus Ex istis patet ad instanciam quia ipsi a non confertur ta magna gratia precise propter actum remissum contricionis sed quia priora merita reminiscunt.

¶ Tertia conclusio de premio tercio mododi¬

¶ cto inequaliter merentibus contingit dare equale praemium et equaliter merentibus incquale et frequenter ita contigit. Probatur. quia contigit aliquem habere grauiora speccata cui pro illis correspondet maior pena et quae ex maiori indignitate priuatus est deo: per remissam contricionem euadere obligationem pene et non esse carentem deo / et per consequens euadere priuari deo / predicta magna indignitate et econtra contingit habentem patet ua et pauca pena / intensius conteri et tamen minorem penam euadit.

¶ Correlarium Remissio pene et euadere indignitatem precise non intrando latitudinem dignitatis vel iustitie indiuisibile correspondent vnicuique merito vi gratie prime et ideo penes illud euadere vel penes ilam remissionem et eius latitudinem quod remittitur: non debet pensari nec attendi latitudo bonitatis meriti. vt infra dicetur. sed debet attendi penes latitudinem iusti esse non simpliciter: sed vtprecise acquiritur llud iustum esse per opus actuale meritorium.

¶ Ex quo sequitur consequenter quod amissio gratie et carentia dei iustifficantis non intrando iniustum esse et indignum indiuisibile correspondet cuique culpemortali. et ideo consequenter latitudo mortalis culpe in esse malicie / non est pensanda penes latitudinem perdite gratie vel latitudinem iusti esse priuati: sed potius penes latitudinem indignitatis qua priuatur quis gratia et deo viuificante. et de hoc magis infra¶ Quarta conclusio de premio quasi per acc dens quarto modo dicto. Non semper equalibus merentibus nec idem nec simile / nec equale premium. imino quandoque pro tunc nullum tale scilicet quia primo correspondet. Patet quia non semper pro meritis peati pauli dabatur paulo maior stimulus: nec semper petronille dabatur maior pro meritis infirmitas vel aliquid tale sed quandoque nullum tale.

¶ Quinta conclusio Nulli predestinato remitte¬

¶ tur eterna pena sibi preparata nec eam meretur: sidi remitti nec talis remissio est premium alicuius electi capiendo premium tercio modo supra dicto. Probatur. quia nulli electo preparauit deus vnam penam eternam. sed bene electis aliquibus remittiitur pena quam precessit malicia culpe. cui malicie nisi esse gratia repsiliationis reddibilis erat pena eterna de condigno sed prescito ad penam propter culpam interdum certa latitudo pene remittitur ad quam non erat preparatus. sed nisi remitteretur inferretur quod erat prepaatus sed de hac materia intendo tractare circa finem puius quarti ideo ad presens relinquitur. Sequitur secundus articulus

QUantum ad secundum articulum restat respondere ad principale quesitum vbi dimissis variis opinionibus aliorum insequem do magistrum hugolinum praemittodistinctionem que talis est.

¶ Opus iniunctum satisfactio nem / vt ire romam / vel consimilepotest ab illo cui iniungitur in satisfactionem dupliciter fieri vel adimpleri. Uno mo do quod ex tam charitatiua complacentia in deum hoc exequatur sirut alter cui non est iniunctum tale vel s mile opus sed vadit et exequitur precise ex desiderio proficiendi in deum: ita quod quamuis ille cui ire iniungitur alias non cogitasset ire romam nisi sibi fuisset iniun ctum: tamen post confessionem et impositionem tam charitatiua dilectione vadit romam sicut alter et tunc cetera sunt paria / preter hoc quod in vno illorum illud opus scilicet ire romam est satisfactorium / in alio vero non quia non est ei iniuctum: et sic proprie mouetur questio Secundo modo dictum opus potest adimpleri non etiam delectabili complacentia sed solum quia ire astrin gatur propter intiunctam penitentiam quam vult potihic peragere quam in puigatorio: quia peius est sibi in purgatorio soluere quam hic. alter vero cui non iniungi tur alacri deuotione et dectabili complacentia super erogat non aspiciendo ad penam futuram et tunc patet quod primus voluntarium / minus lauda bile: quia malilet non teneri ire et si non teneretur non iret. ergo vaditiminus sponte et minus complacenter et sic questio non est dubia: quia operationes ex maiori charitate per fectiores sunt. charitas autem secundi magis ymmototaliter discat ab affectione commodi. et charitas pri mi non ymmo parum ergo. Unde si alicui in penam vxorindii iniungatur perpetua continentia quam non multum complacenter conseruet: patet quod non tam bene operatur sicut alter qui sponte vouet eam et complacentissime seruat. Et ex hac diuisione soluuntur omnes rationes et auctoritates opposite quia innituntur secundo intellectui.

¶ Sit igitur prima conclusio: Nullum opus electorum precise temporaliter remunerabile: est opus charitatiuum Probatur quodlibet opus charitat uum est eternaliter remunerabile in electo. ergo nu lum precise temporaliter etc. est charitatiuum. consequatia nota. Probatur antecedens: quia si detur aliquod opus charitatiuum quod non sit in electo eternaliter remunerabile secundum aliquam sui partem: hoc maxime videretur de opere satisfactionis. sed hoc non quod patet. et ponatur quod. c. merito viatoris electi / minor latitudo correspondeat eterni premii eo quod satifactorium est ei: cui tamen alias corresponderet maior latitudo. et signetur prima latitudo per tria. et se cunda latitudo maior per quattuor tunc si iste satit fa ctor / precise quartam partem sui meriti (puta. c. daret pro satisfactione: tunc residue tres quarte premiarentur latitudine signata per tria eternaliter. et ista quattuor solum temporaliter. ergo iste quattuor quarte ipsius c. non eiusdem generis meriti et per consequens non erit ista quarta charitatiua.

¶ Confirmatur quia quarta ista ipsius. c. est eque bona sicut aliqua triumquia iure pro quibus datur latitudo glorie vt tria. ergo equaliter debet premiari in ele¬ cto per precedentem articulum: sed impossibile est remissionem pene temporalis esse ita bonum premium sicut quarta pars premii essentialis igitur. Item pona tur quod satisfactor habeat auxilium pati per annuum solu(vt patres in limbo / nunquid perpetuo frui deo c latitudine infinite excedit fruitionem annualem. patet quod sic quia fruitio annualis ininfinitum extendatur deueniret ad latitudinem ergo non est proporcionabilis illi latitudinic. eterne. Patet ergo cum opera charitatiua habeant inter se proporcionem certam secundum esse meriti quod eorum premia in electis debent esse proporcionalia. secundum predicta in articulo primo sed inter premium eternum et temporale non est proportio. ergo intelopera eternaliter praemiabilia et opera precise temporaliter premiabilia nulla est proportio. ego sequitur quod nullum precise temporale praemium / est eiusdem rationis cum charitatiuo: quorum quodlibet in electo est eternaliter premiabile. et quodlibet ad reliquum habet cer tam proporcionem in esse meriti in electo.

¶ Secunda conclusio per equales motus eque charitatiuos / necesse est mentem viatoris equaliter meliorari et proficere in deum. Patet ista similiter ex articulo praecedenti. quia motus charitatiuis quilibet est proficere in deum. ergo equaliter charitatiue moueri in viatore est equaliter proficere in deum: et meliorari. Ex quo sequitur quod equaliter charitatiui motus in deum equaliter praemiabuntur premio beatifico: et similiter premio secundo modo dicto in articulo precedenti. patet: quia secundum communem legem impossibile est: quod equaliter bona mens bonitate iustificatiua minus beatificetur. et melior mens equaliter cum minus bona

¶ Tertia conclusio quelibet charitatiua opera

¶ tio satisfactoria: est vite eterne meritoria in viatore et electo. Probatur ex conclusione prima: eo quod quod libet opus charitatiuum eternaliter est remunerabile in electo: et similiter probatur per secundum eo quod quelibet charitatiua operatio est melioratio iustificatiua et profectus in deum. sed cuilibet profectui iustificatiuo correspondet in electis profectus beatitudinis et glorie igitur.

¶ Quarta conclusio Nulla operatio charitati q ua est minus meritoria premiie terni: ex hoc precise quod est satisfactoria: quam esset si non esset satisfactoria. Probatur per secundam conclusionem: quia per equales motus charitatiuos equaliter erit melioratio et profectus in deum. et per consequens de lege communi equaliter et c. quale attigitur premium ergo si operatio est eque charitatiua: eque erit meritoria in electo. non obstante quod sit redemptoria pene temporalis Secundo probatur per conclusionem primam. quia si minus esset charitatiua operatio meritoria: propter hoc quod est satisfactoria ergo pro illa latitudine pro quameretur solum remissionem temporalis pene non esset remunerabilis eternaliter et per consequens pro illalatitudine non esset charitatiua. per conclusionem. primam consequenter non esset pro illa latitudine satisfactoria: nec probabiliter infra. ergo. Item per adam sic quia non sequitur. quod deus puniret plus electos pro peccatis preteritis quam praemiaret reprobos pro bonis operibus charitatiuis preteritis. quia merita que

¶ sunt opera bona preterita non minuunt eternam pe¬ nam in damnatis. ergo in electis demerita preteri ta non debent dim inuere eternum premium. Tum etiam quia aliter errarent confessores imponentes confitentibus quod omnia eorum bona que facturi sunt sineis satisfactoria. Tum etiam quia non videtur condecere diuinam misericordiam: quod propter remissionem pene temporalis decrescat eternum premium.

¶ patem arguit Eliphar sequitur quod deus eterna liter puniri electos pena damni: pro quolibet mortali post baptismum commissio. consequens est falsum. Probatur consequentia. quia ponatur electus qui per an nuum pati debuerit exilium vel cruciatum in purgatorio quem. pegrinatione suppleret in hac vita tunc sic. sei propter euasionem huiusmodi exilii vel cruciatus temporalis per talem actum satisfactorium: dempta sit quarta pars latitudinis glorie ei debite in perpetuum: habetur per petuum damnum pro peccato. cum ergo pro illallatitudine perpetua dandum foret totum bene esse hominis per annum / ymmo per mille annos: multo amplius suboundus esset cruciatus mille annorum vel saltem non tanmalum esset quam malum est premiari perpetuo illa latitudine. Item non tam bona est relaxatio: quam bona est latitudo perpetue glorie ergo.

¶ Ex nla conclusione sequitur responsio ad quaest tum principale scilicet quod quelibet operatio charitatiua satistactoria / est eque meritoria sicut si non esset satisfactoria ceteris paribus loquendo etiam de meri to vite eterne patet: quia si cetera omnia sint paria: preter hoc solum quod vna est relaxatiua pene tempotalis et non alia: tunc sunt eque charitatiue. et perconsequens eque meritorie premi eterni in electis per dicta. ergo.

¶ Quinta conclusio Nullum agere non chartatiuum est satisfactorium et non loquor hic de ablatorum restitutione quia hoc potest fieri in mortali sed loquor de eit niis. orationibus et elemostinis et huiusmodi operibus factis non in charitate sed in mortali. De illis probatur conclusio sic: nullum agere tale valet ad celerius fruendum deo in casu vbi solum differtur fruitio propter solutionem pene temporalis. ergo consequentia nota: sed probatur antecedens: quia nullum tale opus equiualet fruitioni vnius momenti. nec meretur fruitionem de deo per millesiman vnius hore. ergo Confirmatur antecedens aliter et fortius sint a et b. qui tenentur ad ieiunium triduanum: et cadant ambo culpa mortali: et a non perficiat ieiunium sunm triduanum. b vero perficiat in mortali postea resurgant am bo et decedant statim. tunc patet quod b. non scicius fruetur deo quam a propter ienunium suum pactum in mortali in eri go b non sufficit sic ieiunando. Ex omnibus predictis colligo descriptionem satisfactionis: quam magi ster hugolinus in quarto di. 14. qustione tertia articulo tertio ponit que est. Satisfactio vel satisfacere est operari exterius electiue: scilicet vel laboriosum vel pena le vel aliud incommodum adpuniendum propriam culpam praeteri tam in placatonem dei gratuite dilecti vel est passio voluntaria seu sponte tolerata modo predicto et tunc est satispassio et satisfactio ratione volutarie. tollers tionis. et constitit contra concupiscentiam carnis in macerationibus: ciliciis: disciplinis: pegrinationibus et teiunus. Contra concupiscentiam oculorum in elemo sinis rerum vsualium et in pegrinationibus per alios et seruiciis: nummo seu pecunta estimabilibus. Contra sup biam vite in contemptu honoris: et orationibus: in ab¬ dicatione propre voluntatis simpliciter vel ad tempesed ista non sufficiunt nisi fiant cum hac conditione charitatiua: scilicet in preterite offensione dei gratuite diecti abolitionem totalem. vel aliqua equipollentia non inquam sufficiunt adesse satisfactionem sine hac conditio. one. Ex quo patet quod optima et potissima causa valoris est electiua charitatiua inclinatio executionis imperatiua quia ipsa posset esse tam perfecta et tam diuturna cum efficaci proposito satisfaciendi quod si eam habens antemoreretur euolaret: et tamen vt est opera tio exterior raro attingit ad tollendum totam penam pugatoriam.

¶ Tertius articulus

NUnc tertio notanda sunt dubia quo rum primum est de parte satisfactionis: qui dicitur rei ablate restitutio. Utrum quilibet damnificans alium in rebus temporalibus teneatur eidem ad rei ablate restitutionem. videtur quod sic: quia non dimittitur peccacatum nisi restituatur ablatum extra de reg. iuris in 6. Respondetur quod aut illa res potest restitui in se vel in suo equiualenti in toto vel non: Si primodo tene tur damnificans ad restitutionem quia secundum beatum augustinum quamdiu res que ablata est non restituitur non agitur penitentia sed simulatur. et hoc si restitur potest. Si vero secundo modo: non tenetur: quia iu stitia non obligat ad equale: sed ad possibile. Unde iustitia non obligat ad impossibile sicut nec obligatur penitus ad non peccasse: sed ad odire peccasse. vead velle non peccasse: tenetur tamen de damno secundum arbitrium viri boni satisfacere in parte: si non potest totum restituere.

¶ Secundum dubium ponatur quod plures simul damnum intulerint nunquid sufficit cuilibet vt satisfaciat restituendo quantum ad ipsum attingeret si / intelse diuiderent satisfactionem. Respondetur quod non. ymmo quilibet tenetur ad restitntionem totius ablati in solidum. sic quod vnus restituat totum alter non tenetur. restiture nec totum nec partem et hec est responsio landulphi.

¶ Tertium dubium An omnibus penitentibus sit satisfactio penitentialis iniungenda respondetur dicendum quod non: primo: quia non est iniungenda morturis. sed tantum innotescenda. quod si conualeant eam adimpleant Item secundo: quia non est imponenda intranti bus religionem: quia non est illi certa delicti satisfactiocuius totum tempus voto obedientie impenditur conditori. de pe. di. prima cap. Mensuram

¶ Ad rationes principales ad primam patet quid dicendum ex articulo primo quoniam neganda est consequentia saltem de primo modo et secundo. Ad secundam dico quod nullum lucrum reportat satisfaciens quin al ter eque haberet si indigeret. Unde licet ad plura valeat illi quam alteri non indigenti: ex hoc tamen non dicitur indigens lucrari Exemplum si rex pro equalibus meritis daret duobus (quorum vnus esset nudus et turpis et aliter non) duas tunicas eque bonas: equaliter premiaret vtrum quod et tamen vna tunica illi nudo et turpi valeret ad plura: quia ad decorem et vestiei dum et ad turpitudineu tegendam: et alteri non ad tot valeret (qui non esset turpis neque nudus) sua tunica eque bona Numquid propter hoclucrum haberet turpis de sua turpitudine patet quod non et hec est responsio ade Ad tertiam negatur consequentia quia non omne opus supererogationis. ad quod quis non tenetur est magis bonum quinimmo eque bonum vel melius est quod fit ex obligatione vel in iunctione in materia eque argua et ex charitate equaliter ex claudem te cupiditatem et ceteris paribus vt predictum est articulo secundo.

¶ Et sic finis questionis.