Lectio 70, de Trinitate

Solutis rationibus quibus probabatur deum formaliter influere unam, restat solvere rationem qua probatur deum potentiam perceptivam vitaliter immutare, nam sententia rationis in hoc stat, quia omnes conditiones dicentis imperfectionem possunt absolvi et quod conveniat tantum deo, illa habitudo, quae est vitaliter immutare, ergo seclusis illis habitudinibus passivis et dicentibus imperfectionem ut inhaerere dependere et sic de aliis. sequitur quod immutare vitaliter potest deo competere.

Pro solutione huius rationis quae videtur esse principalis illius opinionis, ponitur. Ista conclusio licet divina essentia sola sit intrinsece et essentialiter notitia, non tamen potest potentiam perceptivam creatam vitaliter vel immediate immutare.

Ex quo sequitur quod spiritus sanctus in esse personali tantum non potest voluntatem creatam vitaliter immutare et gratifice. Patet quia ille hoc non potest essentialiter, scilicet, potentiam perceptivam immutare, ergo non potest hoc per personalitatem.

Item secundo patet corollarium quia caritas est appropriatis spiritui sancto et esse caritatem est commune tribus personis, quia pater est caritas filius est caritas spiritus sanctus est caritas. etiam licet quaelibet personarum sit sapiencia filio, tamen appropriatur, non tamen est ei sapientia proprium, ergo caritas vel gratificando non est propria spiritui sancto, ergo spiritus sanctus per gratiam in esse suo personali non potest gratificare creaturam, quia gratitudo non est propria spiritui sancto, ergo propositum. antecedens apparet, quia praedicata communia non possunt uni praecise personae competere. et si conceditur quod divina essentia posset esse notitia vel gratificando vel dilectio non ob hoc sequitur quod aliqua persona in esse personali sit vitaliter immutativa. nam implicaret quod pater communicaret potentiam creaturae secundum esse personale sic quod aliae personae illam non communicarent. et implicat quod filius illuminet aliquam creaturam quoniam[?] aliae personae concurrant ad illuminationem illius, igitur sic opiniantes male capiunt ma[?], quando ipsi vocant caritatem spiritum sanctum praecise, quia spiritus sanctus elevans creaturam per caritatem et gratiam eam gratificat et non solum ipse, sed quaelibet trium personarum et cum deus vel divina essentia elevat creaturam, ibi operatur tota trinitas, licet tamen elevare creaturam sit effectus appropriatus spiritui sancto et non proprium ei, sicut potentia attribuitur patri et non ei propria, quia Ita bene convenit spiritui sancto et filio, qui est potens, licet tamen dicere quod potentia possit pati in filio vel potuerit sit contra fidem catholicam.

Tertio, si conceditur quod spiritus sanctus posset gratificare in esse personali sequitur quod filius posset se solo creaturam illuminare, et tunc posset se solo creaturam docere, et sic sequitur quod creatura recipere beneficia a filio sine adiutorio patris vel spiritus sancti quod est falsum et fidei dissonum et sapit haeresim.

Ex ista radice posset inferri contra Sanctam Thomam dicentem oppositum doctorum in prima parte summae circa duodecimum articulum, ubi ponit quod lumen gloriae vel species divinae essentiae est realiter essentia actuans memoriam eius. praecipua ratio est ista quod deus est incircumscriptibilis et incomprehensibilis, ergo nulla species creata est ipsius sufficienter repraesentativa. Tenet consequentia quia nulla qualitas finita potest absolute sic infinitum et incircumscriptibilem incomprehensibilemque repraesentare, et etiam ipsius adaequata similitudo.

Ratio deficit, quia per illud probaretur quod actus videndi beatifice esset met deus, quia actus videndi ex quo habet obiectum simpliciter immensum non posset esse res finita, quia actus eodem modo repraesentat obiectum sicut species, ergo per actum finitum non repraesentatur deus immense. Et per consequens, actus beatificae visionis non potest deum sufficienter repraesentare. Et per consequens actus beatificus esset met deus.

Ideo respondendum est pro utroque actu ad rationem quam facit Sanctus Thomas, quando dicit quod deus est simpliciter immensus incircumscriptibilis, ergo nulla species creata potest ipsum sufficienter repraesentare. Conceditur antecedens, et negatur consequentia.

Secundo dicitur quod nulla species creata potest ipsum comprehensive repraesentare et aeque perfecte in esse repraesentativo, sicut obiectum in se est, quia nullus actus creatus potest produci, qui sit adaequata similitudo divinae perfectionis, sed illa notitia quae est ipsemet deus sola illa est similitudo obiecti et aeque perfectam in se, sicut obiectum et hoc sibi concedendum est quia verum.

Secunda ratio est ista species sensibiles non possunt repraesentare creaturam spiritualem, nec animam intellectiva, quae est minimae perfectionis inter alia species spiritualia, sed quaelibet species creata magis distat a divina perfectione quam species sensibiles ab anima nostra, sed nulla species sensibilis potest repraesentare animam nostram, ergo nulla species creata potest repraesentare divinam essentiam. nam quaecumque species intelligibilis data illa immense exceditur a divina perfectione et non anima nostra exceditur a specie sensibili.

Ista ratio est soluta quia per istam rationem probaretur quod anima intellectiva nullo modo posset cognoscere deum, et retorqueretur argumentum quia potentia sensitiva est propinquior ad obiectum spirituale quam anima nostra sit ad deum, sed anima nostra non potest percipi a potentia sensitiva, ergo nec deus potest percipi ab anima intellectiva et est simile argumentum ex eadem vel consimili radice. Unde comparando ad potentiam creatam deus plus excedit animam intellectivam quam ipsa excedat potentiam sensitivam bruti, ergo anima non posset deum cognoscere.

Ista ratio deficit ex hoc quod variatur genus obiectorum potentiarum et notitiarum.

Ubi notandum est quod non est eadem proportio obiectorum cognoscibilium, sicut potentiarum inter se ut anima intellectiva modicum excedit supremam speciem brutorum sibi immediatam. Et tamen ratione illius excessus latitudo cognoscibilium obiectorum est ei simpliciter infinita, quia eo ipso quod aliqua potentia est in latitudine spiritualium quodlibet ens cognoscit et capit pro obiecto cognoscibilium et non est eadem proportio obiectorum cognoscibilium, sicut notitiarum et causatur anima intellectiva immediate supra latitudinem sensitivorum ipsa modice excedit supremam speciem brutorum, sed nihilominus obiectum eius infinite excedit, quia eo quod anima nostra est in hoc genere habet omnia cognoscibilia pro obiecto. et si ponatur ordo potentiarum non sequitur quod sit ordo talis, nec est eadem proportio quantum ad obiectam, sicut est proportio potentiarum inter se.

Sed quando arguitur in forma quia notitia sensitiva non potest repraesentare rem spiritualem, ergo nulla creabilis species potest divinam essentiam Repraesentare. conceditur antecedens et negatur consequens. Ad propositionem, quia divina essentia magis excedit animam intellectivam quam anima excedit potentiam sensitivam, ergo species sensitiva non potest animam intellectivam repraesentare nec anima potest deum cognoscere. Negatur consequentia, quia huiusmodi repraesentatas non oritur ex proportione potentiarum inter se nec ex proportione notitiarum quantum ad excessus, quia notitia valde remissa est divinae essentiae notitia repraesentativa. Nam stat bene quod sint duae species infinite ab invicem distantes, et tamen quod idem obiectum repraesentent una, scilicet intensius et alia remissius.

Ex quo sequitur quod deus non est nec potest esse formalis visio beatifica nec dilectio cuius contrarium tenent aliqui fundantes se in sacra scriptura et primo super illud Isaiae LX, ubi deus ad loquitur beatos, "non erit tibi amplius sol ad lucendum per diem nec splendor lunae illuminabit te sed erit tibi Dominus in lucem sempiternam", et sic evacuabitur quod ex parte est quia deus erit illuminans immediate potentiam intellectivam, et erit tibi illustratio mentis et actus videndi intuitive in ipsum immediate, et tunc apparet quod deus erit in patria visio beatorum.

Secundo, Apocalypsi XXI capitulo, ubi loquitur de civitate sancta, id est de patria caelesti et statu beatorum. Ait sic "claritas Dei illuminabit eam et lucerna eius est agnus", filius dei, scilicet, christus Deus, ergo Deus erit formalis lucerna beatorum et lux illuminans.

Tertio ad hoc Augustinus in locis innumeris videtur favere et primo XIV De Trinitate, capitulo 15 ponit in viam "Deum esse lucem qua cernitur omnes veritas et rectae iustitiae quibus sit iustum vel iniustum cogitur non sunt scriptae, nisi in libro lucis quia veritas dicitur in quo etiam et leges sunt scriptae", et sic deus est nobis lux videndi quantum ad intellectum practicum. Et aliae sunt multae auctoritates quibus videtur quod Augustinus fuerit huius opinionis.

Et Hugo in libro De sapientia animae Christi, ubi tenet quod divina essentia est formaliter animae christi sapientia, et hoc deduxit in suo libro per totum processum. hoc Magister in XVIIma distinctione ponit quod Spiritus Sanctus est caritas formaliter actuatur immutans animam, sed capit spiritum sanctum pro tota trinitate, licet appropriate sit attributum spiritui sancto.

Ad has auctoritates dicendum, primo quod, licet a veritate scripturae exorbitare vel deviare, tamen verum est quod deus erit lux beatorum. Primo obiectiva est lux immensa inaccessibilis comprehensive, et hoc est mediate quantitate distincta ut lux solis videtur a nobis, et tamen eius species in oculo non est lux, sed ita conceditur quod deus et lux summe illuminans, et hoc per qualitatem distinctam et viventem realiter potentiam cum obiecto, quia efficit notitiam lucis repraesentativam.

Ad auctoritatem Augustini et aliorum doctorum respondendum est dupliciter.

Primo quia illae glosandae sunt de causalitate obiectiva vel effectiva vel exemplari, sed deus est regulam iustitiae et luminem ad videndum iustum dicitur quod est effectum, quia deus efficit in nobis notitiam de agendum et cognoscendis. etiam notitia est quaedam lux, ergo potest vocari a nobis lux, tamen aliqui posuerunt quod essentia divina se habet in ratione cognoscendi, nec obiective tantum se habet, sed est ratio cognoscendi ut species est ratio cognoscendi in potentia aliqua. Et etiam essentia divina est medium per cuius actum cognoscitur obiectum, et tunc habentur quod deus se habet ad modum cognoscendi et habet habitudinem reductam ad causam exemplarem.

Alio modo, dicendum est quod Augustinus et Hugo et Magister fuerunt illius opinionis, scilicet, quod Deus potet esse notitia animae.

Sed consequenter dicendum est quia ista materia non tangit mores, o[?] nec derogat, nec variat respectu actus beatifici et in deo in illis quae tangunt mores et ubi doctores exponunt scripturam concorditer nos omnes eis tenemur credere. Sed ubi locuntur de hiis quae non pertinent ad illa non est eis credendum, et illud est de intentione Augustini, et recitatur hoc etiam in una epistola, dicentis quod solis illis scripturis quae catholicae appellantur talis debetur Reverentia quod eis est credendum propter se ut bibliae maximae et consiliis generalibus. et hoc quantumcumque apparet esse contra rationem.

Aliis autem credendum est quantum ratione fulciuntur, apparet igitur quod illis solum credendum est ubi doctores concordant expondendo scripturas indisputabilis, autem non est nisi quantum eorum rationes probant, quia saepe contradicunt doctores sibi invicem et verisimile est quod aliquis eorum deficiat in speculationis potissimae et in hoc non est offensio fide.

Sequetur una ratio, quae est Magistri Iohannis de Rippa ad probandum quod oportet quod divina essentia sit notitia beatorum et supponit duo.

Prima suppositio est descriptio dei, quae nedum datur a christianis a theologis, sed apostolis, scilicet deus est sphera intelligibilis infinita cuius centrum est ubique et circumferentia nusquam, quia ubique reperitur deus.

Secunda suppositio quod circumferentia huius sphera est locus spiritualis animarum et per se quietantes animas in ipso. probatur per illud Apocalypsis XXI capitulo, ubi dicitur, "Dominus Deus templum illius est", id est, animae beatae. Et Augustinus: "inquietum cor nostrum domine, donec quiescat in te"

Ex quo huiusmodi circumferentiae ad quamlibet creaturarum est infinita distantia, sequitur quod huiusmodi distantia non potest attingi, nisi per formam infinitam ut si concavum orbis lunae infinite distaret ab igne, tunc ignis non posset attingere suum locum per levitatem finitam, ergo a simili ex quo circumferentia divinae perfectionis infinite distet a creatura rationali. creatura non posset attingere suum locum, nisi per formam infinitam et illa est divina essentia, ergo propositum.

Hic est dicendum quod ista ratio bene probat quod deus non potest attingi comprehensive secundum totam latitudinem suae perfectionis, sic quod nihil restet de ipso attingendum et hoc conceditur, quia quaelibet creatura infinite deficit a comprehensione divinae perfectionis.

Secundo dicitur quod licet naturalis distantia sit infinita et creatura infinite distet ad divinam perfectionem quantum ad naturalia. hoc tamen non est quantum ad gratuita, quia si in puris naturalibus daretur una creatura aliqualiter cognitiva. et Iterum alia superior magis cognitiva, et sic, ascendendo per naturalia secundum totam latitudinem naturalium, nulla posset dari creatura quae sine do no gratuito posset in puris naturalibus circumferentiam divinae perfectionis attingere.

Tertio dicitur quod secundum totam latitudinem gratificationis non est infinita distantia ad divinam comprehensionem vel ad divinam cognitionem, immo gratia est causa sufficiens ad movendum creaturam in suo loco et forma finita sufficit movere in locum infinitum.

Quarto dicitur quod huiusmodi distantia infinita reducitur in causam effectivam moventem creaturam et quantumcumque infinita sit distantia caritatis potest movere creaturam in suum locum infinitum, sed illa non sufficeret ad creaturam beatificandum, nec esset beata, nisi deus eam in ipsum per amorem transformaret. nam si esset distantia infinita ad locum creaturae, illa tamen posset ipsum attingere absque forma infinita, scilicet, per extrinsecam potentiam activam agentis, ut apparet in exemplo ignis. et sic dicitur quod distantia loci quietis latitudinis non est necesse, quod acquiratur a creatura spirituali per formam mediam, nec per dona, quia non sufficerent, sed hoc esset per potentiam activam extrinsecam etc.