Table of Contents
Reportatio Sentences Commentary
Principia
Principium I
de Fide
de Notitia
de Fruitione
Lectio 45, de Fruitione
de Trinitate
de Caritate
de Libertate
de Incarnatione
Lectio 51, de Fruitione [Palantine Transcription]
In alia lectione fuit facta una ratio tangens materiam de fine naturali scilicet utrum deus sit finis naturalis creaturae rationalis vel etiam cuiuslibet et utrum naturali tendentia in summum bonum id est utrum quaelibet creatura mixta suum modum et capacitatem fruatur
de primo recitabo auticiodorensis quam ponit in principio 2i unde ipse tenet istam conclusionem quod dilectione naturali creatura diligit se propter se
Consequenter tractando materiam de angelis introducit expresse utrum dilectione naturali angelus dilexat deum super omnia respondendum negative ymmo semper propter se Consequenter quod Adam in statu innocentiae dilectione naturali dilexit se propter se scilicet se esse
et conservari et suam utilitatem id est conferentiam ad sui status perfectionem verum est quod prima facie videtur istud esse contra augustinum de duabus civitatibus quas fecerunt duo amores de hoc alias dictum est circa principium et etiam postea ut tamen habeatur intellectus ymaginationis istius doctoris distinguit tres modos diligendo se
primus modus est propter utilitatem iste modus includit quod diligit se esse et illa quae pertinent ad perfectionem sui status et ista elicita
Alius est proprie excellentiae et ista dilectio est superbia Advertendum quod dilectio advertentiae potest dupliciter considerare uno modo quantum requiritur ad integritatem sui status secundum modum illius rei et sic est licita
Alio modo fit non debite vicem si appeteret plus quam requiritur ad sui status perfectionem et sic esset illicita et esset peccatum superbiae et hoc intendit iste doctor 3a dilectio est temporalium ut divitiarum etc et talis est illicita
ergo pono contrarium et arguo primo contra dicta sua quia omnis dilectum et praecipue deliberata est usus vel fruitio ergo huiusmodi dilectio quae est ad se si non referatur ad aliud est fruitio sui et per consequens est summa perversitas secundum augustinum
2o ista ymaginatio procedit ex ignorantia habitudinis creaturae ad deum quia creatura est totaliter dependens sic quod ex se non habet rationem finis ymmo nullo modo ex se habet rationem terunambilis ergo nullo modo est obiectum fruitionis licite
Item sequeretur quod realiter gratia esset violentia et naturae contraria consequens falsum quia non corrumpit naturam sed magis perficit probatur consequentia quia naturalis dilectio est ad se et dilectio caritativa est ad deum et movet ad contrarium illius ad quod movet dilectio naturalis et per consequens tendentia naturalis creaturae et tendentia caritatis haberent terminos incompossibiles
Item sequitur quod status innocentiae tam angelorum quam primi parentis fuisset in ordinatus patet nam quod aliqua dilectio terminetur ad creaturam quae non habet rationem terminantis est in ordinatio huiusmodi dilectionis quia non reperitur modus sed quem movet et per consequens fuisset ibi ordinatio
Item sequitur quod beati quantumcumque essent per gratiam elevati volenter ferrentur in deum quia natura intendit in contrarium scilicet ad se
Item creatura non sufficit sibi ad se nec alteri nam ad hoc quod creatura in esse producatur requiritur prima causa efficiens et etiam ad conservari requiritur prima causa efficiens etc ad si ergo non sufficit ad esse nec ad bene esse et sic non habet rationem finis quia finis habet rationem optimi et per consequens ista positio non est rationabiliter fundata
pono ergo istam conclusionem quod primarius negatur impetus ad deum super omnia terminatur ultimate licet caritas incomparabiliter ultimate licet caritas incomparabiliter nobilior modo moveatur ad idem
2a pars patet nam caritas elevat materiam supra se unde secundum doctores Caritas gustum spiritualem sicut et perficit et reddit quod ammodo ipsum superioris speciei inpercipiendo quam natura in se est ideo ex caritate movetur creatura ad diligendum deum super omnia
prima pars probatur primo quia natura agit directa ab intelligentia non errante igitur ordinatissime igitur quidquid agit hoc agit propter finem et maxime illum qui habet rationem ultimi et per consequens propter deum Item per diffinitionem boni primo ethicorum "bonum est quod omnia appetunt"
Item auctoritate boecii 3o de consolatione ubi poni expresse quod specie recta est naturalis tendentia ubi deducit quod est unicus finis ad quem omnia tendunt licet varii varios elegant colles eadem tamen felicitatem naturaliter intendunt licet varii varios statuant sibi varios fines Ideo dicit boetius "nihil antiqua lege solutum"
ad idem est Wilhelmus parisiensis libros scilicet in libro de universi de fide et legibus dicit triplices virtutes secundum quod exponit illud Iacobi "omne bonum optimum desursum"
primum bonum sue prima bona sunt habitus supernaturaliter infusi dirigentes in mediate in deum scilicet caritas fides etc.
Alia sunt bona pure naturalia scilicet virtutes naturales naturaliter nobis innatae unde unicuique sunt datae inclinare iuxta capacitatem suae naturae et speciei
forte argueretur quia sicut videtur sequi quod aliquis ex puris naturalibus posset frui deo patet consequens quia virtutes naturales nobis innatae inclinat fortius quam virtutes consuetudinales ergo potest ferri per illas
Item experientia est quod creatura faciliter fertur in dilectionem boni tmeporalis igitur faciliter fertur indilectionem summi boni propter se probatur consequentia quia ex quo virtutes naturales inclinat naturaliter ad deum sequitur consequens illatum
Respondendum quod multiplex est causa quare creatura rationalis facilius diligit bonum temporale quam deum non obstante naturali inclinatione ad tpm deum
primo ad hoc quod feratur fruitive in deum requiritur consideratio et deliberatio et cognitio divinae bonitatis qui non est sine difficultate magna
Sed ad hoc quod diligat bonum temporale non requiritur discursus non requiritur electio unde origenes virtus est tarda vitium vero princeps philosophus 2o Ethicorum difficile est attingere signum unde ad peccandum non requiritur deliberatio nam staret quod creatura ad deliberandum et non faceret et sic vitium non requirit deliberationem ergo dicit origines quod vitium est principes
2o ad diligendum deum super omnia requiritur in hoc statu requiritis scilicet mentis elevatio sed ad diligendum temperale non requiritur hoc ymmo voluntas se ipsa immediate potest diligere temporale unde virgilius in opposito eneyd dicit "facilis decessus" etc.
quia dilectio fruitiva dei excedit humanam facultatem non obstante inclinatione naturali difficile eset deum diligere super omnia
3a causa licet aliqualiter implicetur in priori bona temporalia intuitive et in mediate se ostendunt delectabilia et alliciunt voluntatem deus autem non videtur sic in hac vita ut scire ipsum est deum nemo vidit unquam et sic quia deus non movet obiective inmediate ibi et bona temporalia immediate movent
4a causa quae est potior et cupiditas vel fomes pena scilicet peccati originalis quae inclinat de directo contra caritatem ad dilectionem sui ipsius si diligentis propter se cuius activitatis amor est quam sit activitas inclinationis naturalis
Corollaria
primum corollarium quod moralis honestas pulchre describitur in natura patet nam ibi res ordinatissima dispositione quantum in eis est tendit in summum bonum et quidquid agunt hoc agunt gratia huius Boetius hominem solum respius actus
patet qualiter ars dicitur unitari vel ymitatur naturam nam natura regulatissimi agit non sequendo naturam non potest decipi
patet etiam qualiter vita moralis relucet in natura Nam licet leges naturales sunt positae scilicet gratiam quod desscendat deorsum tamen in casu speciali utitur epykeya Nam in casu speciali non descendit deorsum sed vel ascendit vel stat propter implere vacuum Sequitur quod natura particularum videtur plus diligere bonum commune quam proprium patet unicam posito quia natura particularum bonum proprium dimittit et pro sequitur bonum communem
Sequitur quod gradus dilectionis creatae ad se propter deum magis est ex divino statuo quam diligibilitate creaturae non enim ex diligibilitate quae sit maior in creatura creatura plus se diligit sed totum consurgit ex divina obligatione quae hoc dedit cuilibet creaturae quod sit plus solicita de se ipsa cum etiam melius cognoscat suas operationes proprias et consurgit ex commissione speciali
Advertendum quod in homine tria concurrat scilicet inclinatio naturalis et inclinatio cupiditatis et huiusmodi sunt absolute et sunt ab homine est separabiles alia est caritas
Et est advertendum quod inclinatio cupiditatis quae vocatur habitualis dilectio commodi semper inclinat creaturam ad diligendum se propter se et semper inclinatio naturalis est in contrarium quia semper in ultimum finem
Et sic inclinatio cupiditatis est fortior quam illa naturalis et ideo sive gratia nullus pater bene operari quia inclinatio cupiditatis vincit libertate arbitrii Ideo requiritur 3a inclinatio quae est prima adiutiva et elevativa scilicet inclinatio caritatis quae est contraria incliatione cupiditatis et est fortior Semper est in libertate liberi arbitrii bene operari cum gratia et malum evitare et sic sequitur quod semper et victoria caritatis ad cupiditatem nisi ex negligentia liber arbitrii unde spiritus Iuvatur caritate et caro cupiditate et iuxta hoc dicitur "spiritus adversus carnem"
Sequitur ulterius quod omnes primi motus sunt ex cupiditate nam caritas ad hoc quod exeat in actum praerequirit electionem debitam id est dictamen practicum intellectu scilicet deliberationem et per consequens omnis alia operatio quae in voluntate producitur reducitur ab obiecto et cupiditate ideo omnis primus motus est quodammodo creaturae fruitio et est illicitus quia semper propter se diligentem quia voluntas et caritas sic se habent quod non operatur caritas nisi voluntas agat deliberate Omnes aliae sunt ex cupiditate et quaedam sunt culpabiles scilicet quando circa aliquod obiectum voluntas potest deliberare et si tenetur sub peccata peccati mortalis est mortale si venialis est veniale
On this page
Quod moralis honestas pulchre describitur in natura
Quod omnis affectio commodi est contra inclinationem naturalem
Quod omnes primi motus sunt ex cupidititate
Quod tota natura immobiliter adhaeret ultimo fine
Quod ad appetitum rationalem est aliqua dei convictio
Quod quantum ad appetitum naturalem dampnait aliqualiter quietantur