Principium I

et respondet quod sic, quia liberalitas non est obligata[?] huiusmodi accidentibus licet de lege communi non sic faciat. unde in gratificatione creturae de facto concurrunt fides, spes, et caritas et dicta acceptatio, quae facit principatur totum, ideo ipsa sola sufficit reddere gratum omni alio dono circumscripto et sic salvaretur quod licet anima rationalis esset solum finitae capacitatis, tamen potest in infinitum amplius dignificari et beatificari, quia repleta capacitate illa dilectio potest continue esse maior et maior. Ex hoc sequitur quod staret creaturam habere beatitudinum formalem praecise finitam, et tamen infinite diligeretur vel beatificaretur per tale acceptationem.

Sed contra praedictam arguitur per unum casum quem ponit olcot, scilicet quod Deus acceptet sortem in prima parte proportionali huius homine et in secunda deacceptet, et sic consequenter sic quod sortes sit in partibus imparibus acceptus et in partibus paribus sit deacceptus et sic mortuus sortis in fine horae.

Tunc quaeritur quid Deus faciet de sorte utrum dampnabitur vel salvabitur.

Ad hoc dicitur primo quod iste casus non stat de lege currente. et si dicatur quod cum casu agat deus lege stante, tunc dubitaretur de utraque parte an esset dampnatus vel salvatus, et hoc logicaliter respondendo.

Secundo dico magis doctrinaliter quod verisimiliter ipse salvaretur cum[?] quia Deus est magis pronus ceteris paribus ad misericordiam quam ad poenam. tum secundo, quia dato primo instanti non esse sortis videtur sufficere ad hoc quod sortes salvetur quod immediate ante hoc erat acceptatus deo et nunc non derelinquit aliquid, ergo etc.

Pro quo sciendum est quod multiplex est directivum in palma, quia quod est directivum in palmam ultimum finis politici, lex autem ad finem politicas[?] dirigit sed quaedam est lex nobis innata quae nihil aliud est quam tendentia in suum principium quam tendentiam habet quaelibet creatura in ordine ad primum principium inquantum est quaedam participata similitudo primum principii dicit Eustratius supra primum Ethicorum et haec est semper recta quantum est ex parte sui quam boecius vocant legem antiquam primo de consolatio prosa quinto "nihil antiqua lege solutum linquit proprie stationis opus. Omnia certo fine gubernans hominum solos respuis actus."

Hac autem lege communicatio naturalis instinctive dirigitur de qua agit plato in thimeo et de hac dicit iustianus[?] in instincta quod haec est lex quam natura docuit omnia animalia forte etiam quod haec lex est illa virtutis scientia quae Tullius in testiculannis[?] quaestionibus dicit nobis est innata sic inquirens nobis innata sunt virtutis semina quae si adolescere liceret nos utique ad vitam aeternam perducerent, et ideo Ieno acutissimus philosophus ponit felicitatem confiscere in huius legis et inclinationis primum principium conformitate ut recitat Albertus cornatensis[?] in suo rudimento.

Sed hic occurrit consideratio grata, sed difficilis de habitudine causae finalis ad efficientem respectu effectus quae, scilicet, praecedit in causando.

Et primo dico quod causa finalis prius concurrit in producendo effectum quam efficiens, quia movet efficientem efficiens autem agit propter finem et ideo non videtur omnino irrationalis positio Aristoteles et sui commentatorum in XIIo Metaphysicae, qui ponunt primam causam solum causare in genere causae finalis.

Secundo dico quod creatura per prius natura est bona quam sit ita quod si essentia et bonitas essent realiter distincta bonitas praecederet entitatem. unde et finis qui non est bene movet et haec non est nova opinio, sed fuit Platonis dicentis quod bonum est prius ente ex hoc posset haberi quod si esset Ienoordo inter perfectiones, divinas bonitas esset prior quam entitas, quia bonitas de se non requirit productionem.

Secundas gradus directivus[?] in fine est quaedam tendentiam in fines medios per diversa media et haec est tota concatenatio causarum quam qui intelliget opificem intelligeret et sic beatus esset secundum philosophos.

Unde Algasel in Metaphysica sua dicit intellectum humanum esse beatum cum in seipso descripserit mundum intellectualem talem qualis est iste mundus sensibilis haec autem cathena[?] vocari potest faIenotum secundum boethium IVo de consolatione prosa 6 licet doctores catholici nomen fati abhorre aut sicut Gregorius in omelia epiphaniae, unde dicit "absit a cordibus fidelium ut fatum esse dicamus" hoc tamen est propter errorem gentilium, sicut patet per Augustinum VIo De civitatem dei capitulo 9 ubi dicit quod gentiles dixerunt illam concatenationem esse causarum necessitantium respectu cuiuslibet effectus, et sic fatum nihil est, ut dicit Gregorius et Augustinus ad hoc allegat senecam dicens ducunt volentem fata velente[?] trahunt et idem videtur esse eiusdem inte??is[?] in tragoediis cum dicit fatis agitur etc. et in principio loquens tu sola etc. non allegavit in qua tragoedia et aliquis poeta te tua fata trahunt et idem Senenca expressus videtur esse eiusdem intentionis VIo libro de naturalibus quaestionibus ubi agit de fulminibus ubi inter alia dicit fata irrevocabitur ius suum per agunt nec ulla conmoventur prece nec numa[??] flectit non gratia faciunt cursum irrevocabilem ingesta ex destinata fluunt, credo tamen quod seneca qui inter alios fuit maximus moralis non credit actus nostros de necessitate evenire, quia tunc non essemus laudandi vel vituperandi de actibus nostris.

tunc etiam non esset consiliandum, tunc etiam cessarent poenae malorum et praemia bonorum sicut arguit Philosophus in Io Perihermeneias, quae omnia sunt absurda, et ideo credebat quod intelligebat dicta sua respectu effectuum naturalium quantum ad augmentationes, diminutiones, alterationes, et alios motus naturales sicut nosinet[?] concedimus nec hoc est inconveniens nam si non esset liberum arbitrum omnia evenirent de necessitate naturali, si tamen secundum sensum quem verba videntur dicere intellexissent rationabiliter ab Augustino reprobantur ut sibi allegatum est, sed sic non fuit Boecius immo conformiter cum Augustino, licet Augustinus non velit nominare nomine fati, sicut facit Bocius. Et ideo videtur alteratio de nomine magis quam de re. Unde Vo de civitate capitulo 9o "ordinem causarum ubi voluntas dei plurimum poterit neque vocamus neque fati vocabile nuncupamus", sic capit bocius saepe legem et metro[?] quinto primi legemque pati sidera cogis et bernardus silvester in macrocosimo[?], hoc ergo lex est omnium passionum et omnium actionum creaturarum directiva quam natura docuit omnia animata ut allegatum est.

Tertius gradus est lumen intellectus practici quo illuminatur ad intelligendum principia moralia et conclusiones morales.

Quartus gradus est principia moralia in praedicto lumine evidentia.

Quintus gradus est dictamen practicum ex praedictis principiis deductum conclusive.

Sextus gradus est lex civilis quae non potest conclusive deduci ex praedictis principiis vel conclusionibus et dividitur in tres gradus secundum triplicem legum civilium varietatem quae varietas attenditur penes communitatum diversitatem quae sunt tres secundum Aristoteles ethicorum et quarto et quinto politicae, scilicet, aristocracia et tyrocracia vel policracia.

regnum est politia vel communitas in qua unus principaliter propter bonum virtutis et communitatis et hoc est optima. ideo debent esse perfectissime legis in ipsa et eius transgressiva est tyrannis. aristocratia est communitas in qua pauci virtuosi dominantur. tyrocratia vel policracia est illa in qua magna pars multitudinis et in qualibet istarum aliae et aliae requiruntur leges civiles et ex hoc patet quod leges sunt variandae secundum diversitatem locorum et temporum ex quo patet quod legistae[?] deficerent si leges rationas[?] quo ad omnes vellent approbare.

Septimus gradus est lex christi quae non est in potestate naturali hominis, sed revelata est dunutus[?]. advertendum tamen est quod iste septem gradus fuit inter se conformes nec in aliquo discordant bene Gratianus in Decreto dicit quod "lex naturalis in evangelio continetur" eus prosecutio esset mens[?] ius longa, ideo dimitto.

Revertendo ergo ad ascensu in palmam, scilicet, obiective rememorandum est quod quid philosophi dixerunt de cathena aurea cuius inventor fuit omerus ut testatur Macrobius super sompnum cipionis allegans virgilium 6 eneidos caelum ac terras camposque aut praedicata lucenterque globum lumine titama quinque astra aspectus intus alit tantamque fusa per corpus meus agitat molem magno se corpore muscet. Unde dicit a summo Deo unam interrupta connexio est, etc. non invenit ut allegavit in alio loco dicit sic ille vere insolubilis causae sunt quae mutuis ad invicem nexibus uniuntur et dum alia alteram facit et vicissim de se nascuntur numquam a naturalis societate amplexibus separantur et talia sunt vincula quibus[?] terram natura concernxit[?]. unde etiam ut dictum est philosophi posuerunt cathena aurea a summo deo usque ad ultimam rerum fecem una mutuis se vinculis religans et nusquam interrupta connexio et hoc est omeri cathena aurea quam pendere de caelo in terras Deum iuxisse[?] commemorat.

Et quia secundum augustinum nihil in scripturis aliorum utile invenitur quin sit in scriptura sacra. ideo de ista cathena aurea potest ex poni illud habetur in gene de scala iacob cuius finitas caelum attingebat et pes eius fixus in terra[?] erat et erant angeli ascendentes et descendentes, etc. et dividitur in tres partiales. prima est essentiarum in se. secunda est inclinationum. tertia est operationum[?] suarum et istam descripsit salomon sapientiae XI alloquens divinum dicens "omnia in numero et pondere et mensura fecisti" et Apostolus Paulus Actos 18 "in ipso vivimus movemur et sumus" movemur, inclinationibus tamquam pondere, vivimus, vita secunda tamquam mensura sumus, perfectionibus tamquam numero et posset hic esse articulus de ordine specificatio rerum inter se sed transeo.

Item notandum est secundum platonem quod terra est infima species et intra prima est extra genus simpliciter[?] et accidentia.

Alius modus ascendendi in palmam per communicationem idiomatum, sicut de natura humana in christo.

Alius modus est secundum formalem influxum divinae natura circumscribendo omnem habitudinem dicentem imperfectionem et hoc dupliciter uno modo secundum totalem communicationem, secundo modo supplendo vices aliorum formarum.

Item alius est modus per vitalem immutationem qua deus se ipso immutaret potentiam etc.

et de istis dico quod non est possibile, quia tunc posset esse aliquis deus recens et miser quae sunt nefanda consequentias declaravit.

Item sequeretur quod eadem res posset esse successive omnium specierum. si enim suppleat vices terrae formae erit terra et si aquae erit aqua et sic de aliis.

Item sequeretur deorum pluralitas.

Item sequeretur quod materia prima posset esse Deus, etc.

Et praemitto illud quod dicit hugo de sancto victore periculum diligentis[?] inquietis[?] non est aliud nisi sit temeritas et specialitas in hiis quae immuente[?] non concurrunt fidem, ideo non intendo aliquid temere asserere, etc.

Pro quo audiamus illud quod scribitur Genesis[?] primo capitulo: "faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram et praesit volantibus caeli et piscibus maris et cunctis animantibus terrae", et sequitur "crescite et multiplicamini et replete terram dominamini" etc. Ecce de divino eius super cetera creaturas. Unde in isto statu prosequendo inferiora obedissent superioribus ubi indig?? Nicholaus de Lira ibidem dicit quod imperfectiora sunt propter perfectiora, ideo homo uteretur animalibus, sicut animantia plantis cui concordat dictum philosophi quod deterius est gratia melioris.

Secundo dicit idem quod perfectiora gubernant inferiora et sic habent regnum naturale, ergo homo in statu innocentiae habebat nedum regnione[???] morale, sed etiam naturale, ergo etc.

Tertio idem quia homo est factus ad imaginem et similitudinem Dei ergo iuste obediunt ei animantia, sed propter peccatum est abstracta illa obedientia ut ne corpus obediat animae, nec vires sensitivae rationi[?], nec cetera ipsi hominum.

Ex hoc sequitur quod stante illo statu imperium eius voluntatis fuit super omnes vires inferiores ergo gravitas non obmasset motui sursum si imperasset quia illud naturale est quod est secundum obedientiam supraemi gubernatoris, sicut ponit Rabi Moses, et consequenter de astia sic gunt[?] erat in praedicto statu.

Item ista positio ponitur expresse a Guillelmo Parisiensi dicit, enim, si quaeratur an anima potior esse in motu proprii corpis[?] quam animae volatilium et si posset in volative[?] vel in motum aequae velocem antequam impedimentum haberent homo.

Respondet dicens quod verisimilem est quod sic, quia nulla difficultate videbatur moveri sursum nec gravitas videtur resistere quare si eo tempore imperasset ei volatum utique fecisset verba sunt in sententia guillelmi parisiensis

Secundo principaliter detur quod haec positio concordet philosophiae. Unde licet philosophi de statu innocentiae cognitionem non habuerunt tamen in simili aequalis ponunt. unde Aristoteles Io Politicae capitulo tertio ponit quod principatus invenitur in rebus inanimatis principatus inquit invenitur in natura sicut in elementis ut in aqua et in terra. Unde in principio dicit quod mixtum movetur secundum naturam elementi in ipso praedivinantis[?] ecclesiae qualiter est divinum in elementis.

Secundo ponit quod in animalibus reperitur principatus.

Tertio ponit quod reperitur in hominibus quorum aliqui sunt bene dispositi vel ex consuetudine vel ex mala necessitate vel constellatione consimili quos aristoteles petis?tis[?] vocat et isti non tantum supra vires inferiorum habebunt divinum, sicut primi immo tales sunt servi in anima et quia adam in statu innocentiae fuit optime dispositus ut omnis concedunt sequitur propositum.

Consequentur ponit Aristoteles duplicem principatum in homine unus est rationis super vires sensitivas et iste vocatur regalis et positus, quia sensus libere obedit voluntati. alius principatus rationis super vires non sensitivas, sicut supra corpus et iste est maximus et dicitur dispositus et est quando dicens utitur ad nutum suum servo nec potest servus quiquam facere nisi quod ad non praeceptum est nec licet eidem movedire[?] praecepto deum.

Ex hoc patet quod corpus magis obedit rationem quam vires sensitivae etiam pro statu praesenti, et tamen omnes concedunt quod anima habuisset nobilius dominum[?] supra vires sensitivas in statu innocentiae quam habeamus de praesenti ergo a fortiori supra vires non sensitivas maius habuisset divinum, ergo positio mea est vera etiam secundum aristoteles.

Tertio ostenditur quod positio mea concordat rationi pro quo praemittuntur duae conclusiones.

Prima est quod operationes et effectus qui provenerunt a substantiis intellectualibus in istis inferioribus sunt ex imperio efficaci illarum, quia Deus vult quod quam cito earum imparium est tam cito effectus sic et quam cito angelus vult quod lapis moveatur lapis movetur cum ergo velle divisim sit infrustrabile sequitur intentum nolo tamen dicere quod imperium sufficeret ad quocumque motum cuiuscumque corporis subiecti tali potentiae volitivae.

Secunda conclusio res habent diversos fines in quos diriguntur oppositis aliquando modum ut res aliquando tendit in bonum individui aliquando in bonum speciei aliquando in bonum universi.

Et circa hoc dico primo quod res magis intendunt bonum universi quam individui vel speciei, ideo lapis in casu quod universum pateretur detrimentum aliquod. puta vacuum vel aliquod simile inconveniens ascenderet sursum ad remediandum illi inconvenienti potius quam descenderet deorsum vel quietaretur, sed esset in suo loco naturali et hoc ponunt philosophiae fieri secundum inclinationem naturae communis et consequentur dicendum est quod res magis intendunt bonum speciei quod individui ideo applicando ad propositum non videtur esse negandum quin anima haberet imperium efficax supra corpus sic infima intelligentia et ideo forte non haberet imperium nisi supra materiam cui coniungitur quamvis de potentia dei ab soluta posset movere res extra se et ex istis iam soluta sunt argumenta quae fiebant de materia extrinseca patet ergo quod ex positione non sequitur illa inconvenientia prius illata ex hoc ultra sequitur quod anima videbatur hic divinum in latitudine potentiarum intantum quod gravi erat naturale ascendere sursum ad imperium.

Unde dicit Albertus Io De generatione in materia de mixtione tractatu sexto capitulo quarto concedit quod naturaliter elementa moventur gravia scilicet, sursum et leva deorsum et resolvit omnis motus istorum inferiorum in motus primos orbium et planetarum.

Et ad hoc allegat Commentatorem VIII Physicorum, ubi dicit quod sol naturaliter movet ignem, luna mare, consequenter quinque planetae aerem in quo contingunt valde mutationes quae innaturales reducerentur potentias nisi reducerentur ad quinque planetas praedictos terra autem movet firmamentum in qua diversae sunt configurationes diversis specibus in terra generatis corrumptis[?] ex quibus habetur quod naturales motus possunt haberi praeter inclinationem naturalem mobilium, ergo naturaliter etiam poterat corpus Adae moveri eius propriam et secundum inclinationem voluntatis, licet non dixerim quod naturaliter.