Quaestio 1

Primus articulus.

QUantum ad primum. Sciendum quod sancti et doctores ecclesie recte vsi sunt quibusdam vocabulis: que apud modernos non habentur in vsu (et male) cuiusmodi sunt ymago dei: vestigium dei: similitudo dei: que vocabula sunt trans sumptiue sumpta a creaturis ad creatorem transferendo. et ideo prius videndum est quid nominis ipsorum. Secundo qualiter conueniunt et differunt. Tercio qualiter creatura sit ymago dei / vestigium / et similitudo.

¶ Dico ergo quod vestigium dicitur tripliciter vno modo dicitur effectus derelictus ex aliqua causa determinati generis / ducens in assensum propositionis contingentis / ennunciatis esse / vel fuisse de tali causa et isto modo adustio derelicta ab igne / est vestigium ignis. et odor / derelictus a lepore vel a ceruo transeunte / dicitur vestgium. Secundo modo dicitur vestigium impressio facta in aliquo spacio vel corpore remanens in absentia illius a quo causata est. et illo modo in niue. vel cera vel luto. vel terra. relinquitur vestigium sigilli. Tercio modo sumitur proprie / et sic est impressio alicuius partis animalis / et describitur sic.

¶ Uestigium est similitudo partis animalis impressa in spacio et derelicta. per quam a posteriori rememorando cognoscitur directe pars et indirecte seu arguitiue totum. Per primum quod dicitur similitudo partis excluditur ymago quae est similitudo totius. Per hoc quod dicitur animalis excluduntur partes arborum / vel aliarum inanimatarum rerum similitudines. Per hoc quod dicitur in spacio derelicta et cera ex cluduntur aer et aqua in quibus non manet impressa similitudo. exemplum est de vestigio a pede bouis impressa terre.

¶ Prima propositio non sufficit alicui ad esse vestigii / quod sit inductiuum ad alterius noticiam a posteriori patet quia alias quilibet effectus esset vestigium sue cause proxime quod non dicitur proprie.

¶ Secunda nulla causa dicitur vestigium respectu sui effectus. Patet per hoc quod dicitur a posteriori et cetera.

¶ Tercia ad hoc quod aliquid sit vestigium requiritur essentialis diuersitas / inter ipsum et cuius est vestigium loquor semper proprie accipiendo vestigium. patet quia nichil est sui similitudo.

¶ Quarta. in diuinis proprie nullum est vestigium patet ex immediata cum ibi non sit diuersitas essentialis

¶ Quinta. non oportet quod vestigium causetur a ter primo in omni creatura / sit quedam trinitas: qua possit. transsumptiue sumi / ab increata trinitate. Et secundo. singularitur quo in creatura rationali sit ista trinitas. Quantum ad primum quidam doctor noster distinctione quarta primi: questione prima. dicit. quod omnis ternarius perfectionum possibilium applicari diuinis personis (qui reperitur in creaturis) potest habere ratio nem vestigii.

¶ Reperitur autem in creaturis ternarius perfectionum representans perfectiones essentiales appropria as diuinis personis / secundum appropriationem continem tie. et de tali ternario locuti sunt philosophi sicut patet in primo celi et mundi. Nam sicut patet ibidem in omni re reeritur substantia. virtus et operatio. Nunc autem substantia in diuinis applicari pot patri in quo continetur essentia diuina: que est infinitum pelagus substantie. Nam pater secundum quod dicit dionysius est fontana siue fons peitatis. quia in ipso substantia diuina continetur tanquam a nullo sibi communicata sicut aqua continetur a fonte. virtus appropriatur filio: quia ipse portat omnia verbo vertutis sue ad hebreos primo / operatio attribuitur spiritum sancto. quia mnia operatur vnus et idem spiritus. etc

¶ Secundus ternarius qui reperitur inc reaturis quo ad perfectiones: est representatiuus perfectionum essentialium / que appropriantur diuinis personis secundum. appropriationem existentie. de quo loquitur beatus Augustinus sexto de trinitate capitulo vltimo. Nam in qualibet re inuenitur veritas: species: et ordo: veritas appropriatur patri qui est prima veritas in diuinis. sicut rima persona: et prima res. species appropriatur filio. quia species et veritas vnum sunt. ordo vero appropria tur spiritus sancto. quia in ordine maxime relucet bonitas sicut duodecimo methaphisice habetur. Nunc autenm ponitas appropriatur spiritui sancto.

¶ Tertius ternarius in creaturis reperitur: representatiuus in diuinis perfectionum non quidem essentia lium: sed notronalium secundum proprietatem substantie et huusmodi est ternarius de quo loquitur philosophus octauo phisicorum / et in mulis aliis locis dicens / quod aliquod est mouens penitus immotum / aliquod est mouens et motum / et aliquod est motum et non mouens: sic in diuinis quo ad proprietates et notronales est aliqua persona diuina / producens et non producta aliquo modo: sicut pater. aliqua producens et producta: sicut filius. aliqua producta sed non producens: sicut spiritus sanctus. quarum quelibet est persona subsistens in diuinis.

¶ Quartus ternarius reperitur in creaturis rei presentatiuus perfectionum essentialium / que appropriantur in diuinis secundum appropriationem efficientie et hoc in producendo: et de hoc loquitur aristoteles in septimo methaphisice agens de causalitate artificis et artis. per quam agit. et de fine propter quem agit. Nam in actione cuiuslibet artificiati tria occurrunt videlicet artifex: ars: et finis. primum tamquam primum principium / secundum tanquam medium. tertium tanquam vltimum. et de hoc ternario dicit pytagoras quod perfectio vniuersi consistit in principio. medio. et fine. vt habetur primo methaphisice. primum scilicet principium / et artifex: appropriatur patri: quia omnim est artifex onem habens virtutem. Ars filio appropeiatur: quia in ipso est ars plena omniem rationum viuentium. sed finis appropriatur spiritui sancto / sicut parte totius cuius est vestigium.: nec a simili in specie: nec oportet partem inesse toti. patet ista quia a quocumque causetur similitudo plante bouis: semper eque representat bouem.

¶ Sexta: vestigium numquam ducit in noticiam primam incomplexam eius cuius est. patet ex precedenti.

¶ Septima: vestigium ducit in noticiam vel assensum de aliquo complexo vero vel falso: respectu eius cuius est. vt vestigium bouis infert quod bos iuit per viam vel stetit.

¶ Octaua. vestigium licet ducat in noticiam partis non tamen dicitur vestigium partis / sed totius: et yma go partis.

¶ Ex quo sequitur quod omne vestigium est ymago alicuius.

¶ ymago sumitur dupliciter: vno modo pro omni vniuoce producto ab alio / quod serum rationem sue productionis fit simile vel est simile producenti. isto modo filius est ymago patris. Secundo modo dicitur ymago omne factum ad imitationem alterius. et isto modo sic describitur. ymago proprie. Dicitur enim similitudo expressa totius / realiter et essentialiter distincta / ab ipio cuius est ymago. ducens in no ticiam rememoratiuam eiusdem. patet in parte / per beatum augustinum. 83. q. q. 1s.

¶ Et nota quod preexigitur noticia habitualis rei cuius est ymago / et similiter de vestigio. vnde si quis nunquam vidisset bouem / et per consequens non haberet noticiam bouis habitualem: non plus cognosceret vestigium bouis quam elephantis / quem etiam nunquam vidisset.

¶ Ex quibus omnibus sequuntur propositiones de conuenientia et differentia ymaginis cum vestigio.

¶ Prima propositio. sicut nec vestigium. ita nec mago / proprie reperitur in diuinis. patet cum ymago sit essentialiter differens / ab illo cuius est ymago.

¶ Secunda. sicut nec vestigium: ita nec ymago: ducit in primam noticiam incomplexam / eius cuius est.

¶ Tertia. ymago conuenit cum vestigio in eo quod dicitur in. 2. 3. 5. et. 7. propositionibus premissis. patet aduertenti.

¶ Quarta. ymago est similitudo totius: vestigium vero partis.

¶ Quinta. ymago expressius representat id culus est / quam vestigium patet ex precedente.

¶ Sexta. ymago representat id cuius est yma go determinate. sicut ymago sortis solum representat sortem. vestigium autem non / quia vestigium pedis equi non plus representat michi vnum equum quam alium. nisi esset notabilis differentia pedis vnius a pedibus omnium aliorum.

¶ Septima. vestigium dei reperitur in omnibus creaturis: ymago vero in solis intellectualibus inuenitur.

¶ Prima pars patet per beatum augustinum de natura boni loquentem de modo specie et ordine vbi dicit / vbi hec magna sunt / magna bona sunt. vbi parua / ibi parua bona / vbi nulla: ibi nullum bonum

¶ Secunda pars patet per danielem lib. 3. cap. 14 Ex quibus sequitur vltima propositio / videlicet quod quelibet ymago dei est vestigium dei et non econtrario.

¶ Sed videndum iterum pro declaratione quali¬ et bonitas ratione sui modi producendi. et quia habet rationem boni: ergo et finis.

¶ Quintus ternarius est representatiuus diuinarum perfectionum essentialium / et appropriatarum diuinis personis / secundum appropriationem beniuolentie. et hoc in redimendo. de quo loquitur Iohannes in canonicasua capitulo quinto. dicens: tres sunt qui testimo mum dant in terra. spiritus: aqua: et sanguis. spiritus appropriatur patri. quia in ipso est fatios et vis spirandi. sanguis filio: quia redemit nos et lauit nos etc. Aqua appropria tur spiritui sancto iuxta illud Effundam super vos aquam mundam etc.

¶ Sextus ternarius qui reperitur in creaturis representat in diuinis perfectiones essentiales / secundum appropriationem clementie. et hoc in gubernando et conseruando: et manutenendo ipsas. et de hoc habetur sapientie vndecimo. vbi dicitur quod omnia facta sunt in pondere: numero et mensura. Numerus filio appropriatur quia secundum beatum augustinum quarto super gene sim ad litteram capitulo quinto. Numerus omni respeciem prebet: nunc autem species appropriatur filio / per quem pater conseruat omnia in suo gradu numerosita te vniuersi. Mensura appropriatur patri. quia mensura cuiuslibet rei modum preexigit. nunc autem modus natura: substantia: idem sunt. que patri appropriantur: sed pondus appropriatur spiritusi sancto: sicut amor et dilectio. quia amor meus pondus meum. libro tertio confessionum beati augustini capitulo quinto.

¶ Septimus ternarius: representat diuinas perfectiones in premiando. premium namque summum consisti in dei visione et fruitione. nunc autem in fruitione perfecta occurrunt tria / scilicet plenitudo que saciat. pulchritudo que delectat. et fortitudo que stabilitat. primum appropriatur patri: propter deitatis fontalitatem. secundum filio: propter claritatem. tertium spiritum sancto: propter stabilitatem.

¶ Ex hiis omnibus habetur quedam manuductio / qualiter quelibet creatura aliquo modo est vestigium et representatiuum quoddam increate et incommutabilis trinitatis.

¶ Nunc pono aliquas propositiones ex quibus apparebit / qualiter in creatura rationali reperitur ymago beatissime trinitatis: seu penes quid sit attedenda: supponendo quod potentie anime non sint partes eius nec secundum fidem: nec secundum rem.

¶ Prima propositio in parte sensitiua non reperitur ymago trinitatis perfectissime dicta. hoc probatur per beatum Augustinum decimoquarto de trinitate capitulo octauo: dicentem: quod ymago querenda est in ea parte in qua natura nostra nichil melius habet: sed talis non est pars sensitiua: ergo.

¶ Secunda propositio ymago proprie sumpta non reperitur in solis actibus nec in solis potentus que proprie pertinent ad supremam portionem anime nostre probatur quia ymago trinitatis non reperitur in ed precise quod importat qualitatem: sed sic est in proposito: ergo et cera. Maior patet / et minor declaratur. Nam non sunt in parte superiori anime nisi due potentie et duc actus i scilicet intellgentia et voluntas. et actus intelligendi et actus volendi.

¶ Tertia. propositio ymago non est attendenda penes potentias predictas et actus simul. proba¬ tur quia hoc esset ponere quaternitatem in diuiuis/

¶ Quarta. propolitio penes substantiam anime simul cum potentia intellectiua et actu suo: est attem denda in homine increate trinitatis propria ymago Probatur hec conclusio per beatum Augustinum deci moquarto de trinitate capitulo octauo dicentem. Cum mens meminit sui intelligit se: diligit se. hoc si cerni mus cernimus trinitatem: non quidem deum / sed ymagi¬. nem dei.

¶ Item nono de trinitate capitulo duode cimo. Est quedam trinitatis ymago ipsa mens et noticia eius: que est proles eius. ac de ipsa verbum eius et amor tertia. et hec tria vnum atque vna substantia nec minor proles dum tantum se nouit et mens quanta est. nec minor est amor dum se tantum diligit quantum nouit et quantus est.

¶ Quinta propositio: licet ymago trinitatis per peccatum deformetur in anima: non tamen auffertur abipsa. Probatur. illud quod semper manet cum anima: per peccatum non aufertur ab ipsa. sed ymago trinitatis semper manet cum anima. gitur. maior est nota et minor probatur per Beatum augustinum decimoquarto de trinitate capitulo tertio vbi sic ait / absit vt cum ani me natura sit immortalis / nec ab inicio quo creata est / vnquam deinceps esse desistat / illud quo nichil melius habet / non cum eius immortalitate perduret. quid vero melius in eius natura creatum est: quam quod ad sui creatoris ymaginem facta est: Non ergo infidei retentione contemplatione et dilectione (que non semper erunt) sed in co quod semper erit: inuenienda est quam dici oporteat maginem dei. Ecce ergo quomodo ymago est semper altem radicaliter: et inicialiter: seu habitualiter / vel fundamentaliter.

¶ Ubi notandum quod ymago trinitatis in homine potest accipi tripliciter. scilicet large et hoc modo attemditur penes potentias. que sunt quodammodo habitus liter quedam yrmago trinitatis. et hoc modo etiam anima carens alicuo actu sicut forte est ome dormientibus: dicitur esse ymago dei. et isto modo loquitur augustinin auctoritate praeallegata

¶ Alio modo potest sumi ymago actualiter et formaliter: et hoc dupliciter so¬

¶ large et stricte: large / et sic actus memorandi / intelligendi: et volendi: (si sint respectu creature) sunt ymago trinitatis. et hoc modo loquitur augustinus decimo quarto de trinitate capitulo octauo sicut supra allega tum est in propositione quarta.

¶ Alio modo sumitur stricte et proprie / et tunc solum est in potentiis se auctualiter excet centibus / circa obiectum diuinum. et hoc modo loquitur decimo quarto de trinitate capitulo duodecio / dicens: hec trinitas mentis non p:opterea dei ymago est: quia ui meminit mens: et intelligit se: ac diligit se: sed quiapotest ctiam meminisse eum intelligere: et amare: a quo facta est: quod cum facit sapiens ipsa fit. si autem non facit (etiam cum sui meminit seque intelligit. atque diligit) stulta est. meminerit itaque dei sui ad cuius yma ginem facta est: cunque intelligat ac diligat.

¶ hac distinctione ymaginis intellecta faciliter potest videri quo modo possunt sustineri opiniones diuerse et reduci ad concordiam

¶ Et vt hoc clarius elucescat adducam opiniones aliquas cu suis motiuis et ostendam quo modo quelibet potest per habitam distinctionem faciliter sustineri

¶ guit opinio olram sicut potest libro primo diistpurctione tertia questione vltima. articulo secundo quod completa ratio ymaginis / consistit in ipsa substantia anime cum duobus actibus eius: scilicet actu intelligendi et volendi / contra secundam et tertiam propositiones suprapositas. ymaginatur enim quod sicut pater in diuinis habet fecunditatem ad producendum tam filium quam spiritum san ctum: et communicat filio fecunditatem producendi spiritum sanctatum: et pater et filius producunt spiritum sanctum: ita ipsa substantia anime est fecunda et productiua tam actus intelligendi quam actus volendi: et producit primo actum intelligendi / qui etiam est productiuus actus volendi. et tunc ille due cause: scilicet ipsa substantia anime et actus intelligendi possunt producere actum volendi. Ita quod sicut filius in diuinis est tantum ab vno / et spiritus sanctus est a patre producente et filio producto: ita actus intelligendi est a sola substantia anime. et actus volendi est a substantia anime et actu intelligendi producto

¶ Contra istam opinionem arguitur sic: ymago necessario requirit distinctionem / vt dictum est supra: sed in substantia aie nulla est distinctio ergo non habet ratio nem ymaginis / etiam quantumlibet imperfecte. et hoc contraprimam partem conclusionis sue.

¶ Contra secundam partem arguitur sic: quia intelpartes ymagines videtur esse consubstantialitas. sed in ter substantiam anime et illos actus nulla est consubstancialitas: cum hec sit substantia illa vero actus: igitur.

¶ Preterea ymago trinitatis in homine secundum beatum augustinum decimoquarto de trinitate capitulo tertio est immortalis: sed isti actus non sunt immortales nec incorruptibiles. ergo.

¶ Preterea se cundum illam opinionem / posset in mente rationali inueniri ymago / respectu cuiuslibet intelligibilis et diligibilis cuius oppositum tenetu beatus augustinus duodecimo de trinitate capitulo quarto dicens: in eo solum quod ad contemplationem partinet eternorum: non solum trinitas: sed etiam ymago dei reperitur. in hoc autem quod deriuatum est in actione temporalium: etiam si trinitas possit: non tamen ymago dei potest inueniri. Ad hoc etiam facit dictum eiusdem superius allegatum: libro decimo quarto. capitulo duodecimo

¶ Adhuc idem arguitur per dominum alphonsum. libro primo: dist. 3. q. 1. et premittit quattuor propositiones. Prima quod actus intelligendi et volendi: non sunt intrinsece realiter partes ymaginis create. Danc probat auctoritate beati Augustini superius inducta: 4 de trinitate / absit vt cum anime natura sit immortalis etc.

¶ Ex hoc potest talis ratio formari. partes yma ginis create semper manent cum anima: actus intelligendi et volendi non semper manent cum anima: ergo et cetera.

¶ Preterea operationes partium ymaginis create non sunt partes ipsius essentialiter et intrinsece. patet de se: sed actus intelligendi et volendi sunt operationes partium ymaginis create: vt patet sepe per beatum augustinum dicentem quod operationes partium ymaginis sunt reministi: intelligere: et velle etc. preterea nono de trinitate capitulo quarto dicit. quod partes ymaginis non sunt in anima sicut color: vel figura: sed substantialiter veessentialiter quam admodum exponitur a magistro in presenti distinctione tertia

¶ Secunda propositio est propositio quinta supra posita / quod licet ymago trinitatis per pecatum deformetur in anima non tamen aufertur ab ipsa.

¶ Tertia que etiam est tertia mea suprposita. quod completa ratio ymagiuis non consistit in substantia anime. et duobus actibus supradictis hoc probatur: quia tunc anima in primo / instanti sui esse et etiam ani ma suspensa a quolibet actu (sicut fortecontingit in pormientibus) non esset ymago dei

¶ Quarta propositio quod actus intelligendi non est totalis causa actus volendi. de ista ad praesens non curo Sed ad istas rationes potest responderi quod concludunt verum de ymagine primo modo sumpta / quia talis non consistit in actibus

¶ Notandum tamen propter solutiouem duorum primorum argumentorum quod in nobis non est omnimoda similitudo vdemptitatis et differentie / que est in trinita ce increata. et ideo non oportet quod dentur in nobis tria supposita realiter distincta / et consubstantialia: sicut insumma trinitate. vt argumentum primum et secundum vi dentur ymaginari.

¶ Ad tertium dico quod ad saluandum immortalitati ymaginis: sufficit quod hec semper sint vere / si formentur. anima est memoria. intellectus et voluntas.

¶ Ad quartum concedo consequens de ymagine secundo modo sumpta. non autem tertio modo: nam sicut dicebatur ymago tertio modo sumpta / est proprie respectu dei. cuius causa est. quia quando isti actus habentur respectu dei vt obiecti / tunc perfectius habetur ymage et conformitas. ad trinitatem increatam: maxime cum tuno inueniatur / etiam in obiecto trinitatis obiectiue / correspondens quodam modo in mente trinitatis subie ctiue. quod non contingit in aliis obiectis.

¶ Ad rationes domini alphonsi similiter posseresponderi primo negando primam suppositionem intelligendo de ymagine secundo vel tertio modo Ad auctorita temti augustini: patet quod loquitur de ymagine primo modo bea sumpta

¶ Ad secundam rationem cum dicitur quod operationes partium ymaginis non sunt partes ipsius essentia liter etc. patet quod ad ymaginem sumptam primo modo referendo subiectum et praedicatum / maior et minor sunt vere sed non secundomodo vel tertio. Et per eandem distinctionem patet rei sponsio ad auctoritatem.

¶ Ad tertiam que est tertia propositio cum sua probatione: concedo consequens sumendo ymaginem secundo et tertio modo. Et ita patet ex precedenti distinctione diuersarum opinionum predictarum concordia in veritate

¶ Alii vero tenentes distinctionem potentiarum anime abinuicem / assignant huiusmodi ymaginem diuersimode / quorum opiniones non curo recitare. concludunt tamen pmnes non esse factos secundum substantiam ad ymagi. nem dei / et similitudinem. vt ipso fruentes beatifice immutabiliter simus eius participes in re: cuius in via sumus in spe. Multas opiniones recitat dominus alphonsus libro primo distinctione tertia questione prima vide ibi.

¶ Secundus articulus.

QUantum ad secundum articulum primo ponam aliquas conclusiones. de distinctione / origine / et equalitate partium ymaginis: secundo ponam duas pro respone. sione questionis.

¶ Prima conclusio sit ista: licet in qualibet creatura reperiatur sancte trinitatis vestigium: non tamen in qualibet reperitur ymago eiusdem.

¶ Prima pars probatur per beatum augustinum / sexto de trini. ca. vltimo dicentem: oportet vt creatorem per ea que facta sunt conspicientes / trinitatem intelligamus cuius in creatura quomodo dignum est apparet vestigium. Et sapien tie vndecimo omnia in pondere numero et mensura disposuisti. hec autem reperiuntur in qualibet creatura et sunt partes vestigii: ergo etc.

¶ Secunda pars patet etiam ex illa differentia vestigii et ymaginis: quia ymago in solis intellectualibus creaturis reperitur: vestigi. um vero in omnibus. vt predictum est in sexta et septima propositione de ymagine.

¶ Nota pro ista conclusione / quod creatura dicitur vestigium dei methaphorice / et sic ista conclusio non est contra predictam propriam descriptionem vestigii.

¶ Primum correlarium. partes vestigii cuiusmodi sunt veritas / vnitas / bonitas: vel modus species et ordo: vel numerus pondus et mensura: in nulla creatu ra distinguuntur realiter. sed sunt eadem res. quia eadem res est vera: vna: et bona: et sic de aliis.

¶ Secundum. nulla partium vestigi precise sine alia potest esse terminus diuine productionis ad extra. quia non potest produci vnitas nec etiam substantia / sinevirtute et operatione.

¶ Secunda conclusio: licet in qualibet et sola natura intellectuali / reperiatur ymago trinitatis: tertia tamen pars ymaginis create: realiter procedit a secunda scilitet ab actuali noticia: quia prima pars ymaginis est memoria fecunda vel intellectus existens in suo actu primo. actus cognoscendi vel actualis noticia est secunda pars ymaginis. amor vel dilectio est tertia pars. ¶ Prima pars conclusionis patet ex secunda parte prime conclusionis et eius probatione. vel formetur sic conclusio secunda. Sicut secunda pars ymaginis procedit a prima sic tertia realiter et effectiue procedit a secunda. Prima pars probatur per beatum augustinum lib. 13 de trinitate capi. 13. et. 14 verbum gignitur de scientia que manet in anima.

¶ Secunda pars etiam probatur per eundem augu stinum libro de trinitate. capitulis. 77. 67 de paruis dicentem quod amor de scientia procedit a mente / ergo conclusio vera.

¶ Correlarium primum. tertia pars ymaginis scilicet voluntas / per quantumcumque potentiam / non potest dilgere incognitum. patet istud quia tunc tertia pars ymagi. nis non procederet a secunda. cuius oppositum dicit conclusio. Et probatur quia non plus potest voluntas velle incognitum: quam intellectus assentire non apprehenso. sed asserlus non potest (naturaliter saltem) causari sine apprehesione: ergo etc. et per beatum augustinum Inuisa diligere possumus incognita nequaquam.

¶ Secundum correlarium quod dicte partes yma ginis / scilicet potentie anime: non distinguuntur realiter ab essentia anime / sed sunt idem realiter. istud correlarium probabitur alias suo loco. Ex quo sequitur quod deus non posset annichila re substantiam: vel essentiam anime: conseruata voluntate vel intellectur

¶ Sequitur etiam quod sumendo intellectum essentialiter/ hec est vera. hic intellectus vult. et hec voluntas intelligit. patet quia sunt eadem essentia.

¶ Tertia conclusio partes ymaginis create in quo libet viatore vel etiam beato: suut equales quantum ad ambitum obiectorum. scilicet sic / quod quicquid intellectus intelligit / illius habet. menoriam et voluntas: velle vel nolle / hoc patet auctoritate bti Augustini decimo de trinitate capitulo vndecimo. dicentis si: hec tria equalia non essent non solum singula singulis / sed etiam omnibus singula / non vtique se inuicem caperent. neque enim tantum a singulis singula / verum etiam a singulis omnia capiuntur. memini enim me habere iuemoriam: intellectum: et voluntatem. et intelligo me intelligere: velle et meminisse. et volo mevelle et meminisse / et intelligere / totamque memoriam meanet intelligentiam et voluntatem simul memini. Quod enim memorie mee non memini: non est in memoria mea. niebil enim tam est in memoria mea / quam ipsa memoria. totam ergo memini.

¶ Patet etiam dicta conclusio per magistrum distinctione tertia

¶ Correlarium licet partes ymaginis sint equales (vt dicit conclusio) actus tamen earum imperfecte sunt equales. patet quia dilectio vel volitio saltem in patria erga deum: est nobilior et perfectior cognitione.

¶ Quarta conclusio. dicte partes ymaginis inviatore / non sunt equales quantum ad actuum facilitatem et difficultatem: sed in beato sunt sic equales quod quam facile vult: tam facile diligit. hec conclusio est beati augustini. 11 de trinitate capitulo. 23. vbi ponit vtramque pertem istius conclusionis.

¶ Correlarium id est patria erit partium ymaginis equalitas perfecta. patet per augustinum nono de trinitate

¶ Notandum tamen pro istis duabus conclusionibus quod partes ymaginis esse equales potest intelligi dupliciter. vno modo ratione obiecti: sic scilicet quod quicquid potest esse obiectum vnius potest esse obiectum alterius / et cuiustim bet earum. et quicquid est obiectum vnius est obiectum alterius. et isto modo sunt equales. Alio modo potesintelligi quod sint equales ratione suorum actuum: vaet quod nulla possit difficilius exire in actum suum quam alia. vel facilius sed quod quelibet habeat completam dispositionem naturalem: et in nullo sit impedita a suo actu proprio. et isto secundo modo partes ymaginis non sunt equales. sicut dicit conclusio praemissa. Facilius enim diligimus quam cognoscimus. nec tam intense cognoscimus: quam intense diligere pos sumus.

¶ Secundo notandum pro duabus alis conclusionibus ponendis responsiuis ad quesitum: quod primo distinguendum est de dilectione.

¶ Prima ergo distinctio sit ista: quod dilectionum quedam terminantur ad aliquam diuinam personam / vt est per se obiectum diligibili tatis / sub ratione deitatis per se: quedam vero non sic. terminatur: scilicet sub ratione deitatis.

¶ Secundo distinguendum est de equalitate. Et dico quodequalitas vel nequalitas potest attendi vel serum perfectionem specificam actus. vel penes peifectionem gradualem in specie eadem. vel tertio sacum multitudinem actuum secundum genus vel speciem. hoc premisso sit quinta conclusio. Accipiendo dilectionem primo modo / et equalitatem. 2. et. 3. modo increate trinitatis ymago / quamlibet personam diuinam necessario fruitiue diligit equaliter: sic quod taliter inequaliter: rette diligere non potest / hoc probatur nam sequitur. diuinitas est amata vel cognita a actu / ergo pater et filius / et spiritus sanctus / sub ratione boni tatis ergo est vnica ratio diligibilitatis: quia vnica bonitas / ergo nichil potest mouire ad maiorem dilectionem respectu vnius persone: quam respectu alterius. quia vnicacausa diligibilitatis.

¶ Correlarium responsiuum increate trinitatis yma go quamlibet diuinam personam tenetur equaliter tali modo fruitiue diligere. patet ex conclusione

¶ Sed vnum breue dubium occurrit contra suppositum in tota questione: quia supponitur quod ymago trinitatis sit in homine: videtur quod non. quia beatus augustinus in sermodoe de vno martyre dicit: quod si homo seruasset in se / quod in illo creauit deus / non solum sper laudaret deum lingua / sed et vita. ergo ex opposito potest arguit non sic laudat: ergo non seruauit ymaginem.

¶ Preterea idem augustinus decimo quarto de trinitate capitulo. 4. dicit. ymago dei / ita deformis et obscura facta est / vt pene nulla sit. sed anima integramanet secundum substantiam: ergo ipsa secundum substantiam non est ymago trinitatis.

¶ Preterea tunc meus esset magis ymago trintatis quam homo quia propter quod vnum quodque etc. consequens est falsum. probatur falsitas per anselmum monol capitulis. 3. 66. quicquid in creatura deo est similius necesse est esse perfectius. sed homo est quid perfectius quae ipsa mens: ergo magis est ymago dei quod videtur esse contra predicta.

¶ Sed istis non obstantibus dicedum est quod in mente scu anima / est ymago sancte trinitatis. Ad primum ergo dicendum est quod ymago dei potes duplicitur accipi. Primo modo pro substantia anime in quaest menoria intelligentia et voluntas: et sic dico quod homo numquam perdit ymaginem dei. licet per peccatum perdiderit effi cientiam vel efficatiam bene operandi ex impedimentis que incurrit. Secundo accipitur ymago dei pro substantia animo cum actibus intellectionis / et dilectionis perfectis: cum quibus homo ipse fuit creatus / vel in quales poterat in statu innecentie: et illos perdidit pro statu nature lapse. quia in tales non potest sicut prius ratione peccati primi.

¶ Adsecundum patet per idem. Nam pro tanto dicitur ipsa ymago deformis facta / quia per peccatum de formatur sicut etiam cum sit essentialiter quedam vita: ta inem mortificatur per peccatum. sicut pulchre deducit augustinus decimo quarto de trinitate capitulo qualto et septimo de paruis.

¶ Ad tertium dicendum quod tam mens / quam homo est ymago dei: et cum dicitur quod homo est nobilior sua mete / et perconsequens est magis ymago / potest dici qu sicut homo ita perfecte precise intelligit sicut anima sua et non perfectius neque imperfectius. Ita homo non est magis vel minus ymago quam ipsa mens. vel anima humana licet mens sit primo ymago. quia homo non est ymago nisi per mentem / vel animam suam. Ex hiis patet qualiter anima psrim substantiam et hatet actus ( diuersimode tamen) est ymago dei. Sexta et vltima conclusio: quod accipiendo dilectionem secundo modo et equalitatem tertio modo: aliqua persona diuina licite potest a creata ymagine diligi. plusquam alia. hec probatur Nam christus aliqua cognitione potest cognosci sub ratione alicuius amabilitatis. qualiter non potest cognosci nec pater nec spiritus sanctus: ymmo defacto sic fuit ergo etc. consequentia nota. antecedens declaratur. Nam christus fuit visus occulo corporali mediante eius humanitate. et sic ipsa mediante aliqualiter dilectus scilet per accidens ex hoc scilicet quod humanitas sibi vnita propter aliquam conditionem placibilem diligebatur. ergo conclusio vera. ¶ Preterea christus potuit diligi quia filius iosephrvel virginis / aut quia eorum consanguineus: vel propter ali quas causas rationabiles dilectionis / quarum nulla conueniebat patri / vel spiritui sancto¬

¶ Correlarium. licet extensius id est pluribus amoribus persona filii possit licite diligi quam persona patris: vel spiritus sancti: non tamen potest intensius lici te quam alia persona amori amore fruitino. Prima pars patet quia licite diligitur persona Filii amore fruitino quia deus et amore vsus propter humanitatem. et secunda pro batur quia vnica (vt dictum est) omnino est eadem bonitas totius trinitatis personarum / qua est licite fruibilis: ergo vna non plusquam alia.

¶ Et si dicatur solus filius (quamuis mediante humanitate) passus est et redemit nos. et non sic alie per sone: ergo potest plus fruitiue diligi licite: quam alia pasona. antecedens est certum. Nam non sola humanitas rei demit. nec sola pro nobis mortua est. sed filius dei in ipsa. et (certe) hoc meretur magnum amorem. Igitur licite possumus diligere filium magno amore propter hoc. et certissimum est quod ad hoc tenemur / alie autem persone non passe sunt: neque nos et demerunt ergo.

¶ Ad istud respondetur quod in redemptione nostra aliqua suut consideranda: primo quidem p: incipalis causas / secundo opus operatum. tertio operans. quod cui. semper in quo. quarto operans quo precise. Si consideremus principalem causam: hec est eterna intrin seca et incommutabilis dei voluntas. et quia hec est eadem in ipsis tribus personis: ymmo eadem ipse tres persone. Ideo ratione huius intrinseci: velle diuini / equaliter obligamur / diligere tres personas diuinas. vnde ista passio non plus grauauit personam filii perum deitatem: quam aliam personam diuinam / quamnis persona que est filius dicitur passa et mortua / propter humanitatem ei supi positalem vnitam et ei sua vdiomata communicantem. Sid consideremus. secundo opus operatum: quia ipsa redemptio et christi passio / fuit opus vel effectus / ita paterne situt et filialis voluntatis: et similiter spiritus sancti: equaiter obligamur toti trinitati. Si consideremus tertio operans quod / cui / semper / et in quo / quia filius non solifuit agens quod: sed et in quo: et cui erat vnitum illud quo / videlicet humanitas: et ipse fuit volens quod volun tate tamen creata / in volitioni debemus amorem quem vel qualem non debemus deo per se / ideo per accidens debemus filio et non patri. quia filio debemus / non quia de us / sed quia humanitati vnitus deus. hoc autem non conuenit patri / sed filio soli in diuinis. Si consideremus operans quo / scilet humanitatem / ei obligamur similiter / propter amorem creatum quem ad nos redimendos habuit. sed tamen non plus diligimus tali amore fili um per se quam patrem / sed per accidens / quia scilicet redemit nos in humanitate assumpta. et talis amor non est frui tio sed vsus. quia propter vtile. quo amore forte magis diligimus nos quam deum. quia propter quod vnumquodque tale et illud magis obligamur ergo toti trinitati quia placuit sibi redimere nos citius per suppositum increatum quam creatum. nec propter hoc plus obligamur illi supposito / quia est suppositum redimens nos / nisi obligationem debita humanitati sue. et ideo per accidens sibi magis obligamur quam alteri supposito¬

¶ Tertius articulus.

¶ Unc pro tertio articulo respondeo ad primum principale. et dico quod non semiresultans ex duabus bonitatibus est menlius: quam vna illarum precise bonitatum. nisi quelibet illarum ex vnione ad aliam possit per fici. hoc autem non est in vnione humanitatis cum deita te. Non enim ex hoc crescit bonitas deitatis / de istis vide augustinum sexto de trinitate / capitulooctauo de magnis. cum itaque tantus est pater solus / vel solus filus / vel solus spiritus sanctus. quantus est simul pater / et filius et spiritus sanctus: nullo modo dicendus est triplex. corpora quippe adiunctione sua crescunt. cum minus vnitur maiori. In rebus autem spiritualibus cum minor maiori adheret: sicut creatura creatori / fit illa maior quam erat / non ille. In hiis enim que non mole magna sunt: hoc est maius esse quod melius esse. fit autem spiritus alicuius creature / cum adheret creatori melior / quam si non adhereat. et ideo etiam maior. quia melior. qui ergo adheret domino vnus spiritus est cum eo: sed tamen dominus non ideo fit maior / quamuis maior fiat ille qui domino adheret. Ex quo apparet quod filius dei non redditur melior ex vi vnionis. sic non redditur diligibilior / quamuis oppositum sit de humanitate assumpta. Et si dicatur quod benficia collata nobis ab ipso inthimanitate assumpta / moueant ad ipsum diligendum / dicendum quod sicut ille non est solus auctor benficiorum quamtuncumque sola persona sua sit vnita: sic non est per se selus diligibiuis.

¶ Ad secundum argumentum dico Aliqua. Prim mo quod quicquid scitur de persona diuina scitur de deo Nam generare / generari. spirari et spirare / sciuntur de aliqua persona: et per consequens de deo: quia persona est deus. ¶ Secundo quod non quicquid scitur de deo scitur de per sona. patet quia deum esse esse trinitatem scitur de deo et non scitur de aliqua persona.

¶ Tertio dico (sicut alias dixi) quod aliquid potest sciri de vna persona et non de alia

¶ Quarto dico quod cognitionem cuius per se obiectum est deitas / non potest vna persona cognosci: quin cos gnoscatur quaelibet alia.

¶ Quinto dico quod quandoque iudei sciuerunt deum esse hominem in sensu diuiso sumpta propositione quia expositorie arguendo. sequitur / ille homo scitur a iudeis esse homo / et ille homo est deus ergo scitur a iudeis esse homo. premisse sunt vere et discursus est bonus ergo conclusio vera

¶ Ex quo sequitur quod illa est falsa in sensu diuiso / deum nesciunt esse hominem licet in sensu composito sit vera. Sed contra nam per similem deductionem arguendo probatur quod iudei deum ignorauerunt esse deum sic arguendo. Ille homo a iudeis crucifixus / ignorabatur a iudeis esse deus / ille homo est deus / ergo deum ignoraue¬ runt esse deum / quod videtur falsum.

¶ Et si concedatur conclusio: cotra. si deum ignorauerunt esse deum / ergo multo magis ignorauerunt deum esse hominem quod est oppositum concessi.

¶ Preterea / de filio dei iudei nesciunt quod sit homo / ergo nec filium dei esse hominem. Antecedens probatur tum quia nesciunt deum habere filium. tum quia nichil quod est deus credunt. quod sit pomo

¶ Ad primum concedo conclusionem. et cum vltra infertur / ergo si deum ignorauerunt esse deum multo ma gis deum ignorauerunt esse hominem: sumendo consequens in sensu diniso negatur consequentia

¶ Ad secundum neganda fuit illa propositio assumpta pro tempore crucifixionis / quia pro tempore illo iude de filio dei sciuerunt quod erat homo: licet in sensu compoito sit vera / quia hec non fuit ab eis scita. Filius dei est homo / et hoc probant probationes ille videlicet quod lla est vera in sensu composito. Iudei nesciunt de filio dei quod sit homo.

¶ Ad tertium argumentum patet responsio ex dictis.