Quaestio 2

¶ Distin. xxxvi. Questio Secunda.

SEcundo quaero utrum dee sint respectus aliqui imdeo ad ydeata vel creaturas distincte cognitas.

¶ Uid tur quod sic. Idea non potest dicere aliquid absolutum in deo quia tunc absoluta in deo distinguerentur / et ibi esset conpositio / ergo dicit respectum sed non respectum realem. Patet ex distinctione tricesima: ergo respectum rationis igitur etc.

¶ Secunde sic. Illud quod distinguitur a deo secundum distinctionem aliquorum extrinsecorum / et est ratio distincte cognoscendi creaturam est ydea: sed talis est respectus retionis in deo quia distinguitur sicut et creatura ad quanest vt terminus et est determinata ratio cognoscendi / non autem essentia secundum se / quia est indistincta et conmunis vel differens et per consequens indeterminata. ergo etc.

¶ Tertio sic. Illud quod non conuenit deo nisi per conparationem ad extra est respectus rationis vt patet sed ydea non conuenit deo nisi per comparationem ad extra. Probatio quia relatiue dicitur ad ydeatum. ergo etc.

¶ Quarto sic. ydea formaliter loquendo vel est essentia diuina / vel talis respectus rationis ad creaturam vel quidditas creature cognita / non primo modo / quia tunc non esset nisi vna ydea: nec tertio modo / quia tunc idem esset ydea et ydeatum. ergo et cetera¬

¶ Contra. ydea est ratio cognoscendi et operandi sed respectus rationis non potest esse ratio cognoscendi. ergo et cetera¬

¶ In ista quaestione sic procedam. Primo inquiram vtrum adhoc quod deus intelligat distincte creaturas sint necessarii respectus aliqui ratio nis in ipso ad creaturas.

¶ Secundo inquiram ex hoc vtrum respectus qui ponitur in deo sit ydea / ostenlendo quid est ydea / et cui conuenit ratio ydee

¶ Tertio mouebo alias instantias et soluam.

¶ Ultimo ad rationes.

¶ Quantum ad primum est vna conclusio multis communis quod ad hoc quod distinctom deus intelligat creaturas necessarii sunt in deo aliqui respectus rationis ad ipsas / quibus illud quo est commune in deo / siue vt ratio intelligendi / siue vtobiectum primo cognitum et ductiuum in creaturas siue vt intellectio ipsa determinetur ad determinatam noticiam / et distinctam habendam de creatura. Nund enim vnum et vnum quod est commune / et indetermina tum secundum se est ratio cognoscendi plura / vt plura distincte et determinate nisi per aliud determine tur ad ipsa. Cum igitur id quod est in deo praetinens ad hoc sit commune / et indeterminatum / et indistinctum repectu creaturarum / siue illud sit essentia / siue intelle ctio ipsa: oportet quod per respectus rationis determinetur vt predictum est sub ista conclusione quae trifurcatur.

¶ Quia aliqui ponunt istos respectus rationis in essentia inquantum ipsa est intellectui diuino ratio intelligendi / quasi medians inter potentiam et actum / sicut species ab aliquibus est ratio cognoscendi. Essentia ergo diuina secundum istos est determinata ratio cognoscendi creaturam.

¶ Alii dicunt quod tales respectus sunt in essentia vt in obiecto cognito / inquantum per ipsam nata est cognosci creatura tanquam obiectum secundarium: ita quod primo essentia diuina intelligitur sub ratione essentie: secundario vero intellectus facit circa ipsam tales respectus rationis quibus determinantur vt per ipsam sicut per primum obiectum cognitum. Tertio cognoscitur creatura determinate et distincte et talis respectus rationiim vel potius essentia cum tali respectu rationis dicitur ydea et non potest intelligi vt causatiua nisi per talem respectunt rationis. Et ponunt isti ydeam esse rationem cognoscendi non tenentem se ex parte intellectus mediando inter potentiam et actum / sicut faciebant primi: sed ex parteobiecti mediando inter actum et obiectum secunda rium / quod est creatura: sicut obiectum primum me¬ diat inter actum qui immediate cadit super ipsum / et obiectum secundarium super quod actus cadit mediam te primo obiecto.

¶ Tertii ponunt istos respectus rationis in actu intelligendi diuino ad hoc vt determinate et distincte cadat et attingat creaturas / et dicunt quod ydea est intentio diuina cum respectu tali ad creaturam per quam determinate et distincte cadit talis actus super creaturam attingendo ipsam. istas opiniones et primo contra

¶ Conti a conclusionem eis communem inqua omnes conueniunt. Arguo primo sic. Illi respectus rationis qui sunt necessarii ad cognoscendum distincte creaturam ( sicut dicunt isti ) oportet quod cognoscantur aut per seipsam / et tunc intellectus diuinus vilesceret / quia haberet tales respectus pro ratione obiecti primi / vel pro obiecto primo quod est fal sum: aut per essentiam ipsam. Si per essentiam aut hoc est per essentiam sine aliis respectibus / et pari ratione essentia potest esse determinatum principium cognoscendi distinctas creaturas et distincte sine istis respectibus / aut cum aliis respectibus rationis / et sic est processus in infinitum: quod est falsum.

¶ Secundo sic. Illud quod est minime entitatis et diminute non potest determinare aliquod formaliter infinitum ad quodlibet: sed tam obiectum primum intellectus diuini quam obiectum vel actus est formaliter infinitum: ergo per nullum respectum rationis potest determinari predicto modo.

¶ Tertio sic. Illud quod non est aliquid in actu non est determinatiuum alicuius quod est in actu ad aliquid: sed respectus immutabilitatis non est aliquid in actu / quia est respectus habitualis vel aptitudinalis tantum / vel si est aliquid in actu non tamen nisi secundum esse rationis. ergo etc.

¶ Quarto sic. In intellectu diuino secundum rationem potentie non oportet ponere talem determinationem per respectus rationis vt patet / quia nullus eorum ponit hoc: ergo nec in aliquo alio siue in actu siue in ratione siue in obiecto

¶ Quinto sic. Illimitatum ad plura secundum communitates virtutis non est minus determinatum ad ipsa ex se quam aliquid illimitatum ad vnum: verbi gratia sol qui est causa equiuoca est quodammodo illimitatus ad plures effectus producendos in materiis dispositis quam causa vniuoca ad vnum / et patet hoc per rationem / quia illimitatio non tollit nisi precisionem determinationis ad vnum / non autem tollit determinationem vt patet. Cum ergo siue ratio / siue primum obiectum / siue actus intelligendi diuinus ista sint illimitata illimitatione perfectionis non oportet ea determinari respectucreature per illos respectus rationis / sicut nec oport: essentiam determinari / si tantum esset reprasentatiua vni creature / sicut etiam non oportet vnum obiectum / vel vnam rationem vel vnum actum limitatum determinari ad suum obiectum per vnum respectum rationis alias nunquam posset cognosci albedo per speciem propriam nisi rius intellectus compararet eas ad inuicem. Et notahic quod non oportet diuinam essentiam habere tales respectus rationis / nec determinari per ipsos ad hoc vt sit ratio intelligendi relationes et personas distinctas / nec actum intelligendi similiter / ergo similiter nec hic. Dices quod atio praedicta est contra te / quia dixisti supra quod aliquid vnius rationis existens quantumcumque infinitum non potest esse principium productiuum determinatum plurium: ergo etiam nec ratio cognoscendi plurium / vel actus / vel obiectum primum ductiuum in alia. Dico quod non est contra me / quia non nega¬ ui quin aliquid eiusdem rationis possit esse principium determinatum plurium / sed dixi quod si illa plura essem eiusdem rationis nunquam posset esse ratio determinate multitudinis ipsorum quin pari ratione qua posset in duo et in tria / et in quatuor / et in infinita / et si illa essent necesse esse sicut est de personis oportet et quod essent actu infinita.

¶ Sexto sic. Essentia diuina siue vt ratiosiue vt obiectum / siue vt actus ad hoc vt cognoscatur non requirit aliquam vinm rationis / quia tunc actum primum et respectum precederet actus comparatiuus et reflex quod est impossibile: ergo similiter nec ad intelligendum alia per ipsam siue per ipsam vt ratione / vel obiectum vel actu non requiruntur tales respectus / ita enim est de terminata ad quamlibet creaturam / licet indetermina te sicut ad seipsam adequate.

¶ Ad rationem eorum dico quod maior nichil valet nisi de indeterminato secundum indeterminationem veritatis non confusionis seu comtradictionis. Talia enim oportet determinari bean: et forte adhuc non oportet vniuersaliter loquendo / sicut posset argui de materia prima: que cum sit indeterminata ad omnem formam si oporteret eam determinari per aliquem esset processus in infinitum: sed non valet de indeterminato secundum indeterminationem illimitationis et virtutis / sicut non oportet solem determinari plus per aliquid ad aliquem suum effectum quam ignem ad calefaciendum et sic de similibus primum modum ponendi / qui ponit

¶ Contra illos respectus in essentia vt est ratio cognoscendi. Arguo primo sic. Unius per se cognoscibilis est vna per se ratio cognoscendi. Sed essentia et respectus rationis non faciunt aliquid vnum per se / ergo non sunt vna per se cognoscendi ratio: ergo relinquitur quod essentia non est respectus rationis. Tum quia intellectus diuinus vilesceret. Tum quia ille respectus rationis non est ens nisi diminutum / nec est ens actu / vel aliquid in re seu in actu reali / sed habitua lis respectus tantum.

¶ Secundo sic. Quto ratio cognoscendi est perfectior tanto plurium potest esse et distincte et determinate: sed essentia diuina est perfectissima ratio cognoscendi: ergo etc. non oportet ergo etiam determinari.

¶ Tertio sic. Quero in quo est respectus rationis illivt in fundamento: oportet secundum te quod in essentia planum est. Tunc sic. Respectus rationis non fundatur in aliquo nisi per aliquem actum intellectus comparantis aliquid ad aliud: sed primus actus intelligendi creaturam qui est rectus non est comparatiuus essentie diuine ad ipsam nec econuerso. ergo etc. ergo respectus ille rationis non est necessarius ad intelligendum distincte creaturam: sed magis est prior intellectione. Dices quod immo actus primus intelligendi creaturam est comparatiuus essentie ad ipsam. Contra ex hoc sequitur propositum quia respectus ille rationis ex quo non est nisi per actum comparatiuum et est posterior ipso nunquam est ratio intelligendi determinate creaturam siue comparando siue non.

¶ Quarto sic. Si essentia diuina esset ratio cognoscendi creaturam ( sicut ipsi imaginantur sequeretur quod creatura primo terminaret intellectioctinem diuinam sicut obiectum per seipsum intellectum / primo determinat actum / non autem species ipsam: hoc autem est falsum sicut dictum est supra et probatu. Et ideo dice batur quod essentia diuina non est ratio cognoscendi alia sicut species: sed sicut obiectum primo cognitum. Ita quod si ista opinio intelligatur differre a secunda est ficticia et falsa. modum ponendi arguo

¶ Contra secundum primo sic. Impossibile est quod cognitio respectus vel fabricatio eius sit sine cognitione vtriusque termini terminaliter Hoc enim impossibile est intelligere compositionem sine extremis / quia est respectus extremorum. Sed iste modus ponit quod respectus ille determinatiuus primi obiecti est prior cognitione creature / ergo est terminus eius ergo est impossibilis.

¶ Secundo sic. Creatura potest intelligi primo a deo no comparatiue vel non comparando essentiam ad ipsam vel econuerso / quia vtrumque istorum est absolutum. Sed si iste modus esset verus hoc esset impossibile. ergo etc.

¶ Tertio sic. S voluntas diuina fruens fine siue primo obiecto / puta essentia diuina sic vult suam essentiam primo et per ipsam vult creaturam per vnum respectum rationis in ratione obiecti voliti vt patet: quia nunquam vult maius bo num per minus bonum: ergo similiter intellectus diuinus sic intelligit creaturam per essentiam suam quod non per vnum respectum rationis mediantem et determi nantem ad hoc sicut dicunt isti.

¶ Quarto sic. Essentia vt intellecta non habet aliud esse ab itellectione / nisi forte quoddam esse diminutum et secundum quid si iste relationes non fundantur in essentia / nisi vt intellecta est secundum istum modum: ergo hoc non differt s tertio modo qui ponit quod fundatur in intellectione E modum qui ponit in in¬

¶ Contra tertiu tellectione ponuntum ste relationes. Primo sic. Intellectus dei est men sura creature intellecte. Nostra enim cognitio mensu ratur a rebus: sed diuina mensurat res: sed mensura in eo quod est ipsa mensura non refertur ad mensuratum / ergo in intellectione dei vt sic distincta et determinata creature non requiritur talis respectus rationis / licet possit fieri circa ipsam per intellectum comparantem intellectionem ipsam ad creaturam quam attingit distincte sicut in mensura fit ad mensuratum.

¶ Secundo sic. Ominis relatio presupponit fundamentum et terminum sed fundamentum talis relationis est intellectio terminus creatura secundum ipsos / ergo presupponit creaturam saltem in esse cognito / licet non in re / ergo nichil facit ad determinatam noticiam creature

¶ Tertio sic. Prius in suo priori non dependet a suo posteriori nec intellectio primo ab ipso posterio. ri sed creatura est prior / quia est terminus / ergo in illo priori potest intelligi et distincte sine illa relatione.

¶ Quarto sic. et est difficultas communis tribus modis predictis quod illa relatio que prior est actu comparatiuo alicuius ad aliquid non est rationis: sed realis: sed secundum omnes modos istos ista relatio est prioactu comparatiuo essentie ad creaturam vel econuerso vt patet intuenti. ergo etc. Preterea omnis relatio que conuenit intellectioni vt res est vt intellectio non autem vt intellecta est realis est: sed sic est de ista relatione quod non conuenit sibi per actum comparatiuum intellectus ad aliquid aliud / puta ad creaturam: quia tunc prius cognoscitur creatura / et ipse respectus non esset ratio determinate cognoscendi et attingend creaturam. ergo etc. quantum ad istum articuli

¶ Dico igitur aliter. Primo quod nullus respectus rationis necessario praexigitur vel coexigitur in deo ad hoc vt distincte et determinate inteligat creaturam. Sed omni respectu rationis circumscripto non minus distincte et determinate inteligeret omnem creaturam quam modo / nec hoc modo fit pealiquem respectum rationis / sed per intellectum diui¬ num vt per potentiam per essentiam vero vt per obiectum primum et rationem cognoscendi / per intellectionem vt per actum.

¶ Secundo dico quod tales respectus consequuntur per actum comparatiuum intellectus diuini quo comparat essentiam suam intellectam ad creaturas intellectas. Primum probo sic. et primo quod non exiguntur tales respectus quia si exiguntur aut hoc est in obiecto quod est essentia diuina: aut in potentia intellectiua: aut in ipso actu qui est intellectio vt patet / non in obiecto quod essentia / quia quod aliquid eiusdem rationis existens non possit representare plura distincte hoc non est nisi ratione alicuius imperfectionis in ipso vt puta vel quia est limitatum et finitum in representando / vel quia non continet ea perfecte sed confuse tantum et in potentia vel in vniuersali sicut commune vel vniuersale continet sua inferiora: sed essentia diuina est perfectissima seu perfectissimum representatiuum nul lam imperfectionem habens. ergo etc.

¶ Tertio dico quia vnum limitatum potest esse ratio cognoscendi distincte aliud non per respectum rationis / ergo multofortius aliquid illimitatum et actu infinitum intensiue cuiusmodi est essentia diuina. Nec preexigitur inintellectu / quia nec in nobis praexigitur talis respectus rationis in intellectu ad aliquid vt ipsum intelligat distincte ergo nec in deo. Nec hoc etiam ponit aliquis. Nec etiam in actu intelligendi. Probatio. priorest relatio mensurati ad mensuram ( vel saltem non posterior) quam relatio mensure ad mensuratum / quia mensura non refertur ad mensuratum nisi quia econuerso mensuratum ad mensuram. 5. Methaphi. Ita quod mensu ra breuiter terminat relationem mensure sub ratione absoluta. Cum ergo intellectio diuina sit mensura creature in esse intellecto: necessario est prius creatura in esse intellecto quam sit aliqua relatio intellectionis ad ipsam: ergo non praexigitur in ipsa. Secundo sic sicut dictum est supra. Relatio rationis presupponit extrema saltem in esse intellecto vel ponit. ergo etc.

¶ Secundo probo quod nec intellectioni creature coexgitur talis respectus secundum rationem vel secundum ordinem rationis. Probatio quia nec exigitur ex parte essen tie / nec ex parte potentie / nec ex parte intellectionis. De essentia patet / quia essentia et creatura cum sint absolute possunt distincte cognosci absque intellectione comparatiua sed in illo priori non potest esse relatio rationis in essentia / quia illa causatur per actum comparatiuum. ergo etc. Nec ex parte intellectionis / quia relatio non est prior omni esse: ergo relatio intellectionis ad creaturam presupponit creaturam saltem in esse intellecto / ergo nec est prior nec simul. Preterea relatiorationis est per intellectionem comparatiuam sed intellectio simplex non coexigit comparatiuam. ergo etc. Nec ex parte potentie patet / quia hoc etiam nul ius ponit. ergo nullo modo. Modo probo tertium quod tales relationes consequuntur. Hoc declaro primo sic. Deus primo intelligit essentiam vt obiectum primum. Secundo per essentiam suam intelligit creaturam et distincte inrellectione simplici. Tertio intelligit eas intellectione comparatiua ad seipsum / puta ad essen tiam vel intellectionem suam ex hoc consurgit respectus rationis creature ad ipsum. Intelligit se etiam quarto comparando ad creaturam cognitam prius / et sic surgit relatio rationis ipsius dei vel essentie sue seu intellectus ad creaturam.

¶ Sed tunc oritur hic vnum graue dubium. Nam si sic est quod quodlibet ens rationis non est nisi per respectum rationis que non fit nisi per actum comparatiuum / sequitur quod cum actus comparatiuus sit posterior esse intellecto creature intellectione simplici quod creatura etiam inquantum intellecta. Nullum esse habet nec reale nec rationis non reale patet: non rationis patet ex predictis: ergo cum non presupponatur relationi rationis nisi secundum esse intellectum secundum nullum esse presupponitur terminus quod est comtra predicta. Sed potest dici ad hoc quod esse intellectiuum creature non est aliquod esse formaliter se tenens ex parte creature nec rei nec rationis sicut deductum est sed est esse obiectum intellectum in intellectione quod non est aliud esse ab esse formali ipsius intellectionis / et in tali esse presupponitur relatio rationis ad creaturam / et per consequens est esse cognitum quod sufficit ad predicta. Aliter diceretur quod non solum esse vel ens rationis causatur per actum comparatiuum sed etiam per actum rectum et simplicem et non negociatum sicut dice retur quod esse cognitum obiecti secundarii per primum est esse ens rationis causatum vel quasi causatum per intellectum sicut est de intellectione obiecti primarim Dic qumo placet et videbitur magis conformiter ad predicta. Sic de isto articulo.

¶ Quantum ad secundum articulum An scilicet isti respectus intrinsece pertineant ad ydeas vel sint ydee apparet ex praedictis quod secundum llos modos dicendi primi articuli respectus isti pertinent ad ydeas / respectus scilicet imitabilitatis siue ponatur in essentia vt in ratione intelligendi / siue vt in obiecto primo cognito / siue in intellectione ipsa / ita quod essentia diuina vt imitabilis a creatura est ratio formalis ydee / vel etiam intellectio vt imitabilis secundum alios / et secundum quod sunt diuersecreature / que secundum gradus diuersos patest imitari diuinam essentiam / sic sunt diuersi respectus imitabilitatum in essentia vel in intellectione / et sic ydee formaliter multiplicantur sicut dictum est supra. non puto istud esse verum / et ideo arguo

¶ Sed contra hoc. Primo sic. Illud quod nuchil est in re nec esse potest non pertinet intrinsece ad ydeam saltem primo et principaliter dictam / ita habetur per eos quia ydea est reale principium et cognoscendi et producendi / sicut etiam posuit plato / sed respectus imitabilitatis nichil est in re nec esse potest sicut patet. ergo etc.

¶ Secundo sic. ydea principaliter est primo principium cognoscendi. Sed illi respectus sunt posterio res creatura in esse cognito / sicut probatum est supra ergo etc.

¶ Tertio sic. ydea primo et per se dicta secundum Augustinum est principalis forma que nec oriri nec interire potest secundum quod ydeatum producitur. Sed respectus rationis non potest esse principalis forma nec principium producendi / quia respectus rationis oritur per actum intellectus. ergo etc.

¶ Quarto sic. ydea est prior ydeato sed respectus imitabilitatis non est prior creatura ydeata / immo posterior vt dictum est. Preterea respectus imitatiui vel imitantis non pertinet ad rationem quidditatiuam ydeati: patet maxine in absolutis. ergo etc.

¶ Uidetur ergo secundum omnes istos dicendum quod respectus imitabilitatis non sint intrinsece ydee et hoc confirmatur quia secundum quod huiusmodi nichil est in actu: sed tantum in potentia vt respectus habitualis. Ratio autem qua mouentur isti ( scilicet quod oportet ponere vt videtur eis quod ydea sit aliquid se tenens ex parte dei / et quod ydeesunt multe secundum Augustinum / et non possunt plurificari per aliqua absoluta / nec per respectus reales ad creaturam / quia nullus talis est ibi et per consequens oportet quod plurificetur per respectus rationis qui sunt iste imitabilitates / sicut per intrinseca formalia ydearum / non concludit sicut magis inferius apparebit et quod isti respectus non perti¬

¶ Alii dicunt nent intrinsece ad ydeas nec breuiter aliquis respectus rationis. Sed dicunt quod perfectio vniuscuiusque creature prout actualiter et formaliter ex natura rei continetur in deo amotaomni imperfectione est ydea creature / et est aliquid absolutum. Ex quo patet quod sunt plures ydee que non oriuntur nec producuntur per aliquem actum: sed sunt in deo improducte ex natura rei / sicut perfectiones attributales suo modo perfectio lapidis in deo est ydes lapidis extra deum / et est ratio cognoscendi et producendi ipsum sicut dicunt / et sic omnia saluantur que de ydeis dicuntur / et isto modo saluatur quod essentia diuina est delagus substantie infinitum continens in se tales perfectiones infinitas. Intellectus autem diuinus primo intelligit essentiam suam absolute vt diuinitas est / et in ipsa beatificatur vt in obiecto primo. Secundo autem intelligit perfectiones istarum creaturarum contentas in essentia diuina / et in tertio signo mediantibus istis vt rationibus cognoscendi cognoscit creaturas ipsas: et eas exemplat et producit / ita quod perfectio imprima apprehensione creature per ipsam nullum habet respectum ad creaturam nec rei nec rationis / sicut nec essentia diuina nec etiam ad intellectum ipsum. Nec ex hoc vt dicunt ponitur essentia primo intelligendi indistincte et postea distincte intelligendo illas perfectiones: quia primo intelligit et essentiam et perfectiones vt sunt. Secundo autem vt aliorum sunt puta creaturarum quarum sunt vdee.

¶ Ulterius dicunt quod tales ydee pertinent non ad intellectum vel intellectionem formaliter nisi tantum obiectiue. Unde et sic in diuina intelligentia continentur secundum Augustinum sed pertinent ad essentiam et se tenent ex parte essentie cognite. Ad hoc adducunt Commentatorem primo Ethicorum vbi loquens de ydeis dicit quod vt sunt exemplaria et ydeata magis sunt ymagines. Ex quo patet quod creature referuntur ad ydeas / non econuerso / sicut lmago regula dicitur septimo de trinitate non econuerso illud cuius est regula dicitur ad ipsum puta exempla / et ita nullum respectum ydea includit nec rei nec rationis. Hoc etiam videtur dicere Augustinus. 11. de trinitate capitulo. 24. Ubi vult quod aliquis videndo mentem suam videt deum antequam videat ipsam esse imaginem vel regulam ad deum / sic etiam videndo deum videt aliud antequam referat deum ad aliud. sic de perfectione lapidis vel ydea quod deus videndo eam videt creaturam per ipsam sine aliqua relatione ad ipsam / sed postea bene est relatio per comparationem diuini intellectus: quia comparat vnum ad aliud.

¶ Confirmatur ab aliis ista ratio per Augustinum 83. q. q. 49. de ydeis loquens dicit quod alia ratione conditus est equus / alia asinus / et dicit quod visio istarum rationum est beatissima: ergo pertinent ad essentiam et ex natura rei / et in ea sic distinguuntur perfectiones ydeales / alias visio earum non esset beatissima.

¶ Ad istam auctoritatem dicendum est soluendo eam quod nichil facit pro eis. Intelligit enim Augustinus quod ydee siue obiecta secundaria cognita que sunt quiditates creaturarum ( eo modo quo dicetur infra ) continentur obiectiue in diuina intelligentia et sunt rationes earum distincte / et visio earum in verbo est beatissima / non ratione ipsarum sed ratione verbi: eadem enim est visio verbi et creature / et est beatissima non ratione creature sed ratione verbi / et ita nichil habent de proposito suo. Eodem modo nichil valet dictum aliquorum ponentium ydeas esse perfectiones creatura rum contentas in diuina essentia et virtualiter ibidem distinctas / non sic formaliter vel ex natura rei vt dicit ista opinio: nec tantum secundum rationem vt dicit primaNam aut distinguuntur in deo ex natura rei / aut per opus rationis aut vtroque modo: si tantum per opus rationis tunc est prima opinio. Si ex natura rei / vide licet quod non sint formaliter eedem: et ita formaliter distincte et est secunda opinio. Non potest dici vtroque modo nec ipsi dicunt. Unde illud quod virtualiter distinguitur non dicit nisi ydeata virtualiter contenta distingui non autem ydea in se sicut etiam de vertute semonis patet. subtilis videtur michi falsa

¶ Ista opinio et arguo primo contra eam / quicquid absolutum est formaliter et ex natura rei indiuinis / est formaliter infinitum / et dicit perfectionem simpliciter / sicut frequenter dictum est supra: sed talis ydea eorum non est formaliter et actu infinita nec perfectio simpliciter sicut patet / quia tunc esset essentia: nec in esse secundo / quia tunc esset attributum quorum vtrumque tu negas. ergo etc.

¶ Secundo sic. Cuiuslibet essentie distincte ab alia oportet ponere ydeam propriam / saltem si illa sit per se: et per se in gne sicut dicam infra et secundum istos / quia quelibet habet propriam perfectionem sed relatio est huiusmodi / ergo habet propriam ydeam sed impossibile est quod perfectio relationis sit aliquid absolutum: ergo ydea sua est relatio ergo relatio realis per te. Quero tunc ad quem termi num / non nisi ad creaturam / ergo dei ad creaturam est relatio realis / et sic creatura est eterna.

¶ Tertio Perfectio lapidis vel est formaliter finita / vel infinita / vel nec finita / vel nec infinita. Si primo modo est perfectio simpliciter / et est attributum vel essentia quod tu negas. Similiter tunc non apparet quarenon possit repraesentare infinita et qumo adequatur alii cui finito in representando sicut ponis. Si secundo modo hoc est impossibile / quia infinito formaliter nichil est formaliter finitum et imperfectum. Nec tertiomodo / quia illud quod dicit formaliter perfectionem sicut est in proposito oportet quod habeat rationem quantitatis et aliquo modo sit finitum. Prius etiam perfectio creature sibi correspondens nec esset finita nec infinita in re.

¶ Quarto sic. in quocumque est perfectioformalis alicuius rei ex natura rei / et formaliter / ipsum potest dici formaliter tale secundum talem perfectionem. Si igitur in deo sit perfectio lapidis ( sicut et asinideus potest dici formaliter asinus et lapis: tamen sine omni imperfectione / sicut in deo est perfectio eius sicut dicitur formaliter sapiens.

¶ Preterea quando dicis quod ydee isto modo sunt rationes cognoscendi / aut sunt rationes motiue ad cognitionem creaturarum sicut essentia / et tunc essentia non est obiectum adequatum in mouendo ( cuius oppositum dictum est supra ) aut sunt tantum obiecta cognita secundaria / et tunc non sunt rationes cognoscendi: licet prius cognoscant quam creature: ergo frustra.

¶ Item quero ad te per quid cognoscuntur oportet quod per essentiam distincte sicut per primum obiectum et pari ratione creature possunt cognosciper eandem essentiam immediate sine illis / ergo non sunt necessarie ad cognitionem creaturarum sicut dicis.

¶ Septimo sic. Aut includuntur intrinsece in essen¬ tia et in suo conceptu quidditatiuo / et sic essentia non habet conceptum simpliciter simplicem / sed multos immoinfinitos forte sicut ydee sunt infinite et tunc verbum est similitudo perfectionis creature ex sua productione et sic non est deus: aut non includuntur in essentia sed tircumstant ipsam / et tunc quem ordinem habent ad attributa et relationes tu videris.

¶ Ideo dico quod est fictum dictum tuum. Ad auctoritates dico quod nichil valent pro te sicut apparet intuenti et apparebit infra magis clare. Et improbatur adhuc magis fictio. eius quia essentia diuina est ita illimitata et infinitain representando diuersa et existendo / sicut diuina voluntas in causando vel producendo / et diuinus intellectus in intelligendo / sed in illis nullam oportet ponere distinctionem / ergo nec in essentia ad reprisentandum.

¶ Item quia diuina essentia praecise secundum simplicem rationem essentie continet alia supereminem ter: ergo et intelligibiliter. Item ipsa per sui rationem simplicem est ratio intelligendi attributa et relationes diuinas / ergo similiter et creaturas. Nec ob stat quod creature non sunt sibi realiter eedem / sicut nec istam representationem. Unde dico quod in representatiuo illimitato perfectionaliter nullam oportet ponere distinctionem ex natura rei: sed ipsum omnino indistinctum potest repraesentare distinctissime ex parte ob iectorum diuersa representabilia / et imperfectionis esset ponere in deo talem distinctionem ex natura reirepresentare et limitare ipsum. igitur etc. Similiter nec etiam in receptiuo plurium formarum secundum speciem siue substantialium siue accidentalium oportet ponere distinctionem ex natura rei potentiarum receptiuarum: precipue quando receptiuum non est precisedeterminatum ad vnam / sed est commune plurium / vt patet de materia que est illimitata aliquo modo ad plures formas / quia oportet plus ponere distinctionem in representatiuo simpliciter illimitato respectu representatorum quod non apparet. 5. quantum ad istum articulum

¶ Dico alitei primo ostendendo quid sit ydea. Secundo ostendendo cui conuenit ydea.

¶ Quantum ad primum dico quod ydea est forma exemplaris ad cuius imitationem natum est aliquid per se fieri in esse reali ab agente per intellectum.

¶ Ista descriptio patet quantum ad primam partem videlicet quod sit forma exemplaris per Augustinum. 83. q. q. 4o. Ubi dicit quod ydee sunt forme rerum stabiles atque incommunicabiles / que etiam formate non sunt / ac per hoc eterne semper eodem modo se habentetes / que in diuina intelligentia continentur et cum ipse non oriantur nec intereant secundum tamen eas formari dicitur quicquid oriri et interire potest. Patet etiam per philosophum et omnes alios precipue per Platonem / qui loquutus est de ydeis quod ydea est forma exemplaris. Unde et ydeas exenplaria nominabant.

¶ Secunda conditio / scilicet quod ydea sit aliquid ad cuius imitationem natum sit aliquid fieri / et patet per Augustinum in verbis praedictis / vbi dici tur quod secundum istas fieri dicitur quicquid oriri vel interire potest. Unde et Plato a quo Augustinus nomen ydee accepit dicit etiam principium operandi.

¶ Tertia particula videlicet in esse reali patet: quia nullum ens rationis fit proprie per ydeam / et ratio est quia illud quod fit per ydeam oportet esse precognitum / respectus autem rationis ad hoc quod constituatur in aliquo esse non oportet quod sit praecognitus / immo suum fieri est per aliquam intellectionem / et suum intelligi sicut dictum est supra secundum vnam opinionem: ergo solum eng reale fit ad ydeam.

¶ Nota quod ad concordandum illa que dicta sunt et que dicentur inferius de essentia diuina secundum quod habet rationem ydee primario et principaliter dicte cum illis que dicta sunt in praecedenti questione de modo repraesentandi creaturas / quod essentia diuina duliciter potest accipi. Uno modo vt prior intellectione diuina. Alio modo vt obiectum cognitum cadens sub intellectione et non prior intellectione vt sic / sed magis simul. Primo modo dictum est in precedenti questione secundum vnam opinionem quod non representat creaturas formaliter et distincte: sed tantum virtualiter. Sed secundo modo representat eas actualiter formaliter et distincte et est ratio cognoscendi eas: et secundum hoc intelligendum est consequenter quod hic dicitur scilicet quod habet rationem ydee primario secundum quod cadit sub intellectione non antecedenter ad intellectionem et hoc si de ratione ydee primarie sit repraesentare ydeatum formaliter et distincte ) sibi tamen hoc conuenit per rationem propriamqua essentia est et tenet omnia in deo / non tamen per quodcumque nec antecedenter ad intellectonnem sed posita intellectione. Si vero de ratione ydee primario et principaliter dicte non sit representare formaliter et distincte sed tantum virtualiter / quod tamen aliquibus minime videretur / tunc etiam posset dici quod etiam divine essentie conuenit ratio ydee antecedenter ad intellectionem / quia sic representat virtualiter ipsa ydea. Primum tamen magis videtur michi / quia alias ad productionem creature non requireretur necessario diuina intellectio / vel oportet adhuc ponere quod etiam alio modo divine essentie competeret ratio ydee quam antecedenter ad intellectionem / scilicet concomitanter vel consequenter / quia oportet quod intelligantur et represententur distincte creature ante productionem nisi forte dicetetur quod sufficit distinctio virtualis in ydea principali et formalis in ydeis secundis qumocunque autem ponatur oportet dicere quod in diuina essentia vel ydea principali in deo nullam oportet ponere distinctionem nec rei nec rationis ad hoc vt distincte et formaliter representet ydeata / sicut probatum est articulo precedenti. igitur etc. Sic ergo oportet dicere qui tenent secundam viam vltimi articuli questionis praecedentis. Qui vero tenent primam viam dicunt quod essentia secundum rationem essentie / etiam vt praeuia intellectioni creaturarum est repraesentatiua earum formaliter et distincte et habet rationem ydee primarie / et quod hocrum sit inferius meliori iudicio relinquatur.

¶ Quarta particula praedicte diffinitionis ydee / vi delicet quod ab agente per intellectum vel saltem per cognitionem / patet quod ens naturale proprie non exigit nec operatur per ydeam. Unde Augustinus vbi supra dicit quod ydee sunt forme quae in diuina intelligentia concinentur.

¶ Sic patet ergo quod ydea est forma exemplaris ad cuius imitationem natum est per se fieri aliquid in esse reali ab agente per intellectum.

¶ Ex ista dei scriptione ydee infero duo. Primum est quod nulla relatio rationis cadit formaliter et intrinsece in ratione ydee / quia nullum ens reale fit ad imitationem entis rationis / et per consequens essentia diuina vt imitabilis et creatura non potest per se habere rationem ydee sicut ponit vna opinio / immo plures vt dictum est supra.

¶ Secundum quod sequitur ex praemissis quod ydea se tenerex parte obiecti cogniti: quod patet quia est illud ad cuius imitationem vt praecogniti agens per intellectum facit aliquid / ergo oportet quod ydea praecognoscatur alias enim non ageret nisi a casu.

¶ Ex quo sequitur vltra quod: actus intelligendi non potest dici ydea / nec ratio intel ligendi prout se tenet ex parte intelligentis ( sicut dicunt aliqui ) quia ista non se tenet per se ex parte obiecti praecogniti: sed vterque accidit vt sic quod sit praecognitum. est ydea videndum est cui conSiso quid uenit ratio ydee / et dico de hoc duas conclusiones. Prima est quod ratio ydee primo et principaliter conuenit essentie diuine. Secunda quod ratio ydee conuenit secundario et participatiue quid ditati vel essentie creature in esse cognito / vel inteliecto ab intellectu diuino / et vt est obiectiue in ipso.

¶ Primum probo sic. Illi conuenit primo et principaliter esse ydeam cui primo et principaliter conuenit diffinitio ydee / sed hec est diuina essentia. Est enim exemplaris forma ad cuius similitudinem fit a deo / vt agente per intellectum quicquid fit ab ipso in esse realiet primo vt patet. ergo etc.

¶ Secundo sic. Illud primo et principaliter conuenit esse ydeam ad quod primo et principaliter aspicit agens per intellectum in operando aliquid reale / sed hoc est diuina essentia in primo agente. ergo etc.

¶ Tertio sic. Illud primo et principaliter est ydea quod est primo et principaliter principiatum ab ydeata creatura posita in effectu / sed hoc est essentia diuina / non autem aliquid aliud ergo etc.

¶ Quarto sic. Illud est primum et principa liter ydea quod est ratio cognoscendi ydeatum / ideo in ratione obiecti cogniti primo ab operante ydeatum et per consequens prima ratio operandi et producendi / quia ad ista ponuntur ydee necessarie / sed hoc est in diuina essentia. ergo etc. Dico ergo quod ratio ydee formaliter et primo conuenit diuine essentie.

¶ Secundam conclusionem probo scilicet quod secundario et quasi participatiue et analogice ratio ydee conueniat quidditati creature / vel essentie eius in esse intellecto vt obiecto existenti in intellectu diuino. Hoc probo primo sic quia quidditati create sic accepte conuenit secundario ratio vel diffinitio ydee superius posita / scilicet quod sit forma exemplaris ad cuius imitationem natum sit aliquid poni vel fieri in re ab agente per intellectum / scilicet ipsa creatura in effectu / et conuenit sibi secundario vt obiecto secundario diuini intellectus. ergo etc.

¶ Secundo sic. in productione per modum artis ratio producendi aliqua vel exemplar aliquod vniuocum producto vt patet. 7. Methaphisice. Ubi dicitur quod domus extra fit a domo que est in anima obie ctiue sed exemplar vniuocum creature in productione diuina per modum artis non potest esse nisi creatura ipsa in esse cognito et obiectiue in intellectu diuino.

¶ Tertio sic. Augustinus conuenit cum Platone in positione ydearum quantum ad hoc quod posuit ydeas esse quiditates rerum: sed secundum positionem Aristotelis quam imponit Platoni in hoc deuiauit quia plato posuit tales quidditates separatas in reAugustinus vero in mente diuina / ergo cum non posuit esse in mente diuina nisi obiectiue / sequitur quod quidditates creaturarum posuit ydeas.

¶ Quarto sic. Plato posuit ydeas illa que comparantur ad indiuidua sicut natura specifica sicut patet. Nec in hoc Augustinus deuiat a platone / ergo quidditates sunt vdee saltem secundario et participatiue.

¶ Ex hiis duabus conclusionibus sequitur primo quod ydea cui conuenit primo et principaliter ratio ydet non est nisi vna cuiusmodi est essentia diuina / ydea vero participatiue multiplicatur / eo modo quo dici¬ tur in sequenti questione / et de ista veriatem habetdictum Augustini. 83. questionum quod alia ratione ydeali conditus est equus et alia conditus est homo vel asi nus / et sic de aliis. Ex quo patet quod dato quod ydee sic multiplicentur non oportet quod hoc fiat per respectus rationis inclusos intrinsece in rationibus ydearum et multiplicatos in deo sicut in essentia vt intellectiovel intellectione: et sic soluo ad rationem primorum opinantium quod respectus imitabilitatis icludatur in ydea. Primo patet quod non valet.

¶ Secundo sequitur quod ratio ydee non conuenit essentie divine et quid ditati creature cognite equiuoce sed analogice: quia essentie divine primo / secundario autem conuenit creature vt dictum est.

¶ Tertium correlarium est quod ydeaprima habet summu esse et verissimum et absolutis simum cuiusmodi est esse essentie diuine: ydea vero secundario dicta non habet esse nisi esse obiectiuum in intellectu et cognitum: quia quidditas creata non habet esse extra reale ab eterno vt patet. Unde dico quod impossibile est quod prima ydea includat aliquem respectum rationis nec realem: non realem patet quia tunc deus ad creaturam realiter referretur / nec rationis quia est ens diminutum sicut dictum est supra contra opinionem primam huius articuli. ydea vero secundaria si sit creature absolute est absoluta: si relatiue vel relationis est relatiua.

¶ Ultimo sequitur quod ydeatum in effectu productum realiter referretur ad ydeam primam / sicut ad mensuram eius realem: sed ad ydeam secundam que est sibi propria non refertur / quia nichil est idem saltem non est aliud. Idenautem non refertur sicut mensura ad mensuratum vel econuerso ad seipsum vel ad non aliud vt patet. Similiter etiam ydea secundaria pro quanto sibi conuenit ratio ydee non habet reale esse: sed esse obiectiuum tantum et cognitum per se loquendo / sicut dictum / est supra: ad non ens autem reale non est realis relatio ideo etc.

¶ Ex predictis omnibus patet quo modo in ratione ydee ydea non includit aliquos respectus nisi solum in ratione ydee secundarie ipsius relationis habentis propriam ydeam vel alterius respectus. Et per hoc etiam soluuntur auctoritates ille due illorum de secunda opinione huius articuli / ergo dicunt quod in ratione ydee respectus non includitur Non enim ex hoc sequitur quod hoc perfectiones creatura rum sint in deo formaliter ex natura rei distincte ad saluandum ydeas / sed hoc est impossibile. ergo etc. hec de secundo articulo.

¶ Quantum ad tertiu articuum insto contra praedicta et quidditates creature cognita non possit dici ydea.

¶ Primo sic. Illud quod nullum esse formaliter habet secundum quod huiusmodi non potest dici ydea / sed creatura sic accepta non habet aliquod esse formaliter vt dictum est supra sed obiectum tantum.

¶ Secuudo sic. Auigustinus 83. q. q. 49. Dicit quod tanta vis constituitur in ydeis vt nemo sine eis sapiens esse possit / sed sine creaturis potest esse sapiens / et etiam creatura per solam essentiam diuinam vt obiectum primum / quia non propter creaturas est aliquis sapientior / sicut nec beatior secundum Augustinum. ergo etc.

¶ Tertio creatura secundum esse cognitum est ydeata: quia producta ergo non est ydea.

¶ Quarto sic. Idem non est ydeasuiipsius: sed oportet necessario distingui ydeatum ab ydea secundum aliquid: sed creatura cognita est in potentia ad esse et eadem sibi ipsi in re et in actu / quia idem est homo in potentia et homo in actu. ergo etc.

¶ Quinto sic. Sicut idem non producit seipsum / ita nec est ratio producendi seipsum / sed ydea est ratioproducendi / ergo non est vdea nisi esset cognita respectu sui in esse producto sicut ars secundo phisicorum. ¶Sexta ratio. ydea est ratio cognoscendi: sed quidm ditas creature non est in deo ratio cognoscendi: quia tunc intellectus eius vilesceret. ergo etc.

¶ Septimo ydeatum participat ydeam sicut suum reale principium: sed ens reale verum non participat seipsum / tunc esset imperfectius seipso / nec participat non ens realiter cuiusmodi est creatura in esse cognito¬

¶ Octauo sic. Idee sunt principales forme eterne et immutabiles que producte non sunt / sed quiddi tates cognite non possunt esse principales forme et etiam producuntur in esse cognito. ergo etc.

¶ Nota quod ydea non est obiectum secundarium cognitum. Tum quia ydea est actu ydea secundum aliquod esse in actu: sed id non est esse reale in proposito: ergo esse rationis quod est esse cognitum. Hoc autem est falsum quia tunc omnis ydea formaliter esset quid rationis / et ens respectiuum. Similiter ad imitatio nem entis rationis non sic est ens. Similiter quia esse ydee non est minus verum esse quam ydeati. Secundo quia creatura ydeata habet aliquod esse cognitum ergo esse cognitum non est esse ydee. Probatur quia habet esse praesentatum et memoratum per diuinam me moriam cum sit infinita et simpliciter perfecta / sicut esse intellectum per intelligentiam. Patet ergo quod ydeatum nullum esse habet ad suam ydeam quia illud est ydea vel ydeatum. etc. Tertio quia ponendo quod creatura in esse cognito sit ydea ponitur quod diuina essentia vel intellectio sit ydea essentie / quia diuina essentia est sua intellectio: sed esse cognitum non est aliud formaliter ab intellectione. Tum quia per intelligere / cum non sit actus productiuus / nichil aliud pro ducitur. Est enim finis et terminus. Tum quia etiam sicut album inquantum album nichil est formaliter quam albedo / licet cognotet subiectum materialiter / ita cognitum nichil est nisi cognitio: quia per cognitionem est aliud formaliter cognitum sicut per albedi nem album vt videtur. octo rationum praecedentium

¶ Ad primam dico breuiter quod maiorem e falsa de ydea secundaria / licet enim nullum esse formaliter habeat: sed tamen ipsi non repugnat esse et est obiectiue in intellectu dico quod potest habere rationem vdee secundario

¶ Ad secundum dico quod cum ydee istomodo sint obiecta cognita nemo potest esse sapiens loquendo de sapientia perfecta accidentaliter / non primo et essentialiter sine istis ydeis vt obiectis secundariis. Sapientia enim accidentaliter consistit in cognitione creatum ratum: sicut etiam beatitudo et premium aliquomo do.

¶ Ad tertiam dico quod concesso antecedente non sequitur nisi quod quidditas creata non est prima ydea: sed bene est ydea secundaria respectu creature in esse producto.

¶ Ad quartam dico quod idem eodemmodo acceptum et vniformiter non est ydea sui. Quando dicis. Creatura cognita et producta est eadem sibi vetum est: sed non accipitur sub eodem modo planum est: vel potest dici quod quidditas est ydea indiuidui quod distinguitur ab ipsa quidditate aliquo modo etiam ex natura rei: non est autem ydea sui vel quidditatis proprie non curo de hoc.

¶ Adquintam dico quod ydea non est ratio producendi motiua vel actiua / sicut potentia productiua vel voluntas sed ficut ratio exemplaris ad quod aspicit agens preter aliquid non potest ess ratio productiua sui / nec ydea secundaria etiam est ratio productiua: sed secundo modo bene idem in esse cognito potest esse ratio exemplaris productiua sui imesse rali.

¶ Ad sextam dico quod ydea est ratio cognoscendi / et hoc proprie si accipiatur de prima ydea eo modo quo obiectum primo cognitum et motiuum dicitur ratio cognoscendi obiectum secundarium / sed non sic ydea secundario: sed aliquo modo large est ratio cognoscendi: quia est ipsum obiectum in esse cognito conformiter ad seipsum in re.

¶ Ad septimam dico quod ydeatum non participat ydeam sicut reale principium / nisi loquendo de ydea primaria. Unde et ad illam solam realiter refertur / realiter autem non oportet de ydea se cundaria.

¶ Ad octauam dico quod ydee sunt principales forme / quia priores / prius enim est quidditas in esse cognito quam aliquid productum sit / puta suum simpliciter ydeatum / vel etiam principales forme sicut quidditas est forma principalis in ipso singulari quo non sunt producte dico quod verum est secundum quod ydee sunt quia nullum esse formaliter habent nisi esse obiecti uum in intellectione diuina / quia non est producta: hoc secundum vnum modum dicendi. Unde dico quod nec in illiesse quantum est ex hoc producuntur proprie loquende Uel potest dici quod ydee non producuntur secundum rensed non hoc impedit quin bene seundum rationem immutabiliter tamen / et necessario sunt etiam tales quod se cundum eas dicuntur omnia formari / vt dictum est supra. Et ideo non concludunt iste rationes.

¶ Ad primum principale quonis dico quod ydea diuina que est sua essentia non distinguitur / sed manet vna omnium / alie vero non distinguntur etiam per respectus rationis / nec sunt in deo nisi obiectiue sicut dictum est supra.

¶ Ad secundum quando dicis quod ydee formaliter distinguuntur in deo secundum distinctionem creaturarum falsum est formaliter / sed obiectiue tantum. Quando dicis vltra quod sunt rationes cognoscendi distincte creaturas patuit supra qumo

¶ Ad tertium quando dicis quod ydea non conuenit deos nisi per comparationem ad extra. Dico quod ydea quam tum ad fundamentum in deo / est essentia diuina nec conuenit deo per comparationem ad extra / et manet vna indistincta: sed quantum ad respectum bene distinguitur secundum respectus rationis: sed de illis non est sermo. Et nota quod ydea quantum ad id ad quia nomen imponitur nec est respectus / nec inncludit respectum in ydea. Dico vniuersaliter alicuius al soluti / et illud est quod proprie est et dicitur ydea sic diuina essentia / sed quantum ad id a quo nomen imponitur dicit respectum / quia nomen idea respectu ad creaturam vel ydeatum imponitur / et per hoc ydea relati ue ydeati dicitur. Sed sicut ex predictis patet talis respectus per se et intrinsece vel quidditatiue ad ratinem idee ideo non pertinet / etiam licet per opus inte lectus operantis ydeam ad ydeatum coniter vel comsequenter: sicut de diuina scientia respectu obiecti sciti suo modo.

¶ Ad quartum dico quod prima ydea formaliter loquendo est essentia diuina / et illa non est nisi omnim. Secundo dico quod quidditas creature cognitaydea / non sic quod ly cognita sit ratio ydee formalis: sed est denominatio concomitans. Qando dicis quod idem esset: ydea et ydeatum dico quod non idem sunt sicut dicti est supra vel saltem non eodem modo nec est inconueniens.