Quaestio 4

¶ Primus articulus.

QUantum ad primum premitto pro intellectu dicendorum diuisionem quae est: quod boni tas habitus claritatis seu iusticie infuse triplepem seu tripliciter potest mensurari vel attendi. Primo modo attenditur bonitas habitus secundum actum sue forme intensiue prout forma et eiacto pulchrificat calificat bene: seu honestificat animam quam informat et perficit. Secunda eius bonitas attenditur penes posse ad gloriam hoc autem posse non est sibi naturale sed ex voluntate et ordinatione dei. Tertia eius bonitas mensuratur vel attenditur penes posse in actum proprium qui est supnaturalis homini et meritorius. et est naturalis charitatis: vocetur ergo. prima bonitas b. secunda. c. et tertia. de¬

¶ Et sit conclusio prima quod bonitas. d. ipsius habitus / minoris bonitatis est quam actus in quem potest. probatur quia actus est finis habitus. vt supra dictum est igitur Secunda conclusio c bonitas habitualis iustum cie est melior quam d. bonitas eiusd. probatur quia positoquod habitus iusticie per ymaginationem non haberet. c. sed olum. d. bonitatem: tunc non haberet paerogatiuas has: vt quod sola charitas diuidit inter filios regni et filios perditionis. et quod sola producit ad regnum. Item non haberet paerogatiuas quas tangit apostolus dicens. Si linguis homietc. Sed posito quod charitas haberet c. et non d. bonita tem: tanto habens eam: esset maiori praemio dignus beatifcari: quanto ipsa esset intensior. Unde puuli per c. et non per bd. saluantur Item c. bonitas immediate ordinatur in gloriam sed d. non. sed ad meritum. et gloria est melior merito. ergo c. est melior quam. d. patet consequentia: quia c. propinquior actui iusticie glorie et non tanquam actui quem efficiat / sed tanquam praemio quod recipiat.

¶ Tertia conclusio: bonitas. d actus meritoriim vel dilectionis dei / est melior et eligibilior ceteris pari bus quam bonitas habitus. probatur summus actus charita tis est melior summo habitum vt patet quia melior est fruitioactualis quolet habitu bono. Secundo quia si deus suppleret in viatore causalitatem habitus respectu actus nichil ominus esset actu diligens / bonus formaliter lauda bilis. sed remoto actu pro nullo habitu esset ipse laudabilis licet sit felix sicut dicit Seneca felicitatem consiste re in habitu vt patet primo ethicorum. Ex quibus conclusioni bus patet quod b. bonitas habitus est minor quam c. vel. d. patet ex dictis

¶ Quarta conclusio Cuilibet viatori est magis necessarius habitus charitatis: quam actus meritorius. patet quia in quolet soluando necessario requiritur habitus iusticie: et non in quolet requiritur acto. Item qualet momitanea carentia habitus / obligat ad mortem eternam: et non quaelicet carentia actus. ergo.

¶ Quita conclusio aliquo actu iusticie contingit habitum grati praecise infuse / esse meliorem homin probatur: quia talis habitus (cum sit diuisibilis) potest esse duplus ad cer tam latitudinem alicuius certi meriti remissi. et latitudo praemit correspondens prime gratie erit dupla ad premium correspondens merito remisso. ergo.

¶ Sexta conclusio contingit actum meritorium esse meliorem quam fuit prima gratia seu iusticia baptismalis. probatur quia contigit viatorem iustum elicere secundum eam perfectissimum actum cuius praemium erit maior btitudo glore quam tota latitudo correspondens gratie baptismali. ergo conclusio vera. consequentia nota. antecedens patet de a viatore adulto bapti: ato q si mox martirio agonim et per horam: verisimile est quod inquadruplo maius praemium correspond ebit sibi pro agone martiri quam pro gratia praecise baptismali et hoc de primo articulo.

Uantum ad secundum articul lum dubitatur contra conclusionem vlti nam: quia a. ex prima gratia vel per primum meritum in baptismo meruit remissionem eterne mortis et gradum glorie. et hoc totum est eligibilius homiquacumque intensiua latitudine praemii: probatur quia perfecta privatio istius totius est agibilior perfecta pritatione latitudinis sequentis. vt patet

¶ Et confirmatur. sit primus actus baptismalis vel prima gratia b. et actus sequens sit c. tunc. a homini pro b. debetur remissio mortis eterne debite / et eternitas frui tionis et securitas certa et indubitata. sed proc. non debetur a. nisi latitudo fruitionis. et illa omnia sunt maibonum: quia sunt bona infinita. igitur.

¶ Pro isto dubio hollot concedit istas quatuor. propositiones.

¶ Pria quod minimus actus contritionis est magis pre ninando quam omnes actoboni sequentes et quam actus martirii. Secunda quod qui nunquam peccauit mortaliter sicut sancta virgo maria: nunquam elicuit actum ita preminandum: sicut minimus actus contritionis.

¶ Tertia quod pro nullis actibus optimis tantum bonum redderetur sicut pro baptismali gratia. Et si dicas quod non quia videtur mirabile. respondetur quod non opertet quaerere rationem huius. sed sufficit nobis. quia deo ita placet.

¶ Quarta quod primum remississimum mortale vnius nime sancti viri: est magis pumiendum quam aliquod sequens vel omnia alia sequentia grauissima. Sed ista non sunt vide re meo bene nec rationabiliter dicta.

¶ Idcirco respondetur aliter cum magistro hugo lino praemi ttendo quatuor propositiones.

¶ Prima. Proportio inter bonitatem meriti pro gratia prima pro actu contricionis / et actum sequentem / non est attem denda penes latitudinem pene eterne euase: sed penes glorie adipiscende latitudinem praecise. Probatur prima pars. quia quantum ad euasionem pene eterne quodlem meritum est equale quilicet enim qui meretur equaliter est non dignus pens eterna et equaliter euadit Secunda pars patet quia maiori merito ceteris paribus correspondet maior latitudo glorie

¶ Secunda propotio pena quae alicui est tanto peior quanto est penaliorsiue penosior commensuratiue correspondet grauitati culpe. patet quia vbi maior culpa ibi maior. pena inesse pene

¶ Tertia proportio quaelibet mortalis culpa prima posigratiam respicit priuationem gratie et glorie indiuisibiliter et latitudiuem pene secundum latitudinem demeriti. Similiter quaelicet ptritio prima post peccatum mortale respicit euasionem mortale respicit euasionem eterne mortis indiuisibiliter: et atitudinem glorie secundum latitudinem gratie et sic licet culpaperdat totam latitudinem glorie et gratie non tamen perdit eam vt latitudo sed indiuisibiliter et non latitudinaliter et conuersio ad deum licet euadat totam latitudinem pene non tamen euadit eam latitudinaliter sed indiuisibiliter. Unde si cui debetur latitudo pene eterne vt centum et deus infundat gratiam illi partibiliter incipientem a non gradu. in b. in stanti: tunc in b. debetur sibi latitudo pene vt centum: et immediate post b. nichil de tota latitudine pene sibi de beretur sed tantum proportionabiliter sibi deberetur de latitu¬ dinem glorie: quanta fuerit latitudo gratie.

¶ Quarta propositio quicumque meretur de nouo/ meretur aliquam latitudinem glorie priter eternam mansio nem et illius latitudins nouam certitudinem. et impliciter mere tur euasionem omnis mali incompossibilis isti latitudini: et siliter de demerito respectu noue latitudis pene E sic patet quod quaelicet equatur latitudo meriti est equaliter bona beato nec melior est sibi prior quam sequens vt dicit holcot. Exemplum qualiter quantitas meriti quo ad esse bonum non mensuratur penes ademptionem mali nec penes quantitatem mali adempti Et similiter qualiter quantitas demerit i non mensuratur per se penes quantitatem gratie vel glorie perdite Imaginemur super centrum a / in sursum lineam infinitam et etiam deorsum infinitam et sit b longitudo super a et c longitudo praec se infra a et vltra ymaginemur quod conuerti in deum sit ascendere vel ab a / vel ab aliquo puncto super a: et quod one autem a deo sit descendem incipiens praecise vel ab a vel ab ali quo puncto infra a tunc ponatur quod petrus in suo mortalisit in d puncto suba et iudas ex sua gratia sit in punctoet supra a ita quod vterque equaliter distet ab a tunc petrus conuertatur per horam ad deum tanta latitud ine meriti quanta distat ab a quo facto petrus non solum redibit ad a ymo incipiet ab a ascendere ine et distantiam qua est inter a et d inferius transibit indiuisibiliter et diuisibiliter ascendet et temporaliter moueri incipiet ab a versus edone c fiat in e / si militer Iudas si auertatur per mortale equatr ecum morta li petri per quod descendit ab a ind per horam tunc etiam per tantum telus descendet ab a in d et perdet latitudinem quae est inter e su perius et a indiuisibiliter. Cum ergo totum bene operari et mereri sit supra a et totumsdemereri vel demeritorie esse: sit ifra a: sequitur quod infra ademptiones vel priuationes dictorum terminorum a quibus indiuisibiliter fiant.

¶ Ex hoc infero quatuor correlaria. Primum Omne meritum quo quis magis ascendit est si incipiet supra a ab aliquo puncto: non minus hebet annexampriuatio nem totaliter ipsius esse deorsum quam si incipet ab a

¶ Secundum correlarium quod per primam gratiam semper incipitur ab a et post primum mortale post gratiam / sper incipitur ab a patet quia incipitur per primam gratiam a non gradu ipsius esse sursum et per primum mortale a non gradu ipsius esse deorsum et sic patet quod a ymaginatur est status neuter per vtriusque abnegationem tam meriti quam demeriti tam culpe quam gratio Tertiu correlarium nullus viator de co lege est proprie in a sed quiliet aut est supra a aut infra quia nullus est in neu aro: sed quilet aut in gratia aut in mortali originali vel actuali. ¶ Quartum correlarium quod quis potest ascendere incidenm do supra a et tamen ex isto vnico ascensu non acquirit maiorem latitudinem: quam per gratiam primam distabat ab a etiam potest contingere quod ex vnico actu maiorem latitudinem acquirat vt patet per conclusiones. quitam et sextam articuli praecedentis.

¶ Ex istis patet quid dicendum est ad rationem factam in ista dubitatione et quod holchot vt videtur insufficienter dicit et minus verum. Et hec de secundo.

¶ Unc tertio est videndum vtrum actus elicitus gratifice et praemiatiue possit adeo non remunerari vead praemium non acceptari. premittodeclarationes terminorum.

¶ Primus terminus declarandus est actus gratifice elicitus per gratifice opera. ri non intelligo ipsam qualitatem praecise qua est actus quae nec ipsa nec aliquid eius est capax praemiari prope¬ praemio immo posset esse talis qualitas sine eo quod est acceptari ad praemium vel ips coefficere gratifice Sed per gratifice elicere intelligo voluntatem viatoris viuificatam deo ipso primcipaliter operanti per habitum gratie vertualiter co pperari sicut sninaliter ponit augu. de verbis apostoli sermodoe tertio decio. Et ista descriptio comprehendit tam primcipale et formale gratificans quam illud cui competit praemiari et omnem taliter agere est agere gratificum. quia est agere vitale prim cipale: et est viatoris partiale cooperare quod proprie ad praemium acceptatur

¶ Secundus terminus est hoc complexum ad praemium icceptari: pro quo praemitto quod praemium quo agere gratificum praemiabile dicitur est duplex quia vnum est extrisecum et distinctum ab actu gratifice elicito puta beatificum bene esse conprehendens: videre deum et frui beatifice deo: aliud est intrinsecum ipsi vitaliter ager eveliquasi essentialiter an nexum. vt puta voluntatem iustificatam gratifica meliora tione proficere vel profecisse per sic agere vel egisse: et istu praemium est realiter distinctum inter se et a praeuio cooperari gratifico viatoris est distinguitur a primo praemio vt notum est: Et nota quod ista tria sic se habent quod praemium primo modo dictum est incomperabiliter melius et maius: quam praemium secundo modo dictum et prae mium secundo modo dictum est perfectius et melius quam suum praemium pperari gratificum fuerit bonum inquantum concernit cooperari creature tiantum est tali gratifico agere vel cooperari absoute¬

¶ his praemissis sit prima conclusio. Possibile est ge ¶ neraliter / quod viatori pro suo actu per gratiam elicito non red datur praemium beatificum. probatur quia si non sequitur quod quilicet viatorum post vnicum gratifice operatum vel elicitum actum: tanta necem sitate esset praedestinatus quanta necessitate esset illum actum prae teritum esse: quod est inconueniens. Item nullum cooperari viatoris est necessarium antecedens ad deum bificare ipsum alioquin isto operari praeterito: tanta necessitate deus esset redditurus fruitionem et visionem in isto viatore: quanta necessitate est illud preteritum esse preteritum. quod falsum est.

¶ Secunda conclusio absolute possibile est quod haben ti finaliter actum gratificum: non reddatur praemium gratificumpatet sicut praecedens quia taliter operari non sufficit necessita re deum ad dandum eternaliter praemium melius incompabiliter quam sic operari sit bonum.

¶ Tertia conclusio quod de potentia dei ordinata stante repromissione: non est possibile qui (stante ipsa ordinatione) alicui viatori pro actu suo gratifice elicito red datur praemium beatificum. probatur contradictionem claudit ordumnationem dei stare: et non sic esse vel fore sicut deus praeordi nauit vel repromisit. fidelis enim est deus seipstum negare non potest: sed ordinatio diuina est quod decedens in gratia: habens fitaliter actum gratificum: finaliter habeat vitam eternam et sit peatus igitur etc.

¶ Quarta conclusio quod non est possibile voluntat em viatoris gratifice et vitaliter operari: et non ad praemium ad q ceptari capiendo praemium secundo modo probatur impossibilitatem tcludit deum velle et facere b voluntatem nouiter si biscilicet deo operanti per gratiam eooperari aliqualiter: qualiter cooperando b melioratur simpliciter: et deum non acceptare b ad istum profectum meliorationis ergo. non est possibile etc omequena nota. quia deum acceptare illud cooperari ad praemium secundo modo dictum: et deum velle voluntatem sic sibi cooperantem meliorari: sunt in propositio conuertibilia. Et probatur antecedens quia qualitercumque esse velle diuinum principaliter operatur: et creaturam cooperari facit taliter ec complacenter acceptat non enim hic est solo permissio nec sola praeceptio sed est vel le beneplaciti proprie ad extra

¶ Ex hus sequitur correlaria Primum quodlem age re gratificum praemiatur meliori permio quam ipsum sit bonum: et sic videtur quod ad condignum praemietur citra premium btificum Patet ex conclusione. a. et notabili supius in hoc articulo posito¬

¶ Secundum correlarium quod actus qui nunc est meri torius vite eterne poterit cras nunquam fuisse meritoris patet per primam et secundam conclusiones.

¶ Tertium quod actus nunc meritorius premii secut do modo dicti non potest cras non fuisse meritorius eiusdem praemii: patet ex quarta conclusione.

¶ Quartu correlarium quod b. actus qui nunc est meritorius secundi praemii et non primi potest esse meritorius primi Et hec sufficiant de tertio principali¬

¶ Ad rationes primcipales. Ad primam dico quod facit pro conclusione quarta primi articuli

¶ Ad secundam nego consequentiam: quia ideo deus sic ordinauit non quod vel habitus sit melior: sed quia habitus manet infine / act autem non Item quod secundum opera datur habitus vt finaliter resultet ad quid valuerunt opera Item tertio quia quis sine actu soluatur et non sine habitu. Ad tertiam dico quod auctio habitus ordinatur in actum tanquam in finem vlteriorem. et sic est finis quastionis.