Table of Contents
Commentarius in libros Sententiarum
Liber 1
Praefatio
Prologus
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctio 4
Distinctio 5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctio 21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27
Distinctio 28
Distinctio 29
Distinctio 30
Distinctio 31
Distinctio 32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctio 40
Distinctio 41
Distinctio 42
Distinctio 43
Distinctio 44
Distinctio 45
Distinctio 46
Distinctio 47
Distinctio 48
Liber 2
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctiones 4-5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctiones 21-22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctiones 26-28
Distinctio 29
Distinctio 30
Distinctiones 31-32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctiones 40-41
Distinctio 42
Distinctiones 43-44
Liber 3
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctio 4
Distinctio 5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctio 21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27
Distinctiones 28-30
Distinctio 31
Distinctio 32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctio 40
Liber 4
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctio 4
Distinctiones 5-6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctiones 18-19
Distinctiones 20-21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27-29
Distinctio 30
Distinctiones 31-32
Distinctiones 33
Distinctiones 34-36
Distinctiones 37-39
Distinctiones 40-42
Distinctiones 43
Distinctiones 44
Distinctiones 45
Distinctiones 46
Distinctiones 47
Distinctiones 48
Distinctiones 49
Distinctiones 50
Quaestio 1
Circa distinctionem ¶ Trigesimamquintam quero vtrum in deo sit intellectus vel scientia ex natura rei formaliter.
Uidetur quod non. Primo sic Nihil pure passiuum est in deo ¶ Sed intellectus respectu inUtelligere est pure passiuus. probatio: quia tertio de anima. Intelligere est pati: et per consequens non agere: quia pati non est agere: ergo etc.
¶ Secundo sic. Idem non est simul in eodem nobiliori modo et innobiliori: tunc bis esset in eo et superflueret alter modus. Sed intellectus et scientia sunt in deo modo nobiliori: puta virtualiter vel eminenter / quia est modus nobilior quam modus essendi sapientem formalter: ergo etc.
¶ Tertio sic Ominis scientia habetirioinem mensurati: et per consequens causati respectu obiecti quinto me taphisice. Sed in deo nichil est mensuratum vel causa tum / et precipue patet quod scientia non potest ibi poni realiter referri ad obiectum: igitur et cetera¬
¶ Quarto sic. Intellectus in quocumque est necessario est ad actum nobiliorem se: puta ad intelligerequia actus nobilior est nono metaphisice. Sed intellectus diuinus non potest esse ad actum nobiliorem se vt patet: ergo etc. Augustinus. xy. de trini. ca. Iiii.
¶ Contra Quando rebus creatis creatorem sine dubitatione preponimus: oportet vt eum et summe viuere et cuncta intellihere / et mori / et corrumpiimutarique non posse: nec corpus: sed spiritum omnium prestantissimum optimum beatissimumque fateamur. Et ad Ro. xi. exclamat Apostolus. Oaltitudo diuitiarum sapientie et scientie dei: igitur etc.
¶ Secundo inquiram de primo obiecto intellectus vel scientie dei vtrum sit sua essentia secundum rationem essentie.
¶ Quantum ad primum potest probari primo auctoritatibus sacre scripture et sanctorum quasi innumeris quod in deo est scientia et intellectus. Sed quia tota scriptura de hoc plena est auctoritates relinquuntur.
¶ Aliqui autem volunt probare a priori quod in deo est intellectus et scientia. Primo sic. Ens immateriale est intellectiuum quod paterex se est intelligibile eo quod carens materia que non est ex se intelligibilis. Cuius probatio est quod quanto aliquid magis accedit ad materiam tanto minus est in telligibile. Sed deus cum sit actus purus est summe immateriale: ergo etc.
¶ Secundo sic. In separatis a materia idem est intelligens et intellectum vt dicitur in libris de anima / ita quod idem est intellectum et intelligi bile: sed deus est summe separatus a materia multomagis quam aliud abstractum virtute intellectus aget tis quem ponit philosophus in nobis ad faciendun materialia esse intelligibilia in actu: ergo etc.
¶ vt dicitur secundo de anima ) propter nimiam materiali tatem: quia alteratio forme est per materiam: ergo ibi non est alteratio forme / et non potest esse alia per cognitionem vel intellectionem. Sed in deo est huiusmo di: ergo et ceteranescio si concludant a prioSed de istis ri: immo nec etiam si concludant. Omnes enim supponunt quod materia non sit per se intelligibilis: vel saltem quod quanto aliquid est materia le tantominus intelligibile vel intellectiuum est: quod ego non reputo verum.
¶ Contra primum enim dico quod materia per se et directe est intelligibilis: quia quod per se est aliquod ens positiuum reale per se et directe est intelligibile absolute loquendo / materia est huiusmodi: ergo etc. Maior patet: quia ens ponitur obiectum intellectus creati adequatum sibi.
¶ Secundo sic. quia cut se habet vnumquodque ad entitatem / sic ad veritatem secundo metaphisice: et per consequens ad intelligibilitatem. Sed materia sic se habet ad entitatem quod per se et intrinsece habet propriam entitatem: ergo etc.
¶ Ter tio sic. Ex non substantiis non fit substantia: sed ex mnteria sit substantia: ergo materia habet propriam entitatem seu substantialitatem / et per consequens intelligibili tatem: licet non ita perfectam sicut forma. Preterea Omnis per se causa positiua alicuius est per se in telligibilis: sed materia est huiusmodi: ergo etc
¶ Quantum ad secundum: quia si quanto magis est aliquid materiale tantominus intelligibile: sequituquod homo perfectus ex anima et corpore sit minus in telligibilis quam anima tantum: que non est compositaex materia et forma / et similiter compositum quam forma sed hoc est falsum. Quod est enim perfectius ens et verrius est magis intelligibile quantum est per se. Sed compositum vel homo est ens perfectius quam forma vel anima tantum: ergo etc.
¶ Secundo sic. Quia per suam rationem sequeretur quod totus homo compositus ex materia et forma esset minus intellectiuus quam anima tantum separata que non habet materiam: sed hoc est falsum: quia tund esset minus beatificabilis totus homo quam anima separata.
¶ Tertio arguit sic vnus subtilis doctor anima licet det esse corpori materiali: tamen in sua specie et in aliquo eius indiuiduo est nobilior et perfectior aliqua natura angelica: puta anima christi que est capacior respectu obiecti nobilissimi quam quecunque natura angelica: que tamen est separata a materia saltem se cundum alios: sed hoc esse non posset si esse materiale vel appropinquatio ad materiam daret esse minus inetellectum: quia tunc anima esset infima secundum totam speciem suam natura angelica: ergo etc.
¶ Sed ista ratio non videtur michi bona. Dico enim quod anima christ non excedit in perfectione nature naturam angelicam: immo deficit ab ea secundum perfectionem specificam sicut in tertio poterit videri. Quando dicit iste quod est capatior naturaliter actus perfectionis intelligendi obiectum nobilissimum puta deum: quia magis beatificari: et est magis beatificabilis quam angelus: Dico quod non est verum quod sit capacior nec magis beatificabilis licet sit magis beatificata. Nam sicut dixi supra de capacitate in voluntate respectu caritatis quod omnes capacitates omnium voluntatum sunt equales: quia conueniunt eis ratione sui generis: non vt talis voluntas vel talis. Sic dico in proposito de capacitate intellectus respectu actus intelligendi ideo predicta ratio contra alios concludere non videtur.
¶ Tertio arguo contra eos: quia intellectus noster abstrahit a materia: et non intelligit pro statu sue coniunctionis nisi abstrahendo: hoc non est perfectio. nis in ipso: sed magis imperfectionis. Unde et intellectus angelicus non sic intelligit: et hoc accidit obiecto: sed ex eo quod accidit obiecto ex parte poten tie non debet dici minus cognoscibile simpliciter / si cut etiam nec deus dicitur minus intelligibilis: quia minmus cognoscitur ab intellectum nostro. Et sol non dicitur minus visibilis: quia non potest videri ab oculo nostro: ergo propter materialem quia noster intellect abstrahit ab ipsa non iudicari debet obiectum minus intelligibile.
¶ Quarto sic: quia immaterialitas cum dicat negationem et aliquid positiuum substractum: aut est causa intelligendi per illam negationem: seu ratione illius negationis: aut ratione illius positiu substracti. non ratione negationis: quia nulla negatio per se est intelligibilis. nec ratione positiui: quia aut esset causa intelligendi per se primo modo: aut se cundo ex quo per se quia non videretur alio modo: nisi forte quarto et de ipso adhuc haberetur idem: non potest dici quod per se primo modo illud positiuum substractum negationi immaterialitatis vel intelligibilitatis: quia ista sunt priora vel saltem non sunt postera illo positiuo: et tamen causa debet esse prior effectu Per idem patet quod nec secundo modo: quia intellectualitas / in omni natura intelligibili est pertinens ad quid ditatem eius: sicut vita et huiusmodi: ergo etc rationem eorum dice
¶ Ad primam ergo retur quod maior non habet necessitatem ex probatione que adducitur nec in lud quod accipitur in probatione est verum: scilicet quod materia non sit ex se intelligibilis. Quando dicis quod quantomagis aliquid appropinquat ad materiam tanto est minus intelligibile. Dico quod appropinquare ad materiam potest esse dupliciter. Uno modo includendo ipsam sicut partem sui: et isto modo non est verum: quia hono totus includit materiam et anima non. Alio modo in gradu nature et perfectionis naturalis: et veriest et non sequitur quod materia non sit intelligibilis: sed quod inter substantias est minime intelligibilis quantum est ex se: licet intelligibilis quia ens positiuum.
¶ Ad secundam dico quod in separatis a materia per abstractionem intellectus agentis secundum Aristotelem intertio de anima idem est intelligens et intellectum / non quod obiectum intellectum sit intellectiuum vel intelligens: sed quia obiecium secundum actum intelligendi vel etiam quantum ad suam speciem informat intellectum: sicut sensibile et sensus idem sunt secundum actum: et non habetur ex hoc quod omne separatum a materia sit intellectiuum: vt patet de omnibus accidentalibus quorum nullum est intellectiuum
¶ Ad tertium de plantis dico quod plante quia non habent formam sensitiuam / nec materiam dispositam ad talem materiam non sentiunt. Sed hec nichil ad propositum. ergo alie rationes probabi¬
¶ Adducuntur les a posteriori ad probadum hoc idem: scilicet quod in deo est intellectus et scientia. Primo sic. A posteriori habetur et per creaturas quod deus est ens primum simpliciter perfectissimum / et etian ex dicto Anselmi: quia deus est quo maius excogitari non potest. Sed in ente perfectissimo formaliter est omnis perfectio simpliciter ex natura rei et formaliter. Cum ergo intellectus et scientia et huiusmodi dicant per fectionem simpliciter ( quia illud dicit perfectionem simpliciter quod melius est quam non ipsum / eo modo quo dictum / est supra / et expositum secundum Anselmum monologion sequitur quod in deo sit scientia et intellectus formaliter decunda ratio. Primum effici ens est intelligens / quia cognoscens et non per sensum. Quod autem sit cognoscens probatur. Nam agens omne quod agit propter finem: nec non cognoscit finem: vel dirigitur a cognoscente finem: et propter hoc dicitur secundo phisicorum quod natura reducitur in intelligentiam / et opus nature in opus intelligibil le. Modo planum est quod primum agens non potest dirigi ab alio cognoscente finem: quia iam non esset primum. Sed deus est primum agens: ergo etc.
¶ Tertio sic. Cu ius est omnia ordinare in finem ipsum habet sapientiam quia sapientis est ordinare: sed deus est huiusmodiergo etc.
¶ Ultimo concluditur quod ista sunt in deo formaliter sic: perfectio simpliciter non potest haberi imaliquo perfectius quam formaliter. Sed ista sunt perfectiones simpliciter: quia sunt in deo: et in summe perfecto: ergo formaliter.
¶ Iuxta predicta est aduertendum quod intellectualitas vel vita vel scientia actualis ex natura: vel huiusmodi de deo non possunt demonstrari a priori quia ista sunt quidditas eius formaliter: nec habent aliquid prius per quod possint de deo ostendi vt patet. Si enim intellectualitas accipiatur pro abstracto ab intellectum in ratione potentie: tunc potest demonstrari a priori per essentiam diuinam / et similiter sapientia vel scientia per aliquid a priori. Sed ista possunt ostendi de deo a posteriori saltem proba bilibus argumentis quibus potest tamen responderi. Un de non puto quod sit demonstratum deum esse formaliter intelligibilem: vel scientem licet Aristoteles videatur niti ad hoc duodecimo metaphisice. Unde et ibi expresse dicit deum esse intelligentem / et quod suum intelligere vita est / et vita voluptuosissima est / et concludit ipsum esse vnius principii vniuersi summum: l cet hoc non demonstret sicut dictum fuit distinctione secunda.
¶ Secundo notandum est quod deus per suam scientiam dicitur formalis et est sciens: licet scientia in ipso non sit forma inherens: nec faciat vnum per compositionem. Hec enim sunt imperfectionis informa creata secundum quod aliquod subiectum dici tur formaliter tale. Sed scientia in deo est qua deus est formaliter talis: et hoc non est perfectionis in for¬ ma. Scientia igitur cum sit attributum et maneat formaliter in deo secundum propriam rationem quidditatiuam: licet transeat in essentiam per veram ideu titatem realem potest denominare deum: vt qua. ipse formaliter sciens vel sapiens: sicut etiam diuinis tas vt qua est formaliter deus: et sic de talibus
¶ Ultimo est notandum quod scientia in creaturis habet rationem mensurati et causati vel a potentia vel ab obiecto / vel ab vtroque / et hee sunt imperfectiones in ipsa: quia in ipsa causatur et mensuratur actus / et ista non habet scientia diuina vel in deo / nec aliquis habitus in deo. Sed scientia vt predictum est / est in deo vt quo dicitur formaliter sciens: et non vt habitus est quo aliquid habens / vel secundum quam prompte certitudinaliter et faciliter operatur. Quod enim aliquid intelligat non expedite vel prompte hoc non est nisi propter distinctionem vel distantiam potentie et actus: vel propter distantiam potentie et obiecti: vel propter indispositionem aliquorum ad intellectionem necessariorum: quorum nullum in deo potest cadere: quia sibi idem est posse intelligere et intelligeret similiter cuilibet intelligibili presens est: similiter et non habet aliquam indispositionem: quod etiam aliquis non intelligat certitudinaliter hoc contingit vel propter imperfectionem ipsius intelligentis: vel propter imperfectionem reputatiui: vel propter debilitatem obiecti quod habet modicum de entitate / quorum etiam nullum habet locum in deo: quia ipse est perfectissimus secundum intellectum: et quantum ad suum ob iectum primarium quod est essentia representatiua omnium: sicut in sequenti articulo apparebit. hec de primo.
¶ Quantum ad secundum articulum quia queritur de primo obiecto distinguam Primo de primitate obiecti. Secundo probabo quod est sentia diuina secundum rationem essentie est obiectum primum simpliciter intellectus diuini. Tertio iustabo et soluam. Ultimo ad rationes.
¶ De primo dico quod primitas est triplex ad propositum scilicet originis perfectionis adequationis. Primitas adequationis patet per philosophum primo poste riorum vbi dicit quod passio inest subiecto per se primomodo: non quia immediate insit illi quin possit denominari scilicet primo idest adequate. Primitas autem originis et perfectionis distinguitur in rebus imperfectis / que procedunt de imperfecto ad perfectum: vt patet in istis materialibus in quibus illa quae sunt priora genere sunt posteriora perfectione / et econuerso. Sed in diuinis quantum ad aliqua concurrunt iste due primitates et concurrunt simulUnde et ibi aliqua sunt priora aliis origine et perfectione aliquomodo / quia in diuinis non proceditur ab imperfecto ad perfectum / eo quod nulla potentialitas est ibi.
¶ Sic igitur dico quod obiectum diuini intellectus non potest dici primum origine: vel primum perfectione: vel primum adequatione pre ter primitatem rationis. Primo modo ponitur quidditas materialis primum obiectum intellectus creati nostri coniuncti. Secundo modo ponitur deus primum obiectum. Tertio ens.
¶ Nota quod alicui videtur ens obiectum primum et origine et adequatione cuicunque intellectui: immo et perfectione. Tum quia in quocunque intellectu intelligitur ens / et nichil omnino extra rationem entis intelligitur quod enim effugit rationem entis est non ens tertio metaphisice. Tum quia conceptus entis est vltimus resolutione ergo est primus origine et generatione non solum adequatione. Tum quia primum principium et primum notum origine conficitur ex termino entis de quolibet esse vel non esse ens vel non ens: non autem aliqua propositio constitutaex terminis aliquarum quidditatum particularium vel sensibilium seu materialium. Post si quidditas sensibilis vel materialis esset primum obiectum origine: hoc non videtur nisi quia primo cadit sub sensu et imaginatione ex quibus dependet intellectus in intelligendo: sed hoc non concludit. Patet in extimatiua quae licet dependeat a sensu: non tamen primo extimat accidens significatum nec apprehendit: sed potius intentionem non sensatam vt inimicitiam / vel huiusmodi / ergo nultofortius in intellectu qui non minus abstrahita sensatis: igitur etc.
¶ Ad propositum dico primoquod essentia diuina est obiectum sui intellectus: ita quod deus seipsum perfecte intelligit. Secundo dico quod essentia diuina secundum rationem essentie vt distinguitur ab omnibus tam intrinsecis quam extrinsecis est obiectum primum intellectus diuini primitate originis / et persectionis simul. Tertio quod primitate adequationis
¶ Primum probo sic Primo quod est perfectionis in cognoscente debet in primo cognoscente quod est perfectissimum poni: sed cognoscere seipsum est perfectionis incognoscente: hoc enim intellectui pro tanto conuenit pro quanto perfectior est aliis potentiis cognitiuis quae seipsas non cognoscunt: ergo etc. Secundo sic. Cognitio perfecta intellectiua cuiuslibet obiecti perfecti est perfectio simpliciter: alioquin nulla intellectio esset perfecta simpliciter: et non debet negari a deo summe perfecto.
¶ Tertio sic. Potentia cognitiua non organica est conuersiua super seipsam in cognoscendo: vt patet per Auicennam sexto naturalium: qui per hoc dicit quod sensus non est conuersiuus super seipsum sentiendo seipsum quia est potentia organica et vtens instrumento / et per oppositum concludit de intellectum quod est conuersiuus super seipsum: et precipue hoc verum est de intellectupenitus elongato ab omni materialitate qui est purus actus: sed intellectus diuinus est pura potentia non organica et purus actus: ergo etc. Quarto sic. Ad hoc vt intellectus aliquid cognoscat non requiritur nisi potentia disposita non impedimenta et obiectum proportionatum presens: sed intellectus diuinus est potentia non impedita nec indispositarobiectum quod est essentia diuina est sibi summe proportionatum et intime presens: ergo potest illud intelligere et consequenter actu in telligit: hoc est primum.
¶ Secundum probo sic. Intelle ctus perfectissimus intelligit suum intelligibile secundum ordinem intelligentie sue / et secundum ordinem quo vnumquodque intelligibile natum est intelligi: quia hoc est perfectionis intelligentie vt videtur / quia veritatis / intellectus diuinus est perfectissimus: ergo etc. Sed essentia diuina interomia intelligibilia est primum origine secundum rationem / et per consequens perfectione: quia ibi concurrunt iste due primitates hanc minorem probo comparando essentiam attributis diuinis. Tum quia essentia manet ibi et etiam attributa secundum proprios conceptus quidditatiuos et formales ( sicut dictum est supra /) modo dico quod secundum pro prios conceptus quidditatiuos et formales habent ordinem: quia essentia est prior quam iusticia vel sapientia: et habet priorem conceptum vt patet: quia simpliciter quidditatiuum et quo deus quidditatiue et formaliter est id quod est: alia autem passionalem et denominatiuum conceptum habent vt patet. Tum quia etiam perfectio in esse primo est perfectior quam perfectio in esse secundo / et etiam quam illa quae circumstant essentiam / sicut sunt attributa secundum Damascenum. Comparando etiam essentiam ad notiones uae sunt relationes positiue vel negatiue patet. Tum quia prius est absolutum quam relatiuum. Tum quia prius est quod est perfectius simpliciter. Cuiusmodi est essentia: eo quod non est formaliter perfectio simpliciter / cuiusmodi estrelatio. Tum quia prior est natura quam proprietas ypostati ca vel indiuidualis nature. Comparando etiam essentiam ad creaturas / tum quia prius est necesse esse. Tum quia prius est ens causatiuum quam causabile: Tum quia prius est independens quam dependens: ergo etc. Secundo sic principaliter sicut se habet vnum quodlibet ad entitatem ita ad veritatem vel intellectualitatem. 2. metaphisice: sed essentia diuina secundum quod huiusmodi est prima simpliciter in entitate / et ex ipsa omnia alia sortiuntur entitatem uocumque modo. Unde et ipsa est pelagus substantie infinitum. Tertio sic qualis est ordo cognoscendi aliquorum distinctorum secundum rem talis et eorum que distinguuntur: vbi secundum rationem siue illa sit realis siue per opus intellectus tantum: quia vnus ordo ex alio vel conformiter ad alium accipitur. Sed si essentia diuina distingueretur ab attributo secundum rem vel a relatione ipsa esset prior secundum rem: ergo etc.
¶ Dico igitur quod essentia diuina secundum rationem essentie est primum obiectum in tellectus diuini. Primum dico origine et perfectione non proprie in re loquendo de ordine originis vel perfectionis comparando essentiam ad intrinseca diuina: quia inter essentiam et attributum non est ordo perfectionis proprie: cum quodlibet eorum sit eque perfectum et actu formaliter infinitum: et per consequens inter ipsa non est ordo perfectionis: sicut inter perfectum et imperfectum: nec etiam. inter essentiam et relationem / cum relatio non sit perfectio. formaliter nec infinita: transit tamen per veram identitatem realem in essentiam: sed ordo iste dicitur perfectionis pro tanto: quia essentia in diuinis est perfectio quae est prima in ordine omnium diuinorum / et sicut est prima ita primo od currit et alia secundum ordinem suum. Similiter ille ordo priginis non est proprius inter essentiam et attributum et relationem: sed secundum nostrum modum intelligendi: sicut videmus in creaturis quod illa sunt priora origine vel generatione quae prius occurrunt: vel sicut fundamentum est prius proprietate fundata in ipso.
¶ Tertio probo tertiam conclusionem / scilicet quod essentia diuina sit primum obie be tum intellectus diuini primitate adequationis: hoc probo sic. Aut essentia est primum obiectum istomodo nut attributum aliquod: aut aliquid commune essentie et attributo: aut aliquid commune essentialibus et notionalibus: aut aliquid commune deo et creaturis. Sed obiectum adequatum primo non est aliquod attributum nisi aliquid commune attributis tantum. Probatio: quia atiributum non potest esse primo ntellectum quia prius semper intelligitur essentia vt predictum est: nec aliquid commune essentie et attributis per eandem rationem quando enim aliquod obiectum commune secundum predicationem est adequatum alicui potentie quodlibet illorum commune eorum sub illo et quibus est commune quantum est ex natura obiecti / et potentie potest primo occurrere illi potentie et mouere ipsam ad actum vt patet de quodam colore subcolore in communi qui est obiectum adequatum visus vel de luce non curo: nec aliquid etiam communedeo et creaturis. Patet per eandem rationem. Tunc enim creatura posset intelligi primo origine etiam a deo / et primo mouere ipsum ad actum intelligendi¬ et sic deus necessario presupponeret creaturam et aliquid essentialiter distinctum ab ipso in ratione primi obiecti / et dependeret necessario / et per consequens vilesceret sicut dicitur in secundo metaphisice. Nec etiam aliquid commune essentialibus et notionalibus per eandem rationem: quia relatio non potest primo mouere nec terminare actum intelligendi diuinum cum non sit infinita formaliter et nunquam prius possit intelligi quam suum fundamentum vt patet: ergo relinquitur quod essentia sit primum obiectum adequatione: quia nec creatura nec relatio diuina non potest esse. Patet per predicta. Nec attributa / quia qua ratione vnum et aliud: nec aliquid commune attribu ti nec ad essentiam et ad attributa vel ad omnia diuina: nec etiam aliquid commune ad deum et creaturam vel ad creaturam tantum. Secundo sic. Illud est primum obiectum adequatum intellectus diuini quod primo intelligibiliter continet aliquo modo omnia alia obiecta: sed sic est de essentia: continet enim quodlibet aliud et primo vel virtualiter / vel eminenter / vel formaliter / vel originaliter / seu radicaliter / vel formaliter vt patet. Non autem aliquod attributum: quia qua ratione vnum et aliud / et sic esset circulus in continentiis: nec relatio quia non est infinita et presupponit fundamentum: ergo etc. Tertio sic. Illud est obiectum / quo posito et omni alio circunscripto per possibile vel impossibile haberet suum actum primo terminatum est primum ob iectum ade quatum diuini intellectus: sed essentia est puiusmodi: ergo etc. Sic de secundo articulo.
¶ Quantum ad tertium articulum moueo aliqua dubia primum est istud: obiectum primum perfectione et ad quod omnia reducuntur est perfectius omni alio obiecto eiusdem potentie / pre cipue quando non est aliquid commune. Sed essentia diuina secundum rationem essentie non est perfectior attributo: ergo etc.
¶ Secundo sic. Obiectum primum adequatum potentie est ratio sibi cognoscendi alia vt patet Quicquid enim visus videt / videt sub ratione coloris et primi obiecti sui: sed essentia diuina non est ratio cognoscendi attributum: quia imfinitum non est ratio cognoscendi alterum: ergo etc.
¶ Tertio sic. Nichil adequatur potentie intellectiue in ratione obiecti nisi ens: non autem aliquod ens simile / ergo etc.
¶ Quarto sic. Illud quod adequatur vnico actui potentie non est obiectum adequatum potentie / sicut patet in intellectum nostro: sed essentia diuina adequatur vni actui intellectus: quia vnico actu comprehenditu: ergo etc.
¶ Quinto sic. Quecumque potentia respicit plura obiecta et quodlibet illorum per rationem propriam nullum eorum habet pro obiecto sibiadequato: sed aliquod commune ipsis: vt patet de vt su qui videt vnumquemque colorem secundum rationem propriam illius coloris: et ideo suum primum obiectum adequatum ponitur color / et similiter ens respectu intellectus nostrl: sed intellectus diuinus cognoscit omnis secundum rationes proprias eorum: ergo ens est obiectum eius primum et adequatum.
¶ Nota hic quod non oportet ad hoc quod diuina essentia sit ratio intelligendi alias perfectiones diuinas formaliter infinitas: vel etiam relationes / vel personas quod sit eadem realiter istis: nec formaliter: et per consequens nec quod sit eminens vel nobilior istis: nec quod contineat ista virtualiter vel causaliter / quia planum est quod ista non continet eminenter nec virtualiter vel causaliter sicut creaturas: nec est eadem ipsis formaliter secundum me. Similiter etiam dato quod esset distincta ab eis realiter adhuc esset ratiointelligendi beatifice omnia ista / et non aliquod istorum seipsum sicut nec modo: sufffcit ergo quod essentia sit quidditatiua perfectio / et perfectio simpliciter primi entis sicut fundamentum et radix omnium aliarum et pelagus substantie infinitum. Non sic est autem aliqua alia ratio: igitur etc. istorum dico sicut predi¬
¶ Ad primum ctum fuit in corpore questionis quod non oportet vniuersaliter primum obiectum it intellectus diuini esse perfectius alio: sed quod sit perfectio prima.
¶ Ad secundum dico quod esse rationem cognoscendi aliud. Unomodo potest intelligi sicut species est ratio cognoscendi alia vt primum obiectum: aliomodo sicut obiectum primo continens alia aliquomodo: vt predictum est: et dico quod primum obiectum non solum adequatione: sed etiam perfectione alicuius intellectus potest esse ratio cognoscendi alia: et precipue essentia diuina respectu creature: vel potest dici ratio cognoscendi perfectio primo cognita et terminans actum / qua tamen cognita primo sicut est prima alie cognoscuntur. Et istomodo essentia est ratio cognocendi et primum obiectum: et bene potest dici secundomodo et est quasi.
¶ Ad tertium dico quod maior est vera de intellectu creato cui adequatur ens in ratione obiecti: quia quodlibet ens est motiuum eius per rationem propriam: non sic in intellectu diuino: sicut statim dicetur. Quando dicis quod ad aliud se extendit hoc non tollit adequationem obiecti / saltem vt est ratio cognoscendi: nec etiam vt obiectum cognitum saltem aliquomodo: licet enim diuina essentia non sit formaliter omne a deo cognitum tamen equipollenter est omne obiectum quia continens virtualiter omne obiectum.
¶ Ad quartum dico quod si vnus sit actus adequatus potentie quod obiectum adequatum vni actui est adequatum potentie. Sic est in proposito. Preterea ens intelligitur vnico actu a nobis: et tamen ponitur obiectum adequatum intellectus.
¶ Ad quintum dico quod licet deus cognoscat rationem propriam cuiuslibet entis: sola tamen ratio sue essentie motiua est / ita quod licet alie sint rationes cognite: non tamen sunt rationes cognoscendi: et ideo non est simile de illis exemplis de ente et colore.
¶ Adducitur vna ratio alia de veritate quod ipsa est primum obiectum intellectus diuini: non ergo essentia / et dico ad cam quod veritas cum non dicat in obiecto nisi respectum rationis ad itellectum puta respectum declaratiui qui fit per actum intellectus negociamtis: vel negationem difformitatis ad intellectum non potest esse prima ratio obiectiua intellectus diuini cuius est. visio et intellectio intuitiua.
¶ Sic igitur dico quod essentia diuina est primum obiectum intellectus diuini / et ratio cognoscendi omne positiuum aliud siue intrinsecum siue extrinsecum / et hoc per se / non tamen primo sicut obiecta primaria / sed secundario: mala autem et non entia secundum quod huiusmodi per accidens inquantum est ratio cognoscendi positiua eis opposita vel substracta forte tanquam obiecta secundaria: non quod habitus vel affirmationes opposite sint rationes cognoscendi priuationes ipsi deo: sicut nobis sicut nec sunt rationes cognoscendi seipsas: tunc enim intellectus diuinus vilesceret / et ab obiecto extrinseco dependeret in intelligendo: sed essentia est sibi ratio intelligendi omnia: tamen ordine quodam. hec de tertio articulo.
¶ Ad primum principale dico quod quicquid sit de intellectu et intelligere creato quod intellectus diuinus non est passiuus nec receptiuus quia est idem realiter cum obiecto suo primo et actu suo: nec est ponendus intellectus secundum illam imperfectionem in deo.
¶ Ad secundum dico quod nobilissimus modus essendi perfectionem simpliciter in aliquo est esse in eo formaliter.
¶ Ad tertium dico quod scientia dei non habet rationem mensurati / nec causati. Hoc est enim imperfectionis in scientia.
¶ Ad quartum dico quod quicquid sit de intellectum creato quod intellectus diuinus non est in potentia ad suum actum: immo est idem quod suus actus. Et quando dicis quod actus est nobilior potentia: dico quod in intellectu creato actus non est nobilior ipso: quia actus est accidens: et intellectus est substantia. Nec oportet quod omnis actus sit nobilior qualibet potentia: sed sufficit quod aliquis et ille est actus purus in quo nul la est potentia passiua vel receptiua.
On this page