Quaestio 2

QUantum ad primum premit pro to distinctiones terminorum de. h claratiuas.

¶ Quarum prima est debito inesse Unde de per bitum capitur multipliciter et est terminus communis di Primo ad debere aliquid alteri. Secundo ad habe¬ b re ius eo quod sibi ab alio aliquid debetur. Tertio requisitum ad alicuius integritatem vel perfectionem dicitur dabitum. Quarto debere idem est quod obligari ad penam vel priuationem. Primo modo debiti tenemur deo honorem et obedientiam exhibere et habere charitatem. Secundo modo debendi filiis debetur hereditas et bene merenti laus. Tertio modo anima li perfecti debetur: vnde in loco corporis dicimus hic deberet esse occulus. et istis tribus modis debitum. inesse capitur pro bono. Quarto modo peccanti de betur pena. Et isto modo dicit christus serue nequam omne debitum diuisi tibi. Item duo debitores erant etc. etiam sic capitur debitum in oratione dominica. dimiitenobis debita nrtra etc. Iuxta huius termini declarationem sit prima propositio.

¶ Omne debitum creature rationalis tertio modo est debitum eiusd primo modo et econuerso. saltem in via quod dico propter debitum fidei et spei quo ad vsum qui vsus cessa bit in patria probatur omne debitum creature primo modo requiritur ad perfectum bene esse et ad integritate sui bene esse pro statu vie: et econuerso integritatem talis bene esse tenetur deo. ergo propoti vera. consequentia nota ex diuisione. probatur antecedens quo ad primam partem quia verum bene esse creature rationalis: est obe dire deo amore spontaneo. et sibi amore inherem et praece itis eius delectabiliter obedire vt elicitur ab Augu. 8 super genesi. 22. Unde michi adherere deo bonum est dicit prophe. Unde non esset afecte bene creature quae debitum illud primo modo non redderet. ergo debitum primo modo captum / est de bitum tercio modo. Sed probatur secunda pars scilicet quod econuerso omne debitum tertio modo debitum in esse creature rationali est debitum ipsius primo modo: ita quod ipsa hoc debet deo. Ipsa enim debet deo quicquid potest et quicquid melius potest secundum augustinum tertio de libero arbitrio ca. 36 dicentem deus nulli debet qui omnia gratuite praestat quid ergo illi progas vt tanquam debitum poscas quando si nolles ad enim conuerinichil sibi deesset: tibi autem ipse deesset sine quo nichil esses et subdit concludendo. Omnia ergo ipsi debent patris quicquid sunt et deinde quicquid melius possunt.

¶ Secunda propositio Capiendo debitum secundo modo: deus nulli creature aliquid debet. Patet per verba augustini predicta. Item idem augustiPrimo confes. supererogatur tibi ne vt debeas. et quis habet quicquam nisi tuum. Rationalis creatura esnim debet deo: totum esse bonum eius vt dicit ide aug. 8 super genesim. c. 19 dicitur tamen deus secundo modo debere large scilicet ex preparatione vel) missione sua gratuita sicut cauitur in hymno si corde rogamus pio certe debes ex promisso et sic loquitur augustinus libro confess reddis debita id est praemia. iulli debens donas debita id est culpas et penas nichil perdens. Ecce quo modo equiuoce c aptur debitum.

¶ Tertia propositio Omne debitum rationalicreature tribus modis captum coincidit in genere cum debito primo modo vel est sibi annexum. vel ordinatur ad ipsum. Patet ex dictis quia creatura rationalis tenetur deo primo modo et vt sit bene tertio modo habens debitum. et vt non sit indigna premio quod est ei secundo modo debitum ex promissio de large debitum accipiendo non stricte. sicut capitur in propositione secunda.

¶ Quarta propositio que sequitur ex precedenti declaratione. Omne debitum creature rationalidupliciter potest exponi: scilicet vel quia ipsa tenetuad illud et hoc quantum ad debitum Primo modo et tertio modo vel quia tenetur non esse indigna illo et hoo quantum ad debitum large dictum. Secundo modo. Primum debitum et tertium est esse iustum Secundum est esse beatum. Probatur quia nichil quod non pertinet ad verum bene esse mentis create: est debitum inesse menti. patet illud Et verum bene esse mentis secundum genus vel est esse iustuet ad hoc tenetur vel est esse beatum quod est perfectius Et licet ad illud non obligetur tamen obliga tur non esse indigna respectu beatitudiuis ergo vtri que debitum est obligatorium: scilicet vel formaliter vel antecedenter

¶ Secunda distinctio dehoc termino priuatio potest enim capi dupliciter vnomodo pro pura nec gatione significale incomplexe: sine conceptu verba li conotante subiectum aliquod quod denotaretur esse priuatum Exemplum vt tenebra vel carentia / a vel / b / rei etc. Aliomodo capitur pro sic esse: complex significali concernendo aliquod esse priuatum. vepeso subiectum priuari et hoc conceptu verbali vt tenebrosum esse et carere a vel b Iuxta isum terminum sit quinta propositio in ordine.

¶ Nullius rei creabilis priuatio est menti per semala sic intelligendo per se quod non staret simul mentem priuari illa re putab vel a (non curo) et quod ista priuationon sit menti mala et hoc negare intendit propositio. probatur nulla res creabilis est / b / menti sic debia inesse¬ qui per aliam consimilem vel meliorem possit integrari suum beue esse ergo. nullius rei creabilis privuatio est per se et estsentialiter mala isto modo¬

¶ Sexta propositio Esse priuatum totaliter ipso bene esse: est malum creature priuatiue et tamen in sic priuari et in opposito habere concernitur res creabilis. Patet quia priuari perpetuo cognitione et amore et priuari eo quodest se cognoscere et amare deum: vtique malum est et tamen ibi concernitur res creabilis.

¶ Septima propositio que sequitur ex duabus immediate praemissis quod improprie dicitur nulla priua tio rei debite inesse est per se et essentialiter magis maa: quam bonum illud quod priuat (si inesset) esset bonum. patet sic nam sic comparando supponitur quod sit aliqua res cuius priuatio sit per se et essentialiter mala. cuius opepositum dicit. 5. propositio neque etiam inuenitur quae sit illa res creabilis debes inesse inter infinitas possibiles in ea dem spremt. Si autem intelligitur de deo habito verum quidem esset sed ad illum intellectum non esset difficultas praesentis materie.

¶ Tertia distinctio sicut malum priuationis capitur dupliciter vno modo improprie pro pura negatione entitatis bone Aliomodo pro negatione non pure sed concernendo subiectum prout verbaliter significat aliquid esse priuatum et hoc respectu alicuius rei vel alicuius sic esse debiti inesse. et isto modo dicitur proprie malum hic ly tam et ly quam que sunt comparatiua: vel tantum vel quantum dupliciter capiuntur cum dicitur tam bonum quam malum: vel tantum bonum quantum malum. Primo vt ly tantum vel quantum notant quantitatem incomplexam illius rei quam habere est bonum cum dicitur tantum bonum est habere a quantum malum est priuari a vt sit sensus quanti boni positio est habere a tanti boni ademptio est priua ri a Et sic predicti termini capiuntur mere quantitatiue Et sub isto sensu nolo vti dictis terminis in posi tione de hac materia. sed vbi occurrit pro solutione argumentorum quandoque sic debent exponi. In hoc enim sensu questio non esset dubia. Alio modo capiuntur dicti termini magis qualitatiue vt quantum bonum etc. quam bene et cetera. tam malum etc. tam male et sic notant latitudinem ipsius bene esse per habere bonum et latitudinem ipsius mali esse per priuari bono. Iuxta hanc declarationem. Sit propositio.

¶ Octaua tunc est malum pure priuatiue quan do non propria latitudine malicie: sed oppositi bonitate precise aliquid dicitur malum Exemplum letari / c / gaudio vtique est bonum et si cessaret letari per somnum priuaretur / c / et tunc talis priuatio esset solum mala priuatiue id est tanti boni scilicet c remocione non autem esset mala positiue et propria malicia. Similiter tristari b tristicia est vtique malum. que si cessaret per somnum tunc sic priuari b esset bonum non propria bonitate sed malicia oppositi puta / b / et hoc est esse bonum solum priuatiue.

¶ Nona propositio male esse siue malum posi sitiue siue contrarie dicitur illud quod malum est propria malicia et non opposita bonitate. Et bonum positiue dicitur quod propria bonitate bonum est et non malicia opposita bonum dicitur. Exemplum de primo peccatum est malum propria malicia et positiue et non precise exbonitate iusticie opposite. quia si nulla iusticia inesse¬ vel infuisset ante peccatum adhuc peccare malum esset et peccanti male esset non sic autem est de priuatione c. gaudum per solum sonnum. Exemplum de bono propria bonitate: et non propter maliciam oppositam est in opere supererogationis. Mereri enim opere supererogationis bonum est positiue et propria bonitate: et non ex eo quod priuari tali opere sit malum proprie habere en opus dictum. bonum est priuari autem ipso non est peccatum vel demereri.

¶ Secunda pars huius articuli

¶ Iis premissis pono conclusio nes quarum prima est.

¶ Nulla pura negatio non concernens aliquid positiue est maum. probatur alias in qualet specie entium essent infinita mala: et inrinite maior esset multitudo malorum quam bonorum et ab eterno fuissent infinita mala. ymo quilibet beatus haberet infinita mala quae omnia sunt absurda. Et ex opposito conclusio nis ad singula est bona consequentia vt patet intuenti.

¶ Secunda conclusio: quamuis in quolibet sic esse quod est priuatum esse. dicamus priuationem esse tante imputationis quante latitudinis cogitamus entitatem quae priuatur non tamen semper illud priuari est tam malum qua bonum est quod priuatur. prima pars nota est dicimus enim quod priuatio b. gratie quattuor graduum: est tante entitatis sicut b. ademptio. Secunda probatur quia ex culpamortali priuari deo vita non est tantum malum quantum bonum est deus: et tamen est tanti boni puta dei priuatio. Item in peccante mortaliter cogitamus gratiam per dibilem: vt quattuor centum mille et sic in infinitum Et dicimus quod illud priuari est tantum: quia quamlibet gratiam ademisset in infinitum procedendo. quapropter quodlibet mortale inesse priuatiouis dicitur infinitum: eo q infinitam priuaret gratiam si peccantiinesset. Non tamen dicimus aliquod mortale esse malum infinitum: vel infinite malicie: sic nec illud priuari dicitur infinitum malum: quia alias subduplum ad illud esset sibi equale: et eque infinitum: et eque priuatium vnde patet quod inesse priua tio gratie: nullum mortale excedit aliud

¶ Correlarium primum quamuis tanti boni ademptiosit priuatio a. quantum bonum est a. et quantum bene est habenti. a. et per consequens priuatiue sit tentum inalum. Non tamen semper quam bene est alicui per habere aliquid: tam male positiue est eidem per priuari eodem: prima pars correlari patet ex dictis in prima parte conclusionis. et secunda patet ex secunda parte conclusionis.

¶ Et confirmatur quia aliquando magis male est per priuari et aliquando minus vt infra probatur in conclusione sequente.

¶ Secundum correlatium. Si a. et b. bona sic ad inuicem comparentur quo ad bene esse habenti per illa bona. Non oportet semper quod per equalem excessum priuari a. excedat in male esse priuari b. per quantum pabere a. excedit in bene esse habere b. Sed frequenter per aliam proportionem excessus erit. patet illud vbi pri¬ uari est minus malum quam habere sit bonum vt verbi gratia sit gloria petri a. gloria lini b. et priuatio a glorie sit c. et priuatio b. glorie sit d. Modo non equaliter cedit c. ipsum d. in male esse qualiter a. excedit b. in in bene esse: sed proportionabiliter et ratio est quia per c. non est ita male petro sicut bene est sibi per b. non ergo est equalis excessus miserie ad miseriam: vt glorie ad gloriam.

¶ Tertia conclusio: Non omnis priuatio rei debiter inesse est tam mala precise: quam bonum esset illud quod priuat si inesset Et ista est responsiua ad articulum. Probatur quia aliquando priuatio est magis mala: aliquando priuari magis male est priuato et aliquando minus. ergo. conclusio vera: et consequentia nota sed probatur antecedens quo ad illud quod dicit quandoque est magis etc. quia prius ri fide est peius quam habere fidem precise sit bonum. vt arguebatur in proponendo questionem.

¶ Item priuari spe per totam vitam est peius quam habere spemprecise per totam vitam sit bonum. ergo. Sperare enim non tantum profuisset iude quantum desperare obfuit. Pro secunda parte antecedentis scilicet quandoque minus malum est priuari etc. Arguo sic non tam male esset huic infanti per priuari baptismo: quam bene foret eidem pro habitu bantismi si decederet et moreretur ergo. patet assumptum Nam non tam male est sibi per culpam originalem qua priuatur gloria quam bene esset sibi per gratiam baptismalem qua dignus est gloria et haberet gloriam consequenter.

¶ Confirmatur quia duorum oppositorum sic esse suorum vnum est malum propria malicia / et reliquum est bonuum non propria bonitate: sed oppositi malicia quam priuat: vnum non est tam malum quam precise bonum est aliud sed peius. Exemplum habere cipum et carere cibo in casu sic est quod oarere cibo est malum propria malicia puta quando est indigentia et tunc habere cibum est bonum solum malicia carenmtie et nonpropria bonitate quia subducta indigentia habere cibum non esset bonum: et sic dicit Augustinus de omnibus rebus ad indigentiam corporis. spectanti bus quod est melius eis minus egerequam plus habere de talibus ergo vera est secunda pars. antecedentis. Et per oppositum de duobus sic esse oppositis / sic se habentibus quod vnum est bonum propria bonitate et reliquum malum solum bonitate oppositi / magis ponum est vnum quam sit malum reliquum et hoc facu pro prima parte antecedentis rationis. patet ergo. conclusio.

¶ Ex conclusione sequitur quod qualibet re ad inus ligentiam corporis pertinente melius est non indigere quam bonum sit habere eam. Unde melius est non indigere veste nec pecunia quam habere.

¶ Ex quo sequitur vlterius quod cuiuslibet rei qua male vti possumus: et sine qua virtuose esse possumus carentia totalis vel priuatio est peior quam habitio eius sit bona. Patet quia nulla talis res est bona habent ti nisi propter indigentiam et non bonitate propria.

¶ Tertio quod cuiuslibet benefici cum quo non possumus male esse: carentia precise sumpta est minus mala quam bona est eius habitio. patet quia dicta carentia non est mala nisi bonitate oppositi sui quod remouet Quod libet autem bunficium dictum / est bonum propria voluntate. ergo infero consequenter ex dictis.

¶ Quarto: quod nullum precise non diligere deum est tantum iualum sicut quodcumque odire est malum. patet quia primum est malum priuatiue scilicet propter bonitatem dilectionis quam tollit. Secundum autem est malum malicia propria et positiua.

¶ Quinto: Nullum precise non odire proximum est ita bonum: sicut quodcunque diligere ex caritate est bonum. patet quia primum est bonum priuatiue scilicet propter maliciam odii quam tollit. secundum autem est bonum bonitate propria.

¶ Sexto: Nullum precise non odire est tantum bonum sicut odire est malum. patet quia secundum est malum propria malicia. primum autem frequenter nullum bonum est nisi oppositi malicia.

¶ Septimo Non omne precise non diligere est tantum malum quantum oppositum bene diligere esset bonum Non dico vniuersaliter quod nullum quia in casu posset alquis obligari ad taliter diligendum quod non quecumque remissa dilectio foret tanta iusticia quanta iniustitia esse illius dilectionis obmissio vel desertio. puta si foret necessaria confessio furti et pati martirium. opposita fuga dilectionis et passionis peior esset quam remissadilectio foret bona. Uerumtamen passio martiri fuisset melior quam priuatio eius precise fuit mala¬

¶ Quarta conclusio Nulla priuatio delectatio nis glorie est tam mala quam bona esset delectatio glorie si inesset. probatur: sint quattuor homines. a .b. c d. et a. sit cum pauco dolore .b. cum quiete precise naturali. c. sit cum delectabilissimo esse vie sicut fuit adam ante culpam. d. vero sit beatus ista delectatione glorie. tunc sic d. incomparabiliter habet melius esse quam qo et in infinitum melius est d quam c. et c. non est infinite melius quam b. et b. non est melius vel peius sic simpliciter carenti delectatione glorie quia b. est met carens fruitione per casum. ergo b. solum habet finite pelius quam c. et d habet in infinium melius esse quam c. vt assumptum est prius. ergo conclusio vera. Item magis bene est ipsi d. per delectationem quam male sit ipsi a. per dolorem et melius est ipsi b. qui priuatus est simpliciter fruitione quam bene sit ipsi a. quia b. habet totam quietem naturaliter qua a. est parttaliter priuatus. ergo multo fortius sequitur quod b. non est ita male sicut d. est bene. Sed assumptum principale scilicet quod d. sit in infinium melius quam c. probatur quia secundum ai gustinum tertio de libero arbitrio Capitulo. 55. melior est dies vna in delectatione patrie: quam hic innuiuerabiles anni pleni deliciis. Et confirmatur quia si bene esse d. non infinite excederet bene esse ipsius c. sequeretur quod bene esse c. crescendo posset exccdere bene esse ipsiusd. et sic delectatio respectu creatura rum excedere posset delectationem de deo. quod est impossibile. Illud etiam antecedens est chrisostomi de reparatione lapsi circa finem.

¶ Item pro conclusione arguo sic retento casu priore c. multo melius est quam b. et tamen c. in infinitum minus bene est quam d. ergo vnicuique habenti bonum glorie in infinitum melius est que carenti mere sit male

¶ Quinta conclusio: nulla carentia visionis diuine est mala propria malicia. vel sic. Nullum carere diuina visione beatifica est male esse propa malicia. patet subducta indignitate non esset ibi carentia alicuius debiti¬ inesse: ergo carenti non esset per istam magis male: quam modo sit male beato Uino per carentiam vlterioris latitudinis glorie sed per istam carentiam latitudinis beato linonon est male vel penaliter. ergo conclusio vera: Sed probatur principale antecedens: scilicet quod subducta indignitate: carentia glorie non est carentia alicuius de bit i in esse: quia illud debitum inesse quod ex carentia glorie subducta indignitate et posita dignitate non inest esset iustum esse et hoc non: aut esset ipsa visio beatifica que deber: et inesse: et probatur quod non debet inesse sic quia aut mens carens dicto modo visione dei debet ipsam habere: et hoc non: quia deus eam non obligat ad habendam visionem. quia eam habere nullo modo est in sua potestate. aut quia deus tenetur dare: et hoc non per predicta aut quia congruit nature rationali perfici tali perfectione et sic etiam mens beati lini perfectiore latitudine glorie est perfectibilis et per consequens mens beati lini caret debito inesse. Similiter mentes omnium beatorum carent debito inesse cum quelibet possit perfectiori latitudine perfici: aut quia deus preparauit: et sic nulli est debitum: nisi habenti et electis et sic non aliquis talium careret debito quod est propositum: aut quia tenetur esse dignus per iustitiam et habetur similiter propositum. tunc enim debitum inesse ponitur idest tenetur talis esse cuicongruere possit: vel quod non sit indignus visione perpetua.

Sexta conclusio Tantum vel tante latitudi nis est male esse per priuationem glorie: quante latitulinis est indignitas ratione culpe. probatur ex dictis quia non aliunde priuari gloria est malum vel male esse priuato: nisi quia priuatur debito iuesse. et non aliter debito nisi quia debet sic priuatus: non esse indignus vi expositum est. ergo si est indignus tanta latitudine est debitor quanta latitudine est indignus.

¶ Septima conclusio Nulla indignitas est tam te latitudinis malicie: quante latitudinis est visio beati fica in bonitate. probatur quelibet iniustitia qua quis red ditur indignus data vel dabilis potest excedi per iustitiam dabilem vie puta meritoriam. sed iustitia patri seu visio beatifica data: excedit incomparabiliter quantam libet iustitiam vie. ergo. Ex quo patet quod melior est habitus dicte visionis beatifice quam eius priuatio sit mala: quod patet hic et in quarta conclusione premissa.

SEd contra dicta arguitur. Tam mala est mihi privatio libri: qua bonus est liber ergo etc. assumptis probatur: quia si est mina mala: sit quod in duplo est minus mala quam liber est bonus: tunc si detur michi bonum subduplum tota malitia priuationis auferetur et per consequens habeo librum iut eque bene est mihi ac si haberem librum: et sic si quis daret mihi bonum eque bonum lucrarer quod patet falsum. ergo. Similiter arguendum est de visione beatifica et de qualet alia rei Secundo arguitur Si priuatio visionis est minus mala etc. tunc aggregatum ex habitu alicuius rei circa visionem et priuationem ipsius visionis esset simplicitur eligibile bton quia minus heberet de malo quam de bono. quod est falium: quia si illd eligatur perditur visio quae est melior qualet rei alia citra ipsam. Aliud exemplum de libro: Si minus mataet priuvatio libri quam liber etc. ergo aggregatum ex habitu rei citra librum vel quae est ita bona sicut liber: et priuatione: est magis bonum quam malum sit privatio libriergo est magis eligibile quam sit fugibilis priuatio libri quod est falsum. quia si illud aggregatum eligam carebo libro qui valet. 2o. et habebo rem que tantum valet. 13. si vero fugiam habebo librum. Tertio specialiter contra quartam conclusionem arguitur Priuari delectatione glorie et maxis meritis ex culpa mortali peius est: quam delectatio glorie sit bonvel quam merita ipsa maxima sint bona ergo. consequentia nota antecedens probatur.

¶ Tum quia quelet culpa mortalis est fugibilior quam merita quantuncumque magna sint eligenda vel etiam quam gloria sit eligibilis vel eligenda: quod probatur. quia vbi electio glorie vel gratie esset incompossibilis fuge cuiui cumque mortalis fuga esset preponenda electioni

¶ Tum etiam quia quelibet culpa mortalis est apta magis nocere: priuat enim tangloriam quam gratiam quantuncumque magnam: et vltra hoc obligat peccantem ad penam sensus perpetuam ergo totale nocumentum quo apta no ta est nocere peius est etc

¶ Ad argumentum primum.

AD primum dico quod priuatio li pri vel cuiuscumque rei licet sit tantiboni ademptio quantum bonum est illud quo priuatur non tamen semper tam male est per priuari libro etc. ymmo quando que imperceptibiliter male vel non male omnino esset alicui per priuari lia bro: nisi ista privatio esset alicuius commodi accidentalis subnotio: sed hoc casuale est non regulare vniuersaliter et semper Unde si non indigeres libro: nec aliquod commodum haberes actualiter de libro carentia libri non esset tibi mala. Et sic potest dici de qualest alia re. qua melius est non indigere quam habere ipsam concedo ergo quod priuatio libri vel visionis beatifice vel cuiuscumque alterius rei subducta indignitate respectu visionis beatifice non est michi mala idest non est inchi praecise per priuari male: concedo etiam quod si quis daret michi vnum denarium plus de bono faceret quam sit michimale per priuari libro vel per priuari fruitione subducta indignitate habendi. Et cum dicitur ergo ablata esset malicia privationis et per consequens haberet librum. hic dico quod vel intelligis de malicia propria ipsius priuati esse et sic nulla est ablata quia nulla erat. vel intelligis de malicia oppositi bonitate: et sic aufferre maliciam est ponere habitum. Et sic malicia priuationis libri non potest aliter aufferri nisi per habitionem libri: ymmo si omnia bona preter librum poneres non afferres istam: et sic respondeo de qualibet alia re.

¶ Ad secundum argumentum

AD secundum dico primo quod aggregatum ex aliquo citra fruitionem et priua tiue est magis eligibile propria eligibilitate quam priuatio sit fugibilis propria fugibilitate.

¶ Secundo dico quod priuatio fruitionis est fugi bilis oppositi scilicet fruitionis eligibilitate: et hoc magius quam aggregatum sit eligibile propria eligibilitater

¶ Tertio dico consequenter quod totum aggregatum exre citra fruitionem et priuatio fruitionis est eligibile propria eligibilitate sed est magis fugibile oppositi vnius partium: puta fruitionis eligibilitate. Negatur er go consequentia quod aggregatum sit simpliciter eligibile a bea¬ to vel eligendum Similiter dico de libro vel de qualialia re: vnde isto modo fugere priuationem visionis vel libri fugibilitate quae e st oppositi scilicet fruitionis eligibilita et est eligere visionem vel fruitionem vel librum. Et tunc cum dicitur. quod quam bona et eligibilis est fruitio tam mala est et fugibilis eius priuatio sic est exponendum id est quanti boni est positio fruitionis et est eligibilis tanti et priuatio vel ademptio eius non est bona seu est mala et fugibilis hoc autem nichil valet quia est sensus quod quam eligibile est habere fruitionem vel librum: tam eligibile est non carere fruitione vel libro sed habere. et est comparatio eiusd ad idem: quia carere non aliunde est fugibile nisi ipsius habere eligibilitate et non fugibilitate propria. Et qui ad hoc aduertit potest soluere multas instantias fieri consuetas in hac materia.

¶ Ad tertium argumentum.

AD tertium negandum est antecedens: ad probationem primam dico primo quod nulla culpa mortalis propria fugibilitate fugibilior est quam fruitio propria eligibilitate sit eligibilis. Nec alicui tam male est per culpam quam bene est per gloriam

¶ Secundo dico quod nulla culpa mortalis propria fugibilitate magis fugibilis est: quam charitas vel meritum est eligibile propria eligibilitate: quod patet: quia qualet culpa data dabile est meritum melius quam ipsa culpa sit mala loquendo de malicia propria et bonitate propria. Aduerte tamen quod ly quam confundit ly charitas et ly meritum.

¶ Tertio dico salua licentia aliter dicendi si oc currat quod quelibet mortalis culpa est fugibilis non solum propria fugibilitate sed etiam gratie et glorie eligibilitate quarum est privatiua. Et quia non habetur habitus. glorie et gratie nisi sit fuga mortalis culpe: hinc est quod fuga culpe praeponenda dicitur electioni gratie vbi daretur optio de vtraque ipsis per ymaginationem inconpossibiliter se habentibus: vnde quia in quolet mortali est duplex fugibilitas vna quae est propria eiusdem latitudins cum malicia propria: Alia est fugibilitas ex oppositi bonitate quod est deo vitaliter vita gratie coniungi. Et ista fugibilitas est maioris latitudinis sicut et ipsum. bonum oppositum (propter quod peccatum dicitur fugibile) melius ymmo ista fugibilitas est infinita et prima no cum ergo totum esse fugibile culpe mortalis consurgat non praecise ex propria ipsius culpe malicia nec attendi debeat secundum propriam maliciam sed penes oppositi eligibiliter tatem: sequitur quod fugiens peccatum sicut est fugibile: plus eli git oppositum. Et sic fugere culpam est eligere vel appetere deum.

¶ Dico tamen quarto quod absolute loquendo gloria et vita gratie et iusticie est eligibilior propria eligi bilitate: quam peccatum sit fugibile propria fugibilitate: vt prius dixi: et melius est facere bene quam precise vitare male agere: vt alias dixi¬

¶ Ex his patet ad formam probationis prime principalis antecedentis: quia si assumptum intelligitur quod quelet culpamortalis sit fugibilior propria fugibilitate negandum est. Si autem de secundo modo dicta fugibilitate patet quod consequentia non valet: quia idem per idem dicitur. Sic enim esse fugibile est oppositum esse eligibile et est sensus sicut in precedentis argumenti solutione dictum est.

¶ Ad secundam probationem antecedentis. AD aliam probationem antecedentis cum dicitur quelibet culpa mortalis est apta nocere etc. dico propositiones.

¶ Prima est priuatio quantecumque parue vel magne et similiter glorie proportionabiliter correspondentis est praecise tantum nocumentum in esse pene (non dico inesse carentie) quam magna est propria malicia culpe qua indignus efficitur ille qua cadit ab ipsa gratia: indignus scilicet deo: cuius gratia erit vnio patet. quia alias sequitur quod in casu deus puniret vltra condignum: puta si duo equalibus peccatis caderent ab in equalibus gratiis. vel saltem inequaliter puniret equaiter peccantes. consequentia est euidens.

¶ Secunda propositio que sequitur ex predicta est Contingit perdentem valde magnam charitatem que est accidens minus damnum incurrere quo ad esse pene: sic quod damnum est sibi minor pena: et perdentem paruam gratiam per modicam gulam et habens paruam cadat per graue adulterium.

¶ Tertia propositio Non secundum latitudinem gratie nec secundum latitudinem correspondentis glorie sed secundum latitudinem indignitatis ex propria malicia cul pe est attendenda latitudo miserie peccantis: et similiter latitudo pene damni quo ad esse danum penale patet ex precedentibus.

¶ Quarta propositio Si ponatur quod a cadat a tanta gratia quantam defacto habet paulus: tunc a non tanta latitudine iniustitie erit iniustus ex paruo mortali: quanta fuit latitudo gratie antecedentis: sed bene quanta est latitudo priuationis vite gratiose viuificantis id est quanta est elongatio a deo viuificante: a quo plus elongatur qui plus peccat. secundum enim multitudinem impietatum a deo expelluntur omnes peecantes et irritantes ipsum.

¶ Ex quo patet quod si b nullam habens gratiam peccet primo equaliter cum a et b: equaliter elongantur. et equali pena damni quo adesse damni penale punientur si decedant.

¶ Patet vlterius quod quamuis non quolibet peccato mortali de nouo perdatur gratia qualitas tamen quanto plus et pluries quis peccat: tanto magis elongatur a deo et pri uatur: ergo consequenter damnum in esse pene magis crescet non autem in esse carentie. quia equaliter carent gloria omnes damnati sed tantum ista carentia non est omnibus equaliter penalis sd secundum quod magis et magis peccauerunt Per hoc patet ad formam quod consequentia non valet. de hac responsione vide aug. super psalmus. 7.

¶ Patet etiam ex dictis quod eiusdem glorie numero priuatio est maior et minor pena. Et si damnati continue peccant (vt dixi in secundo) continue magis puniuntur pena damni: licet non pena sensus. hoc tamen probabiliter dixerim nichil asserendo Et sic patet de primo articulo.

CIrca secundum articulum videlicet vtrum peius sit viatori per priuationem a boni puta gratie quam pene esset idem habere a gratiam etc. Iste articulus posset dupliciter intelligi. Uno modo vtrum sortes viator habeat peius esse per privati onem etc. Aliomodo Utrum ex eo quod priuatur gratia: sit peior quam aliquis per hoc quod habet gratiam: sit bonus. Primo tractabo hoc dubium videlicet: Utrum quodlibet debitum inesse rationali creature possit fieri in non debitum. Secundo respondebo ad articulum sub primo sensu. Tertio respondebo ad ipsum sub secundo sensu.

¶ Uantum ad primum presupposita distinctione de debito inesse accepto quatuor modis ex praecedenti articulo et propositionibus ibidem sit prima propositio.

¶ Quelibet creatura rationa¬

¶ lis tenetur et debet aliqualiter esse ad qualiter esse non potest non teneri quamdiu est vtens ratione: nec potest non debere taliter esse probatur quia nulla rationalis creatura potest non teneri: non agere contra rectam rationem siue iniuste: similiter non potest non teneri obedire deo praecipienti. Item non potest non teneri ad suum verum bene esse quod est amore comuerti in deum: nec potest non debere diligere deum: secundum deuotum patrem nostrum Bernardum de praecepto et dispensatione. Tenetur ergo quelibet creatura rationalis de iure naturali ad iustum esse. et ad obedientiam dei. et ad amorem ipsius. Alias foret possibile quod contemneret et auerteretur et praeferret creaturam creatori et non peccaret nec misera esset: quod est impossibile secundum augu. super psalmus. 7. A quo (inquit) habet vt sit apud iilum habet vt ei bene sit. ecce verum bene esse. Et subdit prorsus dicit tibi deus Si recedis a me et bene tibi est: ego non sum bonum tuum quasi dicat consequens est falsum ergo et antecedens et subdit consequentur Proinde si bonus et summe bonus et de se sibi bonus: et nullo alieno bono bonus es ipse nostrum summum bonmu: recedendo inde quis eris nisi malus. Item si ipse est beatitudo nostra quid erit tibi recedenti: nisi misseria. Ecce ergo bonum debitum inesse inquo est verum bene esse creature: quo non potest priuari: et non esse in miseria. Item aug. 8 super genesim. 22. quid enim tam iniquum vt bene sit desertiori boni: neque enim vllo modo fieri potest vt ita sit.

¶ Ex quo patet quod in vero bene esse creature rationalis in hac vita clauditur summum bonum. puta deus vt viuificans vite iustitie.

¶ Ex quo patet responsio ad dubium scilicet quod non omne debitum inesse creature rationali potest fieri non debitum in esse: sic quod ipsa sit vtraque ratione: et quod non sit ei debitum quod iusta sit: et obediat deo et cetera.

¶ Consequenter patet secundo quod prima ratio hosberti ad probandum quod nulla pura priuatio sit per se mala: non sufficit. Unde quaestione prima pro dicta conclusione qui est quinta in ordine supponit quod hoc complexum carentia rei debite esse et priuatio conuertuntur. Tunc arguit sic. Si aliqua pura priuatio est per se mala: sequitur quod quilibet talem subiciens priuationem (que esset vtique pena) peius se haberet quam prius: et per consequens non posset solui a tali pena: nisi melius se haberet quod consequens dicit falsum. et probat: quia ponatur (dicit ipse) quod sit bonum non bebitum inesse sorti: et per potentiam diuinam fiat debitum manente tamen carentia tunc illa carentia est privatio per suppositum: et tamen sortes non peius habet quam prius: quia nichil de bono diminuitur sibi sed omne bonum quod prius habuit nunc habet: nec melius habebit si tollatur ilia privatio scilicet si fiat a non debitum: quia ex hoc nihil boni accidit sibi etc. patet modo quod illa ratio non probat vniuersaliter sed solum indefinite cum tamen conclusio sua sit vniuersa lis. Non enim probat si a. sit illud esse ad quod creatura obligatur sic non potest ei fteri non debitum Unde si ratio debet valere opertet quod one debitum creature possit fic ri non debitum. et econtra quod est impossibile. vt patet ex propositione.

¶ Tertio sequitur quod dicta conclusio vniuersalis hosberti non est vera: quia priuatio illius debiti inesse(de quo propositio) est menti priuate per se mala sic intelligendo quod impossibile est mentem isto debito inessequod est suum verum bene esse) priuari / et non ipsam esse peius quam prius / vel esse non male. vt patet per verba augustini predicta

¶ Secunda propositio: omne bonum debitum inessequodfieri potest non debitum inesse si carenti fiat non debi tum infert ipsum sic carentem habere melius esse et eligibilius quam b. pena sensus sit fugibilis. et per consequens cuiuslibet talis debiti inesse priuationem euadere quo id esse malum est magis eligibile quam b. dolor lentus sit fugibilis. Probatur de quolet bono debito inessequod fieri potest non debitum (vt credere articulos) quod fieri potest non debitum potest enim quis non teneri credere articulos / non teneri penitere etc.) ad quodlibet istorum sequitur eligibile esse. nam si quis non teneatur credere. ergo est clare videns deum: si quis non tenet tur penitere sequitur quod est sine culpa mortali Si non tenetur satisfacere: ergo non est reus pene etc. Modo iste consequentie sunt bone de lege communi et quodlem illor consequentium est magis eligibile: quam b. dolor dentium sit fugibilis.

¶ Tertia propositio bonum glorie non potest fie ri non debitum inesse rationali creature. probatur quia bonum glorie esse debitum creature aut intelligitur sic quod rationalis creatura debet esse talis quod non sit indigna gloria: vel bono glorie. et tunc patet veritas propositionis: per primam propositionem huius articuli. Aut intelligitur gloria esse debita menti quia est a deo ipsi menti eterna liter praeparata et praeordinata est: et sic iterum non potest fieri non debita menti: quia non potest fieri praeparata: nec incipere esse non praeparata: quia ab eterno praeparauit vel non preparauit deus: ergo non potest fieri etc.

¶ Quarta propositio bonum glori econtingit alicui creature rationali non esse debitum inesse exponendo debitum inesse idest praeparatum. patet quia contingit aliquam mentem creatam non esse electam ad gloriam (vt notum est) licet non possit fieri non electa. vt dicit propositio precedens. Ista enim priuatio puta non esse electum non potest tolli de nouo quo adesse malum quia aut nunquam fuit: aui est mala vt pote si angelus esset sine peccato et tamen non esset electus ad gloriam de potentia dei absoluta / aut si esset mala puta quia reprobatus et priuari dignus de meri to / tamen illa priuatio non potest tolli quo ad esse maliquin ab eterno praeparatum fuerit ipsam tolli. ergo non fit non debitum.

¶ Unc respondeo ad primum intellectum articuli pono conclusiones.

¶ Prima est. Contingit in casuquod viatori per priuari bgratia data sit peius quam perhabere ipsam foret sibi bene. probatur quia si b. sit precise gratia baptismalis: tunc viator eadens a b. per actuale demeritum penis haberet esse vie quam per b. habuisset bene ex eo quod omne demeritum dicitur es se peius (saltem actuale demeritum quod gratiam baptismalem priuat: actuale scilicet mortalem) quam gratiabaptismalis sit bona: patet hoc. quia actuale mortale quodlibet. est ineomparabiliter peius originaliItem si cadat quis a .b. per homicidium patet quia etc.

¶ Secunda conclusio Contingit quod viatori per sed priuari b. gratia minus male sit quam per habere b sit sibi bene. probatur: quia si ponatur quod b. sit gratia magna et cadat aliquis ab ipsa perpeccatum mortale tunc patetur quod illud peccatum est minor iniustitia quam b fuit iustitia.

¶ Tertia conclusio que est dubia quod possibilis est set tanta gratia a qua viator caderet: quod non posset est se aliquod vnum priuari per quod esse sibi peius quambent per illam tantam gratiam. probatur sic: sit a. peccator: cuius culpa maxima secundum speciem possibilis. sit vdolatria: vel odium dei: vel christi occisio et aggrauetur per circunstantias possibiles illi peccato: tunc videntur esse multa merita dabilia que simul tuncta aggrauarent maiorem iustitiam actualem: quam ipsa culpa esset iniustitia Sit ergo illa conclusio dubie sic posita et probata: valeatque quantum valere potest.

¶ Quarta conclusio A viatori per nullum priuari gratia tam male esset: quam perhabere gratiam posset bene ei esse: ita quod ly quam confundat et distribuat ligratiam pro omnibus possibilibus gratiis. sicut de virtute sermonis debet intelligi. probatur: quia nul lum est demeritum quin aliqua gratia possit excedere ipsius maliciam.

¶ Pro secundo sensu articuli qui est vtrum vi ator ex eo quod caret gratia sit peior quam aliquis per hoc quod habet gratiam. sit bonus. Dic aduerte quod non fit seimo precise de carente ex demerito.

¶ Sit conclusio pro responsione ad articulum sic intellectum in ordine quinta. A viator non est peiorex hoc quod caret gratia: quam aliquis alius sit bonus ex eo quod habet gratiam. probatur quia a infans non batim atenon est malus: nisi quia reus originali iustitia ergo non est peior quam b inmans baptisatus sit bonus: qui preci se est bonus: quia exmerito christi habet gratiam baptismalem. quia melior est iustitia baptismalis. quam iniustitia originalis sit mala:

¶ Sexta conclusio Nullus viator ex hoc prect se quod caret gratia est ita malus: sicut aliquis viatorum est bonus ex hoc praecise quod habet gratiam semper intelligendo per gratiam deum conformitur viuificantem gratiose: non tantum gratiam que est accidens. probatur. conclusio Nullus viator ex carentia gratie praecise: est iniustus demeritorie demerito personali: sed potius peccato originali: et nullum originale est tam graue sicut alicuius viatoris gratia est bona. patet istud de gratia beati si esset viator: etiam credibile est multos viatores habere ymmo sine dubio ita est quod quilibet habens gratiam et iustitiam correspondentem actuali merito: simpliciter melior est quam prae cise carens gratia sit malus. cumetiam gratia baptismalis reddat habentem meliorem quam precise propter originale carens ea sit malus.

CIrca articulum tertium vtrum priuaria bono gratie vel etiam glorie sit fugibilius quo ad esse pene quam quo adesse carentie vel econtraSic procedam. Primo pro clario ri intellectu huius articuli Quero vtrum omnis pena sensus sit qualibet pena damni quo adesse pene fugibilior. Secundo an priuatio glorie sit fugibilior: quia penalis (idest quo adesse pene) quam quo ad esse carentie Tertio vtrum quantum eligenda est aliqua res tantum sit fugibilis eius perfecta priuatio. Quarto vtrum priuari gratia sit fugibilis quo adesse pene quam quo adesse carentie vel econtra.

QUantum ad primum membrum huius articuli restringendo articu um ad penam et damnum damnatorum Sit primum preambulum in damnatis est quadruplex damnum in genere: scilicet privatio dei: actuati ue ipsos perfecte viuificantis. pa tet per aug. super psalmus. 37. vbi dicit vi ta nostra deus. Secundo priuatio dei obiectiue quietantis et delectantis super. psalmus. 22. seruat deus aliquid quod non dat nisi bonis: idest se ipsum visurus es in ipso sac andus gaudio eius. Tertium damnum est priuatio formalis beatitudinis inherentis anime et lumine que est vesio et amor. Quartum damnum est privatio iusti esse perptuo in non implendo illud maximum mandatum diliges deminum etc. Includitur etiam in damno damnatorum priuatio commodorum et quietis naturalis et cetera

¶ Secundum preambulum est ideo precise cui libet damnato queliquet dictarum privationum est penalis: et mala: quia bona illi opposita sunt debita inesse cuilet damnatorum secundum alique sensum expositorum de debitoin esse in articulo primo primcipali huius quesitis. probatur: quia carentia pura non est ei mala. alias quilibet betus haberet infinite male: et infinitum penale damnum haberet cum infinitis careat perfectionibus. vt prius dicebatur. Unde in iuda damnato non debet accipi priua tio praecise pro carentia glorie sed pro vt gloria est sibi debita inesse: exponendo debitum inesse idest quia tenetur non indignus esse

¶ Tertium prcambulum quod supponitur ex dictis in primo articulo est scilicet quod Iude vel alteri damnato ex culpa sua: bonum glore debitum inesse non potest fieri non debitum inesse. hoc probatum est supra.

¶ his premissis sit prima conclusio impossibile est iudam vel alium damnatum esse perpetuo miserum et reprobatum pro b. peccato: et priuatione glorie non esse sibi malam seu penalem pena damni. probatur quia. si nunc se premium deest inde ratione b. peccati. ergo est indignus respectu c. propter b. sed esse indignum c. praemio propter b perpetuo: non potest non esse penosum ergo conclusio vera. Item quia esse dignum respectu c non potest non esse dibitum in d. et isto debito priuatur perpetuo ratione b. et go ista priuatio non potest sibi non esse penalis: cum non possit sibi non esse debita. Nullo modo enim fieri potest vt creatura sit indigna respectu glorie et non culpabiliter.

¶ Secunda conclusio. Cotalis priuatio pena lis damnanti ex indignitate est sugibilior quo ad esse bene: quam pena sensus quantumlibet sit fugibilis. probatur quia privationem tarem esse penalem antecedit esse indignum. vel ipsa indignitas ex culpa includit duplicem fugibilitatem: scilicet miserie et culpa: et pene damni et impossibile est aliquam penam sensus esse tam fugibilem sicut est mise ria culpe fugibilis. ergo.

¶ Ex ista conclusione infero quod cuiusiet damnati pe¬

¶ ne damni totalis fugibilior est quo adesse pene: quanta libet pena sensus. patet ex conclusione

¶ Tertia conclusio Non minus fugibile est se cundum rectam rationem perpetuo gloria carere: et cum hoc carere iure illo quo erat debita inesse (idest vt fiat non debita inesse) quam precise ipsa carere sit fugibile. patet quia qualitercunque exponas gloriam esse debitam: sper conclusio est vera. Si enim exponas idest tent ris talis esse vt sis dignus: tunc patet quod fugibilius est carere gloria et carere sic esse dignum quam praecise carere gloria. Nam carere debere sic esse: est impossibile: Si vero exponas debitum etc (dest) deberetur tibi ex condigno: tunc patet quod perdere ius et cum hoc perpetuo carere non estminus fugibile: quam praecise perpetuo carere. Si autem exponas debitum inesse (idest) quia praepararis eternaliter gratiose ad gloriam: tunc iterum patet quod sic esset carere predestinatione: qualitercumque ergo exponatur de bitum inesse. patet quod bono priuari glorie non minus erit fugibile si fiat non debitum inesse: quam erat fugibile preci se gloria carere:

¶ Patet ex dictis responsto ad primum membrum huius articuli. vet quod nulla pena sensus est fugibilior: quam damnum reproborum quo adesem pene

¶ Uantum ad secundum membrum huius articuli. Utrum priuatioglorie sit fugibilior quo adesse pene quam quo adessecarentie vel econuerso.

¶ Premitto pro intellectum dictorum et dicdorum aliquas terminorum declarationes.

¶ Ex quibus eliciam propositiones deinde ponam conclusioues. e rima distinctio de fugere et elicicere. Unde fugere secundum mentem doctorum proprie significat nolle complexum. siue sit deacceptatio respectu praesentis et imperatiuum fuge exterioris. siue sit de futuro malo deo ptacio: vel deacceptio etiam respectu possibilis mali non futuri: siue respectu mali praeteriti. Eligere vero est velle complexum oppositum hiis tribus modis secundum praedictas tres differentias temporis. scilicet acceptionem imperatiue et optatiue: de praesenti bono: paeterito futuro. vel possibili. Et sic dicimus quod fugibile est annichilari pro culpa: et fugibile est peccasse de aterito: et peccantium de futuro et peccare de praesenti. Item sic iude est de praesenti pena eterna fugibilis et ventura ira etc. Et de eligibili dicimus quod petrus est beatitudo eligibilis: et sorti actualis iustitia de praesenti. beatitudo futura. et non peccasse est sorti eligibile de preterito et non peccaturum etc. respectu omnium prodictorum voluntas potest habere nolle vel velle complexum acceptiuum vel deacceptiuum: vel impeatiuum. vel etiam prose quutionis. vel optatiuum. vel de optatiuum. Ex quo patet quod dicti termini improprie et indocte capiuntur scilicet fugere pro euadere vel eximi vel securum redam di et eligere pro assequi. quamuis enim frequenter ex nolle efficaci sequatur euasio presentis mali. non tamen semper est in potestate nostra euadere sicut efficati¬ ter nolle / quod ego dico fugere. Nec idem est fugere et euadere. Multa enim fugimus: qua euedere non possumus. vnde inde fugibilis est sua pena: quam tamen non potest euadere. Item in potestate nostra est fugere annichilari (id est deoptare annichilationem) et tamen non est potestate nostra euadere eam vnde sic accipit augustinus sicut expositum est: quando in libro de vera religione circa principium dicit nullum peccatum committi potest nisi dum appetuntur quae christus contempsit: et fugiuntur quae ipse sustinuit. patet quia meta fugiuntur (id est voluntate respuuntur: non autem euadi tur quia imperatiue volentes declinamus a bono. vnde si quis paupertatem patitur inuitus fugit quod christus sustinuit: sed non euadit nec eximitur. Item si quis de optet non esse: et tame annichilaretur nunquid fugit annichilari: Item si quis appetit gloriam et non habebit numquid eligit: patet quod sic Secunda declaratio de fugibili et eligibili quid sit esse vtrumque: et quot modis dicitur. Unde dico quod figibile esse non est aliqua essentia incomplexe significata fugibilitatis proprie. Sed fugibile proprie dicitur dealiquo sic esse complexo vel complexe significabili. Et militer de eligibili: dico quod eligibile proprie non dicitunisi de aliquo sic esse licet enim deus sit diligibilis no tamen proprie dicitur eligibile sed esse eligibile est dilig. re: et habere deum et frui deo et huiusmodi Esse autem fugibile est recta ratione nolibile: respuibile: deopta bile: fugiendum recta ratione nolendum: respuendum: deor tandum fugere est nolle: vel imperatiue respuere vedeoptare. Fugibile autem secundum genis est multiplex Etenim dicitur aliquis fugibile primo quia ex se et propria desinentia: vel malicia dicitur fugibile id est rationabiliter ter respuibile: non autem sola eligibilitate priuatiue operpositi. et isto modo cruciari est fugibile non ideo praeci se quia non cruciari est eligibile. Et hoc genus subdiui ditur in duo nam aliquid est fugibile quandoque per se praecise seclusa eligibilitate propria in suo opposito id est cuius orpositum non est propria eligibilitate eligibile sed solihuius propositi fugibilitate eligibile vt in exemplo iam dicto de cruciari. Quandoque vero aliquod est fugible perse non praecise: scilicet cum exclusione proprie eligibilitatis in opposito sed est fugibile ex propria malicia: et cum hoc eligibilitate propria oppositi est fugibile eo quod or positum est propria eligibilitate eligibile: exemplum vt carere deo iustificante hoc enim semper est propria fugibilitate fugibile quia est adem ptio bene esse debiti inesse et est cul pa habitualiter saliem de communi lege: et habere deum est el gibile propria eligibilitate: habere scilicet iustificantem et non solum oppositi fugibilitate hoc est eligibile. Secundum genus principale fugibilis est: quod aliquid dicitur fugibile non propter se sed praecise oppositi eligibilitater vt non assumi a verbo personaliter. Item petrum non letari gaudio decuplo. Item me non esse regem vel episcopun: et similia in quibus nulla est propria fugibilitas sed solum quia opposita eorum sunt per se eligibilia propria eligi. bilitate. sed quod in talibus non sit propria fugibilitas patet quia si haberent propriam fugibilitatem ergo haberent propriam maliciam. et sic essenti tot proprie malicie quot essent priuationes tales et quaelicet tot mala heberet quot bonis aptis priuaretur et per consequens cuilet infinite male esset quod falsum: et sic accipiendo fugibile b esse fugibile: et ipsius b oppositum esse eligibile equipollent omnino.

¶ Et ita de eligibili / primum enim genus eligibilium est eorum que sunt per se eligibilia praecise et nullo modo pro pter fugibilitatem oppositorum scilicet quorum opposita non sunt per se fugibilia: vt opus supererogationis: quo quidem est per se eligibile et suum oppositum non est fugibilisimiliter gaudium petri etc. Secundum genus eligibilium est eorum que sunt eligibilia non propria eligibilitate praecise: sed etiam oppositi propria fugibilitate vt habere iusticiam et esse iustum. Tertium genus est eorum que sunt eligibilia non proprie eligibilitate: sed praecise oppositorum fugibilitate propria vt carentia dolorum in beato.

¶ Pro istis nota hanc regulam positis sub dicta mine recte rationis duobus sic esse privatiue oppositis: si vnum est tale quod ipso habito vel cogitato iudicatur esse nolendum ac de acceptandum esto quod oppositum non haberetur nec cogitaretur nec cognosceretur illud est per se fugibile.

¶ Tertia declaratio est quod per se eligibilium et per sefugibilium: quedam sunt eligibilia et fugibilia de directo obligatoria id est ad que rationalis creatura obligatur electiue vel fugere vel eligere / exemplum fugibile per se directe obligatorium est peccare obligatur enim quem libet de directo ad non peccare. Eligibile obligato rium de directo est esse iustum: habere chatitatem etc. Quedam sunt eligibilia et quedam fugibilia obligatoria indirecte in propria forma non tenetur. licet teneatur ad ipsum quasi dispositione et indirecte id est tenetur ad aliqualiter esse quod illud possit sibi compertee. Et isto modo bonum glorie est eligibile per se obligatorium in directe: quia licet nullus teneatur habere bonum glorie vel esse praedestinatus vel videre deum de directo: tamn ad ista tenetur indirecte quia tenetur quod non sit indignus etc. Similiter fugibile obligatorium indirecte est. vipena perpetui cruciatus: obligatur enim quilet vt non sit dignus perpetuo cruciari. Tertio sunt quadam eligibilia per se quae nullo modo sunt obligatoria sicut gaudiuin de sanitate corporali: vel leticia de bono quo libet commodi citra iustum esse. Fugibilia per se et non obligatoria sunt vt dolere dentes. scribendo frigere et cetera incommoda citra indignum et iniustum esse

¶ Ex his patent consequenter alique propositio

¶ nes. Prima est in maximo grestioe eligibilium est dare eligi. bile directe obligatorium et eligibile non directe obliga torium. patet quia in isto graestioe maxime includitur iustum esse et implere maximum illud praeceptum diliges dominum deum tuum etc. quod vtique est de directo obligatorium.

¶ Secunda propositio in maximo generefugi bilium signare est fugibile obligatorium de direcio et fugibile non directe obligatorium. patet de miseria perpetuaculpe et de perpetua pena sensus et damni.

¶ Tertia propositio ifimo genere per se eligibilium tionest eligibile obligatorium. patet quia huiusmodi eligibilia infimi grestis: sunt commoda tpsalia ei tra iustum esse ad que nullus obligetur per se¬

¶ Quarta proposirio nullum eligibile precise per aocidens est in se eligibile obligatorium per accidens. patet cum inise non sit propria bonitate bonum / nec propria eligi. bilttate eligibile

¶ Quinta propositio nullum fugibile precise per accidens est obligatorium de directo. patet quia non teneor. fugere non esse episcopum etc. nec teneor fugere non esse beatum de directo vt patet supra

¶ Quarta declaratio quid sit fugere boni glo¬

¶ rie privationem quo adesse pene. Ad quod dico quod est fugere idest nolle carere gloriam propter indignitatem ex culpa se respuere ex indignitate gloria priuari. et includit nolle esse talem quisit indignus ex culpa Sed fugere priuationem glorie quo adeem carentie est nolle pe uari gloria seu gloria carentia praecise deoptare ve respuere et quia hec carentia non est mala propria malicia nisi claudat carere ex indignitate: ideo vt mere est carentia non est fugibilis: nisi accidens: scilicet quia habere est per se eligibile. Unde sic fugere carere est velle habere. fuxta hanc declarationem sit in ordine pro sitio sexta. Nullus perfecte fugit privationem glorie vegratie quo ad esse pene: nisi inhiante vel delectante amore iustitie: patet quia nullus perfecte fugit privationem huiusmodi quo ad esse pene: nisi perfecte fugiat iniustitiam et detestetur culpam sed nullus perfecte respuit culpam nisi ex amore iustitie respuat. ergo. ex qua sequitur

¶ Septima propositio quod damnati non fugiunt privationem glorie stricte loquendo. quo ad esse pene: patet quia fugiunt ex affectione commodi et non amore iusti ergo non perfecte fugiunt. pro quo facit illud sapientie. 5 itra se praeniam agentes et prae angustia spiritus gementer Iis premissis Pro responsio ne ad presentem subarticulum. Sit prima conclusio Nullum eligibile praecise per accidens (scilic fugibilitate oppositi est deise conparabile alicui eligibili per se: nisi fiat comparatio fugibilitatis orta positi illius ad eligilitatem illius per se eligibilis. probatur quia vbi nulla est bonitas eligibilis et vbi est aliqua bonitas propria. ibi nulla est propria comparatio: secundum esse eligibile Similiter vbi int propria malicia: et vbi nulla est ibi non potest esse comparatio proportionabilis fugibilitatis secundum istam maliciam sicut vbi est albedo et vbi nulla est ibi non potest esse comparatio quid albius. sedsic est inter eligibile praecise per accidens: et eligibile pse: quia eligibile precise per accidens nullam per accidens nullam per se includit bonitatem propriam et eligibile per se includit boni tatem propriam ergo conclusio vera quantum ad eius praeacentem. Sed quantum ad partem extra captam: probatur vbi est latitudo proprie fugibilitatis et latitudo proprie eligibilitatis ibi potest esse proportionalis comparatio inter fugibilitatem vnius quod est fugibile propria malicia: et eligibilitatem alteri us quod est eligibile ex propria bonitate. Sed sic est de eligibili per se ex vna parte: et de eligibili per accidens tantum: ex parte altera: quia eligibile per accidens est propria fugibilitate oppositi eius eligibile ergo oppositi fugibiliter tas potest comparari ad eligibilitatem per se eligibilem quod fu it. probandum. Unde patet etiam ex alio quia carere cru ciatuim beato petro non est eligibile comparabile ad gaudere in eodem nisi comparetur fugibilitas cruciatus: ad eligibilitatem gaudii: et sic proprie dicimus quod crum ciatus est minus fugibilis: quam gaudium beatificum est eligibile.

¶ Secunda conclusio Si aliqualiter esse sit per seeligibile et magis eligibile quam alide aliqualiter esse sit fugi bile puta sit: primum eligibile diligere deum in tota mente perpetuo (quod vocetur a) et aliud est fugibile per se: sit in originali praecise (quod sit b) tunc non semper est eadem proportio inter eorum oppsita sicut est inter ipsa patet ista quia a est longe eligibilius quam b sit fugibile et tamen carentia ip¬ sius a non est fugibilior quam carentia ipsius b sit eligi bilis: et vt plurimum ita est

¶ Tertia conclusio Priuari gloria in penam eternam est per se fugibile quo ad esse pene. probatur: quia claudit ex indignitate priuari. Item probatur ex regula superi us posita de per se fugibili quia sic priuari precise apprehensum secundum rectam rationem indicatur respuibile. Ex quo sequitur virtute praedictorum quod sic esse praeuatum gloria scilicet quo ad esse pene: est fugibile obligatorium. quia ex indi gnitate priuari quilibet obligatur fugere patet satis ex predictis. Sic enim esse priuatum gloria includit peccasse seu in peccato esse.

¶ Quarta conclusio Carere gloria precise subducto totaliter esse pene non est propria fugibilitate: fugibule sed solum per accidens. est fugi. probatur. quia caretur non in penam et caretur non ex dignitate ergo. non concernitur vbi culpa. Ex quo per regulam praepositam de fugibili et eligibili. Arguitur sic Carere praecise gloria apprehensa sine noticia opposit ti non concernit aliquid per se respum iblie ergo patet etiam ista conclusio per predicta / quia nulla pura carentia etc. Item beata virgo nullo tempore gloria dicto modo caruit Ex quo patet quod taliter carere gloria vt dicit conclusio non est fugibile obligatorium patet ex dictis e ex conclusione.

¶ Quinta conclusio quod fiat questio vtrum carere gloria quo ad esse pene (quod sit a) sit magis fugibile quam priuari quo ad esse carentie (quod sit b) tunc questio erit impropria. probatur ex prima conclusione et ex tertia et ex quarta. quia a est per se fugibile per tertia et b. non est per se fugibile pero q. et non est comparatio interfugibile per se et fugibilem praecise per accidens per primam igitur.

¶ Sexta conclusio Si fiat comparatio inter eligibilitatem eius quod est habere gloriam et fugibilitatem eius qub est ex indignitate priuari gloriam iuxta secundam partem prime conclusionis vt sit sensus an eligibilius sit hbere gloriam quam ex indignitate priuari et intelligatur de eligibilitater et fugibilitate obligatoria adhuc quaestio est impropria quia habere gloriam non est directem obligatorium el igibile. ex indignitate autem priuari est obligatorium. sed inter obligatorium et non obligatorium non est comperatio igitur. Ex quo patet quod si praesens subarticulus debeat esse proprie quaestio: pportet quod fugere siue fugibile quo ad esse carentie capiatur pro oppositi eligibilitate. vt sit sensus vtrum habere gloriam sit eligibilius quam ex indignitate priuari sit fugibilem non addendo obligatorium esse eligibile vel fugibile Et quo ad istum sensum sit.

¶ Conclusio septima Eligibilius est habere gloriam quam ex indigniatte priuari sit per se et propria fugibilita te sine malicia fugibile probatur. Quile btuns iustior et gratiosior et inherentior est deo: quam aliquis damnatus sit indignus et iiustus igitur. consequentia nota sed probatur antecedens: quia nichil ponttam perfecte a deo recedere quam perfectiue deo beatifice facit inherere. Et confirmatur antecedens quia cuilibet indignitaie fugibilidabilis est oppsita dignitas: vel iustitiam vie equalis eligibilitatis vel maioris et patet quia bonum glorie omnem talem iniustitiam incomperabiliter excedit igitur Et hec sufficiant quantum ad istum subartuiclum.

¶ Sequitur Tertia pars huius articuli N isto articulo videndum vtrum tantum aliquid sit eligendum: quantum perfecta eius priuatio sit fugienda vel sic magis de articulante. Utrum de quolet aliqualiter esse sic sit: quod quantum est a te eligendum tantum eo priuari totaliter sit a te fugiendum. hoc potest duobus modois intelligi vno modo an quam bene est tibi per a bene esse eligibile: tam male sit tibip oppositum scilicet a priuari esse. et quam bonum est a: vel qualiet res: tam male sit eius perfecta privuatio. et patet quod non. loquendo vni uersaliter. vt ex praedictis est ostensum. vbi de hoc intellec tu agitur: quia non tam male est existenti in libo: quam bene est btatined tam bene est carenti cruciatu anime puta anime liberabili quam male est habenti cruciatum in inferno Alio modo intelligitur sic prout lp fugibil em et eligibilem notant volitiones et nolitiones respectu complexorum sic esse et lytantum et quantum notant latitudines in dictis volutionibus et nolitionibus comperabiles ad inuicem conformiter recte rationi. et non solum latitudines intensiuas: sed magis respectu volitorum et nolitorum praeligendorum et praefugendorum extensiuas. vt sit sensus quantum est eligendum etc id e. que ta electione seu volitione tantum est fugiendum id est tanta no litione etc. hoc autem potest contingere in eodem modo verbi: vt scilicet sit volitio acceptiua et nolitio deacceptiua. vt dicendo quantum eligendum est Petro videre dcum: tantum est id fugiendum carere deo. vel potest contingere in diuersis modois verbi puta cum nolitio sit de acceptiua et volitio optiua. vt dicendo quantum deacceptas non videre deum. tantum operis videtur dum Similiter potest variari dimodo imprandi et d aliis: sic itaque

¶ exposito eo quod quaeritur: praemitto aliquas propoitioes quibus in hac materia opertet regulari: quarum prima est.

¶ Tantum a est fugibile et similiter quodcumque eli gibile quantum secundum rectam rationem habeo acceptare a habitum: vel si a non est habitum. tunc quantum habeo vel potero hapetur optatur: ips habere. patet quia eligibile est respectu cos. secudum rectam rationem haberi potest electio. ergo latitudo eligibilitatis est tanta quanta recta ratio indicat in volitionibus Secunda propositio sugibile quodcumque tantum est a me fugibilitate quantum habeo ipsum secundum rectam rationem deacceptare habitum. vel non habitum doptare possem. patet vt precedens.

¶ quod ertia propositio nullum eligibile est ame magis eligibile quam simplicitur debeo vel possum respectu cius here complacentiam. vel optionem. vel velle imperatiuum. patet quia oppositum claudit contra dictionem.

¶ Quarta propositio nullum fugibile est a me magis fugibile. quam si plicitur possum vel deno respectu ipsus hebere displicentiam vel resolutionem vel doptationem patet per id

¶ Quinta propositio quorumlibet duorum oppositorum si non quantuncumque vnum est a te eligibile vel volibile secundum rectam rationentantundem aliud est a te respuibile secundam rectam rationem: impossibile est quod praecise quantum vnum est a teeligibile. tantum alterum sit a te fugibile. ipst quia alioqui non esset eligibilitas conformis recte rationi

¶ Sexta propositio Nichil est a creatura rationali nolendi seu respuendum vel deoptandum: nisi quia adimit vel adimet de aliqualiter bene esse vel de esse quod creatura habet recta ratione velle vel optare. aut quia sic putatur adimere aut quia aliqualiter creaturam contristat vel reddit in iustam. patet quia vbi nullum horum esset recta ratio non haberet vnde dictaret volitionem respectu eius

¶ Septima propositio recta ratione non est a eque liter eligibile sicut b est fugibile nisi b equitur bonitati ipsius am respectu eligentis in tantitate mali aliquo praedictorum modorum mali et a in nulla alia bonitate excedat malum be Ex his potest videri de quolet sigulo fugibili si similiter de eligibili has tamen propositiones intellige d fugibilitate et eligi

¶ bilitate propria.

¶ hiis praemissis sit prima concluio Impossibile est quod quantum est alicut creature eligibilis glora quam tantum sit si bi vel alti fugibilitatis eius perfecta priuatio: loquendo di actuum elicitorum tantitate perfectionali. probatur ex 3 et. 4 propositionibus. quibus suppositis arguitur sic: btuns franciscus rei spectu glorie habet maiorem complacentiam et perfectius velle acceptatiuum quam ipse vel alius habere posse displicentiam vel dacce ptitionem respectu priuationis glore. igitur conclusio vera consequentia taet per propositiones sdantecedens patet per 7. conclu. praecedent arti.

¶ Secunda conclusio. Nulli creatre rationali est tantum fugibilis privatio glorie: est ex indignitate quam eligibile est habere loqueneo die tam titate obiectia vel extensiua secundum quod dictum est in expositione quasi ti hic. et istam conclusionem pono probabiliter probatur aut sic quia llud male esse puta ex indignitate priuari non est fugibiius: suolet alio male esse etc. est manente indignitate. et habere gratiam est quolet alio bon esse eligibilius. vel eque eligibile eo quod non habet plus de iustitia btifica per gaudium eim acident ale est si crescetrurt in infinitum non esset per ipsm alicui incorperabiliter melius ergo conclusio manm vera: consequentia tet per 5. propositionem praemissam et praema patus antecedentis probatur quia licet caretur gloria tantum ex indinitate sit valde fugibile tamen caretur ipsa ex indigintate et cum hoc habere perpetuos cruciatos diuersos et intensos est fugibili us: et secunda pars eiusd antecedentis patet. quia nullum aliud bonum est equele vt videtur bono glorie alioqu alicui non bton posse esse ita bene sicut bene est beto. Ex istis patet responsio ad illud quod in hac parte huius articuli quarebatur quia pars negatia est vera

¶ Tertia conclusio Tantitate obiectiva vel extensiua a nulla creatura est tantum fugibilis carentia in esse carentie praecise quantum est eligibilius habitio glorie. probatur quia nostsrla creatura habe rationabiliter tantum dolere vbi nulla est malicia: quantum habe

¶ gaudere vbi est per si bonitas. patet ex dictis. Confirmatur est dicta conclesio ex secunda hic posita.

¶ Quarta conclio contigit aliquialiter esse et istum sic esse esse incomperabiliter fugibilius quam sua perfecta priuatio sit eligibilis. probatur quia odire deum est incompabiliter fugibilius: quam non odire sit eligibile. puta quam praecise dormitur sit eligile. ergo Et hec de ertia parte articulUantum ad quartam partem huius tertii artia culi vtrum priuari gratia sit fugibilius quo ad esse pene quam quo adieem carentie licet posse patere ex secunde subat ticulo: tamen hic addo ibidem dicti aliquas concluiones quarum prima est Den priuari gratia est pea fugibilior: quam b crucia to diurnus non dixerim perpetuus. probatur Den gratia priuari est ei fici pena dignum. et capio gratiam non pro solo accidente: sed pro habere deum viuificantam vita iustitie: sed effici pena dignum est fugibilius: quam cruciari. ergo. maior nota est de communi lege et minor est dionysii de diuins nominibus. c. 4 dicentis puniri non est malum sed effici pena dignum. Sed quod omnem praelari gratia sit peea probatur sic. De per quod punitur peccato vt hoc est pena sed per priuari vnione gratuita dei punitur peccator (vt nec puncto temporis sit dedecus culpe siue decore vi dicte iustitic: vt dicit Aug. secundo de libero arbitrio Item super psalmus. secundo: proprie de via iustitie magna vtim que paea est quae ab his formidatur qui aliquid iustiie per ceperumnt i enim parit de via iustitie. cum magna miseria per vias initatis errabit. Item. 8 per genesim. 2t inse ipsis male velentes habent interiorem penam suam eandem in iquitatem suam Secunda conclusio priuari gratia includit priua ri quodam bone esse quod non potest menti create vtenti ratione non esse debitum in esse. patet quia claudit priuari iusto esse quod non potest intenti rationenon est debitum Tertia conclusio nulla pena sensus etiam eterna est tam fugibilis: sicut ipsa pena damni in ipsa culpa morta i actuali quo ad esse pene. probatur tanta est latitudo damni mortalis priuationis quo ad esse pene quanta est latitudo iniustitie in mortali et latitudo iniustitie est fugibilior. quantolibet cruciatu sensus etc. Ista conclusio negatiua iultipliciter potest probari ex praedictis ideo nunc transeo Correlarium: priuari gratia idest deo gratiose viuificante non est fugibilius quo ad esse pene: quam quo ad esse carentie: nec econtra et per consequens in falso versatur quaestio Probatur: quia carentia istius sic esse non potest non esse penalis quia oppsitum scilicet deum se habere vt viuificantem non potest non esse debitum. ergo quandocumque caret / car et quis quo ad esse pene Idem igitur est carere siue priuari dicta gratia quo ad esse pene et quo ad esse carentie non enim tollitur priuatio dicta quo ad esse carentie nisi tollatur quo ad esse pene: nec econtra. nunquam enim tollitur nisi per habitum iusticie oppositum in esse debitum Item nullus priuatur dicta gratia nisi in penam peccati mortalis actualis vel originalis. ergo correla rfst verum. antecedens patet per augustinum de bono perseueram tie capi. 8. Uoluntate sua quisque deserit deum vt merito deseratur a deo. Item. 13 de ciuitate ca. 14. Anima non est de serta vt desereret sed vt deseretur deseruit.

¶ Quarta conclusio Priuari gratia accedente: est incomparabiliter figibilius quo ad esse pene: quam quo ad esse carentie. probatur quia potest ista carentia accedentis esse non mala et per consequens non fugibilis. puta vbi siue tali accidente deus viuificaret mentem etc. ymmo posset esse quod dolor dentium esset fugibilior: quam privatio dicte qualitatis infuse. sed non potest esse ista carentia in penam nisi sit cum in

¶ dignitate mortali et cum priuatione vite idest dei viuifi cantis hoc autem est fugibilius eterno cruciatu etc

¶ Correlarium Ticet aliquod priuatum esse deo vi uificante sit tam fugibile quod nichil aliud fugibile est tantum fugibile. tamen non quodlem priuatum esse deo: est magis fugi bile quolet alio aliqualiter priuari deo. prima pars venficatur de priuari totaliter et omnimode bene esse secundum exi gentiam culparum maxiarum secundum genus et circunstantias pe iores quas quis in vita habuit vel hbere potuisset. secunduam pars patet quia si quis priuatur deo propter furtium: potest dari aliud uari deo deterius. puta adultrium vel homoicidium vel aliud ec. Et sic patet quod per privari deo in penam / datur latitudo gradualis de quo vide augu. de vera religione cito posprincipium: Item: 13 de trinitate ca. 2. Ad rationes primo pales patet quid dicendum ex dictis. et sic est finis quastionis.