Principium II

Ascendam in palmam summae fecunditatis et apprehendam fructus, etc. iuxta terminos resumpti thematis[?] formaliter talis titulus quaestionis, utrum creatura rationalis sic ascendere possit in palmam summae fecunditatis quod apprehendere seu percipere valeat fructus summae fecunditatis.

et arguitur negative sic via sursum erigens non erit creaturae possibilis, nec ab ea terminabilis pro statu vitae praesentis, ergo etc. consequentia nota est. antecedens probatur multipliciter.

nam primo per cathenam auream consequentia ponit homerus sed per hanc viam non potest creatura sursum ascendere eo quod in statu innocentiae nobis fuit incerta illa fecunditas emanationis personarum ut patet fratrem petrum dominum meum carissimum bacalarium actu legentem in domo beati augusti.

secundo probatur per dicta venerabilis baccalarii extraordinaris[?] legentis in domo fratrum minorum, qui ponit quod latitudo specierum est per modum concipiendi[?], ergo infinita, ergo interminabilis a creatura.

tertio arguitur ex finitate capacitatis creaturae rationalis quae terminatur in latitudine creabilium ad maximum in quod potest, ergo non erit capax bonitatis huiusmodi summae fecunditatis. antecedens paret dominum petrum de salliente bacalario actu legente in venerabili collegio de navarra, qui posuit quod humana capacitas est absolute finita.

In oppositum tamen arguitur humana capacitas est infinite a deo dilatabilis, ergo etc. consequentia est nota et antecedens patet per patrem meum statim allegatum dominum petrum, etc., quia secunda quaestione sua posuit quod capacitas animae est infinite a deo dilatabilis, ergo infinitae capacitatis, et per consequens et capax summae fecunditatis.

Antequam ulterius procedam habeo facere protestationes in hac venerabili facultate fieri consuetas.

primo ego protestor quod in praesenti actu nec in quocumque alio futuro per gratiam per me in posterum fiendo nec intendo dicere quod sit contra intentionem sacrosanctae romanae ecclesiae quod sit contra sanctos doctores approbatos quod cedat in favorem alicuius articulorum parisiis condempnatorum quod sit contra bonos mores quod quovisimodo offendere possit pias aures et maxime in materia tangente fidem immediate ibi nichil intendo asserere nisi illa quae reperiam asserta a doctoribus sed in aliis si aliqua dicam hoc collative intendo dicere quam materia patietur.

secundo protestor quod dicta magistrorum meorum cum quibus habeo conferre pacifice et fideliter recitabo et ita supplico eis et quod pacifice recitent et capiant dicta mea quia in vivacibus rationibus magis ingeret imperatio quam in duris mordacibus sicut patet de filiis israel ad pinguam procedentes etc.

Istis praemissis sciendum est quod praeter modum de ascensu in palmam tactam in principio sunt alii assensus[?] per unum alium modum considerandi. unus est per gradus bonitatis. secundus est per gradus entitatis. tertius est per gradus capacitatis.

Quantum ad materiam praesentem spectat ulterius rememorandum est quod in primo principio tenuit duas conclusiones.

una quod animae capacitas est infinita contra dominum petrum de salliente bacalarium actu regente in navarra cuius oppositum tenuit ex hac radice quia esse capax sive etiam perceptivum dicit perfectionem simpliciter ergo creaturae finite potest solum finite competere.

hic potest responderi quod esse capax vel etiam perceptivum non est denominatio absoluta et mere essentialis sed conotativa et modalis de quibus non est inconveniens quod infinite competerent creaturae finitae perfectionis et eidem creaturae intensius et remissius sicut est de causalitate activa nam ipsa non communicatur secundum proportionem entitatis sed secundum divinum decretum quia aliquando creatura minus perfecta est secundum quod congruit regnium[?] universi quamvis esset activum sit denominatio perfectionis simpliciter et modalis.

Ulterius particularius intrabo materiam deo duce.

Consequenter tenui quod trinitas in creaturis relucet taliter quod adam in statu innocentiae ex notitia et perfectione creaturarum potuisset concludere cum unitate et identitate divinae essentiae trinitatem personarum, cuius oppositum tenuit frater petrus dominus meus reverendus bacalarius de domo beati augustini.

Pro declaratione tamen materiae quantum ad gradus bonitatis et entitatis possit augeri[?] vel minui quantum ad perfectionem specificam quilibet tamen gradus bonitatis finitus potest intendi vel remitti in esse tali probatur prima pari, quia species sunt sicut numeri. unde sapientiae XIo omnia in numero pondere et mensura continentur ut ibidem latius ostenditur.

Item sicut creatura quantum ad essentiam esset intensibilis et remissibilis sive quantum ad essentialem perfectionem in eadem specie posset sumi commnis conceptus absolutus et essentialis competens sibi et cuilibet speciei superiori excludens omnes species inferiores et per consequens duo indiviuda eiusdem speciei essent diversarum specierum vel generum vel idem individuum successive esset diversarum specierum vel generum.

Ex quo sequitur quod sub speciei humana sunt solum finitae species producibiles et forte numerales. ista positio fundatur multipliciter.

Primo ex reductione et ordinatione specierum corporearum in causas superiores iuxta imaginationem ptolemei in sci?loquo ubi dicit quod ultus[?] huius seculi subiecti sunt imaginationibus rele??bus[?], ubi commentator dicit quod quaelibet species corporalis habet imaginationem suam in caelo, id est, certam proportionem et numeri et figurationem stellarum ipsius productivam et conservativam quibus imaginationibus species corporales obediunt et in hoc fundatur aliquorum perversa et falsa imaginatio aliquorum imponentium necessitate in istis inferioribus et constellationes et motibus corporum celestium sed quia hoc est contra philosophiam et theologiam et omnem veritatem non plus pro nunc.

Item ptolomeus in almagesti in fine septime[?] distinctis[?] ponit imagines et stellas caeli esse quasi rerum effectivas et ibide loquitur de stellis septemtionalibus[?] et in fine octave distinctis[?] loquitur de individualibus[?].

Item raby moises in secundo libro de duce dubiorum ponit quod non est plurata quoniam habeat stellam aqua causatur regitur et gubernatur et nedum istud est verum de planetis, sed etiam de elementis, ut ignem producit sol aquam producit luna aerem quinque alii planetae mars Iupiter, etc. qui secundum motus retrogradationum et disca??rum[?] et scan?num[?] efficiunt variationes et mutationes suas quas experimur in motibus ipsius aeris et hoc expresse ponit albertus in fine primi libri de generatione et sic apparet qod secundum philosophos excepta humana specie omnes species corporales reducibiles sunt in causas superiores hoc etiam videtur esse de intentione philosophi Io metaphysicae dicens quod necesse est hunc mundum inferiorem esse contignum lationibus superioribus ut inde tota virtus eius gubnetur.

Ex alia radice probatur propositio fundendo[?] idem quod dicit magister in secundo quod omnes creaturae corporales, immo omnes sunt propter hominem.

Secundo supponendo quod deus et natura nihil faciunt frustra ex quo sequitur quod quaelibet species corporalis nata est subici homini secundum rationem specificam probavi[?] secundum quam ordinatur in hominem, ergo non est nisi in humana negligentia[?] quin[?] quaelibet species corporalis distincte ab alia cognoscatur.

Item finite sunt indigentiae humanae saltem a nobis ex parte vel experibilis, ergo secundum expertas indigentias possumus venare multitudinem specierum corporalium.

Item hoc potest sciri ex practica resolutionis mixtorum in elementa et compositione mixtorum ex elementis saltem in hiis quae habent essentialem ordinem inter se sicud patet in alcurna[?].

Quantum ad secundam partem, scilicet, quod bonitas rei sit intensibilis et remissibilis in esse tali probatur sic quia causalitas rerum est intensibilis et remissibilis, et tamen ipsa est quaedam diffusiva bonitas, ergo etc.

Item tendentia rebus in fines sunt intensibiles et remissibilis licet non removibiles a fine et illae sunt quaedam essentialia, ergo etc.

Item fureo[?] medii sunt multiplicibiles[?] et diminuibiles[?] et quilibet habet rationem boni, ergo nedum intrinseca bonitas rei est remissibilis sed etiam extrinseca.

Nunc veniendo ad bonitatem creaturae rationalis ubi advertendum est quod in creatura rationali multiplex reperitur bonitas.

Prima est pure essentialis quae non est nisi primae bonitatis quaedam diffusio de qua, tamen albertus super I ethicorum circa declarationem boni, ubi mul[?] iusiscit[??] dicit quod bonum est prius ente iuxta ploicorum[?] sumi??m[?] ubi allegat boecium dicentem quod si per intellectum ens primum esset et non esset bonum entia ab eo producta esset bona, ubi est advertendum quod bonitas divina licet sit idem cum entitate penitus adaequate ad imaginationem bonitas tamen videtur habere in deo rationem prioritatis ad subsistentiam vel existentium divinam.

et consequenter in productione respectu cuiuscumque creaturae productionis nam ipse concurrit ut causa efficiens concurrit etiam ut causa finalis modo secundum philosophum IIo ethicorum ordo et habitudo causarum est talis quod finis habet prioritatem causalitatis respectu efficientis, nam cong?o[?] finis concurrat ut bonum, sequitur quod effectus prius capit rationem bonitatis a finali causae quam essendi a causa efficiente.

alia est multiplex bonitas creaturae, scilicet, causalitas eius alia est per actus et habitus et alia per divina acceptionem et de qualibet excepta prima potest intelligi conclusio B quod quaelibet bonitas est intensibilis et remissibilis, nam quantum est ex infinita capacitate animae, sequitur evidenter quod non datur aliquis actus vel habitus sine meritorius sive gratia quin[?] intendi possit esse maior et perfectior et magis perficiens creaturam de acceptione divina proportionaliter conceditur quod potest intendi et remitti sicut gratia, etc.

Consequenter infero aliqua corollaria primum est quod aliqua creatura est melior quam sit in se quaedam essentia patet primo de actibus sicut de virtutibus tam moralibus quam theoreticis[?] quae non sunt multum nobiles entitatis sunt tamen valde bene patet etiam de formali beatitudine quae praeter obiectum beatificum dicitur esse summe bonum patet etiam secundo evidenter de christi humanitate, nam ipsa est infinite bona et infinite beata, et tamen est praecise infinite entitas[?].

Secundum corollarium: peccatum tollit aliquam positivam bonitatem in creatura. unde libertas arbitrii et eius causalitas sunt et quaelibet alia potest augmentari vel diminui et ex eo quod per peccatum tollitur gratia tollitur libertas voluntatis in tantum quod in peccato non potest in a in quod poterat dum in gratia et sine peccato.

Tertio sequitur quod nisi esset naturalis tendentia in deum per peccatum liberum arbitrium annihilaretur quoniam[?] peccatum destruit eius tendentiam ex qua consurgit eius tendentia naturalis non posset remanere et sic patet quomodo intelligunt doctores quod creatura peccando tendit in nihilum.

quarto sequitur quod amissio causalitatis liberi arbitrii potest vocari quaedam difformitas quae remanet cessante actuali culpa, nam ad perfecte esse animae requiritur certa latitudo causalitatis quae removetur per culpam cuius remissio est B[?] quaedam difformitas.

Ex quo sequitur quod per peccatum homo quodammodo desinit esse, nam per peccatum tollitur aliquid quod requiritur ad perfecte esse hominis ut homo est. ex quo patet quod secundum philosophum malus homo non dicitur esse homo nisi aequivoce et ex consequenti. patet quomodo intelligitur[?] quod homo per peccatum efficitur brutale vel naturale tantum.

Consequenter dicitur quod non stat totam huiusmodi causalitatem deperdi.

Ex quo sequitur quod in daemonibus non est deperdita tota huiusmodi causalitas, licet sit deperdita respectu bonorum elevationum, et per hoc salvari potest daemonum aestimatio.

Ex quo sequitur quod quanto creatura est melior tanto est liberior et quod proportionaliter secundum augmentum caritatis est augmentum libertatis nam quanto creatura est in meliori et altiori gradu gratiae constituta tanto potest in nobilio res et perfectiores effectus.

Alia corollaria inferrem sed venio ad conferendum cum fratribus meis. Inferre ergo prius quod bonum in eodem quoddam modo est prius ente et non loquor de vocalis vel de terminis quia iste terminus ens est terminus absolutus et prior quantum ad generationem conceptuum immediate quam bonum quia bonum est passio et terminus conotativus.

Secundo nolo dicere quod sit aliqua distinctio a parte rei inter ens et bonum.

tertio dico quod res prius a sua causa est ut bona quam ut ens.

Ad istum intellectum quod si realiter bonitas distingueretur ab ente et successive producerentur prius natura produceretur bonitas quam entitas. et istam imaginationem tenuerunt platonici et albertus expresse supra primum ethicorum istud proabatur ex concursu secundarum causarum necessario concurrentium ad cuiuslibet effectus productionem, nam causa activa non potest agere nisi causa praemoneant, et in ordine causarum finalis prius concurrit quam activa ut patet per philosophum IIo physicorum, ergo proportionaliter secundum prioritatem causarum erit prioritas effectus quantum ad rationem et modum se habendi, ergo sicut causa finalis concurrens ut bonum prius concurrit ad effectus productionem quam causa activa ita effectus prius capit esse bonum a causa finali quam esse a causa activa.

Contra istud arguit bacalarius reverendus de domo sancti bernardi, et primo ipse quaerit de qua prioritate intelligitur[?] quod bonum est prius ente vel istud intelligitur de prioritate quantum ad rem vel quantum ad conceptum non quantum ad rem quia bonitas et entitas in eadem re non distinguntur nec quantum ad conceptum, quia conceptus entis prior et etc.

Ista ratio iam soluta est quia quam est de conceptibus concedo etiam quod a parte rei non distinguitur bonitas et entitas sed res quae producitur prius natura producitur a causa finali quam a causa efficiente ideo quantum ad hoc quod res prius habet esse bonum quam entitas, ita quod eadem res per prius reffertur realiter tam ad suam causam finalem causantem in esse boni quam ad causam agentem causantem in esse entis.

Secundo dico quod me??cus[?] considerando res secundum eas proprias quidditates considerat ens tamquam primum communissimum[?], et sic ista ratio bene probat quod conceptus entis est prior quam bonitas et hoc bene concedo, ita quod breviter nulla suarum rationum probat nisi vel quod conceptus entis prior est conceptu bonitatis vel quod a parte rei non est distinctio inter ens et bonum et hoc sibi bene concedo utrumque nec per hoc probat aliquid contra me.

Consequenter infero contra praedictam propositum[?] meum bacalarium praefatum quod divina acceptatio est principalis bonitas et dignitas[?] ipsius creaturae et pars principalis suae beatitudinis seclusa obiectiva nam generaliter doctores concedunt quoad ad hoc quod creatura sit digna de lege communi requiruntur dona virtutis morales et theologice, sed requiritur divina acceptatio, ergo ipsa est melior perfectior et dignior[?] tota latitudine virtutum et donorum creabilium, ergo etc.

Item doctores concedunt quod circumscriptis omnibus donis et virtutibus creabilibus deus potest acceptare creaturam ad vitam aeternam, ergo potest eam dignificare et qua ratione in uno gradu eadem ratione in duobus, tribus, et sic in infinitum, ergo infinite potest bene esse creaturae per divinam acceptationem, ergo sorti bene potest perfectius esse per solam acceptationem divina quam sit beato petro per suam beatitudinem formalem.

Contra istud arguit bacalarius de domo sancti benardi. primo sequeretur quod creaturae fuisset bene ab aeterno. consequens est falsum et consequentia patet de multis creaturis et praecipue de elementis sicut de beato petro et dandum et aliis quos deus ab aeterno acceptant ad vitam aeternam.

Ad istud respondetur quod loquendo de acceptationem divina duplex est ipsius acceptatio.

Aliqua est qui est aeterna praedestinatio, et de hac non pono quod iustificet vel dignificet creaturam existentem, quia de non existentem non est difficultas, quia certum est quod ab aeterno beatus petrus fuit acceptatus ista acceptatione et tamen aliquando fuit in culpa et ita de aliis praedestinatis, et ideo illa non est acceptatio divina quae iustificat dignificat creaturam quia illa stat cum culpa.

Alia est acceptatio divina quae est quaedam repraesentatio creaturae qua deus vult creaturam esse dignam tali vel tali gradu et ista acceptatio bene stat cum aeterna dei reprobatione quia deus acceptat actum bonum et meritorium praesciti existentis in gratia et realiter pro tunc talis creatura est digna vita aeterna et ideo ista acceptatio est impertinens ad prima acceptationem, ideo etc.

Secundo ipse arguit sic quod si divina acceptatio esset pars beatitudinis ipsa esset formalis vel obiectalis.

Breviter dio[??] posset negari primo quia non esset sufficiens.

secundo quia de virtute sermonis divina acceptatio est pars beatitudinis obiectiva, quia est ipsemet deus, sed ista responsio esset so??ca[?] et non ad mentem arguentis, ideo potest tertio dici quod ipsa divina acceptatio magis proprie potest dici pars formalis beatitudinis, quia realiter dono m??at[?] creaturam esse dignam licet non per modum formis realiter inhaerentis, sed ratione communicationes suarum denominationum, et ideo ratione huius quod creatura recipit ab ea istas denominationes quod est bona quod est digna, etc. potest reduci ad partem formalem, quia forma habet communicare suas denominationes suo subiecto in abstracto quas habet in concreto, ideo etc.

Tertio sic quia si divina acceptatio dignficaret creaturam pari ratione divina dacceptatio indignificaret creaturam etc.

Hic est dicendum quod multiplex est differentia de divina acceptatione quia divina acceptatio habet quandam prioritatem respectu actus meritorii quia divina acceptatio absque hoc quod creatura aliquid conferat dignificat creaturam. deacceptatio aut non habet talem prioritatem respectu actus demeritorii quia non potest esse deacceptatio creaturae nisi culpa praeexigente.

Unde licet in eodem instanti deus deacceptet actum creaturae in quo creatura peccat, nihilominus tamen creatura prius natura peccat communissime producendo actum debitum quam deus ipsam deacceptet ita quod creatura habet causalitatem priorem in deacceptationis quia se solo potest deus deacceptare creatura.

Tertio diceretur quod deacceptatio non sufficeret ad integritatem peccati, quia licet acceptatio sufficeret ad dignificationem creaturae, ideo etc. et sic apparet quod ambae conclusiones adhuc stant in veritate et quod aliorum rationes non multum militantur contra me.

Consequenter contra bacalarium extraordinarium de domo fratrum minorum, qui expresse ponit quod materia prima et accidentia reponuntur sub genere et quod terra non est species infima.

Contra hoc sit istud corollarium sequens ex dictis nec accidens nec materia prima reponuntur sub latitudine vel ordine specierum perfectionis universi de materia prima probatur per patrem[?] meum praefatum, quid ponit quod materia prima ut est methaphysicae[?] considerationis est pura potentia nec est in genere modo metaphysicae[?] considerat res secundum earum proprias quidditates, ergo etc.

et sic non habeo probare contra eum istam partem conclusionis nostrae, sed restat probare eam de accidentibus ad eius probationem ponam aliquas propositiones sive suppositiones.

Prima suppositio est a cuiuslibet speciei convenientia essentiali cum omnibus superioribus et etiam deo licet aequivoce dicens perfectionem simpliciter verbi gratia data aliqua specie ipsa semper suam convenientiam et proprietatem specificam communicat cum aliis speciebus superioribus, quia semper species superiores continent evidenter sive aequivalenter perfectionem specierum inferiorum, ergo ab illa convenientia potest sumi conceptus absolutus communis illi speciei et omnibus superioribus dicens perfecdtionem simpliciter et ita argueretur de qualibet alia specie, ideo etc.

Secunda suppositio omnis denominatio perfectionis simpliciter competens inferiori speciei competit, etiam superiori.

Confirmatur ex descriptione perfectionis simpliciter Anselmi in Monologio 15 ubi dicit quod perfectum simpliciter est quod in omnibus est melius esse ipsum quam non ipsum, id est, terminus eo ipso quod convenit alicui illud dicitur esse melius quam illud cui non competit.

Ex ista ergo descriptione evidenter sequitur quod quaelibet perfectio simpliciter competens inferiori speciei competiti etiam superiori vel species inferior est perfectior et nobilior quam superior quod includit contradictionem.

Tertia suppositio nulli speciei finite possunt competere infinite denominationes perfectionis simpliciter, nisi tunc talis species infinita argueretur esse infinite perfectionis.

Item nisi sic ergo esset processus in infinitum in praedicatis quidditativis sub specie finita data, et sic periret ars demonstrandi et diffiniendo etc.

Quarta suppositio latitudo accidentium est infinita quo ad multitudinem specierum, ita quod in genere accidentium infinitae species producibiles non quod concedam quod accidentia sint in specie vel in genere loquendo metaphoricaliter? sed logicaliter[?] secundum nostrum modum loquendi.

Probatur ista suppositio. primo quia in genere substantiae sunt infinitae species producibiles ascendendo per latitudinem totius generis creaturarum intelligibilium producibilium in illa in illa latitudinem, ergo erunt infinitae species accidentium producibiles secundum istum processum ex eo quod quaelibet intelligentia poterit notitiam singularem sive speciem distinctam a notitia singularis alterius.

Item de facto in speciebus minoris[?] est processus in infinitum et licet quantum est ex parte obiecti non sit processus in infinitum, quia numeris non est nisi res m?a?te[?] forte tamen quaelibet species minoris habet conceptum proprium alterius speciei ab alia sibi communicatae[?], ergo erit processus in infinitum in huius conceptibus et notitiis.

Item idem probatur de speciebus figuraris geometricalium quod si figurae non distinguuntur, sed sint eiusdem speciei loquar de conceptibus et notitiis specierum quia cuilibet speciei correspondebit conceptus distinctus s?e[?] a conceptu alterius speciei.

Item idem probatur de conclusionibus scibilibus in quibus est processus in infinitum quantum est ex parte materiae, licet sit status quantum est ex parte intellectus nostri.

Item in actibus reflexis proceditur in infinitum quantum est ex parte eorum.

Ex istis simplicibus[?] sequitur evidenter quod accidentia non sint in aliquo genere vel speci, nam si sic, tunc latitudo earum est infinita quantum ad multitudinem specierum et cuilibet speciei correspondet denominatio perfectionis simpliciter, ergo infinitae denominationes perfectionis simpliciter sibi competunt vel possunt competere et cum quaelibet denominatio perfectionis simpliciter competens inferiori speciei competat superiori sequitur evidenter quod terrae vel minime[??] substantiae competerent infinitae denominationes perfectionis simpliciter. consequens est falsum et contra unam suppositionem praemissam, ergo accidentia non sunt in genere vel speciei nec eetiam materia prima per ipsum ergo resolvendum est ad composita substantialia et inter illa elementum terrae est infinitum, ergo elementum terrae inter species corporales[?] universi est prima, ss[?] et infima.

Et ista fuit propositio mea quam posui in meo primo principio praefatus m[?] bacalarius arguit contra me multipliciter.