Quaestio 1

¶ Distinctionis. xxx vi. Questio Prima.

CIrca distinctionem Trigesimamsextam quero. Utrideus intelligat distincte omnia alia a se.

¶ Uidetur quod non Potentia non excedit suum obiectum adequatum in cognoscendo. Sed obiectum adequatum diuini intellectus est essentia sua: ergo nichil aliud cognoscit.

¶ Secundo sic. Et est ratio Commentatoris duodecimo metaphisice. Si deus aliquid aliud intelligeret / necessario preexigeret illud ad suam intellectionem / et ita in intelligendo dependeret ab aliquo extrinseco / et vilesceret eius intellectus: sed hoc est falsum: ergo et cetera.

¶ Tertio sic. Simile sensi bile non est intelligibile / nisi per immutationem a sensu / et abstractionem / et reflexionem vt dicitur ter io de anima: sed deus nullo istorum modorum intelligit: ergo etc.

¶ Quarto sic. Si deus intelligeret aliquid aliud a se aut hoc esset noticia intuitiua aut abstractiua: sed nullo modo: quia non cognoscit aliter presentia quam futura: sed quando res actu existit: vel intuitiue cognoscit: vel non cognoscit: ergo similiter quando res non existit non potest eum cognoscere intuitiue: ergo non cognoscit vt videtur. ad Hebreos quarto. Omnia nul¬

¶ Contra da et aperta oculis eius ad quam nobis sermo / et non est vlla creatura inuisibilis in comspectu eius

¶ In ista quaestione sic procedam.

¶ Primo ostendam quod deus perfectissime cognoscat omnia alia a se / et quomodo creatura possit esse obiectum per se intellectus diuini.

¶ Secundo inquiram vtrum aliquid aliud a deo puta creatura prius sit representata vel expressa per diuinam essentiam quam actu intellecta.

¶ Tertio vtrum ad hoc quod deus distincte cognoscat alia necessario exigantur siue preexigantur in eo distincti respectus rationis ad ipsa intellecta.

¶ De primo ostendam qua¬ liter cognoscit omnia alia a se / et hoc sic. si intellectus diuinus non intelligeret aliquod ens: aut hoc esset propter defectum / et debilitatem potentie intelligentis: sicut exemplificat Commentator de materia secundo metaphisice. Aut propter intelligibilis excellentiam: sicut exemplificat Aristoteles de intellectu nostro / et de manifestissimis in natura que excedunt intellectum nostrum: sed neutrum istorum potest habere locum in deo: non primum: quia cum intellectus diuinus sit formaliter infinitus nullum obiectum ipsum formaliter potest excedere aliquo modo. Secundum non / scilicet defectus entitatis in telligibilis: quia sicut patebit infra intellectus diuinus non presupponit aliquid extrinsecum in intelligendo in esse intelligibili: sed dat sibi primo esse intelligibile per suum intelligere. Secundo etiam quia sibi sufficit entitas primi obiecti sui: quod est essentia sua virtualiter continens omnia alia: ergo omnia perfecte cognoscit seu intelligit.

¶ Secundo sic. Quicunque intellectus potest perfecte cognoscere causam et inquantum causa est / potest intelligere causatum / et precipue loquendo de totali causa et perfecta. Sed deus ( sicut supponitur ad presens ) est causa totalis et perfecta cuiuslibet alterius a se / et potest cognoscere seipsum perfectissime: vt dictum est supra: ergo omne aliud a se.

¶ Tertio sic. Et arguo specialiter quod cognoscat omnia bona et mala: prouisor vniuersalis et sufficiens et dirigens vnum quodque in finem necessario cognoscit omnia alia: quia cadunt sub prouidentia eius perfecta: sed deus est huiusmodi respectu omnium aliorum a se: quia omnia subiecta sunt sue prouidentie sicut dicetur infra ergo etc.

¶ Quarto sic. Ex parte diuine iusticie iustus iudex debet habere certam noticiam de his de quibus habet iudicare: sed deus est huiusmodi: habet enim iudicare deiomnibus bonis et malis: ergo etc. Confirmatur quia diuina essentia eminenter et per fectissime continet et representat omnia et omnem modum: omnia igitur intellectus eius cognoscit etc.

¶ Quantum ad modum quomodo cognoscit omnia. Notandum est quod entia creata / et priuationes: ets negationes ipsorum: vel que consequuntur ipsa possunt dupliciter considerari vel accipi: vel quantumo ad incomplexionem. vt incomplexi termini sunt / eti sic considerantur secundum proprias rationes terminorum: vel quantum ad complexionem seu complexiones eorum. Complexiones autem quedam sunt necessarie que resultant et consurgunt quadam necessitate ex terminis: vt sunt iste: homo est animal: homo est rationalis: et huiusmodi. Alie vero sunt contingentes / et sunt contingentia complexa: vt quod sortes curret / vel comedet. Et ista adhuc possunt accipi dupliciter. Unomodo pro suo esse possibili: vt possibilia: et sic quandam necessitatem habent / licet non sit absolute et simpliciter necessaria. Aliomodo quamtum ad esse in actu / et sic sunt pure contingentia.

¶ Ad propositum dico quod deus cognoscit omnia positiua incomplexa actu simplicis intelligentie / et negationes / et priuationes ipsorum: et per consequens figmenta et impossibilia intelligendo essentiam suam per rationem essentie sue vt primi obiecti / per se tamen positiua / et aliquomodo per accidens negatio ua et priuatiua. Intelligit etiam complexiones necessarias terminorum / vel necessaria complexa et contingentia pro esse possibili / et inquantum aliquomodo sunt neces¬ saria per rationem essentie: sicut et terminos complexionum talium / et hoc non intelligentia simplici: vel vt simplex dicitur sed vt compositiua vel diuissua Et consequenter omnes argumentationes: et sillogismos / et paralogismos de ipsis. Sed contingentia quantum ad esse in actu cognoscit ( sicut dicetur infra ) per determinationem sue voluntatis: per quam determinat illa aliquando fore vel esse vel fuisse / et a qua omnia talia secundum esse in actu dependent Ex sua etiam determinatione deus cognoscit omnia bona et mala / etiam culpe vt puto ( sicut dicetur infra ) ita quod necessario expectat determinationem diuine voluntatis de istis antequam possit cognoscere ea: puto tamen sicut apreparet ex predictis quod facta determinatione intellectus cognoscit omnia perrationem essentie vt per se primi adequati obiecti /

¶ Sic ergo patet quod deus cognoscit alia a se / et aliquid aliud a se est obiectum sui intellectus. Sed quo modo: dico quod obiectum potest intelligi secundum aliquos habere duplicem habitudinem ad potentiam vnam sub ratione motiui: aliam in ratione terminatiui. Quantum ad primam habitudinem / dico quod creatura non potest esse obiectum intellectus diuini aliquomodo vt probatum est supra. Quantum ad secundam dico quod habitudo terminatiui potest esse duplex. Una vt terminatiui per se primo et sic non potest poni creatura obiectum diuini intellectus. Alia potest esse vt terminatiui per se: non tamen primo / et sic creatura positiua vel aliquid positiuum extra deum potest poni obiectum per se diuini intellectus: et sic non oportet quod intellectus diuinus aliquo modo a creatura dependeat in intelligendo / licet sit eius per se obiectum: quod tamen oportet: et sic creatura poneretur per se primo non intelligi a deo et ab intellectu suo secundum imaginationem quam intendit Commentator quando dicit duodecimo metaphisice ( secundum aliquos non secundum me ) quod deus non intelligit alia a se. Quod i intellexit quod deus non intelligit alia a se vllomodo falsum dicit / et irrationabiliter / et contra seipsum im pluribus locis: vbi ostendit ipsum esse causam a pro posito multorum aliorum a se: de quo tamen puto quod ex perfectione diuina demonstrari non potest quod deus intelligat alia a se: nec quod sua essentia representet ea. Non est enim deus magis perfectus ex hoc quod se et alia cognoscit quam se solum: sicut nec magis beatus secundum Augustinum dicentem. Beatus qui te et illa nouit non propter illa beatior: sed propter te solum beatus. Unde rationes superius procedentes ex diuina perfectione non sunt demonstratiue

¶ Nota circa articulum istum quod opinio Commen tatoris duodecimo metaphisice. Fuit quod deus non intelligit alia a se: sic quod apud intellectum suum sit multitudo intellectorum: sed sicut est vnicus actus intelligendi: et vnicus intellectus: sic et vnicum intel lectum: quod est essentia sua. Tum quia essentia sua est obiectum sibi adequatum. Alioquin potentia excederet essentiam. Tum quia vbi est multitude intellectorum ibi est compositio eorum apud intel lectum: quia vnio et non nisi per compositionem. Tum quia non esset perfecta identitas actus ad on iectum: sicut nec potentie ad obiectum: sed obiectum intellectum esset aliud extra ipsum. Tum quia intelligit alia in vniuersali ( sicut posuerunt aliqui philosophi ) quia tunc in perfectione et sua noticia esset alterius perfectionis: nec in particulari: quia sic sunt intelligentia infinita. Infinitum autem non est intelligibile. Tum quia intellectus diuinus mutabilis esset sicut et obiectum extrinsecum de actu in potentiam vel econuerso. Tum quia intellectus eius vilesceret intelligendo ista inferiora vilia / et reprobat Commentator per Themistium qui posuit quod intelligit alia per seipsum vt causa est aliorum: dicit tamen quod alia non omnino sunt ignota apud primum: quia cognoscendo essentiam suam / que est quasexemplar et imago aliorum: dicitur alia non ignorare: non quod intellectus eius comparet istam essentiam ad aliam: vel cognoscat eam vt imago vel exemplar: quia tunc esset ibi intellectum: sed intelligit eam absolute vt in se et precise secundum se: et per hoc dicitur alia non ignorare.

¶ Sed dico quod ista positiofalsa est / et heretica: quia si sint de mente Aristotelis hereticus fuit. Quod autem deus intelligat omnis et perfecte distincta: et quantum ad omnem modumomnium. Patet / quia sua essentia perfecte eminen ter et illimitate continet omnia: ac per hoc represen tat secundum modum qui explicatur in corpore istius questionis: sed intellectus eius in intelligendo equaliter essent in representando: igitur etc. Quod autem posuit Themistius quod per rationem causalitatis in telligat omnia non est verum. Si intelligatur quod ratio causalitatis accipiendo formaliter sit ratio intelligendi: quia tunc prior esset causalitas: vel prius esset in deo causare quam intelligere: quod non econuerso. Sed si intelligatur de fundamento causalitatis quod est essentia potest saluari. Sed tunc quomodo dicit Commentator scientiam dei esse causam rerum si deus non intelligit res alias a se. Respondetur ad hoc quod secundum viam philosophorum: et pre cipue Commentatoris: non oportet ad hoc vt aliquid causetur ab intelligentia quod preconcipiatur ab ea: sed sufficit quod aliquid preconcipiatur ad cuius conceptionem illud ponatur in esse: sicut ponit exemplum de motu celi ab intelligentia: vt patet in exem plo quod non oportet canem preconcipere motum ad hoc vt moueat se ad cibum apprehensum: sed ad apprehensionem cibi sequitur motus in ipso. Sic ad apprehensionem et scientiam quam habet de seipso sequitur illud quod ponitur in esse ab eo / nec oportet quod preintelligat res: et si eas preintelligeret dice ret Commentator quod tunc scientia dei non esset causa rerum sed magis econuerso.

¶ Ad motiua Conmentatoris dico quod essentia sua est obiectum sibi adequatum tanquam primum obiectum: et dico quod aliquid aliud potest intelligere non tanquam primum sed secundarium obiectum. Ad secundum et ad omnia per distinctionem de obiecto primario et secundario potest dici: vel ad primum potest dici quod essentia dei est obiectum adequatum intensiue non extensiue et illa ad aliqua alia obiecta secundaria potest se extendere. Ad tertium dico quod nulla sequitur compositio in intellectu diuino quia aliud obiectum secundarium. Unde intellectum vel intelligibile nullam habet entitatem realem secundum se nec vnitur primo obiecto nisi in ratione eminenter contenti per ipsum ac per hoc intellecti eodem supplici actu et ita nullacompositio. Ad quartum dico quod est perfecta identitas potentie et actus sicut potentie et obiecti nec sequitur aliqua diuersitas ex secundario obiecto. Ad quintum dico actu indistincto et singulariter intelligit omnia distinctissime et quantum ad vniuersalitatem et quantum ad singularitatem et omnem rationem et modum obiecti. Quando dicis quod infinita singularia non sunt intelligenda: dico quod est falsum ab intellectu infinito quicquid sit de intellectum finito. Ad sextum dico quod non oportet ponere mutationem ibi sicut nec in obiecto primo modo sed solum in obiecto secundario. Ad septimum dico quod intellectus non vilescit ex vilibus intellectis: quia nec intelligendo dependet ab eis etiam intelliguntur perfectissime sicut et per essentiam representantur que est primum obiectum. Hec de primo articulo.

¶ Quantum ad secundum articulum est vna opinio subtilis que dicit quod creatura prius habet esse expressum vel representatum per diuinam essentiam actu et formaliter / quam intelliga tua vel habeat esse intellectum. Nam secundum insos essentia diuina est similitudo quedam causalis et exemplar creaturarum actuale et formaliter secundum seipsam: ita quod creature prius sunt in essentia diuina vt in exemplari / et actu repraesentatiuo / quam sint vbiectiue in intellectu per intellectionem.

¶ Ad hoc est prima ratio talis intellectio necessario presupponit potentiam et obiectum in aliquo esse: erge intellectio diuina secundum rationem et modum in telligendi presupponit creaturam que est per se ob iectum eius in aliquo esse / siue representatum et expressum per essentiam ipsam: ergo et cetera.

¶ Secundo sic. Ex creaturis consurgimus ad cognoscendum diuina omni imperfectioni semota: sed in creaturis ita est quod obiectum est prius representatiuum vel praesens in seipso quam intellectui / vt patet: quia prius est representatiuum per speciem si non sit presens in seipso / cum ergo creatura pro tunc non sit presens in seipsa prius necessario est representata per essentiam quam per aliquid aliud quod accidentaliter inhereret. Unde et hoc excludit imperfectionem creature que ex se non habet obiectum presens.

¶ Tertio sic. Qualis est ordo inter essentiam diuinam vt est exemplar et similitudo: et ipsam intellectionem. talis est in obiecto vt representatum et vt intellectum Sed essentia diuina vt sic prior est intellectione: et go et cetera. Minor patet: quia essentia ex vi sue continentie representat alia plura quam intellectio ipsa.

¶ Quarto sic. Essentia diuina secundum rationem essentie vt prior est omnibus aliis est primum obie ctum diuini intellectus adequatum sibi / et per consequens continens omnia perfectissime et actu secundum esse intelligibile / eoipso quod est actus purus et primus et prima perfectio inter diuinas perfectiones: quia ipsa essentia diuina: vt sic eque potens est et perfecta in representando sicut intellectus in intelligendo: sed creatura per hoc habet esse actu intelligibile: quia continetur intelligibiliter in diuina essentia: ergo prius habet esse intelligibile quam imtellectum.

¶ Quinto sic. Qualem ordinem habent aliqui vbi distinguuntur secundum rem / talem vbi distinguuntur secundum rationem. sed ibi esse intelligibile precedit secundum rem et est prius: ergo ibi distinguuntur tantum secundum rationem ( puta in creatura ) respectu dei: igitur etc.

¶ Confirma tur ista positio quia per aliud non probatur quod diuina intellectio est omnis intelligibilis et per ipsum esse intelligibile in actu intellectum nisi quod est infinita: et quia est simpliciter perfecta: sed eodem modo potest probari quod diuina memoria cum sit infini¬ ta et simpliciter perfecta ex se est omnis memorabilis: et per consequens quod est memorabile est actu memoratum et formaliter presentatum per ipsam: vt prior est intellectione: et non solum virtualiter / protanto scilicet quia in effectu vel quasi effectu memo rie est actualiter presentatum vel intellectum vel formaliter sicut per intellectionem est formaliter et actualiter intellectum. Si enim deus non esset actu intelligens nichilominus esset memoria perfecta in ipso / secundum quod memoria / et planum est quod non esset perfecta nisi actu formaliter et distincte representaret omnia: sicut memoria nostra non esset perfecta nec est perfecta in ratione memorie nisi actu et formaliter distincte obiectum sit presens per seipsum: vel per speciem: vel per aliam scilicet per diuinam essentiam. Respondeo quod creatura cum non sit intelligibilis a deo per rationem propriam: licet sit intelligibilis et perfectionis est: vel saltem infinitatis in intellectione quod intelligatur et habet esse actu / et formaliter intellectum per intellectionem. sed non oportet quod esse memoratum vel presentatum per memoriam quod tale esse memorabile non habet: non est sic memorabilis: sed tantum virtualiter in hoc est eque potens memoria et infinita sicut et intelligentia intelligibilis modo conuenienti ipsi memorabili: sed creatura apud intellectum nostrum cum sit intellecta / et per essentiam suam in se et in representatiuo oportet quod prius sit presentata distincte et formaliter quam intellecta: et ita si non sit presens per seipsam oportet quod per propriam speciem / et hoc est imperfectionis in nobis simpliciter / et talis representatio si sit aliquo modo perfectionis in nobis non tamen nisi supplentis imperfectionem simpliciter / nec habet locum in deo.

¶ Dicunt ergo isti quod creatura prius habet esse intelligibile et expressum formaliter non effectiue per essentiam sicut suo modo obiectum: representatur per speciem formaliter et resultanter / vel concomitatiue / vel effectiue / quam habeat esse intellectum per intellectionem. Unde et diuina intellectio creature presupponit necessario esse intelligibile creaturarum: vel creaturas in esse intelligibili / non propter imperfectionem diuini intellectus vt moueatur a creaturis in dependendo ab ipsis in: intelligendo sicut intellectus noster: sed propter perfectionem obiecti primarii quod est diuina essentia que secundum seipsam est exemplarrepresentatiuum creature: et presupponitur intellectioni: et per consequens creatura in esse intelligibili. inionem arguo

¶ Contra istam oprise. creatura de se nullum esse habet nec rei nec rationis: sicut de se patet. Tunc sic. In quocunque esse ponitur creatura ponitur necessario per actum alicuius productiuepotentie et si illud esse est reale oportet quod potentia sit realiter productiua. Si rationis quod productiua secundum rationem. sed esse actu et formaliter intelligibile est primum esse in quo creatura potest poni: ergo ponitur in illo per actum alicuius potentie et precipue prime potentie productiue que est intel lectus: quia tale esse non est reale: sed rationis Nec valet si dicas quod esse intelligibile non habet creatura per essentiam productiue sed resultanter vel concomitanter: quia ex quo de se nullum esse habet oportet quod per aliquam potentiam ponatur in suo esse et hoc vel causando illud esse immediatovel aliquid ad quod consequitur vel concomitatur tale esse / sicut patet in exemplo quod adducunt deus specie que est causata ab aliquo et concomitatur esse representatum obiecti: et ideo oportet quod illud esse representatum tantum et precise causetur ab intel lectu: vel oportet quod essentia diuina cum tali esse ab aliquo causetur sicut species: secundum est impossibile: ergo primum est necessarium. Non enim videtur quomodo creatura que secundum suum esse quod habet vt. est causabilis accipiat aliquod esse concomitanter vel resultanter nisi per causationem alicuius quod consequitur tale esse: essentia autem secundum rationem esfentie est incommunicabilis: igitur etc.

¶ Secundo sic. Omnis presupponens obiectum extrinsecum inaliquo esse necessario dependet ex illo obiecto: hec est enim ratio quare presupponit ipsum. Sed secundum istam potentiam intellectio dei respectu creature presupponit eam in aliquo esse: ergo etc. Sed hoc est inconueniens quod actus intelligendi diuinus cum sit necesse esse cuiusmodi non est creatura: nec per consequens presupponere eam in aliquo esse: Dices quod verum est propter imperfectionem potentie: sicut in nobis intellectus presupponit obiectum in aliquo esse: sed bene propter perfectionem primi obiecti quod est diuina essentia / et tunc non oportet quod dependeat ex ipso: sicut etiam nec dependet intellectio diuina a relatione que presupponitur sue intellectioni que habetur de ipsa / licet sit formaliter extrinseca diuine essentie que ponitur primum obiectum. Sed hoc parum valet: quia diuina relatio eadem est essentiali ter et essentie / et intellectioni: immo et realiter: non sic creatura. Contra ex hoc sequitur quod creatura secundum aliquod esse suum puta intelligibile sit simpliciter necesse esse: quia quod consequitur essentiam vel concomitatur secundum rationem essentie: vt prior est omni actu intellectus et cuiuscunque potentie / est necesse esse simpliciter. Probatio / quia antecedens quod est essentia simpliciter necesse esse: et consequentia quia necessario consequitur est simpliciter necessaria: quia in ipsa nichil ponitur diuinius necessitate pertinens ad actum rationis vel alicuius potentie: ergo consequens est simpliciter necesse esse / hoc est falsum de creatura secundum quodcumque suum esse / quia simpliciter esse est deus: ergo etc. Creatura enim se tota et omni suo esse distinguitur a simpliciter necesse esse:

¶ Tertio sic. Si creatura habet prius esse representatum / et esse intelligibile per essentiam vt prior est intellectione: ergo necessario secundum tale esse pertinet ad memoriam patris / et creatura prius est in memoria quam in intelligentia. Sed secundum Augustinum decimoquinto de trinitate verbum diuinum de tota memo ria patris nascitur: ergo verbum nascitur de memoria creata: et per consequens est similitudo et imagocreature ex vi sue productionis: quod est falsum / quia tunc creatura que non est necesse esse est ratio producendi vt memoria: vel per modum memorie vel bum diuinum quod est simpliciter necesse esse / quod est falsum. Tunc enim ab eterno esset realiter et in actu sicut ratio producendi ens reale necesse esse / et in actu quod est hereticum. Hec videtur ratio Anselmi monologion. xx viii. capitulo. Cum verbum gignatur de tota memoria et creatura prius sit in memoria quam in intelligentia: sequitur quod verbum ex visue productionis sit similitudo creature / et ex hoc. concludit ibi quod verbum non erit summa veritas: nec per consequens deus: igitur etc. Dices quod verbum producitur de tota memoria patris non formaliter accepta / sed equipollenter: quia nascitur de memoria essentie tantum: que eminenter continet creaturam. Secundo dicitur ad istam rationem confirmando predictam rationem quod relatio diuina pertinet ad memoriam patris: puta paternitas: et tamen non oportet quod de memoria paternitatis nascatur verdum: quia tunc verbum esset similitudo paternitatis quod non est verum. Contra primum non vide tur quod sit intentio Augustini: quia videtur quod inten dat de tota memoria formaliter: et omni eo quod est in memorta precedens ad generationem verbi: et antequam sit in intelligentia. Ad confirmationem de relatione diceretur quod non valeret. Nam paternitas non pertinet ad memoriam sicut obiectum: sed sicut eius actus productiuus qui est generare: quod est totaliter eadem cum generare: ideo et cetera.

¶ Quarto sic. Non est minus potens intellectus diuinus dare suo obiecto secundario esse intelligibile / et intellectum simul quam iutellectus noster: quia est multo perfectior quam noster: sed intellectus non dat obiecto. suo secundario puta intentioni secunde post esse / intelligere et intellectum: quia nullum esse habet nisi per intellectionem: ergo simiiter intellectus diuinus creature nec presupponit eam in esse intelligibile. Dices quod hoc non est propter imperfectionem intellectus diuini quin hoc possit vel posset facere: sed propter perfectionem primi obiecti: sicut intellectus angeli qui habet species communicatas non potest facere illa quorum sunt pecies in esse intelligibili: quia iam habet ea actu per illas species: nec ramen est imperfectior intellectu nostro qui hoc potest. Contra: quia hoc sibi potest intellectus diuinus cum hoc fit ad intra necessario hoc facit: quia quicquid est in diuinis possibi le ad intra totum est ibi actu et est necessario: nec est simile de intellextu angeli in quo non sunt omnia necesse esse: sicut in deo ad intra.

¶ Quinto sic. Si est sentia diuina non est ratio intelligendi lapidem vel creaturam sicut species obiectum vt dictum est supra: sed sicut obiectum primo cognitum essentia non est primo cognita: nisi per actum intellectus: ergo per actum intellectus: et vt intellecta habet essentia quod per ipsam creature sint actu intelligibiles.

¶ Sexto sic. Quicquid conuenit essentie precise per rationem eius: et alicui per ipsam vt sic conucnit sidi ante productionem personarum: sicut etiam ratioessentie prior est productione personarum / et per consequens antequam essentia sit in tribus personis. Ro sex rationes non con¬

¶ Irota hic quod lnae cludunt efficaciter Ad primam enim diceretur ( sicut dicetur infra insequenti questione ) quod representari vel exprimi non est aliud esse formaliter conueniens creature: sed de nominatio extrinseca / sicut nec intelligi / nec esse reale / nec esse rationis: quia non habetur per aliquenactum intellectus comparatiuum: vel si est aliquod esse: nec est esse reale aliud ab esse representatiui: nec est rationis: sed secundum aliud quod est esse obiet ctiuum: et ita non oportet quod habeatur tale esse per aliquam potentiam productiuam. Preterea dato quod esset aliquod esse rationis: adhuc non haberetur per intellectionem absolutam sicut alii accipiunt / sed per intellectionem comparatiuam / et ita non valet prima ratio pro eis.

¶ Ad secundam diceretur quod non supponitur obiectum in aliquo esse alio a representatiuo a quo non de pendet actus diuinus: et dato quod in alio esse hoc non est ex perfectione actus: nec illud esse reale est: nec plus sequitur quod creatura sit necesse esse quam si per intelligere habet esse representatum: quia intellectiodiuina est ita necessaria sicut essentia ex cuius perfectione representatur creatura.

¶ Ad tertiam dice retur sicut supra: scilicet quod creatura repraesentata non pertinet formaliter ad memoriam inquantum productiua verbi: nec pro illo signo pro quo est productiua / ita quod verbum producitur de tota memoria equipolenter: quia de memoria essentie. Similiter posse etiam argui de intellectione contra alios. An scili cet pertineat ad memoriam vt productiua verbi / vel non: si sic tunc sequitur idem contra eos: si non pari ratione nec hic / nec probatur contrarium esse de mente Augustini vel Anselmi.

¶ Ad quartam diceretur quod esse intelligibile non dat intellectus noster alicu obiecto suo. Unde esse intelligibile et intellectum intentionis secunde non est idem: sed prius est intelligibilis per intentionem primam quam intellecta: vel dato quod ita sit: non tamen est simile hic et ibi: quia diuinus intellectus ex perfectione diuine essentie preuenitur ne possit hoc: sicut etiam preuenitur ne possit dare essentie quod sit intelligibilis. Unde non potest hoc non ex impotentia aliqua vel imperfectione sua: sed ex perfectione et prioritate essentie. Unde male accipitur simpliciter arguendo quod hoc possit / et per consequens quod hoc faciat.

¶ Ad quintam diceretur quod non concludit / nisi quod creatura non est actu intellecta nisi per in tellectionem. sed non est actu intelligibilis: quia et ipsa essentia prius est actu intelligibilis quam intellecta / et ratio intelligibilitatis aliorum: licet non actualis intellectionis.

¶ Ad sextam diceretur quod idem sequitur de intellectione: quia sicut est prior productione personarum / ita et intellectio / et sicut illa est necessaria ita et ista / et ideo licet per essentiam producantur persone producuntur quam creature tamen ordine quodam/ quia prius persone / et exprimantur creature: tamen ordine quodam: quia prius persone producuntur quam creature exprimantur / sicut et ipsi diceret de intellectionesuo modo vtraque via: ergo probabilis est / et potest sustineri: igitur etc. Sed secundum istas sex praedictas rationes essentia non daicreature esse intelligibile nisi preexistens in tribus personis: igitur etc. ergo aliter quantum ad istum arti¬

¶ Dicitur culum quod formaliter loquendo secundum quod aliquid dicitur formaliter intelligibile creatura non prius habet esse intelligibile quam intellectum nec presupponitur intellectioni: sed magis intellectionem presupponit / et per ipsam habet primum esse / et expressum / et intellectum: immo per hoc quod habet esse intel lectum habet esse expressum et repraesentatum: loquendo autem virtualiter supponitur in essentia: vt virtualiter ip telligibile et expressibile vt in obiecto primo: et illud nichil est nisi essentia ipsa. Aliud enim est formaliter representare: sicut species vel imago vel exemplarepresentans obiectum. Aliud virtualiter: sicut creans speciem et virtualiter continens representat obiectum: primo modo creature praesentatur in intellectione diuina: secundo modo in essentia. Ad hoc ponendum mouent prius posite rationes et determinatio Anselmi: vt vt detur ad hanc partem: et ideo diceretur quod creatura nul um esse representatum formaliter vel expressum ha bet nisi per intellectum. modum eorum diceretur quod essentia

¶ Coni indi precise secundum rationem essentie ac cepta pront distinguitur intellectioni non potest esse nec est exemplar formale: vel similitudo creature: sed tantum est virtualiter exemplar: vel quasi virtuale quasi primum obiectum virtualiter motiuum: vel quasi ipsius intellectus ad intellectionem: per quam creature habent esse exemplatum et intelligibile et intellectum ideo etc.

¶ Ad primum istorum diceretur quod intellectionon presupponit necessario obiectum secundarium in aliquo esse formaliter: exemplificatum est de obiecto se cundario supra quod est intentio secunda respectu intellectus nostri: et multo fortius de intellectione perfectissima / cuiusmodi est intellectio diuina respectuobiecti secundarii quod est creatura.

¶ Ad secundum diceretur quod in nobis intellectiopresupponit obiectum primum. Sic etiam et in deo: sed non oportet quod secunda rium / et multominus: nec in deo nisi dato quod in nobis esset: ita quia intellectioni nostre non veniat dependentia ab aliquo extrinseco / in deo tamen hoc esse non potest propter causas oppositas.

¶ Ad tertium dice retur ad minorem quod essentia diuina vt prior est intel lectione precise secundum rationem essentie non est exemplar actuale et formale ipsius creature: sed tantum virtuale: sicut obiectum quod continet speciem etc. quom dicis quod vt sic continet: dico quod verum est virtualiter non actu et formaliter exemplando et distincte.

¶ Ad quartum diceretur quod essentia secundum rationem est sentie vt prior est omnibus aliis obiectum est adequatum primum diuini intellectus: sed vt sic non est ex em plar nisi virtualiter: non autem formaliter: ita quod non continet creaturas intelligibiliter actu et distincte: sed tantum supereminenter et vnitiue et quasi virtualiter. Sed postea in ratione obiecti cogniti per intellectionem ipsam continet eas actu et distincte Et quando dicis vltra quod ita potens est essentia imrepresentando sicut intellectus intelligendo: Diceretur quod verum est secundum modum sibi conuenien tem / qui est modus representandi virtualiter et vt obiectum cognitum representandi formaliter: ideo non valet.

¶ Ad quintum diceretur quod illa propositio maior de ordine illo fallit vbi extrema habent esse mere rationis: sicut patet de intentionibus secundis quarum. esse intelligibile non est prius quam esse intellectum: immo quod plus est idem est esse intelligibile et intellectum Sic dicuntur de esse intelligibili et intel lecto creature in deo. Ex quo patet quod non est simile in nobis: quia esse intelligibile alicuius est reale: et potest precedere suum esse intellectum: sic non est in proposito: vel dicas quod istud concludit de esse intelligibili / et intellecto primi obiecti: de quo minor est vera si habet veritatem / non autem concludit de et se intelligibili et intellecto creature. Ad Augustinum vero super Genesim capitulo decimoquinto vbi videtur dicere quod per essentiam creature habent esse intelligibile non per intellectum diceretur quod hoc intelligit virtualiter.

¶ Nota hic quod aliqui dicunt similiter de esse representabili et representato / et de esse intelligibili et intellecto / quod sicut non oportet esse representabile non aliud vel prius ipso esse representato: sed secundum alios vtrunque est per essentiam / sic non oportet in obiecto secundario esse aliud ipsum esse intelligibile et esse intellectum / igi tur possunt esse per idem. Cum igitur esse intellectum sit per intellectionem / igitur et esse intelligibile / et non aliquid prius / sicut nec ibi de esse representabili secundum te quia essentia nichil est prius. Posset tamen dici quod duo prima non distinguuntur respectudiuini representatiui: sed alia duo bene patet in essentia diuina. Hec de secundo articulo. Tertium articulum dimitto vsque ad sequentem questionem.

¶ Ad primum principale dico quod potentia non excedit simpliciter suum primum obiectum adequatum / quia tunc posset habere aliud obiectum primum: sed bene excedit secundum quicquia potest intelligere aliquid aliud etiam vt perse obiectum / non tamen primarium sed secundarium Aliter posset dici quod essentia diuina est obiectum ade quatum / pro quanto in eodem concurrunt obiectum et ratio intelligendi / quia quicquid deus tntelligit vel est ipsa vel per ipsam vt per rationem intelligendi. Et isto modo do accipiendo adequationem intellectus diuinus potest intelligere aliquid vltra obiectum adequatum: quia creatura licet sit obiectum intellectum / non tamen ratio intelligendi seipsam apud deum / sed magis essentia diuina Alio modo vt obiectum intellectum distinguitur a ratione intelligendi / nec concurrit adequate in idem cum ipsa: et sic essentia diuina non est obiectum adequatum / sed omnia intellecta sunt pro obiecto adequato / et sic potest dici quod nichil deus iutelligit vltra obiectum adequatum: nec potest dici forte quod ens in communi hoc modo sit obiectum adequatum / sicut ponitur respectu intellectus nostri / quia non quodlibet ens est sibi ratio intelligendi apud diuinum intellectum: sicut est vel non repugnat apud nostrum.

¶ Ad secundum dico quod si creatura esset primarium obiectum / vel etiam presupponitur in esse intel ligibili intellectioni diuine quod intellectio diuina esset dependens / et intellectus diuinus vilesceret: sed non sic vt supra dictum est.

¶ Ad tertium de singulari quod quicquid sit de singulari respectu intellectus nostri non tamen illa habent locum respectu intellectus separati quia nullan habent potentialitatem / sed est actus purus et ideo dico quod deus potest intelligere singulare quodcumque sensibile.

¶ Ad quartum dicunt aliqui quod deus cognoscit alia a se aliqua noticia / quae nec est intellectiua nec abstractiua / sed superexcellens. Sed contra istud argutum est supra in prima questione huius primi: et ideo dico quod deus cognoscit omnia cognitione intuitiua per rationem primi obiecti quod est essentia. Quando dicis quod non quia noticia intuitiua non est nisi praesentis in re creatura autem non fuit deo praesens in re ab eterno. Dico quod non oportet quod sit actu praesens in seipso / sed sufficit quod in eminentiori obiecto representatiuo cuiusmodi est essentia diuina sicut dictum fuit iupra. ideo etc.